Transcript Over de tijd dat Amsterdam nog 4 burgemeesters had

dit verhaal wordt
­aangeboden ter
gelegenheid van de
740ste verjaardag
van Amsterdam
door: Arend van Dam
illustraties: Alex de Wolf
Over de tijd dat Amsterdam nog 4
burgemeesters had
Op een dag, zo’n 300 jaar geleden, zaten de vier
burgemeesters van de stad Amsterdam bij elkaar
in het stadhuis op de Dam. Het waren: Nicolaas
Witsen, Jacob Boreel, Joan Corver en Jeronimus De
Haze.
Het was een gezellige boel in de burgemeesterskamer. Allerlei mensen kwamen langs. Zo had
Nicolaas Witsen bezoek van een koopman die net
was thuisgekomen van een reis naar Suriname.
‘Kijk,’ zei de koopman. ‘Ik heb hier een bijzondere
opgezette pad. In Suriname noemen ze hem pipa
pipa. Mocht u hem willen kopen...’
Burgemeester Witsen streek voorzichtig met een
vinger over de bobbelige rug van de pad.
Het gesprek werd onderbroken door een bediende.
‘Het is erg onrustig op de Dam,’ zei de man gehaast.
BurgemeesterJeronimus de Haze sprong
geschrokken op. ‘Wat is er aan de hand?’ vroeg hij
zenuwachtig. ‘Is de schutterij al op de hoogte?’
‘We gaan zo kijken Jeronimus.’ zei Joan Corver.
‘Laten we eerst ons potje schaak afmaken. Jij bent
aan zet.’
‘Het is vast de schuld van Jacob,’ zei Jeronimus de
Haze, terwijl hij intussen een paard liet springen.
‘Die nieuwe wet valt slecht bij het volk.’
‘Heb je het over mij?’ vroeg Jacob Boreel, die
onderuit hing op een bankje. ‘Ik doe alleen maar
dingen die goed zijn voor de stad. De stad heeft
geld nodig en dus moet er belasting worden
betaald. Voortaan gaan wij alle begrafenissen
regelen. Wij bepalen wie er aanspreker of drager
mogen worden. Dat levert ons flink wat geld op.
En bovendien: wij kunnen die banen weggeven.
Hebben jullie misschien werkloze neefjes die
aanspreker of drager willen worden?’
Plotseling klonk er lawaai van buiten: geschreeuw,
boegeroep, geweerschoten. De vier burgemeesters
hielden hun adem in.
‘Het begint uit de hand te lopen,’ kwam de
bediende vertellen. ‘De schutterij heeft de zaak op
de Dam onder controle, maar nu dreigen de oproerkraaiers naar de burgemeestershuizen te gaan. Wie
weet wat ze allemaal van plan zijn?’
Twee burgemeesters sprongen op.
‘Snel, we moeten naar huis,’ riep Jeronimus de Haze.
‘We vluchten via de achterdeur.’
‘Regel een koets,’ riep Joan Corver tegen de
bediende.
‘Vergeet mij niet!’ Jacob Boreel hees zich met
moeite overeind en waggelde achter zijn collega’s
aan naar de achteruitgang. Voor hij de kamer verliet,
draaide hij zich om naar Nicolaas Witsen: ‘Kom, waar
wacht je nog op?’
‘Ik blijf hier!’ zei Nicolaas Witsen beslist.
‘Denk aan je spullen, je exotische verzameling, je
schilderijen, je opgezette dieren!’
‘Ik blijf!’
Vanaf dat moment was Nicolaas Witsen afhankelijk van de informatie die de bediende hem kwam
geven.
‘Het gepeupel rukt op via het Rokin naar de
Herengracht,’ was het eerste bericht.
Daarna kondigde de bediende bezoek aan uit
Rusland. ‘Het is een gezant van tsaar Peter,’ zei hij.
‘Laat hem maar binnen,’ zei de burgemeester.
De koopman zette zijn hoed op en schoof de pad
in Witsens richting. ‘U mag de pipa pipa houden,’
zei hij. ‘Een cadeautje van de West Indische
Compagnie’.
‘Bedankt,’ zei Nicolaas Witsen. ‘Blijf gerust nog een
poosje, ik hou van bezoek.’
De Russische gezant kwam binnen. Maar voor hij
kon gaan zitten kwam de bediende met het laatste
nieuws.
‘Het is een ramp,’ begon hij. ‘Het volk heeft ingebroken in de woning van de heer Boreel. Eerst
hebben ze een lantaarnpaal uit de grond getrokken.
