Transcript انواع اپیدمیها و نحوه کنترل آنها

‫انواع اپیدمیها و نحوه کنترل انها‬
‫انواع اپیدمی‪:‬‬
‫‪ .1‬با منشا مشترک (تک منبعی) (‪)Common Source‬‬
‫‪ .1‬حاصل از فقط یک مواجهه (‪)Point source‬‬
‫‪ .2‬حاصل از چند مواجهه یا مواجهه ممتد (‪)Continuing or intermittent exposure‬‬
‫‪ .2‬پیشرونده (‪)Propagated‬‬
‫‪ .3‬ارام یا نوین ()‪)Slow (modern‬‬
‫‪1‬‬
‫منحنی اپیدمی‪:‬‬
‫نموداری که توزیع زمانی موارد بیماری را در اپیدمی نشان می دهد‬‫کاربرد‪:‬‬
‫‪ .1‬بررسی ارتباط زمانی بین مواجهه و منابع احتمالی‬
‫‪ .2‬الگوی فصلی یا دوره ای بیماری (نشاندهنده نوع عفونت خاص‪ ،‬وجود منبع مشترک و یا انتشار‬
‫پیشرونده بیماری)‬
‫اپیدمی تک منبعی یا با منشا مشترک (‪)Common Source‬‬
‫در نتيجه مواجهه گروهي از افراد با يك عامل زيانبار مشترك ايجاد مي شود‪.‬‬
‫‪ .1‬اگر مواجهه افراد‪ ،‬كوتاه و همزمان باشد همه گيري لحظه اي رخ مي دهد‪(Point :‬‬
‫)‪Source Epidemic‬‬
‫‪2‬‬
3
‫ويژگيهاي همه گيري تك منبعي لحظه اي (‪)Point Source‬‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫‪.5‬‬
‫‪.6‬‬
‫از يك محل و منبع شروع ميشود‪.‬‬
‫بروز ناگهاني (انفجاری) دارد و موارد بيماري بطور همزمان بروز ميكنند‪.‬‬
‫تعداد موارد سريعا افزايش و سپس كاهش مييابد‪.‬‬
‫منحني همه گيري يك موج داشته و امواج ثانوي ندارد‪.‬‬
‫طول مدت همه گيري به اندازه يك دوره كمون بيماري است‪.‬‬
‫تمام موارد بيماري در فاصله يك دوره كمون رخ مي دهند‬
‫•‬
‫اگر اپیدمی بیش از یک دوره کمون باقی بماند‪ ،‬احتمال مواجهه متعدد با منبع و یا انتشار پیشرونده‬
‫(یعنی دو نوع دیگر اپیدمی) وجود دارد‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫چند مثال‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫مسموميت هاي غذاي ي‬
‫ابتالء به هپاتيت پس از مصرف يك نوع نوشابه در يك جشن‬
‫همه گيري ناشي از عفونت كامپيلوباك ترياي ي با منشاء شيرالوده در يك مدرسه‬
‫شبانه روزي‬
‫فاجعه نشت گاز در بوپال هندوستان‬
‫‪5‬‬
6
‫همه گيري تك منبعي مداوم (يا مواجهه متعدد )‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫مواجهه طوالنی‪ ،‬مداوم و یا متناوب با یک منبع‬
‫که ممکن است محدود به یک زمان و مکان نباشد‬
‫شروع تدريجي دارد و ممکن است افزایش ناگهانی در تعداد موارد‬
