Transcript I ACa 377/06, Lex nr 526714

Dr Marek Koenner, radca prawny
Błąd medyczny
cz. I
Statystyka (źródło: medicalnet.pl)
W 1991 r. do sądów rejonowych i okręgowych trafiło 260
pozwów, z czego 80 uznano za uzasadnione.
W roku 1999 roku wniesiono ich już 968 z których
uwzględniono 509. (w 32 przypadkach strony zawarły
ugodę) zaś 207 pozwów oddalono.
Natomiast w 2010 roku do sądów wpłynęło ogółem
2.159 spraw. Rozpatrzonych zostało 740. W 187
sprawach sądy uwzględniły w całości lub częściowo
roszczenia powodów.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku
z dnia 16 marca 2011 r.
(I ACa 36/11, Lex nr 936514)
Żądanie
 powódka domagała się początkowo zasądzenia kwoty 30.000 zł
tytułem odszkodowania i kwoty 370.000 zł tytułem zadośćuczynienia
za krzywdę
Wyrok sądu I instancji
 W ocenie Sądu Okręgowego powódka nie wykazała przesłanek
odpowiedzialności za uszkodzenie ciała, zebrany materiał
dowodowy nie pozwala na ustalenie błędu w sztuce lekarskiej, nie
ma więc związku przyczynowego między szkodą a zachowaniem
personelu szpitala podczas porodu. Dlatego Sąd oddalił powództwo.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku
z dnia 16 marca 2011 r.
(I ACa 36/11, Lex nr 936514)
Postępowanie przed sądem I instancji – sądem okręgowym
 Lekarka prowadząca poród I.K. (będąca ordynatorem tego Oddziału
Położniczego) opiekowała się pacjentką w ciąży

Wobec spornych stanowisk stron w kwestii wystąpienia błędu
medycznego skutkującego odniesionym przez powódkę
uszczerbkiem na zdrowiu Sąd przeprowadził dowód z opinii biegłych
lekarzy.

