Transcript 2015 - Uitleg van beperkingen.ppt (1.163Mb)

VvA, 13 februari 2015
Uitleg van beperkingen:
stand van zaken
Prof. dr. Martin Senftleben
Vrije Universiteit Amsterdam
Bird & Bird, Den Haag
Inhoud
• ACI Adam
• Suske en Wiske
• TU Darmstadt
ACI Adam:
enge uitleg
HvJEU 16 juli 2009, Infopaq/DDF
• in beginsel enge uitleg van beperkingen
‘Voorts moet volgens vaste rechtspraak […] de
bepalingen van een richtlijn die afwijken van een bij
dezelfde richtlijn vastgesteld algemeen beginsel, eng
worden uitgelegd […] Dit is het geval voor de
uitzondering van artikel 5, lid 1, van richtlijn 2001/29,
die afwijkt van het bij deze richtlijn vastgesteld
algemeen beginsel dat voor elke reproductie van
een beschermd werk de toestemming van de
auteursrechthebbende is vereist.’ (para. 56-57)
HvJEU 16 juli 2009, Infopaq/DDF
• verder onderbouwd met driestappentoets
‘Dit klemt te meer omdat deze uitzondering moet
worden uitgelegd in het licht van artikel 5, lid 5,
van richtlijn 2001/29, volgens hetwelk deze
uitzondering slechts geldt in bepaalde bijzondere
gevallen waarin geen afbreuk wordt gedaan aan
de normale exploitatie van het werk of ander
beschermd materiaal en de wettige belangen van
de rechthebbende niet onredelijk worden
geschaad.’ (para. 58)
HvJ EU 10 april 2014, zaak C-435/12,
ACI/Thuiskopie
HvJ EU 10 april 2014, zaak C-435/12,
ACI/Thuiskopie
• uitgangspunt = strikte uitleg
‘…dat volgens vaste rechtspraak van het Hof
bepalingen van een richtlijn die afwijken van een bij
dezelfde richtlijn vastgesteld algemeen beginsel,
strikt moeten worden uitgelegd.’ (punt 22)
• geen uitbreiding via driestappentoets
‘…niet bedoeld om effect te hebben op de materiële
inhoud van de onder artikel 5, lid 2, van deze richtlijn vallende bepalingen, en met name niet om de
reikwijdte van de daarin voorziene uitzonderingen
en beperkingen uit te breiden.’ (punt 26)
HvJ EU 10 april 2014, zaak C-435/12,
ACI/Thuiskopie
• dus privékopiëren uit illegale bron in strijd
met EU-recht
‘Derhalve kan een nationale wettelijke regeling die
geen enkel onderscheid maakt tussen kopieën voor
privégebruik die zijn vervaardigd uit geoorloofde
bronnen, en kopieën voor privégebruik die zijn
vervaardigd uit nagemaakte of vervalste bronnen,
niet worden gedoogd.’ (punt 37)
HvJ EU 10 april 2014, zaak C-435/12,
ACI/Thuiskopie
• overigens ook in strijd met driestappentoets
‘…de verspreiding van nagemaakte of vervalste
werken aanmoedigen en daardoor
noodzakelijkerwijze de omvang van de verkopen
van, of andere legale transacties met betrekking tot,
beschermde werken verminderen, zodat afbreuk
zou worden gedaan aan de normale exploitatie
daarvan.’ (punt 39)
HvJ EU 10 april 2014, zaak C-435/12,
ACI/Thuiskopie
• handhavingsproblemen maken dat niet
anders
‘De omstandigheid dat er geen enkele technische
voorziening bestaat om de vervaardiging van
ongeoorloofde privékopieën te bestrijden, kan aan
deze vaststelling geen afbreuk doen.’ (punt 45)
‘…geen rekening hoeft te worden gehouden met het
feit dat de technische voorzieningen in de zin van
artikel 6 van richtlijn 2001/29, waarnaar artikel 5, lid
2, sub b, van voornoemde richtlijn verwijst, niet, of
nog niet, bestaan.’(punt 46)
Suske en Wiske:
nuttige werking
Voorlopers
FAPL
Painer/Der
Standard
Suske en
Wiske
HvJ EU 1 december 2011, zaak C-145/10,
Painer/Der Standard
• in beginsel enge uitleg van beperkingen
• maar: beperking (hier: citaatrecht) moet
wel efficiënt blijven
‘...zulks niet wegneemt dat er bij de uitlegging
van die voorwaarden ook voor moet worden
gezorgd dat de nuttige werking van de aldus
vastgestelde uitzondering behouden blijft en het
doel ervan wordt geëerbiedigd.’ (punt 133)
HvJ EU 1 december 2011, zaak C-145/10,
Painer/Der Standard
• ratio: evenwicht tussen auteursrecht en
vrije meningsuiting
‘Met artikel 5, lid 3, sub d, van richtlijn 2001/29
[= citaatrecht op Europees niveau] moet een
rechtvaardig evenwicht tussen het recht op vrije
meningsuiting van de gebruikers van een werk
of ander materiaal en het aan de auteurs
toegekende reproductierecht worden bereikt.’