‫بیماری رخ ندهد‬
‫موارد بطور غيرهمزمان بروز ميكنند‪.‬‬
‫اپیدمیهای وسیع تر و البته نامنظم تر‬
‫منحني همه گيري داراي امواج ثانوي نيز هست‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫همه گيري تك منبعي مداوم (يا مواجهه متعدد )‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫طول مدت همه گيري بيش از يك دوره كمون بيماري است و بيماري طول‬
‫ميكشد‪.‬‬
‫البته منحنی اپیدمی به خاطر پيدايش موارد ثانويه بيماري‪ ،‬الوده شدن‬
‫مداوم منبع‪ ،‬طوالني بودن وتنوع دوره كمون تغيير شكل پيدا مي كند ‪.‬‬
‫به همين دليل تشخيص این نوع همه گيري تنها از روي شكل منحني‬
‫ممكن است مشكل باشد‪.‬‬
‫چند مثال‪:‬‬
‫– الودگي يك چاه اب‪.‬‬
‫– واكسن الوده اي كه در سطح كشور توزيع شده‬
‫‪8‬‬
9
‫اپیدمی پيشرونده (‪)Propagated‬‬
‫• غالبا منشاء عفوني دارد‪.‬‬
‫• در جامعه اي ايجاد ميشود كه افراد نسبت به بيماري حساسند يعني‬
‫ايمن نيستند‪:‬‬
‫‪ -1‬زماني كه عامل عفوني در جمعيتي وارد شود كه يا ا‬
‫قبل با ان عامل مواجه نشده يا سالهاي متمادي عامل مورد نظر‬
‫در ان ديده نشده باشد‬
‫‪-2‬ورود تعداد زياد افراد حساس به جامعه (تولد‪-‬مهاجرت) و در نتيجه کاهش ‪)herd immunity‬‬
‫مثال‪ :‬ورود سر بازان جديد به يك پادگان‬
‫• انتقال يا از شخص به شخص است‪ ،‬يا از ناقلين بندپا و يا به وسيله مخازن حيواني‬
‫‪10‬‬
‫اپیدمی پيشرونده (‪)Propagated‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫سرعت انتقال بستگی به ‪ ، Herd Immunity‬میزان احتمال تماس با منبع‬
‫الوده و میزان حمله ثانویه (‪ )SAR‬دارد‪.‬‬
‫منحنی اپیدمی اهسته باال می رود و در طی مدت طوالنی تری پایین می اید‬
‫انقدر بيماران‪ ،‬افراد سالم را مبتل ميكنند كه تعداد افراد مستعد کم شود‬
‫دوره اين اپيدميخيلي طوالني تر از انواع ديگر است‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫– همه گيري هپاتيت ‪ ،A‬فلج اطفال‪ ،‬انفلوانزا‬
‫‪11‬‬
12
Dr Seyyed Alireza Moravveji MD
Community Medicine specialist
‫گيري (آرام يا‬
‫نوين‪)Slow or‬‬
‫‪Modern‬‬
‫همه مدرن‬
‫اپیدمی آرام یا‬
‫• همه گيري هاي ي كه در جامعه محسوس نيستند‪ ،‬نظير همه گيري سرطان ها را‬
‫همه گيري ارام ميگويند‪.‬‬
‫‪13‬‬
‫بررسی اپیدمی و نحوه کنترل آن‬
‫•‬
‫•‬