Sąd uznał, że małoletnia powódka była potem prawidłowo leczona
zachowawczo przez rehabilitację i fizykoterapię.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku
z dnia 16 marca 2011 r.
(I ACa 36/11, Lex nr 936514)
Apelacja powódki
 w szpitalu nastąpiło zaniedbanie polegające na niewykonaniu
badania USG, które pozwoliłoby rozstrzygnąć czy nie występuje
cecha makrosomii płodu i podjąć decyzję o porodzie przez
cesarskie cięcie, po wystąpieniu dystocji barkowej położna usiłowała
wycisnąć rodzony płód z kanału rodnego stosując niedopuszczalny
ucisk na brzuch rodzącej przy pomocy przedramienia ułożonego na
brzuchu rodzącej, co wynika z zeznań A.Z., (…)
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku
z dnia 16 marca 2011 r.
(I ACa 36/11, Lex nr 936514)
Apelacja powódki
 (c.d.) nacięcie krocza było za małe, a nacisk zewnętrzny na jamę
brzuszną rodzącej spowodował, że proste stanie barków zostało
przesunięte w inny trudniejszy do odwrócenia stan, zmuszający do
stosowania gwałtownych i forsownych działań manualnych
prowadzących do naciągnięcia kręgosłupa odcinka szyjnego i do
zerwania gałęzi przedsplotowych z tego odcinka, a w konsekwencji
całkowity niedowład kończyny górnej prawej, co wynika z zeznań
świadka I.K.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku
z dnia 16 marca 2011 r.
(I ACa 36/11, Lex nr 936514)
Sąd II instancji – sąd apelacyjny – fragmenty uzasadnienia (1)
 (…) lekarz R.F. w opinii wydanej na zlecenie rodziców powódki
wyraził pogląd, że pracownik szpitala dopuścił się gwałtownych
czynów ciągnąc główkę ku dołowi z przekroczeniem adekwatnych
sił i spowodował zerwanie gałęzi rdzeniowych, które tworzą splot
ramienny w okolicy przedkręgosłupowej
 Nie ma podstaw do uznania opinii biegłego sądowego A.Z. za
niewiarygodną. Niesporne jest, że drugi, mocniejszy ucisk
nadłonowy doprowadził do porodu i był zabiegiem ratującym życie
powódki.
 Biegły nie dopatrzył się rażących zaniedbań czy niedbałości ze
strony personelu medycznego, które mogłyby mieć wpływ na
powstałą sytuację.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku
z dnia 16 marca 2011 r.
(I ACa 36/11, Lex nr 936514)
Sąd II instancji – sąd apelacyjny – fragmenty uzasadnienia (2)
 Obie opinie - wraz z opiniami uzupełniającymi i ustnymi - są
szczegółowe, odnoszą się do wszystkich istotnych zagadnień, są z
sobą zgodne i nie pozostają w sprzeczności z innymi dowodami.
Można jeszcze dodać, że biegli wydający opinie pochodzą z innego
województwa, więc nieuprawniona jest mogąca wynikać z apelacji
sugestia o jakichkolwiek powiązaniach ich z personelem szpitala
odbierającego poród.
 Jednym z warunków odpowiedzialności jest wina, która musi być
wykazana. Sam fakt, że przy bardzo trudnym porodzie doszło do
porażenia splotu barkowego u powódki, nie przesądza
automatycznie o winie personelu prowadzącego poród, a zatem o
odpowiedzialności pozwanych.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku
z dnia 16 marca 2011 r.
(I ACa 36/11, Lex nr 936514)
Teza
Szpital nie może ponosić odpowiedzialności odszkodowawczej za
każde powikłanie występujące w toku leczenia pacjenta lub w toku
porodu, gdyż wiązało by się to z jego odpowiedzialnością absolutną
(444 § 1 i 2 k.c. oraz 445 § 1 k.c.).
Warunkiem jego odpowiedzialności jest przypisanie mu winy za
powstanie szkody (art. 415 k.c.)
Prawo materialne a prawo formalne

Prawo materialne - normy prawne bezpośrednio regulujące
stosunki pomiędzy podmiotami prawa, określające przesłanki (fakty)
powodujące ich powstanie, zmianę lub wygaśnięcie. Do prawa materialnego
zalicza się również normy prawne regulujące określone obowiązki, zakazy
lub nakazy i przewidujące określone sankcje za ich nieprzestrzeganie.
Prawo materialne jest ściśle związane z prawem procesowym, bez którego
istnienia to pierwsze nie mogłoby być egzekwowane. Np. Kodeks cywilny

Prawo formalne, procesowe - zespół norm prawnych regulujących
postępowanie przed organami wymiaru sprawiedliwości i administracji
publicznej. Prawo formalne urzeczywistnia normy prawa materialnego i
pozwala na ich egzekwowanie. Dotyczy ono m.in. wszczynania
postępowania, pism procesowych, dowodów, środków odwoławczych oraz
innych instytucji procesowych. Np. Kodeks postępowania cywilnego
Błąd medyczny
Definicja sformułowana przez Sąd Najwyższy
w orzeczeniu z dnia 1 kwietnia 1955 r. (IV CR 39/54, Lex nr 118379)
Błędem w sztuce lekarskiej jest czynność (zaniechanie) lekarza w
zakresie diagnozy i terapii, niezgodna z nauką medycyny w zakresie
dla lekarza dostępnym. Zaniedbania lekarza w zakresie obowiązków
otoczenia chorego opieką oraz w zakresie organizacji
bezpieczeństwa higieny i opieki nad chorym nie są błędem w sztuce
lekarskiej.
Błąd medyczny
Poglądy orzecznictwa:
Ustalenie błędu w sztuce lekarskiej zależy od odpowiedzi na
pytanie, czy postępowanie lekarza w konkretnej sytuacji i z
uwzględnieniem całokształtu okoliczności istniejących w chwili
zabiegu, a zwłaszcza tych danych, którymi wówczas dysponował
lub mógł dysponować, zgodne było z wymaganiami aktualnej
wiedzy i nauki medycznej oraz powszechnie przyjętej praktyki
lekarskiej
Błąd medyczny
Rodzaje błędów – błąd medyczny sensu stricto:

diagnostyczny – polega na bądź na mylnym stwierdzeniu
nieistniejącej choroby (błąd pozytywny), bądź częściej na
nierozpoznaniu rzeczywistej choroby pacjenta, co prowadzi do
pogorszenia jego zdrowia;

terapeutyczny - w przypadku wyboru niewłaściwej metody lub
wadliwego sposobu leczenia, nienależycie dokonanej operacji,
poszerzenia pola operacyjnego bez takiej konieczności. Błędem
terapeutycznym może być również podjęcie zabiegu operacyjnego
mimo przeciwwskazań lekarskich;
Błąd medyczny
Rodzaje błędów – błąd medyczny sensu largo:

techniczny – polega na niewłaściwym wykonaniu zabiegu lub
badania diagnostycznego;

organizacyjny – związany z funkcjonowaniem podmiotu leczniczego,
a polega na wadliwym jego funkcjonowaniu z punktu widzenia
obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa.
Błąd medyczny
Wg prof. M. Nesterowicza zaniedbania niefachowe to nie są błędy
medyczne
Kategorią spraw mieszczącą się poza powszechnie funkcjonującą
kategorią błędów medycznych są różnego rodzaju zaniedbania
niefachowe. Niekiedy jednak sądy traktują błędy i zaniedbania w
sposób całościowy. Za błąd w sztuce lekarskiej uznano w
orzecznictwie sądowym nieprawidłowe wykonanie znieczulenia
podczas operacji wycięcia wyrostka robaczkowego, co w
konsekwencji spowodowało u pacjenta trwale uszkodzenia nerwu
piszczelowego, strzałkowego oraz kulszowego.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12
października 2006 r. (I ACa 377/06, Lex nr 526714)
Teza:
Zakład opieki zdrowotnej (szpital) ponosi odpowiedzialność za błędy
organizacyjne i zaniedbania personelu medycznego oraz za
naruszenie standardów postępowania i procedur medycznych przy
udzielaniu świadczeń zdrowotnych, skutkiem czego są poważne
szkody doznane przez pacjenta.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12
października 2006 r. (I ACa 377/06, Lex nr 526714)


Żądanie:
Działający imieniem całkowicie ubezwłasnowolnionej M.K. opiekun
A.K. domagał się od Zespołu Opieki Zdrowotnej w K.
Samodzielnego Publicznego ZOZ, D.M. i A.F. zasądzenia w (…)
kwoty 662.641 zł z ustawowymi odsetkami oraz renty w wysokości
po 2.000 zł miesięcznie, ustalenie odpowiedzialności pozwanych za
szkody, jakie mogą ujawnić się w przyszłości oraz zasądzenie
kosztów procesu.
Na dochodzone roszczenie składa się kwota 500.000 zł stanowiąca
zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, kwota 162.641 zł niezbędna
na koszty leczenia i specjalistyczną opiekę medyczną.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12
października 2006 r. (I ACa 377/06, Lex nr 526714)
Twierdzenie powoda:

(…) w dniu 2 czerwca 2003 r., w następstwie zastosowania w
trakcie porodu znieczulenia zewnątrzoponowego, doszło do
zatrzymania akcji serca, ustania oddechu, a mimo podjętej
reanimacji powódka nie odzyskała dotąd przytomności. Było to
wynikiem niewłaściwego nadzoru nad pacjentem placówki
leczniczej, niedołożenia należytej staranności ze strony pozwanych
lekarzy.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12
października 2006 r. (I ACa 377/06, Lex nr 526714)
Elementy stanu faktycznego:

Pozwani A.F. i D.M. są lekarzami pracującymi w Zakładzie Opieki
Zdrowotnej w K., przy czym w dniu porodu pozwana anestezjolog
pełniła dyżur, zaś ginekolog A.F. przybył na życzenie powódki.

