Transcript Эрүүл мөнгө эзэмших (хүртэх) боломж [PPT]

Эдийн засгийн эрх чөлөө
Эрүүл мөнгө эзэмших (хүртэх) боломж
Access to sound money
1
Эдийн засгийн хөгжил ба мөнгөний
тогтвортой байдал
• Эдийн засгийн ухаан хөгжлийн бэлэн жорыг гаргадаггүй
• Хөрөнгө оруулалтыг өсгөвөл эдийн засаг хөгжинө, гэхдээ
яаж үр ашигтай хуваарилахаас шалтгаална.
• Гэвч эдийн засгийн онол болон олон улсын туршлагаас
үзвэл дараахь байгууламжтай орнууд бусдаасаа илүү
хөгждөг
– Хувийн өмчийг баталгаажуулсан
– Мөнгөний тогтвортой орчинтой
– Бага татвартай
– Худалдаа солилцоо нь чөлөөтэй
• Мөнгөний тогтвортой орчин бол зах зээлийн эдийн засаг үр
ашигтай ажиллах үндсэн нөхцөл
– Гэрээ, хэлцэл, хадгаламж, хөрөнгө оруулалт
– Инфляци мөнгөн хөрөнгийн үнэлэмжид нөлөөлөх,
төсвийн алдагдлын санхүүжилт
2
Эрүүл мөнгө
Худалдан авах чадвар тогтвортой мөнгө
Худалдан авах чадвар тогтвортой эсэхийг
үнийн тогтворжилтийн төвшингөөр
хэмжинэ
Үнийн тогтворжилтийн төвшин нь Төв
банкны мөнгөний бодлогын үр дүнг
илэрхийлнэ
3
Эрүүл мөнгөний үндсэн хэмжүүр
• Мөнгөний урт хугацааны
тогтворжилтийн төвшин
• Үнийн хэлбэлзлийн төвшин
• Үнийн богино хугацааны өөрчлөлтийн
төвшин
4
Эдийн засгийн эрх чөлөөний индекс: Эрүүл
мөнгө эзэмших боломжийг илэрхийлэгч
үндсэн үзүүлэлтүүд
• Сүүлийн 5 оны мөнгөний нийлүүлэлтийн жилийн
дундаж өсөлтөөс хасах нь сүүлийн 10 оны ДНБний жилийн дундаж бодит өсөлт
• Сүүлийн 5 жилийн инфляцийн стандарт хэлбэлзэл
(дефлятор)
• Өнөөгийн инфляцийн түвшин (хэрэглээний үнэ)
• Дотоодод болон гадаадад гадаад валютын данс
эзэмших эрх
5
Монгол улсад эрүүл мөнгө эзэмших боломж
Он
2000
2001
2002 2003 2004
Сүүлийн 5 оны мөнгөний
нийлүүлэлтийн жилийн дундаж
өсөлтөөс хасах нь сүүлийн 10
оны ДНБ-ний жилийн дундаж
бодит өсөлт
5.0
6.3
6.5
6.5
8.0
Сүүлийн 5 жилийн инфляцийн
стандарт хэлбэлзэл (дефлятор)
5.8
5.9
7.5
9.3
9.2
Өнөөгийн инфляцийн түвшин
(хэрэглээний үнэ)
8.4
8.4
9.7
9.1
7.8
Дотоодод болон гадаадад
гадаад валютын данс эзэмших
эрх
10.0
10.0
10.0
10.0
10.0
Эрүүл мөнгө эзэмших боломж
