Transcript Subsidie instandhouding waardevol voor behoud cultureel erfgoed

Subsidie instandhouding
waardevol voor behoud
cultureel erfgoed
Inleiding
Op Prinsjesdag 2016 gaf minister Bussemaker aan de fiscale aftrek voor
monumentenpanden af te willen schaffen. De regeling zou namelijk niet efficiënt
zijn en onvoldoende bijdragen aan de instandhouding van monumenten.
Na meerdere debatten is besloten dit pas te doen vanaf het belastingjaar
2018, in plaats van 2017. Ook gaf zij aan het gehele subsidiestelsel omtrent
rijksmonumenten in de toekomst te willen herzien en wellicht ook voor
woonhuizen een subsidie in het leven te roepen.
V
an Draeckeburgh is marktleider op het gebied van
Nu het subsidiestelsel rond monumenten herzien zal worden, is het goed
subsidiebegeleiding voor monumenten. Al ruim 20 jaar
om eens te kijken hoe de Subsidieregeling Instandhouding Monumenten
zet Van Draeckeburgh zich in om subsidies toegankelijk te
(SIM) het doet. In het voorliggende onderzoek zal allereerst een blik
maken voor haar opdrachtgevers. Daarnaast adviseert zij klanten op het
worden geworpen op de huidige stand van zaken op het gebied van
gebied van duurzaam bouwen en technische innovatie.
monumenten. Ook zal gekeken worden welke subsidies er zoal beschikbaar
zijn vanuit het Rijk. Vervolgens zal verder ingegaan worden op de SIM. In
Troostwijk is met ruim 85 jaar vakmanschap een autoriteit op het gebied van
welke mate is het beschikbare budget toereikend? Wordt de regeling door
waardebepaling voor objecten, installaties, vastgoed en ondernemingen.
bepaalde categorieën monumenten beter benut dan bij andere? In welke
Ook in het taxeren van monumenten heeft Troostwijk ruime ervaring.
regio’s maakt men het meeste gebruik van de subsidie en in welke regio’s
Als samenwerkingspartners zijn Van Draeckeburgh en Troostwijk zeer
het minst? En in welke mate draagt de subsidie bij aan de goede staat van
betrokken bij de zorg voor Nederlands cultureel erfgoed.
onze monumenten?
2
Whitepaper ONDERHOUDSSUBSIDIE MONUMENTEN
1
Ruim 62.000 rijksmonumenten
in Nederland
IN NEDERLAND STAAT VEEL
HISTORISCH VASTGOED
Oude gebouwen en objecten die een verhaal vertellen over de geschiedenis
Een eigenaar van een rijksmonument is onderhoudsplichtig. Het pand mag
van onze cultuur en de omgeving om ons heen. 62.000 van deze gebouwen
niet ernstig in verval raken en moet zijn historische waarde behouden.
en objecten zijn aangewezen als rijksmonument. Dit betekent dat zij,
Hierbij moet goed gekeken worden naar het materiaalgebruik en de
vanwege de cultuurhistorische waarde, door de Rijksoverheid aangewezen
gebruikte technieken. Het onderhoud van monumenten is om die reden
zijn om beschermd te worden. Beschermd tegen sloop, tegen aantasting
over het algemeen duurder dan onderhoud van regulier vastgoed.
van de historische waarde en tegen verwaarlozing en verval.
Figuur 1 Verdeling rijksmonumenten per categorie (2016)
Openbare
gebouwen
Verdedigingswerken
Figuur 2 Aantal rijksmonumenten per regio (2016)
> 1.000
Kerkelijke
gebouwen
Liefdadige
instellingen
<150
Agrarische
gebouwen
Gebouwen,
woonhuizen
Molens
Weg- en
waterwerken
Losse
objecten
Horeca
instellingen
Kastelen
Whitepaper ONDERHOUDSSUBSIDIE MONUMENTEN
3
2
Het Rijk komt de monumenteneigenaar tegemoet
Het onderhoud aan een monument is een kostbare zaak. Het
2.2 Nationaal Restauratiefonds
merendeel van de monumenten heeft de status gekregen vanwege de
Naast de restauratiesubsidie komt een monumenteneigenaar vaak ook in
architectonische/bouwkundige uniciteit. Bij onderhoud en restauratie
aanmerking voor een hypotheek van het Nationaal Restauratiefonds. Op
van een pand zal men vaak moeten terugvallen op oude bouwmaterialen
basis van de verwachte onderhoudskosten kan een laagrentende lening
en –technieken, die meestal ook duurder zijn. Om ervoor te zorgen dat
worden aangevraagd. De rente is 5% lager dan de geldende marktrente,
monumenten behouden blijven voor de toekomst, heeft het Rijk meerdere
met een minimum 1,5% . Het fonds is ‘revolving’. Dit betekent dat het
subsidieregelingen in het leven geroepen. Zo is er voor restauraties
uitgeleende geld na aflossing weer beschikbaar is voor nieuwe leningen.
subsidie beschikbaar en bovendien een laagrentende lening. Ook voor
regulier onderhoud is subsidie beschikbaar. Daarnaast is het mogelijk
2.3 Monumentenaftrek
onderhoudskosten fiscaal af te trekken.