Przed godz. 20.00 zgłosił się na oddział pozwany A.F., który
prywatnie zajmował się powódką podczas przebiegu ciąży. Uzgodnił
z rodzącą, że poród odbędzie się w znieczuleniu i po godz. 20.00
położna odwiozła powódkę do anestezjologa dyżurnego, pozwanej
D.M., która dokonała wywiadu co do przeciwwskazań w zakresie
znieczulenia, przeprowadziła badania i otrzymała pisemną zgodę
powódki na wykonanie znieczulenia.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12
października 2006 r. (I ACa 377/06, Lex nr 526714)

Elementy stanu faktycznego:
Pozwany A.F. sprawdził czy powódka nie krwawi i tuż po północy
opuścił oddział. Powódka usnęła za chwilę, obudziła się informując
męża, że ciężko się jej oddycha. Ponownie usnęła, a po pojawieniu
się chrapania, mąż zawiadomił położną. Ta, po stwierdzeniu
mocnego snu, zadzwoniła do pozwanej D.M. Następnie mąż
powódki powiadomił położną, że żona przestała oddychać. Pierwszy
podjął akcję ratowniczą dyżurujący lekarz M.L., do której przyłączyła
się pozwana D.M., a następnie chirurg A.N. Dopiero po ok. 15
minutach i przeprowadzeniu zabiegu defibrylacji uzyskano akcję
serca i śladowy oddech. Po przewiezieniu powódki na oddział
intensywnej terapii podłączono ją do respiratora, zaś w dniu
następnym w stanie nieprzytomności i niewydolności oddechowej
do Szpitala nr 2 w R., skąd 16 lipca 2003 r. przekazana została na
oddział neurologii.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12
października 2006 r. (I ACa 377/06, Lex nr 526714)
Elementy stanu faktycznego:

Analizując opinię A.N. uznać należy, że zaistniałe zdarzenie było
następstwem błędów organizacyjnych i zaniedbań zatrudnionego
personelu. Zaginięcie karty obserwacyjnej pacjentki, niewłaściwie
prowadzona dokumentacja anestezjologiczna, niezastosowanie
specjalistycznego sprzętu jest tylko potwierdzeniem trafności
wyprowadzonych wniosków. Nawet przy ograniczonych danych co
do ilości stosowanego preparatu znieczulającego można, mimo
wszystko, stwierdzić, że druga dawka w stosunku do potrzeb była za
duża, co mogło doprowadzić do porażenia mięśni oddechowych, w
tym międzyżebrowych i w efekcie zatrzymania oddechu.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12
października 2006 r. (I ACa 377/06, Lex nr 526714)
Elementy stanu faktycznego:

Poważnym błędem było po zakończonym porodzie pozostawienie
powódki bez fachowego nadzoru, zwłaszcza wobec zastosowanego
niedawno znieczulenia. W fazie ratowania pacjentki nie podjęto
jednocześnie czynności sztucznej wentylacji płuc i masażu serca,
akcję prowadził chirurg, a nie anestezjolog, zaś w momencie
rozpoczęcia reanimacji zespół nie dysponował odpowiednim
sprzętem, zamiast centralnego podania adrenaliny zastosowano
dożylne, przez co nie uzyskano szybkiego, efektywnego działania
względnie nastąpiło ono z opóźnieniem.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12
października 2006 r. (I ACa 377/06, Lex nr 526714)
Zasądzone roszczenie:


Analizując zarówno rozmiar cierpień i bólu, nieodwracalne skutki w
stanie zdrowia powódki, młodej kobiety, która utraciła radość życia i
macierzyństwa, to stosownym zadośćuczynieniem do doznanej
krzywdy jest kwota 500.000 zł, którą należało zasądzić z
ustawowymi odsetkami od daty wyrokowania (art. 445 § 1 i art.
448 k.c.).
Zsumowane wydatki związane z procesem leczenia wyniosły
157.563 zł (...). Renta na przyszłość ustalona została w
niewygórowanej kwocie 2.000 zł miesięcznie.
Płaszczyzny odpowiedzialności lekarza
I.
Odpowiedzialność karna
II.
Odpowiedzialność zawodowa
III.
Odpowiedzialność dyscyplinarna
IV.
Odpowiedzialność pracownicza
V.
Odpowiedzialność cywilna
Płaszczyzny odpowiedzialności lekarza
Odpowiedzialność karna – przesłanki
1. działanie lekarza będzie sprzeczne z powszechnie uznanymi
zasadami wiedzy medycznej;
2. wystąpi skutek w postaci śmierci pacjenta, ciężkiego uszczerbku
na zdrowiu, innego naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju
zdrowia;
3. zaistnieje związek przyczynowy pomiędzy działaniem lekarza a
skutkiem, weryfikowany poprzez ustalenie czy skutek nastąpiłby,
gdyby lekarz nie popełnił błędu;
4. wina lekarza.
Płaszczyzny odpowiedzialności lekarza
Odpowiedzialność karna – Kodeks karny
Art. 160. § 1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo
utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze
pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na
niebezpieczeństwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3
miesięcy do lat 5.
§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności
do roku.
§ 4. Nie podlega karze za przestępstwo określone w § 1-3 sprawca, który
dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo.
§ 5. Ściganie przestępstwa określonego w § 3 następuje na wniosek
pokrzywdzonego.
Płaszczyzny odpowiedzialności lekarza
Odpowiedzialność karna – Kodeks karny
Art. 162. § 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym
bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku
na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub
innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku
na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest
konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w
których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do
tego powołanej.
Płaszczyzny odpowiedzialności lekarza
Odpowiedzialność zawodowa – ustawa z dnia 2 grudnia 2009 r. o
izbach lekarskich (Dz.U. Nr 219, poz. 1708 ze zmian.)



Art. 2.1. Członkowie izb lekarskich stanowią samorząd zawodowy lekarzy i
lekarzy dentystów.
Art. 53. Członkowie izb lekarskich podlegają odpowiedzialności zawodowej
za naruszenie zasad etyki lekarskiej oraz przepisów związanych z
wykonywaniem zawodu lekarza, zwane dalej "przewinieniem zawodowym".
Art. 54. 1. Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej
lekarzy toczy się niezależnie od postępowania karnego lub postępowania
dyscyplinarnego dotyczącego tego samego czynu.
2. Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy
może być zawieszone do czasu ukończenia postępowania karnego lub
dyscyplinarnego, o ile ich wynik może mieć wpływ na rozstrzygnięcie w
postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy.
Płaszczyzny odpowiedzialności lekarza
Odpowiedzialność zawodowa – Kodeks Etyki Lekarskiej
Uchwała
Nadzwyczajnego
II Krajowego Zjazdu
Izb Lekarskich
14 grudzień 1991 r.
(później nowelizowana)
Płaszczyzny odpowiedzialności lekarza
Odpowiedzialność dyscyplinarna - wewnętrzne uregulowania
pracodawcy
Odpowiedzialność pracownicza – Kodeks pracy



Art. 120. § 1. W razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu
przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej,
zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca.
§ 2. Wobec pracodawcy, który naprawił szkodę wyrządzoną osobie trzeciej,
pracownik ponosi odpowiedzialność przewidzianą w przepisach niniejszego
rozdziału.
Art. 119. Odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody,
jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia
przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.
Art. 122. Jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę, jest obowiązany do
jej naprawienia w pełnej wysokości.
Przykładowe relacje między postępowaniami
Kodeks postępowania cywilnego


