Geopolitieke trends die de toekomst voor onze handel bepalen

29e Nationale Distributie dag, 13 oktober 2016 Prof. Dr. Rob de Wijk HCSS/Universiteit Leiden

Toekomstverkenning Welvaart en Leefomgeving: Nederland in 2030 en 2050

Centraal Planbureau en het Planbureau voor de Leefomgeving (2015) • • • • Scenario Hoog: 2% groei • Forse bevolkingsaanwas • Relatief groot internationaal vertrouwen, met bijbehorende veiligheid, florerende handel, liberalisering, concurrentie en globalisering Mondiale afspraken klimaat leiden tot beperken temperatuurstijging tot 2,5 – 3 graden EU weet problemen op te lossen, achterblijvers trekken bij Vanuit de VS stimuleren nieuwe ICT-toepassingen in de dienstensector en de zorg de productiviteit in sectoren die tot nu toe achterbleven Echte groei zit in China, India en andere opkomende landen • • • • • Scenario Laag: 1% groei • Beperkte demografische ontwikkeling • Meer spanningen en conflicten in de wereld Weinig internationaal vertrouwen Lastig mondiale afspraken te maken. Temperatuurstijging van 3,5 tot 4 procent ten opzichte van 1990 Rem verdere liberalisering, globalisering en internationale handel De olieprijs loopt op, met name vanwege geopolitieke spanningen en conflicten

1: De trend der trends: de economische macht verschuift naar het oosten

De macht van het Westen blijft afnemen

Of crasht China?

Trend 2: handelspolitiek wordt machtspolitiek

Blokvorming

One belt, one road: het belangrijkste geo-economische project

China investeert

Leveringszekerheid grondstoffen is een strategisch vraagstuk

Militarisering van de Indische Oceaan

Trend 3: geopolitiek 2.0 richt zich op interdependenties • • Aanvallen op ‘interdependenties’ van de mondiale economie worden ‘new normal’: Instrumenten: Instruments of disruption: • • • • • • • Economische oorlogvoering (sancties, toegang tot investeringen) Cyber aanvallen FDI and SOE Netwerken (SWIFT) Grondstoffen Transport links Boycots (aangemoedigd door regeringen) Georkestreerde migratie Etc ‘Weaponizing of international institutions’ (EAU, BRIC’s, AIIB, Silk Road – one belt, one road- SCO, TTP, TTIP, fragmentatie van het internet)

Disputen om EEZ

Zeeroutes worden kwetsbaarder

Hoe verder?

Winnaars en verliezers van de mondialisering (Volgens Branko Milanović)

Internationale samenwerking leidt tot welvaart Coop er at ion Less < - - - > Mor e 5 3 .8 % 9 2 .9 %

Internationale handel is cruciaal

Secular stagnation en derde industriële revolutie kosten banen

Conclusie

• • • • De wereld is in transitie Periodes als deze hebben we eerder gehad Uiteindelijk keert de wal het schip: • Nieuwe internationale orde • • • Nieuwe ‘rules based’ internationale betrekkingen Aanpassing van nationale politieke systemen Herleving van het multilateralisme Besef dat soevereinisme en protectionisme duur zijn