Onderhoudskosten voor monumenten kunnen tot en met 2017 als fiscale
aftrek opgevoerd worden. Het gaat hierbij om de ‘drukkende kosten’,
2.1 Restauratiesubsidies door provincies
de noodzakelijke onderhoudskosten met aftrek van o.a. subsidies. Dit
Sinds 2012 is het subsidiëren van restauraties gedecentraliseerd.
zijn de daadwerkelijke kosten die voor de eigenaar overblijven. Van deze
Iedere provincie ontvangt jaarlijks vanuit het Rijk, afhankelijk van het
kosten kan 80% verrekend worden met de inkomstenbelasting of de
aantal monumenten, een bedrag voor restauratiewerkzaamheden aan
vennootschapsbelasting. Hierdoor kan een aardig fiscaal voordeel behaald
monumenten. Hoe dit budget besteed wordt, verschilt per provincie.
worden. De regeling is eind 2016 echter ter discussie komen te staan. De
Het budget van het Rijk vormt doorgaans 50% van het totale budget
opgave van de onderhoudskosten is volgens minister Bussemaker lastig te
dat een provincie inzet voor een restauratieregeling. Hiermee kunnen
controleren. Als gevolg hiervan zou de regeling onjuist gebruikt kunnen
restauratieprojecten worden gefinancierd. Vaak worden hier wel extra
worden. Er is aangekondigd dat de regeling na 2017 afgeschaft zal worden.
eisen aan gesteld, zoals publiekstoegankelijkheid en de hoogte van de
In 2018 zal een vervangende (subsidie-)regeling ingevoerd worden.
eigen bijdrage.
4
Whitepaper ONDERHOUDSSUBSIDIE MONUMENTEN
2.4 onderhoudssubsidie: Subsidie
2.5 Budgetten BRIM/SIM-regeling
Instandhouding Monumenten (SIM)
Om het gebruik van de SIM te kunnen beoordelen, kan worden gekeken
Met de aanwijzing als rijksmonument heeft de eigenaar meer
naar het beschikbare budget en het totale verleende subsidiebedrag.
onderhoudskosten gekregen. Om dit te compenseren is jaarlijks de
Wordt het beschikbare budget dat de minister beschikbaar stelt voor de
Subsidieregeling Instandhouding Rijksmonumenten beschikbaar. Met
SIM volledig gebruikt of blijft er jaarlijks een bedrag over?
deze regeling draagt de overheid voor maximaal vijftig procent bij aan
de onderhoudskosten. Hierbij gaat het wel om sober en doelmatig
Van 2011 tot 2013 werd het budget afgebouwd van 58 miljoen in 2011 tot
onderhoud. Dat wil zeggen: alleen die onderhoudswerkzaamheden die
48 miljoen in 2013. In 2011 en 2012 was de subsidie overvraagd en werd
nodig zijn om het pand in zijn huidige staat te behouden. Denk hierbij
het complete budget van respectievelijk 58 en 49 miljoen gebruikt.
aan het in goede staat houden van het schilderwerk en het herstellen
van uitgespoeld voegwerk, et cetera. Gedurende een periode van 6 jaar
In 2013 en 2014 was het budget achtereenvolgens 48,5 en 50,5 miljoen.
volgend op het jaar van subsidieverlening wordt jaarlijks 50% van de
In beide jaren werd echter 0,5 miljoen van het budget niet benut. Hierop
subsidiabele kosten als subsidie uitgekeerd.
volgend werd in 2015 werd 47 van de 50,5 miljoen benut. In 2016 werd als
gevolg van extra budget voor ‘grote monumenten’ het budget verhoogd
naar 75,9 miljoen. Uiteindelijk werd hiervan maar 54,4 miljoen benut.
Miljoenen
Figuur 3 Beschikbaar budget vs. verleende subsidie
80
60
40
20
0
2011
2012
2013
2014
Budget
Whitepaper ONDERHOUDSSUBSIDIE MONUMENTEN
2015
2016
Subsidieverlening
5
3
Hoe goed wordt de SIM op
dit moment benut?
Het feit dat de laatste jaren het budget van de SIM niet volledig is gebruikt,
3.1 Verdeling per categorie
kan meerdere dingen betekenen. Enerzijds zou het kunnen zijn dat
Monumenten in Nederland zijn onder te verdelen in verschillende
inmiddels alle monumenten subsidie hebben ontvangen en dat het budget
categorieën, op basis van hun oorspronkelijke functie. Zo vallen stadhuizen,
aan de ruime kant is. Anderzijds kan het ook zo zijn dat de SIM nog juist niet
politiebureaus en gerechtsgebouwen onder ‘openbare gebouwen’ en
voldoende benut wordt, wat betekent dat een deel van de monumenten
worden historische tuinmuren en fonteinen onder ‘losse objecten’
bij het onderhoud nog geen gebruik maakt van de financiële steun die hun
geschaard.
geboden wordt. Om dit te onderzoeken is een analyse gemaakt van het
aandeel monumenten met een lopend subsidietraject. De SIM (voorheen
Wanneer gekeken wordt naar het aandeel monumenten dat momenteel
BRIM) wordt verleend over een periode van 6 jaar. Monumenten die
subsidie ontvangt, valt op te merken dat verschillen groot zijn. Een bijzonder
in 2011 subsidie verleend hebben gekregen gaan dus in laatste jaar van
groot deel van de molens in ons land ontvangt momenteel subsidie. Ook
deze periode in en krijgen dit jaar hun laatste subsidiedeel uitbetaald. Het
een groot deel van kerkgebouwen weet de subsidie te benutten. Het
aantal subsidieverleningen in de periode 2011-2016 afzetten tegen het
minste wordt de subsidie benut door onder andere de boerderijen en de
totale aantal monumenten geeft een goed beeld van de benutting van
weg- en waterwerken.
de subsidie.