7.3
7.7
8.4
8.7
8.8
6
Эрүүл мөнгө эзэмших боломж үзүүлэлтээр
шилжилтийн эдийн засгуудтай хийсэн харьцуулалт
Улс
2000
2001
2002
ОХУ
3.6
3.8
3.8
Украин
3.5
5.8
6.0
Румын
2.7
4.2
6.2
Польш
7.5
7.8
7.9
Словак
8.0
8.2
8.2
Болгар
3.2
6.3
8.3
Монгол
7.3
7.7
8.4
Хятад
8.1
8.4
8.5
Словени
7.4
8.8
8.7
Чех
8.1
9.1
8.9
Унгар
7.1
8.6
9.1
Эстони
8.6
9.2
9.3
Латви
8.6
9.3
9.3
Литов
7.1
7.9
9.4
7
Индекст хамрагдсан нийт 123 улсын
харьцуулалт, 2002 оны байдлаар
Лидерүүд
• Панам-9.9 (1), Оман-9.9 (2) , АНУ-9.8 (3), Kувайт-9.8 (4),
Люксембург 9.7 (5),
Сүүл мушгигчид
• Турк-4.0 (119), ОХУ-3.8 (120), Конгын Ардчилсан БНУ-3.4
(121), Бирм-1.7 (122), Зимбабви-1.6 (123)
Дунджууд
• Коста-рик-8.6 (59), Хятад-8.5 (60), Гайти-8.4 (61-62), Монгол8.4 (61-62), Болгар-8.3 (63), Сири-8.3 (64), Словак-8.2 (65)
8
ДНБ-ний өсөлтөөр засварлагдсан
Мөнгөний нийлүүлэлт (М1)-ийн өсөлт
30.0
Сүүлийн 5 жилийн
Мөнгөний
нийлүүлэлтийн
дундаж өсөлт
25.0
20.0
Сүүлийн 10 жилийн
ДНБ-ний дундаж өсөлт
15.0
10.0
ДНБ-ний өсөлтөөр
засварлагдсан
Мөнгөний өсөлт
5.0
0.0
-5.0
2000
2001
2002
2003
2004
9
ДНБ-ний дефляторын стандарт өөрчлөлт
ДНБ-ний дефлятор
ДНБ-ний дефляторын сүүлийн 5 жилийн стандарт хазайлт
30.0
25.0
20.0
15.0
10.0
5.0
0.0
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
-5.0
-10.0
10
Өнөөгийн инфляци
ХБҮ-ийн жилийн өсөлт
12.0
10.0
8.0
ХБҮ-ийн жилийн өсөлт
6.0
4.0
2.0
0.0
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
11
Монгол улсад Эрүүл мөнгө эзэмших боломжийг
Нэмэгдүүлж байгаа хүчин зүйлс
• Мөнгөний нийлүүлэлтийг М1-ээр төлөөлүүлж авдаг
• Бодит мөнгөний эрэлт өндөр байгаа
• 2000, 2001 оныг эс тооцвол сүүлийн 10 жил дараалан ДНБний өсөлт 3 хувиас дээш байгаа
• 2004 онд ДНБ 10.6 хувиар өссөн
• Валютын чөлөөт дэглэм
Хязгаарлаж байгаа хүчин зүйлс
• Мөнгөний бодлого тууштай бус, суларсан
12
М1 ба М2-ын жилийн өсөлт
60
50
40
30
M1
20
M2
10
0
-10
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
13
Хэрэв мөнгөний нийлүүлэлтийг М2-оор
төлөөлүүлж авдаг байсан бол...
