Transcript Απολογισμός έργου Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας για

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο
Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.)
Οργανισμός Κατά των
Ναρκωτικών (Ο.ΚΑ.ΝΑ.)
Πρόγραμμα Προαγωγής
Αυτοβοήθειας
Με τη χρηματοδότηση του
Υπουργείου Υγείας
Απολογισμός έργου έτους 2015
Προγραμμάτων Προαγωγής
Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης,
Λάρισας, Χανίων και Σητείας
0
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Οργανισμός Κατά των Ναρκωτικών (Ο.ΚΑ.ΝΑ.)
Με τη χρηματοδότηση του Υπουργείου Υγείας
Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Απολογισμός έργου για το 2015
Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης, Λάρισας,
Χανίων και Σητείας
Μάιος 2016
1
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Περιεχόμενα
Μέρος 1ο Παρουσίαση του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας και συνοπτικά
απολογιστικά στοιχεία ................................................................................................... 4
1. Γενικές πληροφορίες ................................................................................................ 4
2. Συνοπτικά στοιχεία του παρόντος απολογισμού ........................................................ 6
3. Βασικοί προβληματισμοί που οδήγησαν στη δημιουργία του Προγράμματος Προαγωγής
Αυτοβοήθειας ....................................................................................................... 10
4. Βασικοί άξονες φιλοσοφίας και του τρόπου λειτουργίας του Προγράμματος Προαγωγής
Αυτοβοήθειας ....................................................................................................... 14
5. Οργάνωση- Λειτουργία ......................................................................................... 18
6. Στελέχωση ........................................................................................................... 20
7. Συνοπτική παρουσίαση των Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας και του έργου
τους κατά το 2015................................................................................................ 21
7.1.
Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης ..................................... 21
7.2.
Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Λάρισας ............................................ 24
7.3.
Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χανίων .............................................. 26
7.4.
Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Σητείας ............................................. 29
Μέρος 2ο Αναλυτική παρουσίαση απολογισμού έργου του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας για το έτος 2015 ........................................................................... 33
1. Ψυχοκοινωνική Υποστήριξη ανθρώπων που αντιμετωπίζουν πρόβλημα εξάρτησης και του
συγγενικού τους περιβάλλοντος ............................................................................. 33
1.1.
Ψυχοκοινωνική υποστήριξη ανθρώπων που αντιμετωπίζουν πρόβλημα εξάρτησης
.................................................................................................................. 33
1.2.
Αναλυτική παρουσίαση των δράσεων ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και απολογιστικά στοιχεία ............................................................................................ 35
1.3.
Επιμέρους δράσεις που υλοποιούνται ανά πρόγραμμα .................................... 49
1.4.
Δημογραφικά και αναλυτικά απολογιστικά στοιχεία ανά πρόγραμμα ................ 53
1.5.
Ψυχοκοινωνική υποστήριξη του συγγενικού και φιλικού περιβάλλοντος ανθρώπων
που αντιμετωπίζουν προβλήματα εξάρτησης ................................................. 65
2. Δράσεις προαγωγής της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας στις τοπικές κοινωνίες με στόχο
την πρόληψη ή την αντιμετώπιση της εξάρτησης και άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων ..................................................................................................................... 66
2.1.
Δράσεις με στόχο την πρόληψη της χρήσης ψυχοτρόπων ουσιών και άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων ......................................................................... 67
2.2.
Ομιλίες στην κοινότητα ............................................................................... 72
2.3.
Προβολές ταινιών και ντοκιμαντέρ ............................................................... 73
2.4.
Συμμετοχή σε διοργανώσεις άλλων συλλογικοτήτων ..................................... 76
2.5.
Δράσεις υποστήριξης δημιουργίας και πλαισίωσης ομάδων και πρωτοβουλιών αυτοβοήθειας / αλληλοβοήθειας ...................................................................... 78
3. Δράσεις Εκπαίδευσης και Ενημέρωσης Λειτουργών Υγείας ...................................... 81
4. Δικτύωση με άλλους φορείς και συνεργασίες στην κοινότητα .................................. 84
2
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
5. Πρόγραμμα Ενταξιακών, Εκπαιδευτικών και Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων .............. 90
6. Διοργάνωση και συμμετοχή σε ημερίδες και συνέδρια ............................................. 91
6.1.
Διοργάνωση της 13ης Ευρωπαϊκής Συνάντησης Ειδικών για την Προαγωγή της
Αυτοβοήθειας ............................................................................................. 91
6.2.
Συμμετοχή σε Συνέδρια- Ημερίδες ................................................................ 93
7. Διευθύνσεις και στοιχεία επικοινωνίας Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας ...... 95
3
3
3
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Μέρος 1ο
Παρουσίαση του Προγράμματος
Προαγωγής Αυτοβοήθειας και συνοπτικά
απολογιστικά στοιχεία
1. Γενικές Πληροφορίες
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας είναι ένα πρόγραμμα του Τμήματος Ψυχολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.), το οποίο
χρηματοδοτείται από του Υπουργείο Υγείας
και υλοποιείται με τη συνεργασία του Οργανισμού
Κατά
των
Ναρκωτικών
(Ο.ΚΑ.ΝΑ.). Το πρόγραμμα λειτουργεί από
το 2001 στη Θεσσαλονίκη, από το 2008 στη
Σητεία, από το 2013 στα Χανιά και στη Λάρισα από το 2015. Τη διαχειριστική ευθύνη
του προγράμματος έχει ο Ειδικός Λογαριασμός Κονδυλίων Έρευνας (Ε.Λ.Κ.Ε.) του
Α.Π.Θ. Επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος είναι ο Φοίβος Ζαφειρίδης, ψυχίατρος, τ. Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχολογίας των Εξαρτήσεων του Τμήματος Ψυχολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου
Θεσσαλονίκης.
Βασικοί στόχοι του προγράμματος είναι:
- Η υποστήριξη ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης από παράνομες και
νόμιμες ψυχοτρόπες ουσίες, καθώς
και του συγγενικού και φιλικού τους
περιβάλλοντος.
- Η προαγωγή της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας στην αντιμετώπιση της
εξάρτησης από ψυχοτρόπες ουσίες και
γενικότερα στην αντιμετώπιση διαφόρων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων
και προβλημάτων υγείας.
- Η εκπαίδευση των πρώην εξαρτημένων –μελών των προγραμμάτων– σε
μια σειρά τομέων με στόχο την ενίσχυση της προσπάθειας επανένταξης
τους.
- Η εκπαίδευση των λειτουργών υγείας
σε νέους ρόλους εμψύχωσης και περιφερειακής υποστήριξης πρωτοβουλιών των πολιτών.
- Η εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση
των πολιτών των τοπικών κοινωνιών
στη φιλοσοφία και τις πρακτικές της
αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας
- Η πρόληψη της χρήσης ψυχοτρόπων
ουσιών και των άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων μέσα από δημιουργία κοινωνικών δικτύων και μέσα από
δράσεις εκπαίδευσης και πολιτισμού
σε γενικό πληθυσμό.
- Η έρευνα δράσης για τις εφαρμογές
της
αυτοβοήθειας/αλληλοβοήθειας
στην αντιμετώπιση της εξάρτησης και
άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων.
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας βασίζει τον τρόπο λειτουργίας του
στις κριτικές προσεγγίσεις της επιστήμης
της Ψυχολογίας και άλλων κοινωνικών επιστημών, καθώς και του πεδίου των εξαρτήσεων. Βάσει αυτών των προσεγγίσεων, στο
πρόγραμμα δίνεται έμφαση στις κοινωνικές,
πολιτικές και πολιτισμικές διαστάσεις της αιτιοπαθογένειας του προβλήματος της εξάρτησης και άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων. Ταυτόχρονα, τίθενται στο επίκεντρο των υλοποιούμενων παρεμβάσεων οι
άνθρωποι και οι ανάγκες τους, με κύρια
προτάγματα τη χειραφέτησή τους και την
ανάκτηση της αξιοπρέπειάς τους.
4
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Κεντρικοί άξονες των παρεμβάσεων που πραγματοποιούνται από το πρόγραμμα είναι η έννοια της αυτοβοήθειας/αλληλοβοήθειας και ο πρωταγωνιστικός ρόλος των άμεσα ενδιαφερόμενων. Με
τον όρο αυτοβοήθεια/ αλληλοβοήθεια
εννοείται η ενεργοποίηση των πολιτών ως προς την αντιμετώπιση των
προβλημάτων τους, μέσα σε ένα πλαίσιο συλλογικότητας και αλληλεγγύης.