Figuur 4 Aandeel monumenten met een lopende subsidie in 2011-2016
100%
85%
90%
TOP 5 REGIO’S - BE
80%
1.
Zuidwest-Friesla
2.
Noord-Friesland
3.
Alkmaar en om
4.
Zuidoost-Friesla
5.
Zaanstreek
70%
60%
48%
58%
50%
39%
40%
30%
19%
20%
17%
17%
10%
9%
5%
10%
0%
Losse objecten
Kastelen / Landhuizen
Weg- en Waterwerken
Molens
Agrarisch
Liefdadige instellingen
Gebouwen, woonhuizen
Kerken
Verdedigingswerken
Openbare gebouwen
6
ONDERHOUDSSTAAT
Goed (casco=goed)
Kleine
Redelijk
Divers
Matig
Achter
Slecht (casco=matig/slecht
Veel a
Whitepaper ONDERHOUDSSUBSIDIE CASCO
MONUMENTEN
Goed
Met normaal onderhoud bij
3.2 Regionale verschillen
subsidies hebben ontvangen. Aan de andere kant zijn vooral ook de
Om te kunnen zien of er regionale verschillen zijn in de benutting van de
molens in deze regio’s goed vertegenwoordigd.
onderhoudssubsidie, is gekeken hoeveel procent van de monumenten in
die regio momenteel subsidie ontvangt.
Opvallend is ook dat de 3 regio’s met de minste subsidiebenutting zich
bevinden in de zuidelijkere helft van het land. Ook hier zijn relatief veel
Met name in de noordelijke regio’s is de subsidie het meest verleend.
boerderijen, maar anderzijds zijn hier ook veel kerken deel van het
Opmerkelijk is dat in deze regio’s over het algemeen zich veel boerderijen
monumentenbestand.
in het monumentenbestand bevinden, die landelijk gezien de minste
Figuur 5 Aandeel monumenten met subsidie (in %)
70%85%
85%
TOP 5 REGIO’S
TOP 5 -REGIO’S
BESTE BENUTTING
- BESTE BENUTTING
48%
39%
48%
TOP 5 REGIO’S
TOP 5 -REGIO’S
SLECHTSTE
- SLECHTSTE
BENUTTING
BENUTTING
1.
Zuidwest-Friesland
1. Zuidwest-Friesland
62%
62%
1.
Agglomeratie
‘s-Gravenhage
1. Agglomeratie
‘s-Gravenhage
19%
19%
2.
Noord-Friesland
2. Noord-Friesland
51%
51%
2.
Delft 2.
en Westland
Delft en Westland
18%
18%
3.
Alkmaar
3. enAlkmaar
omgeving
en omgeving
45%
45%
3.
Noordoost-Nord-Brabant
3. Noordoost-Nord-Brabant
18%
18%
4.
Zuidoost-Friesland
4. Zuidoost-Friesland
41%
41%
4.
Zuid-Limburg
4. Zuid-Limburg
17%
17%
5.
Zaanstreek
5. Zaanstreek
39%
39%
5.
Midden-Noord-Brabant
5. Midden-Noord-Brabant
15%
15%
15%
39%
9%
9%
Kastelen / Landhuizen
Weg- en Waterwerken
Weg- en Waterwerken
Molens
Molens
Agrarisch
Agrarisch
Liefdadige instellingen
Liefdadige instellingen
Gebouwen, woonhuizen
Losse objecten
10%
17%
Losse objecten
Kastelen / Landhuizen
10%
5%
17%
ONDERHOUDSSTAAT
ONDERHOUDSSTAAT
Goed (casco=goed)
Goed (casco=goed)
Kleine incidentele
Kleine incidentele
gebreken gebreken
Redelijk Redelijk
Diverse
kleine gebreken,
enige onderhoudswerkzaamheden
Diverse kleine
gebreken,
enige onderhoudswerkzaamheden
Matig
Matig
Achterstallig
Achterstallig
onderhoudonderhoud
Slecht (casco=matig/slecht
Veel achterstallig
onderhoud,
gaat achteruit
Slecht (casco=matig/slecht
Veel achterstallig
onderhoud,
casco gaatcasco
achteruit
CASCO CASCO
Whitepaper ONDERHOUDSSUBSIDIE MONUMENTEN
Goed
Metonderhoud
normaal onderhoud
bij te houden
bij te houden
GoedMet normaal
Zoals: venster,
Zoals: venster,
serres, goten,
serres,grote
goten,
vlakken
grote voegwerk
vlakken voegwerk
Redelijk Redelijk
Beperkt aantal
Beperkt
onderdelen
aantal onderdelen
vereisen groot
vereisen
onderhoud
groot onderhoud
7
4
Subsidie heeft een positieve invloed
op de staat van onderhoud
Hoe heeft de staat van het onderhoud en het casco zich ontwikkeld in de
Onderhoud heeft betrekking op het wind- en waterdicht houden
loop der jaren? En heeft subsidie daar wellicht invloed op gehad? Om dat te
van de buitenkant van het gebouw en het in de huidige staat houden
kunnen beoordelen, is gekeken naar gegevens van de Monumentenwacht.
van monumentale onderdelen die aard- en nagelvast aan het gebouw
In de Erfgoedmonitor zijn gegevens gepubliceerd uit een steekproef die zij
TOP 5 REGIO’S - BESTE BENUTTING
1.
