Transcript PDF-versie voor persoonlijk gebruik

Recensie: Capriccio*
Tour and Taxis Brussel
woensdag 16 november 2016
foto © Bernd Uhlig
Recensie:
Een van de meest vermoeiende opera's om uit te zitten. Dat lijkt ‘Capriccio' van
Richard Strauss wel te zijn. De thematiek, de dramaturgie, is om te huilen. Wat wil je
ook. Hij werd gecreëerd in 1941, acht jaar voor de dood van de componist, tijdens de
Tweede Wereldoorlog in Duitsland. Op 28 oktober 1942 ging het werk, een eenakter,
in München in première, onder toenmalig minister van Propaganda Joseph
Goebbels. Strauss' artistieke vrijheid was dus erg beperkt. Het onderwerp van de
opera is dat ook, in dit geval het medium opera zelf, en is gebaseerd op Salieri's
‘Prima la musica e poi le parole' en de querelle ‘des Gluckistes et des Piccinnistes'.
Wat is het belangrijkst: de muziek, of het libretto: wat heeft voorrang? Twee mannen:
de muzikant Flamand (gespeeld door de Litouwse tenor Edgaras Montvidas: ‘Prima
la musica – dopo le parole!') en de dichter Olivier (neergezet door de bariton Lauri
Vasar: ‘Prima le parole – dopo la musica!') staan lijnrecht tegenover elkaar in hun
visie. Beiden dingen ook om de liefde van de gravin (de Engelse sopraan Sally
Matthews) die dit dilemma voorgeschoteld krijgt. De opera die meer dan twee uur
duurt en gelukkig voorzien werd van een pauze in het Muntpaleis om de tent bij te
verwarmen, is gewoon praatziek. Het aantal ideetjes en argumenten vliegt je om de
oren terwijl er van actie nauwelijks sprake is. Zo'n voorstelling dus – mede door de
erg warme tent – die je moeiteloos laat indommelen, ook al laat de Duitse dirigent
Lothar Koenigs het Symfoniekorkest van de Munt erg prachtig, behoorlijk klein
overigens musiceren, met veel gevoel voor finesse en raffinement zodat het lijkt alsof
je naar een kamerorkest aan het luisteren bent.
Inhoudelijk is het werk zo banaal met gigantisch veel tekst die je onmogelijk allemaal
tegelijkertijd kan verwerken, dat afhaken, zoals een recensent in de opera in de
opera ook doet niet meer dan logisch is. ‘Capriccio' voelt dan ook vooral aan als een
lange aanloop naar het moment waarop de theaterdirecteur La Roche zijn visie rond
theater laat horen. Dat is stiekem de visie van Strauss ook. Geen metafysica of
mythologie bij hem meer in ‘Capriccio'. De mens die moet centraal staan: "Vol piëteit
behoed ik het oude, ik wacht geduldig op het vruchtbare nieuwe, op de geniale
werken van onze tijd! Waar zijn de werken, die tot het hart van het volk spreken, die
zijn ziel weerspiegelen? (levendiger) Â Waar zijn ze? Ik kan ze niet vinden, hoe ik
ook zoek. Ik zie slechts de blik van bleke estheten: zij spotten met het oude en
scheppen niets nieuws! In hun drama's pronken papieren helden, zij trekken hun
zwaard en zwaaien met tirades die ons allang bekend zijn. Idem in de opera: grijze
priesters en Griekse koningen uit de verste voortijd, druïden, profeten, schrijden als
schema's uit de coulissen. lk wil mijn toneel met mensen bevolken! Met mensen die
op ons lijken, die onze taal spreken! Hun leed moet ons ontroeren, hun vreugden
moeten ons aangrijpen! Op, op, schrijftafelhelden! Sta op en schep de werken die ik
zoek! Ik zou de kracht hebben ze op mijn toneel met glans en trots te doen
triomferen. Scherp uw geest, geef het theater nieuwe wetten – een nieuwe inhoud!
Schep werken die me bewijzen dat jullie het theater nieuw leven kunnen inblazen!
Kunnen jullie dat niet – laat me dan met rust met jullie kritiek.“
Hoewel Strauss begin jaren '40 al over zijn hoogtepunt was als componist en
verweten werd tot het conservatieve kamp te behoren viel hij eigenlijk tussen wal en
schip. Conservatieve muziekliefhebbers vonden de tekst van ‘Capriccio' te moeilijk
en vooral te veel. Daarnaast is er geen enkele oorwurm in te bespeuren. Arnold
Dit artikel en zijn foto zijn auteursrechtelijk beschermd - kopij enkel bestemd voor persoonlijk gebruik
Herdistributie in eender welke vorm zonder voorafgaand schriftelijk akkoord van de auteur is verboden
This article and its picture is copyrighted - copy for personal use only
No (re)distribution in any way allowed without written permission of the author
Pagina 1/2
Schönberg, de Tweede Weense School en hun atonale benadering werd destijds als
progressief beschouwd. Toch is het centraal stellen van de mens wat Strauss deed
bij Capriccio best modern. Â De Hongaarse regisseur David Marton doet dat ook en
focust om datgene wat niet in het libretto staat, te tonen. Hij doet dat via een jong
meisje dat streng opgeleid wordt tot ballerina door een man die haar corrigeert met
een stok in de hand (een eerste verwijzing naar het Naziregime is het). Na de pauze
zien we de volwassen versie en de gepensioneerde versie (die nog tot weinig
sierlijkheid in staat is). Verval maar even goed ook het meten van neuzen, hoofden,
en finaal de drie gedepoorteerd zien, zorgt even voor een emotionele binding met
datgene wat vertoond wordt. Maar verder missen we elke emotionele betrokkenheid
met wat er op de scène op de scène te zien is. De grote videoschermen links en
recht van het podium die inzoomen op de gezichtsexpressie van de zangers, werkt
eerder tegen dan voor de voorstelling. Het leidt te veel af én voegt nauwelijks iets
toe. Het eindproduct blijft daardoor erg statisch en weinig boeiend gebracht.
We zien dus een podium op het podium, alsook loges en stoeltjes van de
schouwburg op het podium, een zijwand, enzovoort. Die ‘opera in de opera/theater in
het theater'-aanpak is lang niet nieuw, en eigenlijk werd het de voorbije jaren al zo
onnoemelijk veel gebruikt dat we kunnen spreken over een clichéachtige weinig
verrassende scenografie ( ‘L'opera seria' dit voorjaar in het Koninklijk Circus deed
quasi hetzelfde). Â Hoewel zangers en orkest met ‘Capriccio' een muzikaal piekfijne
voorstelling neerzetten, mag de Munt wat ons betreft deze inhoudelijk erg zwakke,
vermoeiende en zelfs saaie opera opnieuw 33 jaar in de kast leggen. Het was
immers van 1983 geleden dat het Brusselse operahuis deze voorstelling nog heeft
gebracht. ‘Capriccio' liet ons net zoals het Muntpaleis op het einde van de
voorstelling: koud.
< Bert Hertogs >
Dit artikel en zijn foto zijn auteursrechtelijk beschermd - kopij enkel bestemd voor persoonlijk gebruik
Herdistributie in eender welke vorm zonder voorafgaand schriftelijk akkoord van de auteur is verboden
This article and its picture is copyrighted - copy for personal use only
No (re)distribution in any way allowed without written permission of the author
Pagina 2/2