Transcript Zo werd het : al meer dan 50 jaar AOW

‘Nog lang niet
achter de
geraniums’
Bunnik, 26 juni 2013
Paul Schnabel
Universiteit Utrecht
Sociaal en Cultureel Planbureau
ZO BEGON HET …
‘Trekken van Drees’
Strijd om het staatspensioen
Angst voor de oude dag:
- Armoede
- Afhankelijkheid
- Aftakeling
Sociaal en Cultureel Planbureau
Zo werd het : al meer dan 50 jaar AOW
1947 – noodwet Drees (max. €35,- p.m.)
1957 – 0,7 miljoen 65+ , echt AOW (€ 50.- per
maand)
1974 – minimumloon
2013 – 3,1 miljoen 65+
(€1000 p.m. alleenstaanden, € 1600,- echtpaar)
Sociaal en Cultureel Planbureau
AOW 2012
 AOW-gerechtigd
-
3 miljoen
 In Nederland
 Niet volledige AOW
-
2,7 miljoen
0,26 mijoen
 In het buitenland
 Niet volledige AOW
-
0,3 miljoen
0,28 miljoen
 2006 – 2,6 miljoen AOW (2,2 volledig)
Sociaal en Cultureel Planbureau
Pensioen 2012
 Pensioengangers
230.000 nieuwe AOW
 Gemiddelde leeftijd
63,6 jaar
 Zeven van de tien werknemers voor 65 jaar met
pensioen (Vendrik-regeling)
 Steeds meer 50-65 jarigen die willen doorwerken
tot 65 jr.
2005 – 22%
2008 – 36%
 Prepensioen/vut nog meer dan 500.000
Sociaal en Cultureel Planbureau
Inkomen 65+ Nederland
AOW (+ bijstand)
25-30 miljard euro
Aanvullend pensioen
25-30 “
“
Vermogen/arbeid
>5-10 “
“
Gemiddeld per hh.
32.000 euro
laag inkomen, alleenst. – 11%
laag inkomen, echtpaar – 3%
BNP 2012
Pensioenvermogen tweede pijler
Pensioenvermogen derde pijler
600 miljard
850 miljard
400 miljard
6 september 2012
Rondkomen van het inkomen
65+ (zeer) gemakkelijk: 1991 - 41%,
(zeer) moeilijk:
1991 - 10%,
2011 – 65%
2011 - 9%
45/64 jr (zeer) gemakkelijk: 1991 – 49%, 2011 – 59%
(zeer) moeilijk :
1991 – 12%, 2011 - 16%
Met 64jr. onder de lage inkomensgrens 10%, met 66 jr. 3%
Met 64jr. langdurig onder de lage inkomensgrens 5%, met 66jr. 1%
Sociaal en Cultureel Planbureau
De inkomenspositie van de gemiddelde oudere
d zd e u ro
2 9 .0
2 9 .0
d zd e u ro
5 0 -6 0
2 7 .0
2 7 .0
6 0 -6 5
65-
2 3 .0
3 0 -4 5
6 5 -7 0
65-
2 3 .0
65+
7 0 -7 5
2 1 .0
75+
2007
2006
2005
2004
2000
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
1 5 .0
2002
1 5 .0
2001
1 7 .0
2000
1 7 .0
2003
1 9 .0
2002
2 5 -3 0
1 9 .0
2001
2 1 .0
2 5 .0
2009
4 5 -5 0
2008
2 5 .0
Figuur: Gestandaardiseerd besteedbaar inkomen van huishoudens naar
leeftijd kostwinnaar
Het inkomen in de groep 65-70 jarigen stijgt tot boven het gemiddeld
besteedbaar inkomen van alle huishoudens jonger dan 65 jaar. De laagste
inkomensgroepen blijven achter.
6 september 2012
Vermogens en huishoudens, 2009
Eigen huis Effecten
Hypotheek
25-50 jr
61%
23%
57% (180)
50-65 jr.
65%
28%
54% (111)
65-75 jr
54%
25%
34% (68)
75 plus
37%
20%
13% (46)
94.000 miljonairshuishoudens
(1,3%)
30% 60-70, 18% 70+
(CBS)
Sociaal en Cultureel Planbureau
Inkomen onder armoedegrens, 2011
Totaal Nederland
65plus – alleenstaand
65plus - paar
Ouderen totaal
Kinderen totaal
Volwassenen totaal
6,9%
4,9%
2,1%
3,1%
11,1%
7,1%
ARMOEDE MEER UIT WINST DAN UIT LOON, MEER UIT UITKERING
DAN UIT PENSIOEN
Sociaal en Cultureel Planbureau
Welvaart en welzijn van de 65+
 65-75 jr. - 900.000 hh. - € 23.700 - € 278.000
 75 +
- 814.000 hh. - € 21.000 - € 218.000
 50% gepensioneerden vermogen boven €
100.000, 41% eigen huis + gemiddeld 80.000 euro
kapitaal
 (Erg) gelukkig – 65-74 jr 87%, 75+ 77%
 (NL. alle leeftijden: 81% (erg) gelukkig)
Sociaal en Cultureel Planbureau
Miljonairshuishoudens in Nederland
2006- 83.000
2011- 92.000
-
222,5 miljard
286,4 miljard
Gemiddeld 3 miljoen (3% meer dan 10 miljoen, 0,5 % meer dan 50
miljoen) – samen 39% Nederlandse particuliere vermogen
Bezittingen miljonairs - 303 miljard, 33 miljard schulden
Bezittingen niet-miljonairs – 468 miljard, 53 miljard schulden
NB Gemiddeld jaarloon werknemer 31.500 euro
1/3 tussen 30/60.000 euro, 1/50 meer dan 100.000 euro, 1/400
meer dan 200.000 euro, 1/2500 meer dan 400.000 euro
Sociaal en Cultureel Planbureau
Verhoging pensioenleeftijd – wat betekent
dat voor u?
2010
2011
2012
Langer werken voor zelfde
pensioen
38%
46%
55%
Niet langer werken, zelf
bijsparen
13
20
19
Niet langer werken, minder
pensioen
26
18
17
Anders
8
16
9
(MR 2012)
Sociaal en Cultureel Planbureau
Denkt u dat uw toekomstige pensioen zal
worden verlaagd?
2010
2011
2012
Zeker wel
10%
15%
30%
Waarschijnlijk wel
25
41
42
Misschien
27
22
17
Waarschijnlijk niet
26
14
8
Zeker niet
12
8
4
Weet niet
14
7
5
(MR 2012)
Sociaal en Cultureel Planbureau
Generatieconflict?