Zuidwest-Friesland
verbonden zijn. Hierbij valt te denken aan het bijwerken van het
TOP 5 REGIO’S - SLECHTSTE BENUTTING
in 2013 hebben gedaan onder monumenten.
verfsysteem, de reparatie van breukruiten en het plaatselijk herstellen van
62%
1.
voeg-‘s-Gravenhage
en metselwerk.
Agglomeratie
19%
51%
2.
Delft en Westland
18%
4.1 Steekproef door de Monumentenwacht
2.
Noord-Friesland
In de steekproef uit 2013 is de staat van onderhoud en het casco
vergeleken met eerdere
peilingen.
Bij beide peilingen hebben
3. Alkmaar
en omgeving
45% monumenten 3.
De trend van het casco en de onderhoudsstaat
De data uit de
Noordoost-Nord-Brabant
de waardering goed, redelijke, matig of slecht gekregen. Door deze
4.
41%
Zuidoost-Friesland
waarderingen met elkaar te vergelijken is vastgesteld van hoeveel
monumenten de staat
slechter, gelijk of beter geworden
is.
5. Zaanstreek
39%
Erfgoedmonitor
18% over de staat van onderhoud en het casco
geeft inzicht in het aantal monumenten waar de staat van onderhoud ofwel
4.
Zuid-Limburg
17%
5.
Midden-Noord-Brabant
15%
de staat van het casco verslechterd, verbeterd of gelijk gebleven is.
Op basis van deze gegevens is de gemiddelde trend als volgt bepaald.
Wat wordt verstaan onder casco en onderhoud?
Wanneer de staat verslechterd is krijgt het monument een waarde -1,
Onder casco verstaat men de dragende onderdelen en het omhulsel van
wanneer de staat verbeterd is een waarde 1 en wanneer de staat gelijk
het gebouw, zoals de fundering, draagmuren, gevels, balklagen, vloeren,
gebleven is een waarde 0. Door het totaal aan punten te delen door het
daken en kapconstructies. In onderstaande tabel is aangegeven met welke
aantal monumenten in de steekproef, resulteert dit in een waarde tussen
Goed (casco=goed)
incidentele
gebreken
criteria
de waardering van hetKleine
casco
tot stand
is gekomen.
-1 (verslechterd) en 1 (verbeterd).
ONDERHOUDSSTAAT
Redelijk
Diverse kleine gebreken, enige onderhoudswerkzaamheden
Matig
Achterstallig onderhoud
Slecht (casco=matig/slecht
Veel achterstallig onderhoud, casco gaat achteruit
TOP 5 REGIO’S - BESTE BENUTTING
Figuur 6 Kwaliteit casco
1.
CASCO
Zuidwest-Friesland
TOP 5 REGIO’S - SLECHTSTE BENUTTING
62%
1.
Agglomeratie ‘s-Gravenhage
19%
2.
Delft en Westland
18%
Goed
2. Noord-Friesland
Met normaal onderhoud bij te houden
51%
Redelijk
3. Alkmaar en omgeving
Beperkt aantal onderdelen vereisen groot onderhoud
45%
3. Noordoost-Nord-Brabant
Zoals: venster, serres, goten, grote vlakken voegwerk
18%
Matig
4. Zuidoost-Friesland
Partiële restauratie is noodzakelijk
41%
4. Zuid-Limburg
Zoals: balklagen, vloeren, kappen, dakbedekking
17%
Slecht
5. Zaanstreek
Totale restauratie is noodzakelijk
39%
15%
5.
Midden-Noord-Brabant
Figuur 7 Kwaliteit onderhoudsstaat
ONDERHOUDSSTAAT
Goed (casco=goed)
Kleine incidentele gebreken
0,2
Redelijk
0,09Matig
0,2
100%
Diverse kleine gebreken, enige onderhoudswerkzaamheden0,14
0,13
90%
0,1
Slecht (casco=matig/slecht
Achterstallig onderhoud
80%
0,14
0,1
70%
Veel achterstallig onderhoud, casco gaat achteruit
60%
0
8
Goed
Met normaal
-0,1 onderhoud bij te houden
0
50%
40%
CASCO
30%
20%
31%
Whitepaper ONDERHOUDSSUBSIDIE MONUMENTEN
-0,1
ecten
Losse objecten
ecten
Losse objecten
LandhuizenKastelen
/ Landhuizen
LandhuizenWegKastelen
Landhuizen
Losse
objecten
ecten
Waterwerken
en /Waterwerken
Waterwerken
Wegen /Waterwerken
Kastelen
Landhuizen
LandhuizenMolens
Molensen Waterwerken
WegWaterwerken
Agrarisch
Agrarisch
Molens
instellingenLiefdadige
instellingen
Liefdadige instellingen
Agrarisch
n,instellingen
woonhuizen
Gebouwen,
woonhuizen
n,instellingen
woonhuizen
Gebouwen,instellingen
woonhuizen
Liefdadige
Kerken
Kerken
Gebouwen,
woonhuizen
n, woonhuizen
ngswerken
Verdedigingswerken
ngswerken
Verdedigingswerken
gebouwenKerken
Openbare
gebouwen
Redelijk
4.2 Heeft subsidie effect op de staat van onderhoud en het
casco?