Toen hebben ze daarmee de voordeur van zijn huis
ingeramd.’
‘En Boreel zelf?’ wilde Nicolaas Witsen weten.
‘Die had zich verstopt in bed. Hij liet zijn vrouw
zeggen dat hij ziek was. Maar toen de paupers
eenmaal binnen waren is hij in zijn nachtjapon de
tuin in gevlucht. Alle schilderijen van de familie
Boreel liggen in de gracht.’
‘En toen?’
‘Toen hebben buurvrouwen de burgemeester met
veel moeite over de schutting getrokken.’
Nicolaas Witsen probeerde zich een voorstelling
te maken van zijn zwaarlijvige collega die zich door
de deftige dames Van Loon, Bicker, en Six over een
hoge schutting had laten sleuren. Arme Boreel! Had
hij zijn zin maar niet moeten doordrijven met die
belachelijke wet.
Toen keek hij naar de wachtende Rus en zei: ‘Gaat u
toch zitten, wat kan ik voor u doen?’
‘Ik kom namens de keizer van Rusland, tsaar Peter de
Grote’, legde de gezant uit. ‘De tsaar wil graag alles
weten over de schepen die jullie bouwen.’
‘Geen betere scheepsbouwers dan wij Hollanders,’
zei de koopman terwijl hij zijn hoed weer af deed.
‘Met alle plezier wil ik uw keizer uitnodigen voor een
bezoek aan onze stad,’ zei Nicolaas Witsen. ‘Lang
geleden heb ik uw land bezocht. Samen met Jacob
Boreel.’
‘Is die er niet?’ vroeg de gezant.
Nicolaas Witsen schudde zijn hoofd. Hij dacht aan
Jacob Boreel die waarschijnlijk ergens op apegapen
tussen de struiken lag.
‘Thee?’ vroeg hij aan de gezant. ‘Of liever iets sterkers? Bediende!’
De bediende stormde de burgemeesterskamer
binnen. Maar niet om bestellingen op te nemen. ‘De
oproerkraaiers zijn de brug overgelopen,’ begon hij
hijgend. ‘Toen ze bij het huis van burgemeester De
Haze kwamen, schreeuwden ze dat hij naar buiten
moest komen. Maar uw collega en zijn vrouw waren
druk bezig hun dure spullen te verstoppen.’
‘En, hoe is het afgelopen?’ vroeg Nicolaas Witsen.
‘Omdat de opstandelingen voor het huis bleven
staan schreeuwen, besloot uw collega het bordes
op te gaan met zijn broekzakken vol kleingeld. Met
handen vol begon hij het geld voor de voeten van
de armoedzaaiers te gooien.’
‘En, hielp dat?’
‘De mensen lieten zich op de grond vallen om
zoveel mogelijk munten bij elkaar te graaien. Op
dat moment kwamen onze schutters de gracht op.
Ze gebruikten hun geweren om de mensen weg te
jagen. Dat waren de laatste berichten. Wilt u thee?’
‘Doe maar iets sterkers,’ zei de burgemeester.
Hij dacht aan Jeronimus de Haze die zo slim was
geweest de armelui te geven wat ze wilden: geld.
Maar hij dacht ook aan zijn eigen huis aan de
Gouden Bocht. Hij moest er niet aan denken dat
het geplunderd zou worden. Toch besloot hij op het
stadhuis te blijven. Als een kapitein op zijn schip.
‘Ik zal u een brief meegeven,’ zei Witsen tegen de
Russische gezant. En hij begon meteen te schrijven:
‘Beste tsaar Peter,...’
Maar daar was de bediende alweer. Niet met iets te
drinken, maar met nieuws.
‘De bende is opgerukt naar het huis van uw collega
Corver,’ zei hij paniekerig.
‘En?’ vroeg Nicolaas Witsen.
‘Joan Corver is naar buiten gekomen en heeft het
volk gevraagd: ‘’Wat willen jullie eigenlijk?” Luid
schreeuwend begonnen de opstandelingen hun
mening te geven.’
‘Wat willen ze dan?’
‘Ze willen dat de stad meer rekening houdt met de
armen. ‘’Dat is goed,’’ heeft Joan Corver geantwoord. Toen riepen ze dat ze minder belasting
wilden betalen. “Dat is ook goed,” heeft Joan
november 2016
7
appje voor appje
Wegwijs in de virtuele wereld
leerlingen uit de hogere klassen van
de basisschool bewust te maken van
de mogelijkheden, maar ook van de
gevaren van de virtuele wereld. Met
lessen, workshops en informatie, voor
kinderen én opvoeders.
