Transcript Co to jest język naturalny?

1.
Wiedza o języku
Studia Podyplomowe
„Polski Język Migowy”
2014-2016
Prof. dr hab. Marek Świdziński
Zakład Językoznawstwa Komputerowego
Instytut Języka Polskiego UW
e-mail: [email protected]
Konsultacje (pok. 1): śr 14.00-15.00,
sob (w dniach zjazdów)
Strona przedmiotu — szukaj pod:
http://www.mswidz.republika.pl/
Wykład 1: Co to jest język naturalny?
2
Warunki zaliczenia
Praca zaliczeniowa: czerwiec 2016.
•
•
•
•
Forma: zestaw 9 pytań – jeden do wyboru.
Pytania testowe i otwarte, teoretyczne i praktyczne,
dotyczące polszczyzny i PJM.
Rozwiązania wysyłane elektronicznie.
Po ocenie – możliwa popraw(k)a.
3
Cele
•
•
•
•
•
wprowadzenie w świat lingwistyki teoretycznej,
pokaz narzędzi opisu lingwistycznego,
przedstawienie zdyscyplinowanego opisu
gramatycznego polszczyzny,
dyskusja problemów opisu języków wizualnoprzestrzennych,
dyskusja: PJM a polski foniczny.
4
Program
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Co to jest język naturalny?
Aparat pojęciowy analizy tekstu.
Poziomy struktury tekstu.
Derywacja i gniazda słowotwórcze.
Fleksja polska.
Elementarz składni.
Świat znaczeń: podstawy leksykologii. Leksykografia.
Komunikacja językowa.
Inne.
5
Literatura
• EJO: Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K.
Polański. Wrocław 1993.
• Grzegorczykowa R.: Zarys słowotwórstwa polskiego:
słowotwórstwo opisowe, wyd. 3 popr. , Warszawa 1979.
• Milewski T.: Językoznawstwo, Warszawa 1965 [lub wyd.
następne].
6
Literatura
• Świdziński, M.: Elementy gramatyki opisowej języka
polskiego, Warszawa 1997 [dostępne w internecie].
• Świdziński, M.: „Języki migowe”. [W:] Podstawy
neurologopedii. Red. T. Gałkowski, E. Szeląg, G.
Jastrzębowska. Opole 2005. 679-692 [dostępne w
internecie].
7
Literatura
• Świdziński, M.: „Jak Głusi przyswajają język: o językach
migowych i miganych”. [W:] Język migowy we
współczesnym szkolnictwie na świecie i w Polsce. Red.
I. Grzesiak. Wydawnictwo Stanisław Sumowski. Malbork
2007. 16-24 [dostępne w internecie].
• Świdziński, M., Mikulska, D.: „Reprezentacja linearna
tekstu Polskiego Języka Migowego. [W:] Studia nad
kompetencją językową i komunikacją niesłyszących.
Red. M. Świdziński i T. Gałkowski. Warszawa 2003. 3158.
8
Nauka empiryczna
Przedmiot opisu: pewien wycinek rzeczywistości.
Cel opisu: zbudowanie teorii lub modelu.
Przedmiot językoznawstwa (= wycinek rzeczywistości):
język naturalny.
9
Co to jest język (naturalny)?
umiejętność ludzka???
urządzenie do komunikacji???
jakieś znaki???
10
Definicja
Język naturalny – dwuklasowy system
znaków wykorzystywany przez daną grupę
społeczną do komunikacji uniwersalnej.
• Terminy wymagające objaśnienia:
•
znak,
•
•
•
•
system,
dwuklasowość,
grupa społeczna,
komunikacja uniwersalna.
11
Znak
Językoznawstwo — dział semiologii.
Znak: element rzeczywistości istotny nie ze
względu na swoje cechy zewnętrzne, ale ze
względu na inny element rzeczywistości, do
którego się odnosi.
12
Przezroczystość znaku
Znak ma dwie strony: formę i treść.
Dwa typy znaków:
a. znaki naturalne,
b. znaki konwencjonalne.
Język naturalny — pewien zbiór znaków.
13
System
System znaków (intuicyjnie): zbiór znaków
konwencjonalnych obsługujący ten sam wycinek
rzeczywistości.
Opozycja: różnica formy, z którą skorelowana jest ściśle
określona różnica treści lub funkcji.