Goed (casco=goed)
Goed (casco=goed)
Goed (casco=goed)
Kleine incidentele
Kleine
gebreken
incidentele
Kleinegebreken
incidentele gebreken
Om te kijken of subsidie effect heeft op de staat van het onderhoud en het
casco, zal de benutting van de subsidie vergeleken moeten worden met de
Matig
Matig
De gegevens van de steekproef van de Monumentenwacht geven de trend
Redelijk
van voorgaande jaren tot 2013. Om een effect te kunnen hebben gehad op
Matig
CASCO
Matig
Matig Achterstallig
onderhoud
Achterstalliguitbetaald
Achterstallig
onderhoud onderhoud
het
onderhoud,
zal een subsidie
moeten zijn in 2012. Gelet op
CASCO
CASCO
50%
10%
40%
0%
40%
0%
30%
30%
20%
20%
10%
10%
0%
0%
80%
70%
70%
0,2
0,2 100%
60%
100%
60%
100%
60%
90%
50%
90%
50%
90%
50%
80%
40%
80%
40%
80%
40%
70%
30%
70%
21%
30%
70%
21%
30%
60%
20%
60%
20%
60%
20%
0
0
0
50%
10%
50%
10%
50%
10%
-0,2
0%
-0,2 40%
40%
0%
40%
0%
30%
21%
30%
21%
30%
20%
20%
20%
10%
10%
10%
0%
0%
0%
-0,1
-0,1
-0,2
70%
30%
60%
20%
60%
20%
60%
20%
-0,1
50%
10%
-0,2
40%
0%
40%
0%
30%
30%
30%
20%
20%
20%
10%
10%
10%
0%
0%
0%
-0,1
-0,1
-0,2
-0,2
80%
40%
80%
31%
40%
80%
31%
40%
70%
30%
70%
30%
70%
30%
60%
20%
60%
20%
60%
20%
0
0
0,1
0,1
-0,1
-0,1
-0,1
0
0
0
50%
10%
50%
10%
50%
10%
-0,2
40%
0%
31%
40%
0%
31%
40%
0%
30%
30%
30%
20%
20%
20%
10%
10%
10%
0%
0%
0%
-0,1
-0,2
0,19
0,20
0,20
0,19
0,1
0,20
0,19
0,20
0,20
0,19
0,2
0
78%
-0,2
-0,1
-0,2
-0,1
-0,2
0,19
0,2
0,1
0,19
0,2
0
80%
80%
80%
70%
70%
70%
0,2 100%
60%
100%
60%
100%
60%
90%
50%
90%
41%
50%
90%
41%
50%
80%
40%
80%
40%
80%
40%
70%
30%
70%
30%
70%
30%
60%
20%
60%
20%
60%
20%
0
50%
10%
41%
50%
10%
41%
50%
-0,2
40%
0%
40%
0%
40%
0%
30%
30%
30%
20%
20%
20%
10%
10%
10%
0%
0%
0%
0,1
0
0,1
0,1
-0,1
-0,1
-0,1
-0,2
-0,1
-0,2
0
-0,2
0,14 0,14
31%
31%
-0,1
-0,1
-0,2
-0,2
0,140,14
0,06
0,06
0,12
0,06
0,1
0,1
-0,1
-0,1
0
0
-0,2
-0,2
-0,1
0,2
0,12
0,1
0,06
10%
0,2
0,1
0,2
0
0,1
0,1
-0,1
-0,1
0
0
-0,2
-0,2
0,06
-0,1
-0,2
Ook wanneer gekeken wordt naar de verschillende regio’s, is het effect
met subsidie naast de trend van het onderhoud gezet. In alle categorieën
van subsidie op de onderhoudsstaat zichtbaar. Middels een regressie-
is een verbetering te zien in zowel de staat van onderhoud als de staat van
analyse is vastgesteld dat in regio’s met een hoog aandeel monumenten
het casco. Vooral in de categorie met de beste subsidiebenutting, categorie
met subsidie het onderhoud sterker verbeterd is dan wanneer slecht een
‘molens’, is een goede verbetering te zien.
klein aantal monumenten subsidie ontvangt.