Βασικά χαρακτηριστικά της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας είναι η αυτενέργεια, η ανάληψη της προσωπικής
ευθύνης και κατά συνέπεια η αναίρεση
της παθητικότητας που τείνει να χαρακτηρίζει σήμερα τη στάση των πολιτών σε ζητήματα υγείας.
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας αποτελεί τη μοναδική κρατική
πρόταση στη χώρα που θέτει στο επίκεντρο
της δράσης της, την ιδέα της αυτοβοήθειας/
αλληλοβοήθειας στην αντιμετώπιση της εξάρτησης και άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων και προβλημάτων υγείας. Οι ομάδες και πρωτοβουλίες αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας άλλωστε, αποτελούν διεθνώς
τον τρίτο πυλώνα των προτάσεων αντιμετώπισης του προβλήματος της εξάρτησης
πέρα από τα κλασσικά «στεγνά» θεραπευτικά προγράμματα και τα προγράμματα υποκατάστασης.
Σε αυτό το πλαίσιο το Πρόγραμμα
Προαγωγής Αυτοβοήθειας αξιοποιώντας τις
ιδέες της αυτοβοήθειας και αλληλοβοήθειας, οι οποίες έχουν αποδεδειγμένα διαδραματίσει πολύ σημαντικό ρόλο στην ιστορία της απεξάρτησης, συγκροτεί μια εναλλακτική προσέγγιση στην αντιμετώπιση του
προβλήματος της εξάρτησης τόσο σε επίπεδο πράξης, όσο και σε επίπεδο χάραξης
πολιτικών απεξάρτησης. Χάρη στην καινοτόμο λειτουργία του έχει τη δυνατότητα να
παρέχει επαρκείς υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης σε μεγάλο αριθμό χρηστών ψυχοτρόπων ουσιών και μελών των
οικογενειών τους, χωρίς λίστες αναμονής,
με ιδιαίτερα χαμηλό κόστος για τον κρατικό
προϋπολογισμό.
Σημαντικό μέρος των δράσεων που
πραγματοποιεί το Πρόγραμμα Προαγωγής
Αυτοβοήθειας αφορούν στην ενημέρωση
και εκπαίδευση για τις κριτικές προσεγγίσεις
του πεδίου των εξαρτήσεων και για την έννοια και τις εφαρμογές της αυτοβοήθειας/
αλληλοβοήθειας στην αντιμετώπιση της εξάρτησης και άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων σε στελέχη υπηρεσιών υγείας,
φοιτητές και πολίτες διαφόρων ειδικοτήτων, καθώς και σε λειτουργούς υγείας που
ενδιαφέρονται για τις προσεγγίσεις αυτές.
Η επισκόπηση του παρόντος απολογισμού σε συνδυασμό με την ερευνητική
τεκμηρίωση1 της μεθοδολογίας του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας, η οποία ολοκληρώθηκε στο τέλος του 2012, οδηγεί στην ανάδειξη των βασικών πλεονεκτημάτων και καινοτομιών που χαρακτηρίζουν την πρόταση του προγράμματος. Πιο συγκεκριμένα:
- Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας,
το οποίο είναι το μοναδικό στη χώρα με ανάλογη φιλοσοφία και μεθοδολογία παρέμβασης, συμπληρώνει το φάσμα των
προτεινόμενων προτάσεων απεξάρτησης της χώρας, καθώς η πρόταση της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας είναι η τρίτη
αποδεκτή προσέγγιση διεθνώς, παράλληλα
με τα κλασσικά «στεγνά» προγράμματα και
τα προγράμματα υποκατάστασης.
- Η ακολουθούμενη μεθοδολογία παρέμβασης οδηγεί στη δυνατότητα συγκρότησης
προτάσεων απεξάρτησης με πλατιά απεύθυνση στον πληθυσμό των εξαρτημένων, οι οποίες παρουσιάζουν υψηλό επίπεδο παρεχόμενων υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και ταυτόχρονα αισθητά
χαμηλό προϋπολογισμό.
- Οι συγκεκριμένες διαστάσεις του πλαισίου
και της διαδικασίας ψυχοκοινωνικής υποστήριξης που λαμβάνει χώρα στα Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας, οδηγούν
τα τελευταία χρόνια στην προσέγγιση και
ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης που
δεν απευθύνονται στα παραδοσιακά προγράμματα απεξάρτησης, διευρύνοντας έ-
1
Λαϊνάς, Σ. (2013). Ψυχοκοινωνικές Παρεμβάσεις και Αυτοβοήθεια στον τομέα των Εξαρτήσεων. Το παράδειγμα του
Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας στο Α.Π.Θ. Διδακτορική διατριβή. Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο
Θεσσαλονίκης, Τμήμα Ψυχολογίας.
5
5
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
τσι σημαντικά τον κύκλο και το προφίλ των εξαρτημένων στους οποίους
απευθύνεται το πρόγραμμα.
- Η λειτουργία πιλοτικών δράσεων υποστήριξης ανθρώπων που συμμετέχουν στα προγράμματα υποκατάστασης με στόχο την επανένταξη τους. Το
Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας είναι
το μοναδικό «στεγνό» πρόγραμμα της χώρας που διαθέτει εμπειρία υποστήριξης ανθρώπων από προγράμματα υποκατάστασης, των οποίων ο πληθυσμός των μελών
τους έχει αυξηθεί κατακόρυφα τα τελευταία
χρόνια και η ανάγκη επιπλέον στήριξης τους
είναι ιδιαίτερα εμφανής.
2. Συνοπτικά στοιχεία του παρόντος απολογισμού
Στον παρόντα απολογισμό παρουσιάζεται η πορεία των δράσεων των τεσσάρων Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας (Θεσσαλονίκης, Λάρισας, Χανίων και
Σητείας) για το έτος 2015. Συνολικά από τα
προγράμματα έλαβαν υπηρεσίες 1618 διαφορετικά άτομα με διάφορα αιτήματα.
Πιο συγκεκριμένα το πρόγραμμα της
Θεσσαλονίκης παρείχε υπηρεσίες σε
600 διαφορετικά άτομα, το πρόγραμμα της Λάρισας σε 289 διαφορετικά άτομα, το πρόγραμμα των Χανίων
σε 488 άτομα και της Σητείας σε 241
διαφορετικά άτομα.
Στο παρόν κείμενο του απολογισμού παρουσιάζονται απολογιστικά στοιχεία του έτους 2015 για τα Προγράμματα
Προαγωγής Αυτοβοήθειας σε Θεσσαλονίκη,
Λάρισα, Χανιά και Σητεία. Στα παρακάτω
γραφήματα παρουσιάζονται συγκεντρωτικά
ποσοτικά στοιχεία για τα τέσσερα προγράμματα.
Γράφημα 1. Σχηματική απεικόνιση παρεχόμενων υπηρεσιών ανά πρόγραμμα και ανά αίτημα κατά το 2015.
1800
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
Αριθμός
Εξαρτημένων
Αριθμός
Συγγενών
Αριθμός
άλλων
αιτημάτων
Αριθμός
Συμμετέχοντε Συμμετέχοντε
συμμετεχόντ
ς σε δράσεις
ς σε άλλες
ων σε δράσεις
εκπαίδευσης
δράσεις
πρόληψης
Σύνολο
ΠΠΑ Θεσ/νίκης
414
137
24
0
25
0
600
ΠΠΑ Λάρισας
60
83
3
0
143
0
289
ΠΠΑ Χανίων
124
41
2
80
136
105
488
ΠΠΑ Σητείας
20
16
4
199
2
0
241
Σύνολο
618
277
33
279
306
105
1618
6
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
6
Γράφημα 2. Σχηματική απεικόνιση παρεχόμενων υπηρεσιών ανά αίτημα στο σύνολο των προσερχομένων
στα προγράμματα κατά το 2015.
Συμμετέχοντες
σε άλλες δράσεις
7%
Αριθμός
Εξαρτημένων
38%
Συμμετέχοντες σε
δράσεις εκπαίδευσης
19%
Αριθμός
συμμετεχόντων σε
δράσεις πρόληψης
17%
Αριθμός Συγγενών
17%
Αριθμός άλλων
αιτημάτων
2%
Γράφημα 3. Αριθμός εξαρτημένων ανά πρόγραμμα και ανά φύλο κατά το 2015.