(punt 134)
HvJ EU 3 september 2014, zaak C-201/13,
Deckmyn/Vandersteen
HvJ EU 3 september 2014, zaak C-201/13,
Deckmyn/Vandersteen
• parodie = autonoom Unierechtelijk begrip
• in de omgangstaal gebruikelijke betekenis
dient als uitgangspunt
‘…dat de wezenlijke kenmerken van een parodie
erin bestaan dat, enerzijds, een bestaand werk
word nagebootst doch met duidelijke verschillen
met het bestaande werk en, anderzijds, aan
humor wordt gedaan of de spot wordt gedreven.’
(punt 20)
HvJ EU 3 september 2014, zaak C-201/13,
Deckmyn/Vandersteen
• in beginsel enge uitleg
• maar waarborging nuttige werking
• ontoelaatbare voorwaarden (punt 21)
– ander eigen oorspronkelijk karakter
– toeschrijving aan een andere persoon dan de
auteur van het bestaande werk
– betrekking op het oorspronkelijke werk zelf
– bronvermelding
Rechtvaardig evenwicht (punt 27)
belangen van de
rechthebbenden
aan de ene kant
vrijheid van
meningsuiting van
de parodist aan
de andere kant
HvJ EU 3 september 2014, zaak C-201/13,
Deckmyn/Vandersteen
• alle omstandigheden van het geval moeten
in acht worden genomen
• onder meer verbod van discriminatie op
grond van ras, huidskleur en etnische
afstamming
‘In deze omstandigheden hebben de houders
van de rechten […], zoals Vandersteen e.a., in
beginsel er rechtmatig belang bij dat het
beschermde werk niet met een dergelijk
boodschap wordt geassocieerd.’ (punt 31)
Discriminatieverbod (punt 30)
harmonisering van
exploitatierechten
op Europees
niveau
harmonisering
van morele
rechten via de
achterdeur?
TU Darmstadt:
nieuwe aanpak?
Ideale wereld
materiaal in
verzameling
digitalsieren
beschikbaar
stellen aan
het publiek
Gebruikers
kopieën laten
maken
HvJ EU 11 september 2014, zaak C-117/13,
TU Darmstadt/Ulmer
• TU Darmstadt
– beheert universiteitsbibliotheek
– met elektronische leesplaatsen
– heeft door Ulmer uitgegeven boek
gedigitaliseerd en beschikbaar gesteld
• Eugene Ulmer KG
– is een wetenschappelijke uitgeverij
– wil voor dit gebruik graag licentie geven
HvJ EU 11 september 2014, zaak C-117/13,
TU Darmstadt/Ulmer
• uitgangspunt: art. 5 lid 3 sub n ARL
• ‘het gebruik van niet te koop aangeboden of aan
licentievoorwaarden onderworpen werken of ander
materiaal dat onderdeel uitmaakt van de
verzamelingen van de in lid 2, sub c, bedoelde
instellingen, hierin bestaande dat het werk of
materiaal, via speciale terminals in de gebouwen
van die instellingen, voor onderzoek of privéstudie
meegedeeld wordt aan of beschikbaar gesteld
wordt voor individuele leden van het publiek;…’
HvJ EU 11 september 2014, zaak C-117/13,
TU Darmstadt/Ulmer
• probleem: nuttige werking denkbaar zonder
digitaliseringsbevoegdheid?
• ‘zou een groot deel van zijn inhoud en zelfs van
zijn nuttige werking dreigen te verliezen indien die
instellingen niet zouden beschikken over een
accessoir recht om de betrokken werken te
digitaliseren.’ (punt 43)
HvJ EU 11 september 2014, zaak C-117/13,
TU Darmstadt/Ulmer
• art. 5 lid 3 sub n ARL betreft uitsluitend
mededeling aan het publiek
• dus: andere basis vereist om digitalisering
mogelijk te maken
• namelijk: art. 5 lid 2 sub c ARL
• ‘in welbepaalde gevallen, de reproductie door voor
het publiek toegankelijke bibliotheken, onderwijs-
instellingen of musea, of door archieven die niet
het behalen van een direct of indirect economisch
of commercieel voordeel nastreven.’
HvJ EU 11 september 2014, zaak C-117/13,
TU Darmstadt/Ulmer
• reproductie met het oog op mededeling via
leesterminals is zo’n ‘welbepaald geval’
• maar wel nadere voorwaarden in het licht
van de driestappentoets (punt 47)
– noodzakelijk voor speciale terminals (punt 46)
– geen verhoging aantal exemplaren (punt 48)
– betaling billijke vergoeding (punt 48)
HvJ EU 11 september 2014, zaak C-117/13,
TU Darmstadt/Ulmer
• gebruikers mogen ook kopieën maken op
papier of USB-stick
• ‘…kunnen daarentegen in voorkomend geval wel
worden toegestaan op grond van de wetgeving
waarmee in het nationale recht uitvoering wordt
gegeven aan de beperkingen of restricties waarin
is voorzien bij artikel 5, lid 2, sub a of b, van
richtlijn 2001/29, voor zover in elk concreet geval
is voldaan aan…’ (punt 55)
Dus: combinatie van beperkingen
digitaliseren:
art. 5 lid 2
sub c ARL =
??? Aw
leesplekken:
art. 5 lid 3
sub n ARL =
art. 15h Aw
privékopieën:
art. 5 lid 2 sub a
en b ARL =
artt. 16b, 16c Aw
Einde. Veel dank!
contact: [email protected]