Art. 11. Ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego
wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w
postępowaniu cywilnym. Jednakże osoba, która nie była oskarżona, może
powoływać się w postępowaniu cywilnym na wszelkie okoliczności
wyłączające lub ograniczające jej odpowiedzialność cywilną.
Art. 177. § 1. Sąd może zawiesić postępowanie z urzędu:
1) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się
postępowania cywilnego;
(…)
4) jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karnej lub
dyscyplinarnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej
(…).
Lekarz a podmiot leczniczy
Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej
(Dz.U. Nr 112, poz. 654 ze zmian.)
Art. 4. 1. Podmiotami leczniczymi są w szczególności:
1) przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca
2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010 r. Nr
220 ze zmian.) we wszelkich formach przewidzianych dla
wykonywania działalności gospodarczej, jeżeli ustawa nie stanowi
inaczej,
2) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej (…),
- w zakresie, w jakim wykonują działalność leczniczą.
Lekarz a podmiot leczniczy
Art. 5. 1. Lekarze i pielęgniarki mogą wykonywać swój zawód w
ramach działalności leczniczej na zasadach określonych w ustawie
oraz w przepisach odrębnych, po wpisaniu do rejestru podmiotów
wykonujących działalność leczniczą, o którym mowa w art. 100.
2. pkt 1) a) Działalność lecznicza lekarzy może być wykonywana
w formie:
jednoosobowej działalności gospodarczej jako indywidualna
praktyka lekarska, indywidualna praktyka lekarska wyłącznie w
miejscu wezwania, indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska,
indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska wyłącznie w miejscu
wezwania, indywidualna praktyka lekarska wyłącznie w
przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego na podstawie umowy z tym
podmiotem lub indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska
wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego na podstawie
umowy z tym podmiotem (…).
Przykładowe relacje między postępowaniami
Proces nr 1
Powód – Pacjent
Pozwani (opcje):
1)
Lekarz
2)
Podmiot leczniczy
3)
Ubezpieczyciel lekarza
4)
Ubezpieczyciel podmiotu leczniczego
Proces nr 2
Powód – Podmiot leczniczy
Pozwani:
1)
Lekarz
2)
Ubezpieczyciel lekarza
Relacje między podmiotami odpowiedzialnymi
Z czego m.in. relacje te wynikają: regresy - art. 441 K.c.
§ 1. Jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę
wyrządzoną czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialność jest
solidarna.
§ 2. Jeżeli szkoda była wynikiem działania lub zaniechania kilku
osób, ten, kto szkodę naprawił, może żądać od pozostałych zwrotu
odpowiedniej części zależnie od okoliczności, a zwłaszcza od winy
danej osoby oraz od stopnia, w jakim przyczyniła się do powstania
szkody.
§ 3. Ten, kto naprawił szkodę, za którą jest odpowiedzialny mimo
braku winy, ma zwrotne roszczenie do sprawcy, jeżeli szkoda
powstała z winy sprawcy.
Relacje między podmiotami odpowiedzialnymi
Kodeks cywilny
 Art. 429. Kto powierza wykonanie czynności drugiemu, ten jest
odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy
wykonywaniu powierzonej mu czynności, chyba że nie ponosi winy
w wyborze albo że wykonanie czynności powierzył osobie,
przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności
zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności.

Art. 430. Kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności
osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego
kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten
jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy
wykonywaniu powierzonej jej czynności.
Relacje między podmiotami odpowiedzialnymi

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2011 r. (IV CSK
308/10, Lex nr 784320)
Niepubliczny zakład opieki zdrowotnej może na podstawie art. 430
k.c. ponosić odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną z winy
lekarza prowadzącego indywidualną praktykę lekarską, która
powstała przy wykonywaniu czynności na podstawie łączącej ich
umowy o świadczenie usług medycznych.
Relacje między podmiotami odpowiedzialnymi
Z uzasadnienia wyroku SN:
 (…) niezależność zawodowa lekarza w zakresie sztuki medycznej nie
sprzeciwia się stwierdzeniu stosunku podporządkowania w rozumieniu art.
430 k.c.