700
600
500
400
300
200
100
0
Άνδρες
Γυναίκες
Σύνολο
ΠΠΑ Θεσ/νίκης
329
85
414
ΠΠΑ Λάρισας
49
11
60
ΠΠΑ Χανίων
108
16
124
ΠΠΑ Σητείας
16
4
20
Σύνολο
502
116
618
7
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Γράφημα 4. Σχηματική απεικόνιση του φύλου στο σύνολο των προσερχομένων στα προγράμματα κατά
το 2015.
7
Γυναίκες
19%
Άνδρες
81%
Γράφημα 5. Αριθμός εξαρτημένων ανά πρόγραμμα και ανά πρόβλημα για το οποίο απευθύνονται κατά το
2015.
700
600
500
400
300
200
100
0
Παράνομες ουσίες
Αλκοόλ
Τυχερά παιχνίδια
Άλλες εξαρτήσεις
Σύνολο
ΠΠΑ Θεσ/νίκης
341
58
15
0
414
ΠΠΑ Λάρισας
44
13
1
2
60
ΠΠΑ Χανίων
107
14
3
0
124
ΠΠΑ Σητείας
16
4
0
0
20
Σύνολο
508
89
19
2
618
8
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Γράφημα 6. Σχηματική απεικόνιση του προβλήματος για το οποίο απευθύνονται στο σύνολο των προσερχομένων στα προγράμματα κατά το 2015.
Τυχερά παιχνίδια
3%
8
Άλλες εξαρτήσεις
0%
Αλκοόλ
15%
Παράνομες ουσίες
82%
Γράφημα 7. Διαφορετικά άτομα (χρήστες και συγγενείς) που έλαβαν υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης στα Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας ανά έτος.
1200
1000
800
600
400
200
0
ΠΠΑ Θεσ/νίκης
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
64
353
517
728
972
761
632
656
666
661
741
638
528
501
551
137
169
ΠΠΑ Λάρισας
143
ΠΠΑ Χανίων
ΠΠΑ Σητείας
Σύνολο
64
353
517
728
972
761
632
165
38
34
57
51
34
37
34
36
694
700
718
792
672
702
704
895
9
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
3. Βασικοί προβληματισμοί που οδήγησαν στη δημιουργία του
Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας2
Οι επιδημιολογικοί δείκτες για τα
εξάρτησης είναι τεράστιος. Ιδιαίτερα μεγά-
προβλήματα εξάρτησης καταδεικνύουν μία
λος, επίσης, είναι ο αριθμός και η πολλαπλό-
τεράστια εξάπλωση του φαινομένου σε ό-
τητα των παρεμβάσεων που υλοποιήθηκαν
λες τις κοινωνίες του δυτικού κόσμου τις τε-
ή υλοποιούνται προκειμένου να υπάρξουν ι-
λευταίες δεκαετίες. Μία ανασκόπηση των ε-
κανοποιητικές απαντήσεις στο πρόβλημα.
γκυροτέρων μελετών για τα ψυχοκοινωνικά
Ωστόσο, παρά τον τεράστιο όγκο
προβλήματα και την πορεία εξάπλωσής
πληροφοριών που διαθέτουμε, τους συνε-
τους, τοποθετεί την εξάρτηση από ψυχο-
χώς αυξανόμενους οικονομικούς πόρους και
τρόπες ουσίες, νόμιμες και παράνομες, αλλά
την αδιαμφισβήτητη αύξηση των επενδύ-
και τα νεοεμφανισθέντα φαινόμενα των μη
σεων στην εκπαίδευση εξειδικευμένου προ-
φαρμακευτικών
(διαδίκτυο,
σωπικού, δεν υπάρχουν πειστικά στοιχεία
τζόγος, υπερκατανάλωση, διατροφή) σε
που θα μας επέτρεπαν να αισιοδοξούμε για
πρωτεύουσα θέση3,4.
τον μελλοντικό περιορισμό της εξάπλωσης
εξαρτήσεων
Οι ιδιαιτερότητες του προβλήματος
των εξαρτήσεων και τη βελτίωση της απο-
της εξάρτησης, η ταχύτατη εξάπλωση και οι
τελεσματικότητας στη θεραπεία. Από την
συνέπειές του σε πολλαπλά επίπεδα προκά-
άλλη πλευρά, δεν μελετήθηκαν επαρκώς
λεσαν την ενδελεχή μελέτη του φαινομένου
εγχειρήματα με εκπληκτικά αποτελέσματα,
από τις κοινωνικές επιστήμες και τις επιστή-
όπως για παράδειγμα το Synanon, στο πε-
μες υγείας. Ο όγκος των μελετών, τις τελευ-
δίο των εξαρτήσεων και το πρόγραμμα Σω-
ταίες δεκαετίες, για τις αιτίες και τους τρό-
τηρία στην αντιμετώπιση των ψυχώσεων5,6.
πους αντιμετώπισης του προβλήματος της
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι πολιτικές
9
9
2
Το κείμενο αυτό αποτελεί μια σύνοψη των βασικών προβληματισμών, στους οποίους εδράζεται η λειτουργία του
Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας. Δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό του τμήματος Ψυχολογίας Κοινωνία και ψυχική Υγεία (Ζαφειρίδης, Φ., Λαϊνάς, Σ. (2007). Εξαρτήσεις και Αυτοβοήθεια. Κοινωνία & ψυχική Υγεία, 5,
4 – 8).
3
Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, (2001). Ψυχική Υγεία: Νέα Αντίληψη, Νέα Ελπίδα.
4
Orford, J., (2001). Excessive Appetites: A Psychological View of Addictions. New York: John Wiley and Sons Ltd.
5
Ζαφειρίδης, Φ., (υπό δημοσίευση). Προκατασκευασμένα Ψέματα και Κατασκευαστικές Ατέλειες του Νοσολογικού
Μοντέλου της Εξάρτησης.
6
Mosher, L., (2001). Treating Madness Without Hospitals: Soteria and its successors. In: Schneider, K., Bugental, J. &
Pierson J., (Eds), The Handbook of Humanistic Psychology (pp 389-402). Thousand Oaks, California: Sage.
10
10
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
που υιοθετούν τα σύγχρονα δυτικά κράτη
το φαινόμενο μία νέα φαρμακευτική ουσία
για την αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών
να καλείται να θεραπεύσει εξαρτήσεις που
προβλημάτων στηρίζονται σε θεωρίες βιο-
δημιούργησε μία προηγούμενη φαρμακευ-
λογικής/νοσολογικής έμπνευσης, παρά το
τική ουσία. Στη βάση αυτής της λογικής το
γεγονός ότι αυτές έχουν αμφισβητηθεί για
1898 και ενώ ήδη στις Η.Π.Α. υπάρχει ένα
την ορθότητά τους.7 Το παράδοξο να ανα-
σοβαρό πρόβλημα με εξαρτημένους από
γορεύονται σε κυρίαρχες, μη έγκυρες και μη
μία σειρά από ουσίες όπως η κωδεΐνη, η
αποτελεσματικές θεωρίες συναρτάται με
μορφίνη και η κοκαΐνη, η φαρμακοβιομηχα-
την ευρύτερη τάση της επιστημονικής έ-
νία Bayer εισάγει στην αγορά ένα νέο πολλά
ρευνας να αναζητά τις αιτίες των ψυχοκοι-
υποσχόμενο φάρμακο με την ονομασία η-
νωνικών προβλημάτων αποκλειστικά σε α-
ρωίνη, το οποίο μεταξύ των άλλων «ενδεί-
τομικούς, βιολογικούς ή ψυχοκοινωνικούς
κνυται» και για τη θεραπεία της εξάρτησης.
μηχανισμούς. Η αποπλαισίωση, όμως αυ-
Το αποτέλεσμα είναι η κατακόρυφη αύξηση
τών των προβλημάτων από το κοινωνικό,
του αριθμού των εξαρτημένων. Στη δεκαε-
πολιτικό και πολιτισμικό περιβάλλον μέσα
τία του 1950, με την ανακάλυψη των ψυ-
στο οποίο εμφανίζονται, αποτελεί σαφέ-
χοφαρμάκων μία νέα ελπίδα γεννιέται στις
στατη ιδεολογική επιλογή, που χρησιμο-
επιστήμες υγείας: Ότι με τη χρήση τους θα
ποιεί την «επιστημονική ουδετερότητα» ως
καταπολεμηθεί αποτελεσματικά και το πρό-
άλλοθι για τη διάδοση και την επιβολή επι-
βλημα της εξάρτησης. Και αυτή τη φορά
λεγμένων, με πολιτικά κριτήρια, αντιλή-
δεν υπάρχει αποτέλεσμα. Στη δεκαετία του
ψεων και θεωριών8,9,10,11.
