Transcript ενημερωτικο δελτιο: οκτωβριος 2016

Ψ ΥΧΑΝΑ Λ Υ Τ Ι Κ Ο Σ Σ Υ Λ Λ Ο Γ Ο Σ F R E U D� L A C AN
ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2016
Τι είναι η ψυχανάλυση;
Τ
ι είναι εκείνο που μας ωθεί να θέτουμε εκ νέου ένα τέτοιο ερώτημα σήμερα, εκατό και πλέον χρόνια, αφότου ο Φρόυντ με την πράξη του εισήγαγε
μια ρηξικέλευθη τομή στον τομέα του ανθρώπινου ειδέναι, ανακαλύπτοντας το ασυνείδητο ως γνώση που αγνοεί τον εαυτό της; Η αναλυτική
εμπειρία δεν συνιστά ένα ταξίδι στο παρελθόν, ούτε στοχεύει σε μια συμπτωματολογική αντιμετώπιση, όπως οι διάφορες ψυχοθεραπείες. Αποτελεί μια
«δεύτερη ευκαιρία» για κάθε αναλυόμενο υποκείμενο να εστιαστεί σε ό,τι δημιούργησε το σύμπτωμα, δηλαδή σε ένα πρωταρχικό «λέγειν» (dire), το οποίο εάν είχε
λάβει χώρα στο λογικό χρόνο της πρωταρχικής συμβολοποίησης, δεν θα δημιουργούσε το σύμπτωμα από το οποίο το υποκείμενο ζητά να απαλλαχθεί.
Μια ανάλυση ξεκινά με την πράξη της ερμηνείας του αιτήματος ενός υποψήφιου
αναλυόμενου. Η δε περαίωσή της προϋποθέτει τη διαπίστωση, εκ μέρους του αναλυόμενου υποκειμένου, ότι κανένας λόγος δεν υποκαθιστά αυτόν που δεν «ήλθε»
εγκαίρως, για να το απαλλάξει από την ενοχή του, όπως επίσης, ότι κανένας ιδεώδης σύντροφος (αντικείμενο) δεν συνιστά απάντηση στο ερώτημα περί του αιτίου
της επιθυμίας του. Μόνο η επιθυμία του αναλυτή μπορεί να οδηγήσει τον αναλυόμενο στην υπέρβαση της πράξης που ενεργοποίησε την επιθυμία, ανεξαρτήτως του
αν θα επιλέξει να ασκήσει το επάγγελμα του αναλυτή ή όχι.
Στο πλαίσιο αυτό, θα πραγματοποιηθεί το συλλογικό σεμιναριακό μας εγχείρημα και
αυτή τη χρονιά (2016 -2017), το οποίο θα πλαισιωθεί από τον Πάνο Παπαθεοδώρου
και τον Δημήτρη Σακελλαρίου αλλά και από όσους συναδέλφους επιθυμούν να παρέμβουν. Ως διακύβευμά του παραμένει ο προβληματισμός και η επεξεργασία των
ερωτημάτων κάθε συμμετέχοντος με βάση τα θεμελιώδη κείμενα του Φρόυντ και
του Λακάν, λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι «η υποκειμενικότητα της εποχής μας» δεν
είναι ούτε εκείνη του Φρόυντ ούτε εκείνη του Λακάν.
Οι ψυχαναλυτές καλούνται σήμερα να κωπηλατούν ενάντια στο ρεύμα του μεταμοντερνισμού, έτσι όπως αυτός κυριαρχείται από την ιερή συμμαχία των τεχνοεπιστημών και των αγορών, δηλαδή του καπιταλιστικού Λόγου. Η ψυχανάλυση δεν
πρόκειται να συνεχίσει να υπάρχει, παρά μόνο υπό την προϋπόθεση ότι οι ψυχαναλυτές θα αποκηρύξουν κάθε συμβιβαστική προσαρμογή στο εκάστοτε θεσμικό
ή εξουσιαστικό κατεστημένο. Μόνο έτσι θα καταστεί δυνατή, όχι μόνο η μετάδοση,
αλλά και η αέναη επανεφεύρεσή της.
Δημήτρης Σακελλαρίου
Πιέρ Μπρυνό: «Προβλήματα ψυχανάλυσης », Σεμινάριο, Τουλούζη, 5/3/2002.
Μια στοιχειώδης βιβλιογραφία θα προταθεί προσεχώς από τους εισηγητές.
ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ
ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ � ΑΙΘΟΥΣΑ Γ5
Τι είναι η ψυχανάλυση;
ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: Πάνος Παπαθεοδώρου
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: 14/10
ΩΡΑ: 20:00-21:30
Εισαγωγή στο σεμινάριο
H
Ψυχανάλυση είναι μία πρακτική του λόγου. Για να υπάρχει αυτή η πρακτική θα πρέπει να
υπάρχει ψυχαναλυτής ή κάπου το είναι του ψυχαναλυτή να μπορεί να απαντήσει σε ένα αίτημα του Άλλου που ματαιώνεται. Ο αναλυτής δεν είναι απλά ερνηνευτής και αποκωδικοποιητής
ενός συμπτώματος. Το να είναι (être) κάποιος αναλυτής προυποθέτει την ίδια την ερήμωση
(désêtre) του είναι του. Απο αυτή την θέση πράττει μέσα σε αυτή την ιδιαίτερη πρακτική του λόγου που
είναι η ψυχανάλυση.
Πάνος Παπαθεοδώρου
Α΄ συνάντηση: Η ΝΤΡΟΠΗ.
ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: Άντα Κλαμπατσέα
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: 21/10
ΩΡΑ: 20:00-21:30
Α΄ συνάντηση: Η ΝΤΡΟΠΗ
«Δεν θέλω τίποτα να ξέρω γι αυτό!» αναφωνεί ο Λακάν στο Εncore1.
“Υπάρχουν περιοχές, καταστάσεις όπου η αξιοπρέπεια δεν έχει θέση… μια από αυτές είναι ο έρωτας..
ο ερωτευμένος μπορεί να είναι τα πάντα εκτός από το να είναι αξιοπρεπής…ειναι αδύνατον να κάνει
κανείς έρωτα διατηρώντας την αξιοπρέπεια του”, γράφει ο Αγκάμπεν διαπράττοντας σ κ ά ν δ α λ ο μια
που επικαλείται τον έρωτα για να μιλήσει για το Αουσβιτς2 . Μα το σκάνδαλο <προϋπάρχει> με την
έννοια ότι αυτό το σ κ ά ν δ α λ ώ δ ε ς είμαστε. Υφαιρούμενα υποκείμενα ε κ φ ο ρ ά ς , αποκρίσεις σώματικές, απολαυσιακά σ ω μ α τ ι κ ά συμβάντα. Σκανδαλώδης και ανυπόφορη ομοτοπία σημαινοποίησης
και αποσημαινοποίησης.
ΝΤΡΟΠΗ. Η κατεξοχην μεταιχμιακή “στιγμή”. Kατ εξοχην απολαυσιακή «στιγμή». Αυτή η διπλή κίνηση
– υποκειμενοποίησης και αποϋποκειμενοποίησης αυτό το ανυπόφορο ανάμεσα, αυτό είναι η ντροπή.
Η ντροπή της αποϋποκειμενοποίησης ή η Μαρτυρία της Αποϋποκειμενοποίησης από το Υποκείμενο. Η
Ντροπή ως μαρτυρία τού υποκειμένου που αποϋποκειμενοποιείται. Βλέμμα του Αλλου που κ ο ι τ ά την
αποσημαινοποίηση του υποκειμενου. Επομένως το υποκείμενο έχει διασαλευθεί όμως η αποϋποκειμενοποίηση δεν έχει συντελεσθεί. (Η ντροπή. κατ εξοχήν της ταξης της ενόρμησης. και η ενόρμηση είναι το
τελευταίο που αντιστέκεται, λεει ο Πιερ Μπρυνό).
Ανυπόφορη ως απολαυσιακή έκθεση στο βλέμμα και ανάγκη αποστροφής τού βλέμματος. Tαυτόχρονα; Οχι ταυτόχρονα α υ τ ό δεν μπορει να αποδοθεί απο την έννοια της ταυτοχρονιας. ίσως να μπορεί
να αποδοθεί από ένα τ ο π ο λ ο γ ι κ ό σ υ ν ε χ έ ς που καταργεί τους τρέχοντες δυϊσμούς. Ισως από
μια μπάντα του Μoebius. Υποκειμενοποίηση και αποϋποκειμενοποίηση‘ σωστότερα σημαινοποίηση και
απο σημαινοποίηση. παρά το συνεχές η δ ι α φ ο ρ ά είναι παρούσα. Εξ ου και η ντροπή.