Źródło i charakter szkody wyrządzonej przez lekarza pozostają takie same,
niezależnie od tego, czy działał jako pracownik, czy jako lekarz tzw.
kontraktowy. W każdej z tych sytuacji lekarz kieruje się swoją wiedzą oraz
doświadczeniem i zachowuje niezależność, która - jak wskazano - nie
wyłącza istnienia podporządkowania w rozumieniu art. 430 k.c. Diagnozę
stawia, leczenie stosuje i operację wykonuje lekarz, a nie przedsiębiorca.
Szkodę wyrządziła powódce lekarka, pozwana Bożenna K., działając w
ramach umowy o świadczenie usług medycznych, wykonywanych na
zasadach świadczących o istnieniu podporządkowania w rozumieniu art.
430 k.c.
Przestępstwo a delikt w prawie cywilnym

Odpowiednikiem ujemnych następstw dla życia lub zdrowia
pacjenta, o których stanowią normy prawa karnego, jest w prawie
cywilnym wyrządzenie szkody majątkowej lub niemajątkowej
(krzywdy). Odpowiedzialność cywilna jest odpowiedzialnością
majątkową dłużnika. Główną funkcją tej odpowiedzialności,
zwłaszcza odszkodowawczej, jest funkcja kompensacyjna, której
celem jest wyrównanie uszczerbku doznanego przez
poszkodowanego w dobrach prawnie chronionych. W przypadku
szkody majątkowej na osobie z reguły przybiera postać restytucji
pieniężnej, gdy natomiast zachodzi szkoda niemajątkowa (cierpienia
fizyczne i krzywda moralna) poszkodowany może żądać
zadośćuczynienia pieniężnego za doznana krzywdę.
Płaszczyzny odpowiedzialności lekarza
Odpowiedzialność cywilna – kodeks cywilny
Ex delicto
Art. 415. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany
jest do jej naprawienia.
Ex contractu
Art. 471. Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z
niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że
niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem
okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Art. 750. Do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane
innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu.
Zbieg odpowiedzialności deliktowej i kontraktowej
Z uzasadnienia wyroku SA w Poznaniu
Niewątpliwie rozstrój zdrowia jest zawsze czynem niedozwolonym i
prowadzi do odpowiedzialności deliktowej (art. 415 k.c.). Natomiast
fakt zawarcia umowy o leczenie powoduje powstanie, iż powyższa
odpowiedzialność deliktowa pozostaje w zbiegu z
odpowiedzialnością umowną (art. 471 k.c.).
Art. 443. Okoliczność, że działanie lub zaniechanie, z którego
szkoda wynikła, stanowiło niewykonanie lub nienależyte wykonanie
istniejącego uprzednio zobowiązania, nie wyłącza roszczenia o
naprawienie szkody z tytułu czynu niedozwolonego, chyba że z
treści istniejącego uprzednio zobowiązania wynika co innego.
Przesłanki odpowiedzialności deliktowej
Zdarzenie
Związek
przyczynowy
Szkoda
Przesłanki odpowiedzialności deliktowej

Art. 415. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany
jest do jej naprawienia.

Art. 361. § 1. Zobowiązany do odszkodowania ponosi
odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub
zaniechania, z którego szkoda wynikła.
§ 2. W powyższych granicach, w braku odmiennego
przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody
obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które
mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
Przesłanki odpowiedzialności deliktowej
Wina – 2 elementy:
I.
II.
obiektywny – bezprawność postępowania, tzn. naruszenie nie
tylko przepisów, ale też zasad współżycia społecznego. W
przypadku lekarza będzie to więc także naruszenie zasad etyki
zawodowej, działanie niezgodne ze wskazaniami wiedzy
medycznej;
subiektywny – niewłaściwość zachowania, tzn. możliwość
postawienia mu zarzutu z punktu widzenia powinności i możliwości
przewidywania szkody oraz przeciwdziałania jej wystąpieniu.
Przesłanki odpowiedzialności deliktowej
Wina – stopnie (wg W. Czachórskiego)
I.
II.
umyślność (dolus) – sprawca przewiduje naruszenie reguły
(działa sprzecznie z nią lub powstrzymuje się od działania mimo
obowiązku) i skutek w postaci szkody oraz chce, by nastąpił lub co
najmniej się z tym godzi;
niedbalstwo (culpa) – sprawca wyobraża sobie skutek
bezprawny, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że go uniknie
(lekkomyślność) albo w ogóle nie wyobraża sobie skutku, choć
może i powinien go sobie wyobrazić (niedbalstwo sensu stricto)
- niedołożenie należytej staranności
Należyta staranność lekarza