9
-0,1
-0,2
Casco
Onderhoud
Casco
Onderhoud
Casco
Onderhoud
Casco
Onderhoud
Casco
Onderhoud
Casco
Onderhoud
Casco
Onderhoud
Casco
Onderhoud
Casco
Onderhoud
In figuur 6 is voor de 6 belangrijkste categorieën het aandeel monumenten
Whitepaper ONDERHOUDSSUBSIDIE MONUMENTEN
-0,2
0,12
0
41%
-0,1
0,12
0,12
0,06
0,2
0,14
0
0,2
41%
0,1
0
-0,2
0,2 100%
100%
100%
KASTELEN
EN LANDHUIZEN
90% monumenten
90%
90%
Aandeel
met subsidie: 0,12
(41%)
0,1
0
0,2
0,14
0,2
0,14
Casco
50%
10%
0%
-0,2 40%
90%
50%
Onderhoud
Casco
50%
10%
100%
60%
90%
50%
Onderhoud
-0,2
0
100%
60%
90%
50%
Casco
-0,1
0
0,2 100%
60%
0,140,14
Casco
70%
30%
0,2
0,13
0,14 0,14
0,1
Onderhoud
0%
70%
30%
70%
Casco
10%
0%
80%
40%
80%
70%
0,1
Onderhoud
Casco
10%
80%
40%
-0,1
-0,2
6%
80%
40%
80%
70%
0,09
-0,2
21%
Onderhoud
6%
90%
50%
78%
-0,1
0
0,09
Casco
20%
100%
60%
90%
50%
78%
0,1
21%
Onderhoud
20%
100%
60%
90%
50%
0,1
Casco
30%
0,2 100%
60%
0,1
Onderhoud
Casco
30%
70%
0,1
0
Onderhoud
40%
0%
Casco
50%
10%
40%
0%
Onderhoud
50%
10%
6%
80%
70%
80%
0,1
0,2
0,14
Onderhoud
Casco
6%
80%
70%
0
0,13
0,2
100%
100%
MOLENS
90% monumenten
90%
Aandeel
met
subsidie:
(78%)
78%
78%
78%
80%
0,1
90%
Onderhoud
60%
20%
0
90%
100%
90%
Casco
60%
20%
0 0,13
0,09
100%
90%
Onderhoud
70%
30%
0,13
0,2
0,13
0,2 100%
0,09
0,1
0,20
0,2 100%
0,09
0,2
0,13
Casco
70%
30%
0,13
0,2
0,16
0,09
0,13
Onderhoud
Casco
80%
40%
0,16
-0,2
0,2
0,13
Onderhoud
80%
40%
0,2
0,16
Zoals:vloeren,
balklagen,
Zoals:
kappen,
vloeren,
balklagen,
dakbedekking
kappen,
vloeren,
dakbedekking
kappen, dak
Matig
Partiële restauratie
Matig
Partiële
is noodzakelijk
restauratie
Partiëleis restauratie
noodzakelijk
is noodzakelijkZoals: balklagen,
Casco
90%
50%
0,1
Matig
Onderhoud
100%
60%
90%
50%
0,1
-0,1
Casco
100%
60%
0,1
-0,1
Onderhoud
Casco
70%
0
-0,1
-0,2
Onderhoud
80%
70%
6%
80%
0,2
0,2
100%
AGRARISCHE
0,16 GEBOUWEN
0,16
0,16
90%
Aandeel
monumenten
met0,13
subsidie: (6%)
0,13
0,13
80%
6%
8%
Casco
90%
80%
-0,1
-0,2
Onderhoud
100%
8%
90%
8%
Onderhoud
8%
100%
90%
70%
0,1
Zoals:
Zoals:
serres,
venster,
goten,
Zoals:
serres,
venster,
grotegoten,
vlakken
serres,
grote
voegwerk
goten,
vlakken
grote
voeg
vla
Redelijk
Beperkt aantal
Redelijk
Beperkt
onderdelen
aantal
Beperkt
vereisen
onderdelen
aantal
grootvereisen
onderdelen
onderhoud
groot
vereisen
onderhoud
grootvenster,
onderhoud
Casco
50%
10%
8%
0,08
0,1
Redelijk
Onderhoud
Casco
60%
20%
8%
0,08
Goed
Met normaal
Goed
onderhoud
Met normaal
bijMet
onderhoud
te houden
normaalbij
onderhoud
te houdenbij te houden
Totale restauratie
Totale
is noodzakelijk
restauratie
Totaleis restauratie
noodzakelijk
is noodzakelijk
Slecht
Slecht
Onderhoud
60%
20%
0,08
Goed
Slecht
Casco
70%
30%
100%
90%
0,1
0
CASCO
Onderhoud
70%
30%
0
0,2 100%
0,1
0,16
Zoals: balklagen,
Zoals:
vloeren,
balklagen,
Zoals:
kappen,
vloeren,
balklagen,
dakbedekking
kappen,
vloeren,
dakbedekking
kappen, dak
Matig
Partiële restauratie
Matig
Partiële
is noodzakelijk
restauratie
Partiëleis restauratie
noodzakelijk
is noodzakelijk
Casco
80%
40%
0,16
CASCO
Matig
Onderhoud
Casco
80%
40%
0,2
0,16
Zoals:
venster,
Zoals:
serres,
venster,
goten,
Zoals:
serres,
grote
venster,
goten,
vlakken
serres,
grote
voegwerk
goten,
vlakken
grote
voeg
vla
Redelijk
Beperkt aantal
Redelijk
Beperkt
onderdelen
aantal
vereisen
Beperkt
onderdelen
aantal
groot vereisen
onderhoud
onderdelen
groot
vereisen
onderhoud
groot
onderhoud
CASCO
Onderhoud
90%
50%
0,08
0,1
Redelijk Diverse kleine Diverse
gebreken,
kleine
enige
Diverse
gebreken,
onderhoudswerkzaamheden
kleine
enige
gebreken,
onderhoudswerkzaamheden
enige onderhoudswerkzaamheden
de 6-jarige onderhoudsperiode, betekent dit dat subsidie verleend in de
Casco
100%
60%
90%
50%
0,08
Redelijk
Slecht (casco=matig/slecht
Slecht (casco=matig/slecht
Slecht (casco=matig/slecht
Veel achterstallig
Veel
onderhoud,
achterstallig
Veel
casco
onderhoud,
achterstallig
gaat achteruit
casco
onderhoud,
gaat achteruit
casco gaat achteruit
Goed
Goed
Met normaalGoed
onderhoud
Met normaal
bijMet
onderhoud
te houden
normaalbij