‫اپیدمی حکایت از به هم خوردن تعادل بین عامل عفونی‪ ،‬میزبان و محیط‬
‫دارد‬
‫نقش مهم اپیدمیولوژی در بررسی و کنترل اپیدمیها‬
‫زینسر‪:‬‬
‫یک شپش باعث عقب نشینی ناپلئون از مسکو شد‪.‬‬
‫(همه گیری تیفوس )‬
‫‪14‬‬
‫تعیین دامنه و بزرگی اپیدمی (زمان‪ ،‬مکان‪ ،‬فرد)‪:‬‬
‫‪When‬‬
‫‪Where‬‬
‫‪Who‬‬
‫‪How‬‬
‫تعیین شرایط و عوامل ایجاد اپیدمی‬
‫شناسای ی علت‪ ،‬منبع و راه انتقال عفونت‬
‫ارائه پیشنهادها برای مبارزه با همه گیری و جلوگیری از بروز مجدد ان‪.‬‬
‫‪15‬‬
‫مراحل بررسی اپیدمیها‬
‫‪.I‬‬
‫‪.II‬‬
‫‪.III‬‬
‫‪.IV‬‬
‫‪.V‬‬
‫‪.VI‬‬
‫‪.VII‬‬
‫‪.VIII‬‬
‫‪.IX‬‬
‫‪.X‬‬
‫تایید تشخیص‬
‫اثبات وجود اپیدمی‬
‫تعریف جمعیت در معرض خطر‬
‫جستجوی سریع برای یافتن همه مبتالیان و خصوصیاتشان‬
‫ارزیابی عوامل اکولوژیک‬
‫بررسی بیشتر جمعیت در معرض خطر‬
‫تجزیه و تحلیل داده های جمع اوری شده‬
‫تنظیم فرضیه‬
‫ازمون فرضیه‬
‫نوشتن گزارش‬
‫‪16‬‬
‫مراحل بررسی اپیدمیها‬
‫تایید تشخیص‪:‬‬
‫‪.I‬‬
‫اولین قدم در بررسی اپیدمی‬
‫گاه گزارشات نادرست‪ ،‬سوء تعبیر عوام‪...،‬‬
‫عدم نیاز به معاینه همه مبتالیان‪ ،‬چرا؟‬
‫”اپیدمی یعنی بروز بیش از حد انتظار“‬
‫بهترین‪ :‬تایید ازمایشگاهی‬
‫اما نباید بررسی اپیدمی تا حصول نتایج ازمایشگاهی به تاخیر افتد‬
‫‪17‬‬
‫مراحل بررسی اپیدمیها‬
‫اثبات وجود اپیدمی‪:‬‬
‫‪.II‬‬
‫مقایسه وفور بیماری با گذشته و یا با استاندارد (بروز بیش از حد انتظار)‬
‫(بروز بیش از دو انحراف معیار نسبت به بروز اندمیک)‬
‫تعریف جمعیت در معرض خطر ‪:‬‬
‫‪.III‬‬
‫الف‪ -‬تهيه نقشه منطقه‪:‬‬
‫نقاط مرزي طبيعي‪ ،‬جاده ها و محل همه نقاط مسكوني‪ ،‬در طول جاده يا در نواحي دور افتاده‬
‫ناحيه بايد به بخش هائي تقسيم شود و از نقاط طبيعي به عنوان خط مرزي استفاده شود‪ .‬اين بخش ها‬
‫نيز بايد به قسمت هاي كوچك تر تقسيم شود‪ .‬در هر قسمت نقاط مسكوني (خانه ها) با شماره گذاري‬
‫مشخص مي شوند‪.‬‬
‫ب‪ -‬شمارش جمعيت‪:‬‬
‫كل يا زير گروههائي از جمعيت‬
‫مورد نياز برای مخرج کسرميزان هاي حمله (‪ )attack rates‬در گروهها و زير گروههاي جمعيت‬
‫‪18‬‬
‫مراحل بررسی اپیدمیها‬
‫‪.IV‬‬
‫جستجوی سریع برای یافتن همه مبتلیان و خصوصیاتشان‬
‫الف‪ -‬بررسي پزشكي‬
‫شناس ائي هم ه بيم اران از جمل ه كس اني ك ه احتم اه ب ا خط ر مواج ه ش ده ان د ول ی ب ه مراك ز بهداش تي درم اني مراجع ه نك رده ان د‪( ،‬يعن ي‬