Art. 355 Kodeksu cywilnego
§ 1. Dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w
stosunkach danego rodzaju (należyta staranność).
§ 2. Należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez
niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu
zawodowego charakteru tej działalności.

Art. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i
lekarza dentysty (j.t. Dz.U. 2011 r., nr 277, poz. 1634 ze zmian.)
Lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami
aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami
zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z
zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością.
Należyta staranność lekarza
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2010 r.
(V CSK 287/09, LEX nr 786561)
1. W sprawach o niedołożenie należytej staranności przez lekarza, a
taka powinność na nim spoczywa (art. 355 § 1 k.c.), sąd dla
ustalenia winy lekarza korzysta z wiadomości specjalnych
posiadanych przez biegłych. Opinią biegłych nie jest jednak
związany w zakresie, który jest zastrzeżony do wyłącznej
kompetencji sądu, to znaczy do oceny, czy spełniona jest
przesłanka obiektywna i przesłanki subiektywne winy.
Należyta staranność lekarza
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2010 r.
(V CSK 287/09, LEX nr 786561)
2a. Jeżeli zachowanie lekarza przy dokonywaniu zabiegu
medycznego odbiega na niekorzyść od przyjętego, abstrakcyjnego
wzorca postępowania lekarza, przemawia to za jego winą w razie
wyrządzenia szkody. Wzorzec jest budowany według obiektywnych
kryteriów takiego poziomu fachowości, poniżej którego
postępowanie danego lekarza należy ocenić negatywnie. Właściwy
poziom fachowości wyznaczają wspomniane powyżej kwalifikacje
(specjalizacja, stopień naukowy), posiadane doświadczenie ogólne i
przy wykonywaniu określonych zabiegów medycznych, charakter i
zakres dokształcania się w pogłębianiu wiedzy medycznej i
poznawaniu nowych metod leczenia.
Należyta staranność lekarza
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2010 r.
(V CSK 287/09, LEX nr 786561)
2b. O zawinieniu lekarza może zdecydować nie tylko zarzucenie mu
braku wystarczającej wiedzy i umiejętności praktycznych,
odpowiadających aprobowanemu wzorcowi należytej staranności,
ale także niezręczność i nieuwaga przeprowadzanego zabiegu,
jeżeli oceniając obiektywnie nie powinny one wystąpić w
konkretnych okolicznościach. Nie chodzi zatem o staranność
wyższą od przeciętnej wymaganą wobec lekarza, jak to formułuje
się w niektórych wypowiedziach, lecz o wysoki poziom przeciętnej
staranności każdego lekarza jako staranności zawodowej (art. 355 §
2 k.c.) i według tej przeciętnej ocenianie konkretnego zachowania.
Należyta staranność lekarza
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 26 listopada 2009
r. (I ACa 653/09, Lex nr 628207)
Niewłaściwe dokonanie zabiegu lekarskiego jest zawsze
bezprawne. W zasadzie lekarz, który działa zgodnie z zasadami
medycyny oraz w celu wyleczenia pacjenta postępuje zgodnie z
prawem i nie powinien obawiać się odpowiedzialności. Bezprawny
jest bowiem tylko zabieg wykraczający poza zasady wiedzy i etyki
lekarskiej.
Dziękuję za uwagę
Dr Marek Koenner
radca prawny
kancelaria-medyczna.pl