Transcript Wykład 2
„Bariery myślenia krytycznego” Dr Maciej Ulita Stereotypy Egocentryzm Socjocentryzm Relatywizm Myślenie życzeniowe Stereotyp (z gr. stereos – "przestrzenny", typos – "wzorzec", "odcisk") – konstrukcja myślowa, zawierająca komponent poznawczy (zwykle uproszczony), emocjonalny i behawioralny, zawierająca pewne fałszywe przeświadczenie, dotyczące różnych zjawisk, w tym innych grup społecznych. Najczęściej spotykany rodzaj stereotypów, odnoszących się swoją treścią do grup etnicznych (innych narodów lub mniejszości narodowych). Może być albo zbyt dużym uproszczeniem reprezentacji typowych cech członków grupy etnicznej lub fałszywym twierdzeniem powtarzanych wiele razy i przyjętym przez wielu ludzi za ogólną prawdę. Stereotypy etniczne mogą mieć oparcie w rzeczywistości w odniesieniu do masy statystycznej ale zastosowane wobec jednostek są niedokładne, karykaturalne i obraźliwe. Mogą stanowić podstawę dyskryminacji i rasizmu. Polski Kogo dotyczy: Polaków. O co chodzi: W ogólnym mniemaniu to złodzieje, pijaki i krętacze. A w dodatku nacjonaliści, budowlańcy, tania siła robocza, drugi kraj pod względem piractwa komputerowego, europejskie Chiny i ofiary losu. Najczęstszy cytat: Nie dla idiotów Dzięki komu: Nam samym, Media Markt i ruskim. Kogo rani: 2/3 społeczeństwa. Kogo naprawdę dotyczy: 1/3 społeczeństwa, czyli tych pijaków, krętaczy, złodziei i nacjonalistów. Egocentryzm (łac. ego - ja + centrum - środek) – tok rozumowania, który polega na centralnym umiejscowieniu własnej osoby w świecie. Przekonanie o tym, że jest się najważniejszą osobą, a świat "kręci się wokół niej". W życiu człowieka egocentryzm jest naturalną postawą rozwojową, zarówno umysłową jak i moralną, na określonym etapie rozwoju dziecka (okres przedszkolny). Później, a szczególnie w życiu dorosłym, jest objawem niedojrzałości, a co za tym idzie niedostosowania do życia w społeczeństwie. Występuje również w niektórych stanach psychotycznych. Osoba egocentryczna postrzega świat wyłącznie z własnego punktu widzenia, poprzez absolutyzowanie własnych doświadczeń, obserwacji i przemyśleń, a marginalizowanie opinii pochodzących od innych osób. Jest głęboko przekonana, że świat wygląda, jak jej się wydaje i na podstawie tego określa własne relacje z resztą otoczenia. Osoba taka uważa, że świat funkcjonuje zgodnie z jej mniemaniem, lub że najlepiej by było, gdyby funkcjonował, jak ona to postrzega. Efektem jest pogląd, iż wszyscy pozostali ludzie powinni postępować, jak uważa dana osoba, a szczególnie, że powinni postępować w określony sposób (najczęściej korzystny) wobec niej samej. Osoba egocentryczna często obraża i drwi z innych opinii, broniąc własnej, nawet w sytuacji, gdy ma przeciw niej setki argumentów. Moja grupa społeczna jest najlepszym i jedynym źródłem wartości i wiedzy o świecie, Konformizm, Fałszywe pojmowanie roli własnej grupy, Ocena rzeczywistości przez pryzmat zamkniętej grupy społecznej, „Owczy pęd”. Relatywizm - pogląd filozoficzny, wedle którego prawdziwość wypowiedzi można oceniać wyłącznie w kontekście systemu, w którym są one wypowiadane. Tym samym relatywizm stwierdza, że nie istnieją zdania niosące absolutną treść, których ocena byłaby identyczna i niezależna od jej kontekstu. Prawdziwość dowolnego sądu zależy od przyjętych założeń, poglądów czy podstaw kulturowych. Myślenie życzeniowe (ang. wishful thinking) sposób rozumowania i podejmowania decyzji opierający się o wizję "optymistycznego scenariusza", w miejsce odwoływania się do dowodów i racjonalności. Może być także jednym z objawów psychozy reaktywnej, nerwicy, a nawet schizofrenii. Przed wojną Melchior Wańkowicz ukuł termin chciejstwo. Będąc błędem poznawczym oraz złym sposobem podejmowania decyzji, myślenie życzeniowe może być ponadto specyficznym sofizmatem, ponieważ zakładamy, że coś jest prawdą (fałszem) tylko dlatego że sobie tego życzymy. Ma on formę: Chciałbym aby P było prawdą (fałszem), zatem P jest prawdą (fałszem). Podstawą myślenia życzeniowego jest odwoływanie się do emocji. Często na myśleniu życzeniowym, odnoszącym się do możliwości człowieka bazuje pseudonauka. Pokrewne do powyższego sofizmatu są Dowód negatywny oraz Argumentum ad ignorantiam - Nie zostało udowodnione, że to fałsz, zatem musi być prawdą, i vice versa. Np. wierzący w istnienie UFO może akceptować fakt, że większość zdjęć jest fałszywa, ale twierdzić że te, które nie zostały zdemaskowane są oryginalne.