Tussen welke generaties? Tussen grootouders/ouders/kinderen?

Ouders en grootouders zeer solidair en genereus ten opzichte van
de (klein)kinderen

Opvallende toename gevoel van ongerechtvaardigdheid
successiebelasting

Openlijke belangstelling belastingontwijking/beperking eigen
bijdrage in de zorg door vermogensoverdracht
.
Na de klassen-en standenstrijd, de man-vrouw en jong-oud
tegenstelling nu het generatieconflict?
Sociaal en Cultureel Planbureau
Ouderen zorgen voor jongeren
30% klusjes in huis
20% helpt in huishouden
22% steunt financieel (kinderen naar ouders 1%)
48% past op kleinkinderen
60/69 jr.  > 60% vrijwilligerswerk
6 september 2012
Veel ouders geven volwassen kinderen geld
-
Niet
59%
-
Lening
Zo nu en dan wat lenen
Onregelmatig wat geven
Wanneer het nodig is
Regelmatig vast bedrag
Eenmalig groot bedrag
Geld voor bepaalde zaken
Anders
-
TUSSEN 2010 EN 2013 IS DE TENDENS WEL DALEND!
7%
11%
14%
14%
2%
5%
10%
5%
Sociaal en Cultureel Planbureau
Arbeidsparticipatie van ouderen
Mannen 60/65jr: verdubbeling 1996/2008:
Vrouwen
verdriedubbeling
36%
17%
Mannen 65/70 jr. - 2008 - 9%, vrouwen 3%
In totaal nu meer dan 140.000 aan het werk
Maar: nog altijd geen ‘Wet werken na AOW’
Voorstel: loondoorbetaling ziekte 6 weken, opzegtermijn contract 1
maand, minimumloon, onbeperkte herhaling tijdelijke contracten,
bij bedrijfskrimp eerst ontslag 65plus
Sociaal en Cultureel Planbureau
Verschil met vroeger
Meer mensen worden oud
1957 – 700.000 65+ (6%)
2010 – 2.600.000 65+ (15%)
2020 – 3.600.000 65+ (20%)
2040 – 4.500.000 65+ (25%)
Meer mensen worden heel oud
1957 – levensverwachting 65+
M. 14,2
V. 16,7
2007
M. 17,0
V. 20,5
Sociaal en Cultureel Planbureau
Snel groeiende levensverwachting
jaren
24
22
vrouw en
20
prognose 2008
18
prognose 2004
16
mannen
14
2050
2045
2040
2035
2030
2025
2020
2015
2010
2005
2000
1995
1990
1985
1980
1975
1970
1965
1960
1955
1950
12
Figuur: Resterende levensverwachting bij 65 jaar
6 september 2012
Stijging levensverwachting
 Nu 0,3 jr. extra per jaar
 Tot 1960/1970 – ¾ winst door voorkomen infectieziekten
(public health; vaccinatie)
 Na 1945
 2 jaar (minder hart/vaat)
 1,4 jaar (infectieziekten)
 0,85 jaar (borstkanker/V)
 0,3 jaar (dikke darm/M)
 Na 2000
 Longkanker (M)
 Medische technologie
6 september 2012
De vitale ouderen (geen beperkingen)
55 – 74 jaar:
- 10% eigen recreatieverblijf (huis, boot,
stacaravan)
- 28% wekelijks verenigingsactiviteit
- 72% ieder jaar vakantie(s)
- 64% één auto, 17% twee
-38% 65-75jr. 40 wk.per jaar
actief met sport
- 89% tevreden met relaties,
37% biedt informele hulp
-60% 65-75 jr actief op internet
(2011)
-86% wekelijks
familiecontact,69% met vrienden
Sociaal en Cultureel Planbureau