Corver gezegd. “Voortaan worden arme mensen
gratis begraven”’.
‘Zeer verstandig van collega Corver,’ zei Nicolaas
Witsen. ‘Was het volk daar tevreden mee?’
‘Nee,’ zei de bode. ‘Tot verbazing van burgemeester
Corver begon het volk weer te morren. Een arme
sloeber riep: “Wij willen net zo behandeld worden
als de gewone mensen. Als gewone mensen betalen
voor een graf, dan willen wij dat ook. Zijn wij soms
minder waard?” Iedereen was het met deze man
eens. Na veel geschreeuw riep Joan Corver: “Jullie
krijgen je zin. Jullie hebben het recht om evenveel
te betalen als de rijke mensen.” Het leek of uw
collega de zaak daarmee had opgelost, maar op
dat moment begon de schutterij te schieten. De
opstandelingen stoven uit elkaar. Drie gewonden zijn
afgevoerd. Twintig oproerkraaiers zijn opgepakt. Al
uw collega’s zijn onderweg naar hier om de zaak te
bespreken.’
‘Mooi,’ zei Nicolaas Witsen.
De bediende vertrok. Maar na een paar tellen was hij
alweer terug.
‘Burgemeester Witsen,’ sprak hij. ‘Er is weer bezoek
voor u. Deze dame is schilderes. Ze houdt van
gedroogde planten en bloemen. Ze verzamelt ook
vlinders, net als u. Ze zou graag uw verzameling
opgezette vlinders willen bekijken. Haar naam is
Maria Sybilla Merian.’
‘Laat haar maar binnen,’ zei Nicolaas Witsen.
Het werd steeds gezelliger in de
burgemeesterskamer.
Een voor een druppelden ook de andere burgemeesters binnen.
Joan Corver stapte de deur binnen met een
tevreden glimlach om zijn mond. ‘Ik heb het volk
gegeven wat het wilde,’ zei hij.’
Jeronimus de Haze liet zijn lege zakken zien. ‘En hoe
krijg ik nu mijn geld terug?’ wilde hij weten.
Jacob Boreel schuifelde aarzelend de
burgemeesterskamer binnen in zijn gescheurde
nachtjapon. ‘Ik heb niets meer. Al mijn schilderijen
liggen in de gracht.’
‘Dat lossen we later wel op,’ zei Nicolaas Witsen.
‘Voorlopig trekken we die rare wet in. Zodra alles
weer rustig is, doen we toch gewoon wat we zelf
willen. Wat zullen we doen we met die twintig
gevangenen?’
‘We sturen ze voor straf naar Suriname,’ stelde Jacob
Boreel voor. ‘Dan kunnen ze daar op onze suikerplantages werken.’
‘Dan kunnen ze mooi met mij meevaren,’ zei de
koopman. ‘Volgende week vertrek ik naar Suriname.’
‘Suriname?’ riep de schilderes. ‘Daar zou ik zo graag
eens naartoe gaan. Het schijnt dat ze daar de prachtigste vlinders hebben.’
‘Gezellig,’ zei de koopman. ‘Nog meer belangstelling?’
‘Nee, bedankt,’ zei de Russische gezant. ‘Ik ga terug
naar Rusland om Peter de Grote te vertellen dat hij
welkom is in uw mooie land.’
‘Zal ik dan nu maar eens iets lekkers inschenken?’
stelde de bediende voor.
Daar waren alle burgemeesters en hun bezoekers
het van harte mee eens.
En zo kwam er een eind aan een van de roerigste
dagen in het leven van de vier burgemeesters:
Nicolaas Witsen, Jacob Boreel, Jeronimus de Haze,
en Joan Corver.
Tijdens de Week van de
Mediawijsheid leren kinderen in
OBA IJburg welke verrassende en
leerzame apps er allemaal zijn. En
die moeten natuurlijk ook meteen
worden uitgeprobeerd.
ik in de OBA
Woordenverslinder of stripgek?
Prinsessen of spannende avonturen?
Letters of plaatjes? Wat zoek jij in
de OBA? Deze maand: Lendric (9) in
OBA Roelof Hartplein.