onderhoud
te houdenbij te houden
Onderhoud
100%
60%
0,08
0,2
0,16
Casco
70%
Onderhoud
Casco
80%
70%
0,16
Onderhoud
80%
0,2
0,16
Casco
90%
Achterstallig onderhoud
Achterstallig Achterstallig
onderhoud onderhoud
LIEFDADIGE INSTELLINGEN
KERKEN
Totale restauratie
Totale
is noodzakelijk
restauratie
Totaleis
restauratie
noodzakelijk
ismonumenten
noodzakelijk
Slecht
Slecht
Aandeel
met subsidie: (31%)
Aandeel monumentenSlecht
met subsidie:
(21%)
OPENBARE GEBOUWEN
Aandeel monumenten met subsidie: (8%)
100%
Matig
Goed (casco=goed)
Goed (casco=goed)
Goed (casco=goed)
Kleine incidentele
Kleine
gebreken
incidentele
Kleinegebreken
incidentele gebreken
Slecht (casco=matig/slecht
Slecht (casco=matig/slecht
Slecht (casco=matig/slecht
Veel achterstallig
Veel
onderhoud,
achterstallig
Veel
casco
onderhoud,
achterstallig
gaat achteruit
casco
onderhoud,
gaat achteruit
casco gaat achteruit
Redelijk
90%
Redelijk Diverse kleine gebreken,
Diverse kleine
enige
Diverse
gebreken,
onderhoudswerkzaamheden
kleine
enige
gebreken,
onderhoudswerkzaamheden
enige onderhoudswerkzaamheden
periode 2006-2011 invloed kan hebben op het onderhoud.
gemiddelde trend van het onderhoud/casco.
100%
Redelijk
ONDERHOUDSSTAAT
ONDERHOUDSSTAAT
ONDERHOUDSSTAAT
5
Het effect van goed onderhoud
op de waarde van het monument
Monumenten hebben een (meer) waarde voor onze samenleving. Naast
speelt onder meer de staat van onderhoud van een pand en de uitstraling,
gebruikswaarde is doorgaans sprake van versterking van (culturele)
een belangrijke rol. Hierbij wordt een onderhoudsindicatie gehanteerd die
identiteit, statusverhogende- en marketingwaarde en bovendien zijn zij
onderverdeeld wordt naar Uitstekend, Goed, Redelijk, Matig en Slecht.
een stimulans voor (sociale) cohesie. Tevens is de economische waarde
van een monument van belang, bijvoorbeeld in geval van verkoop of het
Slecht onderhoud negatief voor waardering vastgoed
verkrijgen van een financiering.
Voorkomen dient te worden dat noodzakelijk onderhoud geen achterstallig
onderhoud wordt, waardoor er sprake is van een Redelijk, Matig dan
Restauratie, en dan?
wel Slechte onderhoudsindicatie. In dat geval zal bij de bepaling van de
Na een volledige restauratie van een monument staat het monument
economische waarde een bedrag in mindering gebracht dienen te worden
er vaak weer als ‘nieuw’ bij en is er een basis gelegd voor behoud voor
op de marktwaarde van het betreffende pand in de actuele staat van
volgende generaties. Het is echter wel van belang om na een restauratie
onderhoud ten opzichte van hetzelfde pand in uitstekende dan wel goede
voortdurend oog te blijven houden voor de onderhoudsbehoefte van
staat. Deze onderhoudskosten zullen zorgen voor een negatieve invloed op
het monument. Door het monument goed en tijdig te onderhouden,
de economische waarde van het pand, naast een verminderde uitstraling
bijvoorbeeld aan de hand van een gedegen MJOP, worden volgende
en daarmee de mate van kwaliteit van het object.
kostbare en tijdrovende restauraties voorkomen, dan wel op juiste
gronden verder in de tijd gepland.
Staat onderhoud van belang voor financierbaarheid
Tevens zal de basis voor een financieringsvraagstuk beter onderlegd zijn met
Goed onderhoud voorkomt voortijdige restauratienoodzaak
een uitstekend dan wel goed onderhouden object dan een object dat nog
Ervaring leert dat de meeste monumenten - en reguliere panden na een
een aanvullende investering behoeft ten aanzien van het onderhoud. In die
periode van circa 10 jaar groot onderhoud nodig hebben. Na een periode
gevallen kan een waarde drukkend effect optreden, aangezien additioneel
van 20 jaar kan er voor één of meerdere onderdelen van het monument
(eigen) vermogen noodzakelijk is. Beschikbare subsidieregelingen en fiscale
weer een restauratiebehoefte ontstaan. Om het groot onderhoud dan
regelingen kunnen daarentegen juist een positieve impuls geven aan de
wel deelrestauraties minder ingrijpend dan wel kostbaar te laten zijn,
waarde van een Rijksmonument.