1960, τα πρώτα προγράμματα μεθαδόνης
Αυτή η κατάσταση αποτυπώνεται
ξεκινούν με προοπτικές και ελπίδες οριστι-
χαρακτηριστικά στη θεραπεία της εξάρτη-
κής επίλυσης του προβλήματος της εξάρτη-
σης. Η αποπλαισιωμένη και εγκλωβισμένη
σης από οπιούχα. Έπειτα από μία δεκαετία,
στη νοσολογική προσέγγιση, θεραπεία της
οι εμπνευστές αυτών των προγραμμάτων
εξάρτησης, οδηγεί σε τραγέλαφο. Τα τελευ-
Dole και Nyswander αναγνωρίζουν μέσα
ταία εκατόν πενήντα χρόνια παρατηρείται
Peele, S. (1991). Diseasing of America. Boston: Houghton Mifflin Company. Ford, G. (1996). Existential model of
promoting life change. Journal of Substance Abuse Treatment, 13 (2), pp. 151-158.
8
Ζαφειρίδης, Φ., (1992). Ναρκωτικά: Απαγόρευση, Αντιαπαγόρευση και .. Μαθητευόμενοι Μάγοι. Περιοδικό Προσέγγιση.
9
Ζαφειρίδης, Φ., ο.π.π.
10
Albee, G. W. (1998) Fifty years of clinical psychology, Selling our soul to the devil. Applied and Preventive Psychology,
7, 189-194.
11
Sarason, S. B. (1981). An asocial psychology and a misdirected clinical psychology. American Psychologist, 36(8),
827 - 836.
7
11
11
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
από τις αναδρομικές τους μελέτες ότι η θε-
του συμπτώματος της εξάρτησης. Η μετα-
ραπεία της εξάρτησης αποτελεί μία πολύ
φορά, όμως, αυτή συνοδεύεται από τη συ-
ευρύτερη διαδικασία από την απλή χορή-
νεχή διόγκωση του προβλήματος και τη
γηση υποκαταστάτων12. Την τελευταία δε-
διαρκή πτώση των αποτελεσμάτων των
καετία παρουσιάζονται και νέα υποκατά-
διαφόρων θεραπευτικών προγραμμάτων.
στατα των οπιούχων ή ανταγωνιστές αυ-
Εκτός, όμως, από αποτυχίες, η ι-
τών, που βασίζονται στη λογική της φαρμα-
στορική επισκόπηση αναδεικνύει και προ-
κευτικής αντιμετώπισης της εξάρτησης. Το
τάσεις, οι οποίες παρουσίασαν θετικά απο-
πρόβλημα παραμένει και αυξάνεται.
τελέσματα. Στη δεκαετία του 1930, εμφανί-
Παρόμοια είναι και η κατάσταση
ζονται οι πρώτες ομάδες αυτοβοήθειας/ αλ-
στο πεδίο των μη φαρμακευτικών θερα-
ληλοβοήθειας των Αλκοολικών Ανωνύμων.
πειών. Οι μέχρι σήμερα γνωστές ψυχοθερα-
Οι ομάδες αυτές, που συστήθηκαν από αν-
πευτικές προσεγγίσεις, αν και συνέβαλαν
θρώπους που οι ίδιοι αντιμετώπιζαν πρό-
στην κατανόηση επιμέρους διαστάσεων της
βλημα εξάρτησης από το αλκοόλ, εισήγα-
Εξάρτησης, δεν κατόρθωσαν να συγκροτή-
γαν μία σειρά καινοτομιών στο πεδίο της ε-
σουν αποτελεσματικές προτάσεις αντιμετώ-
ξάρτησης. Ο εμπλουτισμός της θεραπείας
πισης του προβλήματος13,14. Αυτό που πα-
με την εισαγωγή της πνευματικής διάστα-
ρατηρείται είναι ότι ακόμη και τα πλέον επι-
σης, της αλληλοβοήθειας και της ενεργοποί-
τυχημένα από τα επαγγελματικά θεραπευ-
ησης των άμεσα ενδιαφερομένων οδήγησε
τικά προγράμματα, δεν παρουσιάζουν δια-
σε σύντομο χρονικό διάστημα τις ομάδες
χρονικά ικανοποιητικά αποτελέσματα15.
των ΑΑ σε μεγάλη ανάπτυξη.
Η κοινή συνισταμένη όλων αυτών
Στο τέλος της δεκαετίας του 1950,
των επαγγελματικών προσεγγίσεων, είναι η
ένα πρώην μέλος των Αλκοολικών Ανωνύ-
αδυναμία ριζικής αντιμετώπισης του προ-
μων, ο Charles Dederich, ίδρυσε στην Καλι-
βλήματος και η μεταφορά της συζήτησης
φόρνια το κοινόβιο Synanon, για εξαρτημέ-
από τη θεραπεία των αιτιών του, στη συ-
νους από ναρκωτικά. Αυτό αποτέλεσε
ντήρηση, στη μείωση της βλάβης και -στην
πραγματική τομή στο πεδίο της εξάρτησης
καλύτερη περίπτωση- στην αντιμετώπιση
12
Ζαφειρίδης, Φ., (1983). Τοξικομανία: Προς ένα Ελεύθερο Άτομο ή προς μία Νέα Χειραγώγηση; Το Πρόβλημα της
Μεθαδόνης. Περιοδικό Αντί.
13
Kooyman, M. (1993) The therapeutic community for addicts: intimacy, parent involvement and treatment success.
Amsterdam/Lisse: Swets & Zeitlinger.
14
Yablonsky, L. (1994). The Therapeutic Community. New York: Gardner Press.
15
Simpson, D. (1986). 12 year follow up- outcomes of opioid addicts treated in therapeutic communities. In G. DeLeon
& J. Ziegenfuss, (Eds.), Therapeutic communities for addictions. Illinois: C. Thomas.
12
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
από ναρκωτικά καθώς ανέδειξε πολύ σημα-
από βασικά χαρακτηριστικά της αυτοβοή-
ντικές διαστάσεις του προβλήματος και των
θειας/ αλληλοβοήθειας. Για παράδειγμα, τα
16
τρόπων επίλυσης του .
ελλείμματα σε αγάπη, ασφάλεια, συλλογι-
Η διερεύνηση των παράλληλων θε-
κότητα, ανθρώπινες σχέσεις που αποτελούν
ραπευτικών εγχειρημάτων αφενός, της επι-
βασικές αιτίες της εξάρτησης, βρίσκουν
στημονικής κοινότητας και αφετέρου, των
πολλές φορές απάντηση στις ομάδες ή πρω-
άμεσα ενδιαφερομένων πολιτών που συ-
τοβουλίες αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας.
σπειρώθηκαν σε ομάδες αυτοβοήθειας/ αλ-
Η αναίρεση της παθητικότητας, η ανάληψη
ληλοβοήθειας, αναδεικνύει μία σαφέστατη
ευθύνης από τους ίδιους τους ενδιαφερόμε-
υπεροχή της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοή-
νους -και όχι η εκχώρησή της σε πολυπράγ-
θειας
17,18
. Αυτή η υπεροχή ερμηνεύεται πι-
μονες ειδικούς- καθώς και η συνάντηση αν-
θανότατα από το γεγονός ότι η αυτοβοή-
θρώπων που συγκροτούν κοινότητες προ-
θεια/ αλληλοβοήθεια ενεργοποιεί τους ά-
σώπων και όχι απρόσωπων «περιστατικών»
μεσα εμπλεκόμενους πολίτες προς την κα-
που ομαδοποιούνται σε κάποια άκαμπτη
τεύθυνση της ανάληψης της ευθύνης αντι-
διαγνωστική κατηγορία, είναι παράγοντες
μετώπισης των προβλημάτων τους, μέσα
που συμβάλλουν καθοριστικά στην αποτε-
σε ένα πλαίσιο συλλογικότητας και αλλη-
λεσματικότητα των ομάδων αυτοβοήθειας/
λεγγύης. Αυτό ακριβώς το χαρακτηριστικό
αλληλοβοήθειας.