Amsterdam is jarig
In 2025 bestaat Amsterdam750 jaar. In aanloop
daarnaartoe organiseren het Amsterdam Museum,
de Gemeente Amsterdam, Amsterdam Marketing
en de OBA de komende jaren diverse activiteiten
rondom de verhaal van de hoofdstad. We vroegen
schrijver Arend van Dam dit jaar een verhaal
te schrijven over een bijzondere gebeurtenis
in de geschiedenis van Amsterdam. ‘Het
Aansprekersoproer’ wordt op donderdag 27 oktober,
de verjaardag van de hoofdstad, voorgelezen op alle
Amsterdamse basisscholen aan kinderen van groep 7.
Cadeautje van de OBA
Meer lezen van Arend van Dam? Kom naar een
OBA–vestiging in de buurt en laat je naam en
e-mailadres achter bij de balie. Je maakt dan kans
op cadeaubonnen van de OBA en het boek Lang
geleden van Arend van Dam & Alex de Wolf.
Meedoen kan tot 30 november. Tot ziens in de OBA!
Een app hier, een game daar: bijna de
hele dag omringen kinderen zich met
media. Maar lang niet alles wat online
staat, is waar en echt. En ook niet
alle spelletjes zijn kindvriendelijk. De
Week van de Mediawijsheid is er om
Wat kom je doen in de OBA?
“Elke donderdag heb ik hier huiswerkbegeleiding, dus vandaag ook. En ik
kies dan vaak meteen een nieuw boek
uit.”
Wat is je lievelingsboek?
“Ik hou van dikke boeken. Ik vind het
leuk om avonturen te lezen, zoals dit
boek over Geronimo Stilton. Maar
liever niet té spannend. Of ja, die
verhalen lees ik wel overdag, maar niet
voordat ik ga slapen, want dan droom
ik eng.”
Waar lees je het liefst?
“Overal wel. Ik lees wel vier keer
per dag: ’s ochtends voordat ik naar
school ga, daarna op school, dan ’s
middags thuis in mijn kamer of in de
woonkamer en ’s avonds voordat ik ga
slapen. Ik hou echt van lezen.”
Welke wel, welke niet?
Bewust met media omgaan begint al
vroeg; zelfs de allerkleinsten kunnen
tegenwoordig al overweg met een
app of game. En dan is het soms
moeilijk om door de bomen het bos
te zien. In het kader van De Week van
de Mediawijsheid strijkt het Cinekid
MiniAppLab daarom neer in OBA
IJburg. Het MiniAppLab is ontwikkeld
als gids in de eindeloze stroom apps
en selecteert steeds de leukste actuele
en verantwoorde apps voor kinderen
vanaf drie jaar.
tot leven met Quiver, los je raadsels
op in Lumino City en maak je eigen
stop-motion-video’s met iStopmotion. Ook kun je er films kijken in
virtual reality met een VR-bril. Oudere
kinderen kunnen ook zelf aan de slag:
tijdens de workshop ‘Maak je eigen
VR-bril’ leren ze er zelf een te maken
en komen ze van alles te weten over
de techniek erachter. Vergeet je smartphone niet!
OBA IJburg
18 t/m 25 november, Cinekid
MiniAppLab, vrije inloop.
Woensdag 23 november en vrijdag
25 november, 14.30 uur, workshop
‘Maak je eigen VR-bril’ (9+), € 5,00 /
met OBA-pas € 2,50. Reserveren via
[email protected] (maximaal 12 kinderen
per middag).
Levende kleurplaat
In OBA IJburg vind je acht iPads
met toffe apps, waar kinderen op los
kunnen gaan en tegelijkertijd ook wat
van opsteken. Zo komt een kleurplaat
kunst
maken met
kunstenaars
(6-10)
in de Indische buurt
De Indische buurt is een kleurrijke wijk
vol creatieve bewoners. Alle reden om
mee te doen aan het project ‘Proef
je Wortels’ van het BuurtAtelier, dat
kinderen uit de buurt verbindt met
kunstenaars, verhalenvertellers en
muzikanten uit allerlei culturen. De
kinderen gaan op atelierbezoek bij de
kunstenaars. En er zijn workshops door
de kunstenaars in de OBA, waarin
de kinderen worden uitgedaagd ook
zelf kunst te maken. Doe mee! Want
het resultaat van ‘Proef je Wortel’ is
een heuse expositie, waar de kinderkunst naast het werk van de grote
kunstenaars komt te hangen in OBA
Javaplein en winkels in de buurt. Op
30 november is de feestelijke opening.
OBA Javaplein
Woensdag 9 en 23 november, 14.30
uur, € 5,00 / met OBA-pas gratis.