is tussentijds onderhoud van groot belang voor het monument. Door
regelmatig vakkundig onderhoud te verrichten gaan onderdelen van het
Recent onderzoek (bron: Cultureel erfgoed op waarde geschat*) geeft aan
monument langer mee en worden extra kosten voorkomen.
dat de waarde van Rijksmonumenten of woningen binnen een beschermd
dorps- of stadsgezicht over het algemeen hoger is. Dit onderzoek beschrijft
Belang van onderhoud in waardering gebouwen
waarde vanuit een meervoudig perspectief. Weliswaar veelal vanuit het
Bovendien is er een verband tussen de waarde van een monument en
perspectief woningen, maar desalniettemin. Met goed onderhoud - waar
het op de juiste wijze - en tijdig - uitvoeren van onderhoud en derhalve
mogelijk (mede-)gefinancierd met subsidiegelden/fiscale regelingen - snijdt
de staat van het object. Met name ‘op de juiste wijze’ is hier van belang.
het mes aan twee kanten. De waarde van een object neemt zowel in
Onderhoudswerkzaamheden waarbij de verkeerde materialen worden
economische als cultuurhistorische zin toe.
gebruikt kan de waarde doen verminderen of minder doen toenemen
alsook het niet of niet tijdig verrichten van onderhoud.
Wij zijn van mening dat de best haalbare meervoudige waarde in de basis
wordt vertegenwoordigd door een monument in uitstekende staat van
Bij een economische waardering van een object wordt onder meer
onderhoud, niet alleen nu maar ook in de komende jaren.
gekeken naar de marktomstandigheden, economische omstandigheden,
locatie, bestemming/mogelijkheden en de kwaliteit. Bij het laatste facet
10
*Bron: http://www.platform31.nl/uploads/attachment_file/101/Publicatie_PL31_Cultureel_Erfgoed.pdf
Whitepaper ONDERHOUDSSUBSIDIE MONUMENTEN
6
Conclusie
Restauratie aan monumenten is vaak een kostbare zaak. Door het
Kijkend naar de diverse categorieën monumenten zijn er duidelijk
monument goed en tijdig te onderhouden, kan een kostbare en tijdrovende
verschillen zichtbaar. Molens en kerken hebben afgelopen jaren de subsidie
restauratie worden voorkomen, dan wel uitgesteld. Met goed onderhoud
goed weten te benutten. Echter in de categorieën ‘agrarische gebouwen’
wordt de monumentale waarde van een pand behouden. Daarnaast wordt
en ‘openbare gebouwen’ heeft men de subsidie nog niet optimaal benut.
de economische waarde van een pand deels bepaald door de kwaliteit
van het pand. Met andere woorden: slecht onderhoud is negatief voor de
Ook ruimtelijk gezien zijn verschillen in de subsidiebenutting waarneembaar.
economische waarde.
In de noordelijke regio’s worden relatief de meeste subsidieaanvragen
gedaan en beschikt. Dit in tegenstelling tot de regio’s in het zuidoosten van
Bij onderhoud aan monumenten dient men rekening te houden met de
het land, waar ten opzichte van het aantal monumenten het minst vaak
gebruikte historische materialen en bouwmethoden. Om die reden is
subsidie verleend is.
het onderhoud bij monumenten vaak duurder dan bij regulier vastgoed.
Vanuit het Rijk daarom zijn verschillende regelingen beschikbaar. De
Deze verschillen in subsidiebenutting zijn ook terug te zien in gemiddelde
Subsidieregeling Instandhouding Monumenten is daar een van. Afgelopen
onderhoudsstaat van de monumenten. Daar waar meer monumenten
jaren is het budget voor deze regeling niet volledig benut.
onderhoudssubsidie hebben ontvangen, is gemiddeld genomen de staat
van onderhoud ook beter. Dit zal een positief effect hebben op zowel
de cultuurhistorische als de economische waarde van deze monumenten.
Whitepaper ONDERHOUDSSUBSIDIE MONUMENTEN
11
Onderzoek uitgevoerd door:
Van Draeckeburgh Subsidies en
Troostwijk Taxaties
Financieringen
Van Draeckeburgh is gespecialiseerd in het
Troostwijk staat voor ruim 80 jaar vakman-
optimaal
en
schap. Onze specialisatie bestaat uit integrale
financieringsregelingen. Wij zijn marktleider
benutten
advisering op het gebied van het zekerstellen
als het gaat om subsidiebegeleiding voor
van
duurzaam
en
vastgoed en ondernemingen. Wij opereren in
technische innovatie. We vinden de juiste
alle segmenten van zowel het bedrijfsleven, de
subsidieregelingen en begeleiden de hele
non-profit sector als semi-overheid. Van MKB
aanvraagprocedure. Zo bespaart u tijd én
tot beursgenoteerde ondernemingen.
bouwen,
van
subsidies
monumentenzorg
waarde
voor
behaalt u een maximaal subsidieresultaat.
Van Draeckeburgh
Troostwijk Taxaties
Tel +31 (0) 30 228 92 40
Tel +31 (0) 88 666 66 66
[email protected]
[email protected]
www.vdsf.nl
www.troostwijk.nl
objecten,
installaties,