της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας, αναιρεί
Μία άλλη θετική επίπτωση της αυ-
την παθητικότητα που χαρακτηρίζει σήμερα
τοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας που ελάχιστα
τη στάση των πολιτών σε ζητήματα Υγείας.
έχει συζητηθεί από τον επιστημονικό κόσμο
Εξάλλου το γεγονός ότι οι ομάδες αυτοβο-
είναι ότι η δυναμική του κινήματος που α-
ήθειας/ αλληλοβοήθειας είναι αυτοδιαχειρι-
ναπτύχθηκε ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαε-
ζόμενες και λειτουργούν από τα μέλη και για
τίες επηρέασε και επηρεάζει σε μεγάλο
τα μέλη, χωρίς την παρουσία ειδικών,
βαθμό το λόγο και την πράξη των ειδικών.
βοηθά τους συμμετέχοντες στο να μοιράζο-
Η εμπειρία αυτών των ομάδων επηρέασε
νται τις προσωπικές τους εμπειρίες και να
τόσο τη γνώση μας για το πρόβλημα της ε-
προσφέρουν αμοιβαία υποστήριξη μοναδι-
ξάρτησης όσο και τη σχέση βοήθειας. Η
κής ποιότητας.
πνευματική διάσταση που εισήχθη από τους
Αλλά και άλλοι αιτιοπαθογεννετικοί
Α.Α. το 1935 στη θεραπεία της εξάρτησης
μηχανισμοί της Εξάρτησης θεραπεύονται
και στη συνέχεια η ανάδειξη της κοινωνικής
16
Ζαφειρίδης, Φ. (2007). Οργάνωση Αυτοβοήθειας Synanon: Η Επιτομή της Θεραπείας της Εξάρτησης. Κοινωνία και
ψυχική Υγεία, τ.5.
17
Yates, R., Rawlings, B., (2001). Introduction. In: Yates, R., Rawlings, B., (Eds), Therapeutic Communities for the
Treatment of Drug Users. London & Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers.
18
Chapel, J. (1997). Alcoholics Anonymous and Narcotics Anonymous in Clinical Practice. In N. Miller, M. Gold & D.
Smith (Eds). Manual of Therapeutics for Addictions. New York: Willey.
13
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
παθολογίας ως βασικού αιτιολογικού παρά-
ρηση μετακινεί τη συζήτηση από μία τε-
γοντα του προβλήματος της εξάρτησης από
χνική/εργαλειακή βάση σε μία ευρύτερη ι-
τον οργανισμό αυτοβοήθειας του Synanon,
δεολογική. Οι ιδέες και οι αρχές που ενυ-
άλλαξαν τη γνώση μας για τη φύση της ε-
πάρχουν στις ομάδες υπερβαίνουν κατά
ξάρτησης και επηρέασαν τα επαγγελματικά
πολύ τη συζήτηση για επιτυχημένες ή μη
θεραπευτικά εγχειρήματα. Η αποτελεσμα-
τεχνικές και επηρεάζουν συνολικά τη φιλο-
τική λειτουργία της αυτοβοήθειας/ αλληλο-
σοφία αντιμετώπισης της εξάρτησης. Παρα-
βοήθειας αναίρεσε στην πράξη το παραδο-
δείγματα όπως των Α.Α., των Ν.Α. και του
σιακό μοντέλο παροχής βοήθειας και ως εκ
Synanon υποχρεώνουν τις επιστήμες υγείας
τούτου μας υποχρεώνει να επαναπροσδιο-
και τους ειδικούς να απομακρυνθούν από
ρίσουμε το ρόλο μας ως ειδικούς.
την υπεροπτική στάση του παρελθόντος έ-
Σε κάθε περίπτωση η αυτοβοήθεια/
ναντι των πρωτοβουλιών των πολιτών και
αλληλοβοήθεια δεν αποτελεί πανάκεια. Α-
να δείξουν περισσότερο ενδιαφέρον γι’ αυ-
ποτελεί μία αυτόνομη πρακτική19,20, με δική
τές. Όχι όμως ένα «ακαδημαϊκού» τύπου
της κοσμοθεωρία, που παρεμπιπτόντως θε-
ενδιαφέρον περιγραφής και εποπτείας των
ραπεύει21 και όχι ένα επιπλέον επαγγελμα-
προσπαθειών αυτών, αλλά περισσότερο συ-
τικό εργαλείο θεραπείας ενός προβλήματος
νεργασίας, απόκτησης γνώσης και σε κά-
ανάμεσα σε πολλά άλλα. Μία τέτοια θεώ-
ποιες περιπτώσεις μαθητείας.
4. Βασικοί άξονες φιλοσοφίας και του τρόπου λειτουργίας του
Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτο-
και της αυτενέργειας των πολιτών που επι-
βοήθειας αποτελεί έναν εναλλακτικό χώρο,
χειρεί να προάγει. Ξεκινά από την αντίληψη
ένα τόπο συνάντησης ανθρώπων, που επι-
ότι η προαγωγή της αυτοβοήθειας/ αλληλο-
διώκει να υπερβεί τα στενά όρια λειτουργίας
βοήθειας και ο επαναπροσδιορισμός του ρό-
μιας δημόσιας υγειονομικής υπηρεσίας. Ο
λου του λειτουργού της υγείας, δεν μπο-
στόχος αυτός σχετίζεται άμεσα με τη φιλο-
ρούν να λαμβάνουν χώρα στο πλαίσιο της
σοφία της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας
παραδοσιακής οργάνωσης και λειτουργίας
Μπαϊρακτάρης, Κ. (1994). Ψυχική υγεία και κοινωνική παρέμβαση. Αθήνα: Εναλλακτικές Εκδόσεις.
Rappaport, J., (1993). Narrative Studies, Personal Stories, and Identity Transformation in the Mutual Help Context.
Journal of Applied Behavioral Science, 29, 239-256.
21
Ζαφειρίδης, Φ. (1987) Βασικές αρχές λειτουργίας της θεραπευτικής κοινότητας. 11ο Πανελλήνιο Ψυχιατρικό Συνέδριο,
Αθήνα.
19
20
14
14
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
ενός χώρου ψυχικής υγείας22. Βασικός άξο-
παρούσες στο σχεδιασμό και στην υλοποί-
νας λειτουργίας του προγράμματος είναι η
ηση των παρεμβάσεων του προγράμματος,
επανασύσταση και ο επαναπροσδιορι-
αφορούν στα ζητούμενα της κοινωνικής
σμός της έννοιας της «κοινότητας».
συμμετοχής, του συμμετοχικού σχε-
Της έμπρακτης δηλαδή ομαδικής προσπά-
διασμού των παρεμβάσεων με τους ά-
θειας κοινωνίας σχέσεων, που οδηγεί από
μεσα ενδιαφερόμενους πολίτες και της
τον ατομοκεντρισμό στη χαρά της σχέ-
σύνδεσης τους με το τοπικό πλαίσιο
σης23. Ζητούμενο του προγράμματος είναι
στο οποίο αναπτύσσονται, στην ανά-
η καλλιέργεια των κοινοτικών αξίων
ληψη πρωταγωνιστικού ρόλου από
της αλληλεγγύης, των έντιμων ανθρώ-
τους άμεσα ενδιαφερόμενους και στην
πινων σχέσεων, του ενδιαφέροντος
υιοθέτηση εκ μέρους των λειτουργών
για τον συνάνθρωπο, της αλληλοβοή-
υγείας περισσότερο περιφερειακών
θειας. Αξιών που εκπαιδεύουν, θερα-
και συνεργατικών ρόλων. Οι παραπάνω
πεύουν, και γενικότερα προάγουν την
έννοιες προσδιορίζουν και εμπεριέχονται
προσωπική
στη μεθοδολογία της έρευνας δράσης,
ανάπτυξη
κάθε
ατό-
μου24,25,26.
η οποία αποτελεί την κεντρική μεθοδολογία
Κεντρικοί στόχοι των υλοποιούμενων παρεμβάσεων στο Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας
δημιουργίας και λειτουργίας των Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας.