‫غربالگري همه اعضاء جمعيت از جهت ابتالء به بيماري مورد نظر)‬
‫ب‪ -‬برگه هاي اپيدميولوژيك موارد ابتلء (‪)Epidemiologic case sheet‬‬
‫ ي ا «ف رم ه اي مص احبه ب ا مبتالي ان» (‪ )Case interview form‬ش امل م وارد زي ر‪ :‬ن ام‪ ،‬س ن‪ ،‬ش ل‪ ،‬طبق ه اجتم اعي‪ ،‬س فر‪،‬‬‫تاريخچه مواجهه قبلي‪ ،‬زمان شروع بيماري‪ ،‬نشانه ها و عالئم بيماري‪ ،‬تماس شخص در خان ه‪ ،‬ك ار‪ ،‬مدرس ه ي ا ديگ ر مك ان ه ا ي ا اتفاق ات‬
‫مهم مثل ش ركت در مهم اني‪ ،‬غ ذا خ وردن و مواجه ه ب ا حم ل كنن ده ه اي معم ول عام ل بيم اري زا مث ل اب‪ ،‬غ ذا و ش ير‪ ،‬مالقاته ائي ك ه در‬
‫خارج از جامعه اتفاق افتاده است‪ ،‬تاريخچه تزريق يا دريافت فراورده هاي خوني‪ ،‬شركت در گردهمائي ها و غيره‪.‬‬
‫ اطالعاتي كه جمع اوري مي شود بايد مربوط به بيماري تحت مطالعه باشد‪ .‬براي مثال اگ ر بيم اري از راه غ ذا منتق ل ش ده اس ت‪ ،‬جزئي ات‬‫غذاهائي كه خورده شده ضروري است‪.‬‬
‫ فرم مصاحبه با مبتاليان كامل بودن و ثبات جمع اوري داده ها را تضمين مي كند‪.‬‬‫ اگر اپيدمي بزرگي باشد‪ ،‬مصاحبه با همه مبتاليان غير ممكن است (مثل اپيدمي انفلوانزا) در چنين مواردي يك نمونه تصادفي باي د ب راي‬‫جمع اوري داده ها‪ ،‬انتخاب شود‪.‬‬
‫‪19‬‬
‫مراحل بررسی اپیدمیها‬
‫‪ .IV‬جستجوی سریع برای یافتن همه مبتالیان و خصوصیاتشان‬
‫ج‪ -‬جستجوی دیگر مبتالیان‬
‫پرس ش از بیم اران ک ه ای ا ف رد مب تالی دیگ ری در خان ه‪ ،‬فامی ل ی ا همس ایه‪،‬‬
‫محل کار‪ ،‬مدرسه و ‪ ...‬هست؟ (برای بررسی انتقال فرد به فرد)‬
‫بررسی مبتالی ان جدی د (‪ )Secondary case‬بای د روزان ه ت ا زم ان پ اک‬
‫ش دن منطق ه از اپی دمی ادام ه یاب د (تقریب ا مع ادل دو دوره کم ون از وقت ی ک ه‬
‫اخرین مورد بیماری رخ داده است)‬
‫‪20‬‬
‫مراحل بررسی اپیدمیها‬
‫‪ .V‬ارزیابی عوامل اکولوژیک‬
‫ عوام ل اکولوژی ک زمین ه س از بیم اری (نح وه تهی ه اب اش امیدنی‪ ،‬وض عیت‬‫غذاخوریها‪ ،‬ت ییرات جوی‪ ،‬دینامیک جمعیت حشرات و ‪)...‬‬
‫ برای شناسای ی منبع‪ ،‬مخزن و راه انتقال عفونت‬‫ با اس تفاده از مطالع ات اپی دمیولوژیک مث ل م ورد ش اهدی‪ ،‬ارتب اط عوام ل محیط ی‬‫با بیماری معلوم می شود‬
‫‪21‬‬
‫مراحل بررسی اپیدمیها‬
‫‪ .VI‬بررسی بیشتر جمعیت در معرض خطر‬