2004 онд
1-р үзүүлэлтийн индекс 8 байснаа 4.6 болж
Бүлгийн ерөнхий индекс 8.8 байснаа 7.9 болж буурах байв
9
8
7
6
М1-ээр авахад
хэсгийн индекс
5
М2-оор авахад
хэсгийн индекс
4
3
2
1
0
2000
2001
2002
2003
2004
14
Эдийн засгийн өсөлттэй холбогдох асуудлууд
• Том төрөөс жижиг үр ашигтай төр рүү
• Эдийн засгийн шударга өрсөлдөөнийг хангах
• Хувийн ялангуяа жижиг дунд бизнесийн хөгжлийг үйл
ажиллагаанд оролцохгүй байх хэлбэрээр дэмжих
• Уул уурхайн салбарт тулгуурласан өсөлтөөс илүү тархмал
өсөлт рүү
• Гадаадын зээлээс илүү шууд хөрөнгө оруулалтыг дэмжих,
үргээхгүй байх
• Том 2 зах зээл рүү илүү үйлчилгээгээр холбогдох байдлаар
үр шимийг хүртэх
• Урт хугацааны санхүүгийн эх үүсвэр ба хөрөнгийн зах
зээлийн хөгжил
15
Мөнгөний бодлого
• Мөнгөний бодлого суларсан
• Нийлүүлэлт өндөр хурдтай өссөн боловч ихэнхи нь бүтцийн
өөрчлөлтийн дараахь бодит эрэлтийг хангасан
• Олон улсын хэмжээнд үнийн өсөлт бараг гараагүй
• Инфляцийг нэг оронтой тоонд байлгах зорилт хуучирсан,
илүү шахуу зорилт хэрэгтэй байсан
• Төрийн мөнгөний бодлогын зорилтыг тодорхойлж буй
асуудал, бензиний үнэ, цөм инфляци
• Мөнгөний бодлогын үндсэн хэрэгсэл, ТБҮЦ
• Мөнгөний бодлогыг чангатгах, голдирлоосоо гарахгүй байх,
үндсэн зорилтоо мартахгүй байх.
16
Мөнгөний бодлого
• Төв банк үндсэн зорилтоосоо ухарч мөнгөний бодлого
явуулахгүй байгаа
• Санхүүгийн системд тавих хяналт суларч байгаа
• Төв банкны тухай хууль зөрчигдөж бие даасан үйл
ажиллагаа алдагдаж байгаа
– Засгийн газарт олгосон зээлийн хязгаар
– Компаниудад зээл олгох
• Төв банк бусад үйл ажиллагаанд илүү анхаарч байгаа
– Алт, валютын спекулатив арилжаа
– Арилжааны банкуудтай өрсөлдөх, компаниудад
төлбөрийн баталгаа гаргах
17
Мөнгөний нийлүүлэлттэй холбогдсон цаашид
судлах асуудлууд
• Мөнгөний аль агрегат нь үнийн өсөлтийг тодорхойлогч
үзүүлэлт вэ
• Мөнгөний эрэлтийн асуудлууд
• Санхүүгийн зах зээлийн хөгжлийн шатан дахь мөнгөний
агрегатуудын үүрэг нөлөө
• Долларжилт түүнийг тодорхойлогч хүчин зүйлс
• Хадгаламжийн өсөлт хэр зэрэг удаан үргэлжлэх вэ, нөлөөлж
байгаа хүчин зүйлс нь юу вэ
• ТӨВ БАНКНЫ БИЕ ДААСАН БАЙДЛЫН АСУУДЛУУД
18
Статистикийн бэрхшээл
• Үндэсний тоо баримт олон улсын санхүүгийн байгууллагын
тоо баримттай зөрдөг
– Дефляторын хувьд ДБ, ОУВС-ийн гаргасан тоо
хоорондоо зөрүүтэй
– ХБҮИ-ийн хувьд ҮСГ, ОУВС-ийн гаргасан тоо хоорондоо
зөрүүтэй
• ДНБ-ний дефляторыг манай эмхэтгэлд нийтэлдэггүй
• Албан бус сектор ба ДНБ
19
Валютын чөлөөт дэглэмийг баталгаажуулах
• Ханш чөлөөтэй, урсгал чөлөөтэй
• Гуйвуулга ба дотоодын эрэлт, эдийн засгийн өсөлт
• Валютын зохицуулалтын хууль 11 дүгээр зүйлд
– Оршин суугч нь орлогоо гадаад валютаар авсан бол эрх
бүхий арилжааны банкинд уг орлогоо авсан өдрөөс хойш
60 хоногийн дотор худалдах буюу хадгалуулна
• Хуулийн заалтыг тодорхой болгох
• Гадаадын зээл, богино хугацааны хөрөнгийн урсгал дээр
анхаарах
• Барааны зээл, аккредитив, ЗГ-ын оролцоо
20
Анхаарал тавьсанд баярлалаа
21