είναι η χειραφέ-
Χάρη σε αυτή τη μεθοδολογία
τηση, η ανάκτηση και διατήρηση της
το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοή-
αξιοπρέπειας και της ελευθερίας όλων
θειας έχει τη δυνατότητα να σχεδιάζει
των συμμετεχόντων σε αυτές. Οι βασι-
και να υλοποιεί τις παρεμβάσεις του,
κές έννοιες που υποστηρίζουν την παρα-
με βάση τα τοπικά χαρακτηριστικά
πάνω φιλοσοφία και επιχειρείται να είναι
κάθε περιοχής στην οποία δραστηριο-
Ζαφειρίδης, Φ. (2001). Ψυχική υγεία και καπιταλιστική ανάπτυξη. Στο βιβλίο: Ζαφειρίδης, Φ. (2009). Εξαρτήσεις και
Κοινωνία. Θεραπευτικές Κοινότητες – Ομάδες Αυτοβοήθειας. Αθήνα: Εκδόσεις Κέδρος. .
23
Γιανναράς, Χ. (1995) Γιατί κοινότητα και όχι θεραπευτήριο: Η κοινωνική μας πρόταση. Πρακτικά του 2ου Ευρωπαϊκού
Συνεδρίου: «Η Ευρώπη κατά της Χρήσης Ουσιών».
24
Ζαφειρίδης, Φ. (1998α) Πρόληψη των ναρκωτικών: Οι αθέατες όψεις του προβλήματος. Ιατρικά Θέματα, 10. Στο
βιβλίο: Ζαφειρίδης, Φ. (2009). Εξαρτήσεις και Κοινωνία. Θεραπευτικές Κοινότητες – Ομάδες Αυτοβοήθειας. Αθήνα:
Εκδόσεις Κέδρος.
25
Ζαφειρίδης, Φ. (1998β) Οι Θεραπευτικές Κοινότητες στην Ελλάδα. Ιατρικά Θέματα, 13. Στο βιβλίο: Ζαφειρίδης, Φ.
(2009). Εξαρτήσεις και Κοινωνία. Θεραπευτικές Κοινότητες – Ομάδες Αυτοβοήθειας. Αθήνα: Εκδόσεις Κέδρος.
26
Zafiridis, Ph. (1990) Third generation of Therapeutic Communities. Proceedings of 13th World Conference, Athens.
Στο βιβλίο: Ζαφειρίδης, Φ. (2009). Εξαρτήσεις και Κοινωνία. Θεραπευτικές Κοινότητες – Ομάδες Αυτοβοήθειας. Αθήνα:
Εκδόσεις Κέδρος.
22
15
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
ποιείται και ταυτόχρονα να ενσωμα-
βαθμό τη διαμόρφωση της ακολουθού-
τώνει άμεσα τις παρατηρούμενες αλ-
μενης μεθοδολογίας υποστήριξης. Βα-
λαγές στο προφίλ και τις ανάγκες των
σικό χαρακτηριστικό αυτής είναι εξατομι-
εξαρτημένων και των οικογενειών
κευμένη παρέμβαση ανάλογα με τη
τους. Επίσης η έρευνα δράσης υποστηρίζει
φάση ζωής και τις ανάγκες του εξαρ-
ένα σημαντικό στόχο του προγράμματος, ο
τημένου και την έμφαση στη λειτουρ-
οποίος είναι η υλοποίηση δράσεων που
γικότητα του σε όλα τα επίπεδα. Η α-
υποστηρίζουν περιφερειακά ανθρώ-
ξιοποίηση αυτής της μεθοδολογίας υποστή-
πους οι οποίοι συμμετέχουν σε ομάδες
ριξης έχει οδηγήσει σε διεύρυνση του πλη-
αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας, χω-
θυσμού που απευθύνεται στο πρόγραμμα.
ρίς να αναιρείται η φιλοσοφία της αυ-
Πιο συγκεκριμένα, τα τελευταία χρόνια
τενέργειας και της ανάληψης της προ-
έχουν προσεγγίσει το πρόγραμμα με-
σωπικής ευθύνης των πολιτών που α-
ταξύ των άλλων και άνθρωποι με συ-
ντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα27. Ο
γκεκριμένα χαρακτηριστικά που τους
στόχος αυτός είναι συμβατός και με τη σύγ-
διαφοροποιούν από το μεγαλύτερο
χρονη διεθνή βιβλιογραφία για το ρόλο του
ποσοστό
λειτουργού ψυχικής υγείας στην υποστή-
αυτό33, όπως για παράδειγμα, αρκετά χρό-
ριξη που μπορεί να παρέχει στις ομάδες αυ-
νια χρήσης (περισσότερα από δέκα), με βα-
τοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας28,29,30,31,32.
σική ουσία προτίμησης είτε τα οπιούχα (εν-
των
προσερχομένων
σε
Η αξιοποίηση της έρευνας δρά-
δοφλέβια χρήση στις περισσότερες περι-
σης όλα αυτά τα χρόνια και η συνεργασία
πτώσεις), είτε την κοκαΐνη, ηλικίας άνω των
με μέλη ομάδων αυτοβοήθειας/ αλλη-
τριάντα ετών κατά μέσο όρο, οι οποίοι /ες
λοβοήθειας για εξαρτημένους και τους
παρόλο που η χρήση τους ήταν προβλημα-
συγγενείς τους, επηρέασαν σε μεγάλο
τική δεν είχαν αναζητήσει ποτέ βοήθεια σε
27
Lainas, S., & Georgiou A. (2011). Action Research and Participatory Action Research as adequate methodologies for
self help support. Examples from Greece. Εισήγηση στo πλαίσιο της 11ης Ευρωπαϊκής Συνάντησης Ειδικών για την
Αυτοβοήθεια (11th European Expert Meeting on Self-Help Support). Järvenpää, Φινλανδία, 15-18 Ιουνίου 2011.
28
Chapel, J. (1997), ο.π.π.
29
Ζαφειρίδης, Φ., (2001) Ψυχική υγεία και αυτοβοήθεια: Το παράδειγμα των Ν.Α. και Α.Α. Τετράδια Ψυχιατρικής, 73,
22-29.
Kurtz, L., (1997) Self Help and Support Groups: A handbook for practitioners. London: Sage Publications.
Makela, K., Arminen, I., Bloomfield, K., et al. (1996) Alcoholics Anonymous as a mutual – help movement. Wisconsin:
The University of Wisconsin Press.
32
Wilson, J. (1995) How to work with self help groups: Guidelines for professionals. Aldershot: Arena Publications.
33
Ο βασικός κορμός των προσερχομένων στο πρόγραμμα ήταν παρόμοιος με αυτόν των υπολοίπων προγραμμάτων
απεξάρτησης, δηλαδή μακροχρόνιοι χρήστες οπιούχων στη μεγάλη τους πλειοψηφία, με συνοδά προβλήματα (π.χ.
ηπατίτιδες, εμπλοκή με το νόμο, ανεργία) και εμπειρία από συμμετοχή σε άλλα θεραπευτικά προγράμματα και μέσο
όρο ηλικίας γύρω στα 27 χρόνια.
30
31
16
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
κάποιο πρόγραμμα απεξάρτησης, ενώ ταυ-
μόρφωσης από τον άμεσα ενδιαφερό-
τόχρονα διατηρούσανε ένα επίπεδο λει-
μενο, το ανοικτό και άμεσα προσβά-
τουργικότητας στη ζωή τους. Ουσιαστικά
σιμο πλαίσιο, η ελαχιστοποίηση των ε-
αυτός ο πληθυσμός συγκεντρώνει διαφορε-
λεγκτικών μηχανισμών και των κανό-
τικά χαρακτηριστικά από το μέσο όρο των
νων, η ακολουθούμενη μεθοδολογία
ανθρώπων που προσέρχονται σε προγράμ-
παρέμβασης. Όσον αφορά στην ακολου-
ματα απεξάρτησης στην Ελλάδα. Το πλέον
θούμενη μεθοδολογία παρέμβασης από την
αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό αυτών των
έρευνα φαίνεται ότι η βασισμένη σε αξίες
ανθρώπων είναι ότι παρόλα τα πολλά χρό-
παρέμβαση, που δίνει έμφαση στη βιωμα-
νια χρήσης δεν είχαν αναζητήσει ποτέ βοή-
τική γνώση και τη δυνατότητα αυτοπροσ-
θεια, γεγονός που τους καθιστά ως ένα
διορισμού των άμεσα ενδιαφερομένων, ο
«κρυφό» πληθυσμό εξαρτημένων, οι οποίοι
από κοινού σχεδιασμός των δράσεων και
δεν προσεγγίζουν τις υπάρχουσες δομές α-
του πλάνου παρέμβασης, ο διαφορετικός
πεξάρτησης34.