‫ بررس ی جمعی ت ی ا نمون ه ای از ان (معاین ه‪ ،‬ازم ایش غرب الگری‪ ،‬بررس ی غ ذاها‪،‬‬‫ازمایش مدفوع و ‪)...‬‬
‫ نهایتا تقسیم بندی جمعیت به دو گروه‪:‬‬‫‪ -2‬بیمار یا غیر بیمار‬
‫ا‪ -‬مواجهه یافته‬
‫‪ -‬استفاده از انواع مطالعات اپیدمیولوژیک مثل مورد شاهدی‪ ،‬کوهورت و ‪...‬‬
‫‪22‬‬
‫مراحل بررسی اپیدمیها‬
‫‪ .VII‬تجزیه تحلیل داده های جمع اوری شده‬
‫بر حسب زمان‪ ،‬مکان و فرد‬‫‪ -1‬توزی ع زم انی (‪ )Chronological distribution‬و رس م منحن ی‬
‫اپیدمی و استفاده از ان (کاربردهای منحنی؟)‬
‫توجه به خوشه های زمانی مبتالیان‬
‫تعیین نوع اپیدمی‬
‫‪23‬‬
‫مراحل بررسی اپیدمیها‬
‫‪ .VII‬تجزیه تحلیل داده های جمع اوری شده‬
‫بر حسب زمان‪ ،‬مکان و فرد‬
‫‪ -2‬توزیع مکانی‪)Spot map( :‬‬
‫ تهی ه نقش ه عالمتگ ذاری ش ده از مبتالی ان و ارتب اط انه ا ب ا من ابع احتم الی عفون ت‬‫(منبع اب‪ ،‬غذا‪)... ،‬‬
‫ تجزیه تحلیل توزیع مک انی ممک ن اس ت اطالع اتی در م ورد منب ع عفون ت ب ه دس ت‬‫دهد (جان اسنو در مورد وبا در میدان طالی ی لندن)‬
‫‪24‬‬
‫مراحل بررسی اپیدمیها‬
‫‪ .VII‬تجزیه تحلیل داده های جمع اوری شده‬
‫بر حسب زمان‪ ،‬مکان و فرد‬
‫‪ -3‬فرد‪:‬‬
‫ تجزیه تحلیل داده های مربوط به سن‪ ،‬جنس‪ ،‬ش ل و ‪...‬‬‫‪ -‬محاسبه میزانهای حمله و کشندگی برای افراد در معرض خطر و غیر معرض خطر‬
‫‪25‬‬
‫مراحل بررسی اپیدمیها‬
‫‪ .VIII‬تنظیم فرضیه‬
‫ بر اساس توزیع زمانی‪ ،‬مکانی و فرد‬‫ فرضیه بر حسب راه انتقال عفونت‪ ،‬منبع‪ ،‬عامل بیماریزا‪،‬‬‫محیطی مؤثر در اپیدمی‬
‫عوامل‬
‫‪ .IX‬ازمون فرضیه‬
‫مقایس ه می زان حمل ه (ب روز بیم اری) در گروهه ای مواجه ه داش ته و نداش ته ب ا ه ر ک دام از‬
‫عوامل مشکوک‬
‫‪26‬‬
‫مراحل بررسی اپیدمیها‬
‫‪ .X‬تهیه گزارش‬
‫گزارش کامل‬
‫برای اطالع دیگران و اموزش اساس توزیع زمانی‪ ،‬مکانی و فرد‬
‫اجزاء گزارش‪:‬‬‫‪( background -1‬توصیف محل و وضعیت بهداشتی ان)‬
‫‪ -2‬اطالعات قبلی و فعلی (سابقه اپیدمی ‪)..‬‬
‫‪ -3‬متدولوژی بررسی (تعریف بیماری‪ ،‬پرسشنامه‪)... ،‬‬
‫‪ -4‬چگونگی تجزیه تحلیل داده ها‬
‫‪ -5‬اقدامات انجام شده برای کنترل اپیدمی‬
‫‪27‬‬
‫چه موقع همه گیری را خاتمه‬
‫یافته تلقی می کنیم؟‬
‫اگر زمانی معادل دو دوره‬
‫کمون بگذرد و موردی دیگر‬
‫اتفاق نیفتد‪.‬‬
‫‪28‬‬