Ανυπόφορη έκθεση στο βλέμμα και ανάγκη αποστροφής του βλέμματος.
Το κοκκινίσμα τού πριμολεβιανού <Εαν αυτό είναι άνθρωπος>, ο Εβραίος των στρατοπέδων. το υποκείμενο που τα στρατόπεδα ανάγουν στις βιολογικές ανάγκες απαλειφοντας, απογυμνώνοντας το απο
κάθε τι που θα μπορούσε να κάνει δεσμό, ο Εβραίος που «Μισοπεθαμένος […] όταν ο SS τού είπε Ε!
Εσύ! έλα εδω! Κ ο κ κ ί ν η σ ε . Εχω ακόμα αυτό το κόκκινο μες στα ματια μου [...] σίγουρα αυτη η οικειοτητα με τον δήμιο του, είναι ή έσχατη οικειότητα που ακριβως ως τετοια έσχατη μυχιότητα εκτειθέμενη
τόσο βίαια προξενεί ντροπή»3. Αυτο το κοκκίνισμα, αυτό το κ ό κ κ ι ν ο απαντά περίτρανα και απρόσμενα ότι: ναι αυτό είναι άνθρωπος. Ενα σώμα που αποκρίθηκε. Μια αλλόκοτη συνύπαρξη η μάλλον μια
αλλόκοτη Συνάντηση, του πλέον αφηρημενου και καθολικου Αλλου με ό,τι πιο ενικό και συγκεκριμενο.
το σώμα.
Το ενορμησιακό σώμα. Το απολαυσιακό σώμα. Με τα λόγια τού Λεβινάς: «Στη Ντροπή....έχουμε την
εμπειρία της αποκρουστικής αλλά ακλόνητης παρουσίας σε μας τους ίδιους … [.....] αυτού από το οποίο
με κανένα τρόπο δεν μπορούμε να απαλλαγούμε [….] Aυτό που η ντροπή ξεσκεπάζει είναι το είναι που
ξεσκεπάζεται».
Yποκείμενο που όταν γίνεται αντικείμενο του βλέμματος του άλλου κατά τη στιγμή της α π ο σ η μ α ι ν ο π ο ί η σ η ς του, συμβαίνει κάτι ανυπόφορο που αναστατώνει το σώμα του έτσι και τόσο ώστε να
επείγει η αποστροφή του βλέμματος.
Απόστρεψον τους οφθαλμούς από πάνω μου γιατί δεν αντέχω. Και Κοίτα να Δεις: η Σουλαμίτισα,
στο Άσμα Ασμάτων, λέει στον Αγαπημένο: Απόστρεψον ὀφθαλμούς σου ἀπεναντίον μου, ὅτι αὐτοὶ
ἀνεπτέρωσάν με. Και δεν αντέχω.
Άντα Κλαμπατσέα
Jacques.Lacan. Σεμινάριο εικοστό. Ακόμη. 1972-1973. Εκδ ΨΥΧΟΓΥΙΟΣ. Μτφ.Βλάσης ΣΚΟΛΙΔΗΣ.
Giorgio Agamben. Quel che resta di Auschwitz. L Archivio e il Testimone. Ο,τι μένει από το Άoυσβιτς.Το Αρχείο και
ο Μάρτυρας. Εκδ.ΕΞΑΡΧΕΙΑ. Μτφ.Αντώνης ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ.
3
Giorgio Agamben. Quel che resta di Auschwitz. L Archivio e il Testimone. Ο,τι μένει από το Άoυσβιτς.Το Αρχείο και
ο Μάρτυρας. Εκδ.ΕΞΑΡΧΕΙΑ. Μτφ.Αντώνης ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ.
1
2
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ
ΝΕΟΦΡΟΝΟΣ 3, ΙΛΙΣΙΑ
Εργαστήρι Ανάγνωσης κειμένου του Ζακ Λακάν η «Τρίτη».
ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: Άντα Κλαμπατσέα
ΔΕΥΤΕΡΑ: 24/10
ΩΡΑ: 21:00-22:30
Η
ΤΡΙΤΗ. Πρόκειται για κομβικό κείμενο τού Λακάν που γράφτηκε μετά
το ΑΚΟΜΗ (1972-73) και κατά τη χρονιά του σεμιναρίου LES NON
DUPES ERRENT/ΟΙ ΜΗ ΠΛΑΝΩΜΕΝΟΙ ΠΕΡΙΠΛΑΝΩΝΤΑΙ (197374).