ρόλος των λειτουργών υγείας που βασίζεται
Τα χαρακτηριστικά αυτών των αν-
στις αρχές των ανθρωπιστικών προσεγγί-
θρώπων και τα κίνητρα συμμετοχής τους
σεων της εξάρτησης, είναι τα χαρακτηρι-
και συστηματικής παρακολούθησης του
στικά που κάνουν την συγκεκριμένη
Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
ψυχοκοινωνικών παρέμβαση περισσό-
μελετήθηκαν διεξοδικά στο πλαίσιο μιας
τερο προσβάσιμη ακόμη και σε «κρυ-
πραγματοποιηθείσας μακρόχρονης έρευνας
φούς» πληθυσμούς εξαρτημένων.
για το συνολικό τρόπο λειτουργίας αυτού 35.
Τα ίδια εν πολλοίς χαρακτηριστικά
Ως βασικοί λόγοι επιλογής του συγκε-
του πλαισίου φαίνεται να λειτουργούν και
κριμένου προγράμματος αναδεικνύονται
όσον αφορά στους ανθρώπους με πρό-
μεταξύ των άλλων, η δυνατότητα του ε-
βλημα εξάρτησης που παρακολουθούν προ-
ξατομικευμένου πλάνου παρέμβασης,
γράμματα υποκατάστασης. Το Πρόγραμμα
το οποίο χαρακτηρίζεται από ευελιξία στη
Προαγωγής Αυτοβοήθειας είναι το μοναδικό
δόμηση του, τη δυνατότητα συνδια-
«στεγνό» πρόγραμμα το οποίο είναι σε
θέση –υπό προϋποθέσεις- να υποστηρίξει
34
Ο προβληματισμός αυτός αναπτύσσεται διεθνώς καθώς είναι κοινός τόπος ερευνητών του πεδίου των εξαρτήσεων
ότι μόνο ένα μικρό κομμάτι από το συνολικό αριθμό των εξαρτημένων προσεγγίζουν τα προγράμματα απεξάρτησης,
γεγονός που οφείλει μεταξύ των άλλων να προκαλεί προβληματισμό και για την ανάγκη διεύρυνσης της μεθοδολογίας
παρέμβασης, που υιοθετούν οι διάφορες θεραπευτικές προτάσεις (Sobell, 2007, Ζαφειρίδης, υπό έκδοση).
Sobell, L. (2007). The phenomenon of self - change: Overview and key issues. In Klingemann., H. & Sobell, L. C. (Eds).
Promoting Self-Change From Addictive Behaviors: Practical Implications for Policy, Prevention and Treatment, (pp. 130). New York: Springer Science + Business Media, LLC.
Ζαφειρίδης, Φ. (υπό έκδοση), ο.π.π.
35
Λαϊνάς, Σ. (2013), ο.π.π.
17
17
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
και ανθρώπους που παρακολουθούν προ-
Προαγωγής Αυτοβοήθειας36. Συγκεκριμένα,
γράμματα υποκαταστάτων. Ο πληθυσμός
το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας
των προσερχομένων στο Πρόγραμμα Προ-
Λάρισας ξεκίνησε από το τέλος του 2015 να
αγωγής Αυτοβοήθειας τα τελευταία χρόνια
υλοποιεί μια πιλοτική συνεργασία με τη Μο-
συμπεριλαμβάνει και ανθρώπους που συμ-
νάδα Υποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ στη Λά-
μετέχουν σε προγράμματα υποκατάστασης.
ρισα, με στόχο την επανένταξη ανθρώπων
Το γεγονός αυτό, της δυνατότητας παράλ-
που έχουν μια καλή πορεία και την ολοκλή-
ληλης υποστήριξης και ανθρώπων που συμ-
ρωσή του προγράμματος υποκατάστασης.
μετέχουν στα προγράμματα υποκατάστασης είναι ένα επιπλέον καινοτόμο χαρακτηριστικό της λειτουργίας του Προγράμματος
5. Οργάνωση– Λειτουργία
Βασικός στοιχείο της οργάνωσης του
τη διαδικασία. Βασικός άξονας της λει-
Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
τουργίας του προγράμματος είναι να
είναι ο καθορισμός των πολιτικών του προ-
ανταποκρίνεται στις ανάγκες των αν-
γράμματος από τον επιστημονικό υπεύθυνο
θρώπων που προσεγγίζουν το πρό-
και τους υπευθύνους των δράσεων, ως
γραμμα και όχι να προσαρμόζει τις α-
προϊόν συνεχούς αλληλεπίδρασης με τους
νάγκες των ανθρώπων σε μια άκαμπτη
ανθρώπους στους οποίους αυτές οι δράσεις
δομή λειτουργίας. Τούτο επιτυγχάνεται
απευθύνονται. Η λειτουργία του προγράμ-
κυρίως μέσα από την εξατομίκευση του
ματος άλλωστε είναι βασισμένη στη λογική
πλάνου παρέμβασης από κοινού με τον
της έρευνας δράσης που διευκολύνει αυτή
κάθε άνθρωπο, έτσι ώστε η εμπλοκή του να
ανταποκρίνεται στις ανάγκες του, στη φάση
36
Το χαρακτηριστικό αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό αν ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι διεθνώς υπάρχει μεγάλη συζήτηση
για την αναγκαιότητα καλύτερης διασύνδεσης μεταξύ των προγραμμάτων υποκατάστασης και των στεγνών προγραμμάτων, καθώς επίσης αν λάβουμε υπόψη μας τη μεγάλη αύξηση των προσερχομένων στα προγράμματα υποκατάστασης
του ΟΚΑΝΑ την τελευταία διετία. Η μαζική προσέλευση ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης στα προγράμματα του
ΟΚΑΝΑ με την ελαχιστοποίηση του χρόνου αναμονής, έχει διαφοροποιήσει το προφίλ των προσερχομένων σε αυτά τα
προγράμματα και είναι πολύ πιθανό πολλοί από αυτούς να έχουν ανάγκη διασύνδεσης τους με στεγνά προγράμματα με
στόχο την πλήρη απεξάρτηση. Η ανάγκη λοιπόν επινόησης μεθοδολογιών υποστήριξης αυτών των ανθρώπων και λειτουργικής διασύνδεσης τους με «στεγνά» προγράμματα θα είναι ιδιαίτερα έντονη τα επόμενα χρόνια. Σε αυτό το πλαίσιο, η εμπειρία από τη μέχρι τώρα λειτουργία του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας μπορεί να είναι ιδιαίτερα
χρήσιμη.
18
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
ζωής του αλλά και στη σχέση που έχει με
Θεσσαλονίκη, τα Χανιά και τη Λάρισα τα
τις ουσίες. Ακόμη, τα προγράμματα έχουν
προγράμματα λειτουργούν από τις 9.00 έως
διευρυμένο ωράριο λειτουργίας, ούτως ώ-
τις 20.00 καθημερινά και τα Σάββατα
στε αφενός μεν, να αποτελούν ένα χώρο
13.00– 20.00. Το πρόγραμμα της Σητείας
που είναι σημείο αναφοράς για τους ανθρώ-
λειτουργεί 9.00– 14.00 και 17.00 έως 20.00
πους, άμεσα προσβάσιμο και ασφαλή, αφε-
καθημερινά. Στο παρακάτω σχήμα παρου-
τέρου δε, να μπορούν να ανταποκριθούν
σιάζεται η οργανωτική δομή των τεσσάρων
στις ανάγκες ανθρώπων με πολλαπλά προ-
Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας.
φίλ (πχ. εργαζόμενους ή φοιτητές). Στη
Σχήμα 1. Οργανωτική δομή Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας.
19
19
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
6. Στελέχωση
Η στελέχωση του προγράμματος
είναι ένα από τα σημεία στα οποία δίνεται
ιδιαίτερη έμφαση, καθώς η λειτουργία του
και η ευόδωση των στόχων του εξαρτώνται
σε μεγάλο βαθμό από τους λειτουργούς υγείας που πλαισιώνουν την προσπάθεια. Βασικός άξονας είναι η επιλογή λειτουργών υγείας για τη στελέχωση του προγράμματος
με ανάλογη εκπαίδευση και ενδιαφέρον να
συμμετέχουν σε μια καινοτόμο προσπάθεια
παρέμβασης στο πεδίο των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων. Τα στελέχη του προγράμματος είναι κατά κύριο λόγο απόφοιτοι
του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών της Κοινωνικής Κλινικής Ψυχολογίας
των Εξαρτήσεων και Ψυχοκοινωνικών Προβλημάτων του τμήματος Ψυχολογίας του
Α.Π.Θ. Το εν λόγω μεταπτυχιακό πρόγραμμα ήταν το μοναδικό στο συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο στην Ελλάδα μέχρι την αναστολή του το 2012 και ήταν άμεσα συνδεδεμένο με το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας. Κατά συνέπεια οι
άνθρωποι που στελεχώνουν το πρόγραμμα
είναι ιδιαίτερα καταρτισμένοι για τα πεδία
ευθύνης που αναλαμβάνουν.