[Seryjność opozycji: powtarzanie się danej różnicy formy
w serii par znaków.]
System znaków: zbiór znaków z opozycją.
14
Minimalny system znaków
15
Minimalny system znaków
16
System znaków drogowych
X
50
5 0
17
Język polski jako system znaków
• dom : domy, kot : koty, mysz : myszy,...
• kot : kota, murarz : murarza, monter : montera,...
• budować : budował, hodować : hodował, pracować :
pracował,...
• budować : budowanie, grać : granie, słuchać :
słuchanie,...
• w : we, od : ode, przez : przeze;...
18
Opozycje
• Poziome : Uniesione znaczy stój : jedź
• Poziome : Opuszczone znaczy ...................
•
•
•
•
•
Okrągłe niebieskie : Kwadratowe niebieskie .....
Okrągłe niebieskie : Okrągłe czerwone .....
Trójkątne : Kwadratowe .....
Strzałka w prawo : Krzyżyk .....
Plansza barwna : Plansza szara .....
19
Opozycje
•
•
•
•
•
Pojedyncza : Mnoga (= Liczba)
Mianownik : Dopełniacz (= Przypadek)
Bezokolicznik : Forma osobowa (=
Bezokolicznikowość)
Czynność : Nazwa czynności (= Gerundialność?)
Bez –e : Z –e (= Wokaliczność?)
20
Dwuklasowość
Znaki klasy A (pierwsza przymiarka)
dom, domy, kot, koty, mysz, myszy, kot, kota, murarz,
murarza, monter, montera, budować, budował, hoduje,
hodował, pracuje, pracował, budowanie, granie,
słuchanie,...
21
Dwuklasowość
Znaki klasy B
•
•
•
•
•
•
•
Murarz nie hoduje kota.
Pracował monter.
budowanie murarza
Czy jedziemy?
Wczoraj padało.
matki przełożone
Pracował monter, ale ponieważ wczoraj padało, a
murarz nie hoduje kota, budowanie murarza trwało parę
godzin.
22
Dwuklasowość
Klasa A: znaki proste — słowa (uwaga: jest to
rozwiązanie prowizoryczne).
Zbiór znaków prostych — słownik.
Klasa B: znaki złożone: konstrukcje zbudowane ze
znaków prostych lub złożonych.
REKURENCJA!!!
23
Opozycje w zbiorze znaków klasy B
• Jedziemy. : Czy jedziemy?, Wczoraj padało. : Czy
wczoraj padało?, Jaś śpi.: Czy Jaś śpi?,...
• lekarz dentysta : lekarz dentysty, panu Janowi : panu
Jana, matki przełożone : matki przełożonych,...
• John hit Paul. : Paul hit John., The boy kissed the
beggar. : The beggar kissed the boy., Garfield swallows
Mickey. : Mickey swallows Garfield,...
24
Opozycje w zbiorze znaków klasy B
• Zdanie oznajmujące : Zdanie pytajne (= Modalność)
• Fraza z przydawką apozycyjną : Fraza z przydawką
dopełniaczową (= Typ podrzędnika)
• Pozycja podmiotu : Pozycja dopełnienia (= Diateza)
25
Gramatyka
Nie wszystkie kombinacje znaków dają poprawny znak
złożony:
* Murarz nie hoduje kot.
* Pracował montera.
* budowanie murarz
* Jedziemy czy?
* Wczoraj będzie padało.
Definicja wszystkich poprawnych połączeń znaków:
gramatyka.
26
System dwuklasowy znaków
System dwuklasowy znaków — para:
<Słownik, Gramatyka>.
Słownik: zbiór słów (prowizorycznie!)
Gramatyka: zbiór instrukcji tworzenia // rozkładania
wyrażeń.
27
Ograniczoność i uniwersalność
Użytkownicy języka naturalnego: określona populacja
(zwykle etniczna).
Język naturalny — komunikacyjnie nielokalny: służy do
porozumiewania się o wszystkim.
28
Podsumowanie
1. Językoznawstwo – nauka empiryczna. Dział semiologii.
2. Przedmiot: języki naturalne.
3. Znaki konwencjonalne. Opozycje. System.
4. Znaki proste i znaki złożone. Dwuklasowość.
5. Język – para <Słownik, Gramatyka>.
6. Populacja rodzimych użytkowników.
7. Komunikacyjna uniwersalność języka naturalnego.
29