De ouder wordende ouderen
75 +
49% woont alleen
25% (tamelijk) bang voor
beroving
3 % bezit recreatieverblijf
29% jaarlijks vakantie(s)
36% auto
0,7 uur sport per week, 15% nog
minstens 40 weken per jaar
sportief actief
23 uur tv per week
92% wekelijks familiecontact,
69% met vrienden, 70% met
buren
87%tevreden met relaties, 17%
geeft hulp
Sociaal en Cultureel Planbureau
Huishoudens 65 +
2,6 miljoen personen
0,76 miljoen 2 persoonshuishoudens
1 miljoen eenpersoonshuishouden
1-2% woont samen met volwassen kind(eren)
Sociaal en Cultureel Planbureau
Ouderen en wonen
• Bij voorkeur zo lang mogelijk zelfstandig en ook zo
'gewoon' mogelijk in de vertrouwde omgeving
• Bij 50+ weinig verhuisbewegingen
• Ongeveer 500.000 ouderenwoningen
• 90.000 plaatsen in verzorgingshuizen, afnemend
• 60.000 plaatsen in verpleeghuizen, stabiel
* gemiddelde leeftijd bewoners 83-85 jaar
Sociaal en Cultureel Planbureau
Toekomstige zorguitgaven 2010-2040
2010
2040
(trend)
2040
(supertrend)
Levensverwachting M.
78,8
82,7
87,8
Levensverwachting V.
82,7
85,7
89,6
% BBP
13,2%
22%
31%
% Gezinsinkomen
(tweeverd., 1 ½
modaal)
23,5%
35%
46%
Werkgelegenheid
personen
12,8%
22%
29%
6 september 2012
Gezondheidszorg is steeds meer ouderenzorg
• Cure + care – 65+ - 16% bevolking, 40% kosten
• AWBZ ouderenzorg: 15 miljard euro
• 1,5% 85+ - 12,5% kosten zorg
• 100 plus : 1700 mensen, 20 miljoen pensioen, 90 miljoen
zorgkosten
•
Toekomst minder AWBZ – meer WMO/ZVW – zwaardere
indicatie, later en minder zorg, hogere eigen bijdrage, meer
mantelzorg
• RELATIE PENSIOEN –ZORG –WONEN WORDT STEEDS
BELANGRIJKER
Sociaal en Cultureel Planbureau
Hoe nu verder met de pensioenen?
 Verhoging pensioenleeftijd, verlaging
pensioenverwachting
 Nederland nog altijd een van de beste
pensioensystemen
 'Wat is een goed pensioen?' (Arjan Soede 2012)
 ‘Gemoedsrust verzorgingsstaat’ – AOW-behouden!
 Steeds meer dubbelpensioenhuishoudens
 Toekomst meer ZZP, meer arme ouderen?
 Minder tweede, meer derde pijler (differentiatie)
 Omkeerhypotheek voor zorg en inkomen
 Solidariteit niet (helemaal) opgeven
Sociaal en Cultureel Planbureau
Waarom als oudere actiever blijven
-
Ouderen zijn nu fysiek, mentaal en sociaal jonger dan vroeger
Het meeste werk is niet meer lichamelijk zwaar belastend
De generatieverschillen zijn sociaal minder dwingend dan vroeger
De samenleving heeft de kennis, ervaring, tijd, routine, inzet en
creativiteit van ouderen nodig
Ook voor ouderen is de welvaart niet meer ‘verzekerd’
65 jaar is geen ‘natuurlijke’ grens
Mensen zijn graag voor anderen nodig
Altijd bij elkaar is voor veel relaties te zwaar
Wat niet gebruikt wordt, raakt in verval en verdwijnt
Sociaal en Cultureel Planbureau
Sociaal en Cultureel Planbureau