Eκφωνήθηκε στη Ρώμη στο VII Συνέδριο της Φροϋδικής Σχολής τού Παρισιού,
31 Οκτωβρίου - 3 Νοεμβρίου 1973.
Το Τρίτη δεν αναφέρεται τόσο στην τρίτη ομιλία τού Λακάν στη Ρώμη μα εγγράφεται στην φροϋδική επανάληψη. Αυτό είναι το σημαντικό. Γνέφει στο κιρκεγκααρντιανό: «το μόνο που επαναλαμβάνεται είναι η αδυνατότητα της επανάληψης».
Κατά κάποιο τρόπο, όπως λεει και ο Πατρίκ Βαλάς, στην ΤΡΙΤΗ είναι όλος ο
Λακάν. Δεν ξέρω αν είναι όλος, μοιάζει πάντως να είναι ο πιο γοητευτικά αποολοποιούμενος Λακάν. Μεταφορικά και κυριολεκτικά. Κατά γράμμα. Και σίγουρα πάντως είναι εκεί, στην ΤΡΙΤΗ όπου οι βορρόμειες θηλειές γ ί ν ο ν τ α ι και
οι βορρόμειοι κόμποι δ έ ν ο ν τ α ι , μετά τους κύκλους απο κλωστή του σεμιναρίου ΑΚΟΜΗ, αναδεικνύοντας καίρια το πραγματικό, φανταστικό,συμβολικό
ως ισοδύναμα και κυρίως αναδεικνύοντας το αντικείμενο μικρο α, τη Φαλλικη
Απολαυση ως Εκτός Σώματος και την Αλλη Απόλαυση ως Εκτός Συμβολικού.
Η απόπειρα, μα τι αποπειρα, η λ α χ τ ά ρ α προσέγγισης τού Πραγματικού
και τής Αλλης Απόλαυσης κορυφώνεται.
Ο Σαντίνι μιλά για πλεξούδα (έκφραση τού ίδιου τού Λακάν) από Πραγματικο
Φαντασιακο και Συμβολικο που παρακολουθούμε να πλέκεται χάρη στα λόγια
και τα σχήματα, το γραπτό και την ομιλία, αλλά και χάρη στις κλωστές και τα
δεσίματα.
Λέγεται ότι καποια στιγμή ο Λακαν είπε «Ακούτε, ακούτε, όμως αντιλαμβανεστε, π ι ά ν ε τ ε αραγε κάτι απο Πραγματικο σε όλα αυτα»;
Αλλοι μιλούν για μανιφεστο της διδασκαλίας του Λακάν.
Κομβικό κείμενο. Ζόρικο και συναρπαστικό. Οπου γίνεται λόγος για σημαίνοντα, φωνήματα, ενορμήσεις, έρωτα, μαθήμια, κρινάκια, γλώσσα, το γουργουρητό τής γάτας και τον οργασμό του Μίσιμα.
Για μένα ωστόσο, το σημαντικότερο είναι πως ο «Σύλλογος Φρόϋντ Λακάν»
εγκαινιάζει ενα Ανοιχτό Εργαστήρι Ανάγνωσης ενός δύσκολου λακανικού κειμένου, όπου μαζί, βήμα βήμα, δίχως βιασύνη, βρίσκοντας τους ρυθμους που
μας ταιριάζουν και το χρόνο που θα χρειαστούμε για να διατυπώσουμε τα
ερωτήματα μας, θα αποπειραθούμε να δ ι α β ά σ ο υ μ ε Λακαν μ α ζ ί με τον
Λακαν.
Πολύτιμοι βοηθοί το σεμινάριο της Κολέτ Σολέρ (2005-2006), και το τρίχρονο
σεμινάριο των Βαλάς-Σαντίνι (βιντεοσκοπημένο) που ξεκίνησε το 2013. Και
κυρίως η ίδια η φ ω ν ή του Ζάκ Λακάν, μια που χάρη στις φροντίδες του Π.
Βαλάς η ΤΡΙΤΗ ηχογραφήθηκε.
(Να προσθέσω. όσοι δεν ξέρουν γαλλικά μην πτοηθούν. Θα υπάρχει παράλληλη μεταφραση).
Αντα Κλαμπατσέα