Επίσης στα Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας εργάζονται και απόφοιτοι
αυτών, πρώην εξαρτημένοι. Απαραίτητο
θεωρείται το ενδιαφέρον για τη φιλοσοφία
της συγκεκριμένης πρότασης από όλους όσους στελεχώνουν το πρόγραμμα, καθώς
απαιτείται σημαντική δέσμευση για την υλοποίησή της. Η στελέχωση του προγράμματος από εργαζόμενους με την προαναφερθείσα εκπαίδευση και εμπειρία, είναι ένα
από τα χαρακτηριστικά της καινοτομίας
του, καθώς χάρη στη λογική της πλαισίωσης πρωτοβουλιών αυτοβοήθειας/αλληλοβοήθειας παρέχονται υπηρεσίες σε μεγάλο
αριθμό ανθρώπων σε μηνιαία βάση από μικρό αριθμό στελεχών. Στο παρακάτω γράφημα παρουσιάζεται σχηματικά η πορεία
στελέχωσης στο Πρόγραμμα από την έναρξη της λειτουργίας του. Ο αριθμός αφορά το σύνολο των στελεχών του προγράμματος.
Γράφημα 8. Πορεία στελέχωσης ανά έτος λειτουργίας των Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας.
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Προσωπικό ΠΠΑ Θεσ/νίκης
5
5
6
7
7
6
6
3
4
4
6
6
6
7
8
Προσωπικό ΠΠΑ Λάρισας
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
5
Προσωπικό ΠΠΑ Χανίων
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
2
3
6
5
Προσωπικό ΠΠΑ Σητείας
0
0
0
0
0
0
0
1
2
2
2
3
2
2
2
20
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
7. Συνοπτική παρουσίαση των Προγραμμάτων Προαγωγής
Αυτοβοήθειας και του έργου τους κατά το 2015
Ενώ η ίδια φιλοσοφία και οι ίδιες
μεγάλο βαθμό από τις ανάγκες της εκά-
αρχές διέπουν τη λειτουργία και τις δράσεις
στοτε τοπικής κοινωνίας, από τα ιδιαίτερα
των Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοή-
πολιτισμικά χαρακτηριστικά της (τα οποία
θειας, το κάθε επιμέρους πρόγραμμα δεν α-
επηρεάζουν και την κουλτούρα των ανθρώ-
ναπτύσσει τις ίδιες δράσεις και με τον ίδιο
πων σε σχέση με τη χρήση ουσιών και τις
τρόπο. Ο λόγος είναι η μεθοδολογία της έ-
εξαρτήσεις), καθώς και από τις ανάγκες των
ρευνας δράσης που οδηγεί τη εξέλιξη των
ανθρώπων που συμμετέχουν στο πρό-
δράσεων. Άρα, οι δράσεις που αναπτύσσει
γραμμα.
το εκάστοτε πρόγραμμα καθορίζονται σε
7.1 Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης ξεκίνησε τη λει-
του Α.Π.Θ. και λειτουργών υγείας και κοινωνικών επιστημόνων.
τουργία του το 2001. Αποτέλεσε την πρώτη
συγκροτημένη προσπάθεια στην Ελλάδα
προαγωγής της ιδέας της αυτοβοήθειας/
αλληλοβοήθειας στο πεδίο της εξάρτησης
και άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων,
εκ μέρους των επαγγελματιών ψυχικής υγείας. Η λειτουργία του προγράμματος σηματοδότησε ένα σημαντικό παράδειγμα
σύνδεσης του Πανεπιστημίου με τις ανάγκες της κοινωνίας.
Στα δεκαπέντε χρόνια λειτουργίας
του το πρόγραμμα υποστήριξε και συνεχίζει
να υποστηρίζει ιδιαίτερα μεγάλο αριθμό ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης και μέλη
του περιβάλλοντος τους. Επιπλέον, αποτελεί ένα εκπαιδευτικό πλαίσιο άμεσης σύνδεσης της θεωρίας με την πράξη για σημαντικό αριθμό μεταπτυχιακών και προπτυχιακών φοιτητών του τμήματος Ψυχολογίας
21
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
7.1.1 Συνοπτικά στοιχεία πορείας των δράσεων
Κατά το 2015 το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης παρείχε υπηρεσίες συνολικά 600 ανθρώπους με διαφορετικού τύπου αιτήματα. Οι
υπηρεσίες παρασχέθηκαν σε:
1.
414 ανθρώπους με πρόβλημα ε-
ξάρτησης από παράνομες και νόμιμες ψυχοτρόπες ουσίες καθώς και από τα τυχερά παιχνίδια, στους οποίους παρασχέθηκαν υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης εκ των
2.
137 μέλη οικογενειών – φίλοι αν-
θρώπων με πρόβλημα εξάρτησης εκ των οποίων οι 67 ήταν νέες προσελεύσεις.
3.
24 ανθρώπους με αίτημα βοήθειας
για ζητήματα πέρα από τη χρήση ουσιών
4.
25 άτομα με αίτημα εκπαίδευσης
(λειτουργοί υγείας, μεταπτυχιακοί φοιτητές, προπτυχιακοί φοιτητές και απόφοιτοι
του Τμήματος Ψυχολογίας του Α.Π.Θ.).
οποίων οι 117 ήταν νέες προσελεύσεις.
Γράφημα 9. Σχηματική απεικόνιση ανθρώπων που έλαβαν υπηρεσίες κατά το 2015 στο Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης.
Συγγενείς και φίλοι
χρηστών ψυχοτρόπων
ουσιών
137
23%
Άνθρωποι με αίτημα
άλλο από την εξάρτηση
24
4%
Εκπαιδευόμενοι
25
4%
Άνθρωποι με πρόβλημα
εξάρτησης
414
69%
22
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Γράφημα 10. Σχηματική απεικόνιση ανθρώπων που έλαβαν υπηρεσίες ανά έτος και ανά κατηγορία αιτήματος στο Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης.
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Συνολικός αριθμός ανθρώπων που έλαβαν
υπηρεσίες
138 511 707 1096 1451 907 835 806 916 861 1006 909 755 668 600
Άνθρωποι με πρόβλημα εξάρτησης
45
Χρήστες που προσεγγίστηκαν στο δρόμο
0
0
0
116 329 138
Γονείς χρηστών ψυχοτρόπων ουσιών
19
42
70
88
126 104 103 134 185 167 154 129 127 140 137
Άλλα αιτήματα βοήθειας πέρα από τη
χρήση
0
1
21
9
26
34
19
15
13
0
0
21
30
32
24
Άτομα που έλαβαν υποστήριξη για
δημιουργία Ο.Α.
2
0
6
3
10
8
8
0
15
8
22
8
5
5
0
Άτομα που συμμετείχαν σε παρεμβάσεις με
άξονα την αυτοβοήθεια
0
81
52
109
68
45
60
75
65
70
90
95
80
0
0
311 447 524 517 519 468 460 481 494 587 446 401 361 414
61
62
0
0
0
63
0
0
0
Μέλη κοινωνικού δικτύου
10
24
22
12
15
8
15
17
15
28
35
40
35
32
0
Προσεγγισθέντες λειτουργοί υγείας
0
0
0
150 307
0
40
34
85
24
35
30
17
0
0
Εκπαιδευόμενοι φοιτητές και λειτουργοί
υγείας
62
52
89
85
51
61
75
57
70
83
77
60
98
25
53
Γράφημα 11. Προσελεύσεις (διαφορετικών ατόμων) ανά έτος και ανά αίτημα αναφορικά με την ψυχοκοινωνική υποστήριξη στο Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης.
800
700
600
500
400
300
200
100
0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Χρήστες παράνομων ψυχοτρόπων ουσιών 44
285 406 481 476 461 422 411 408 438 492 386 328 302 341
Χρήστες αλκοόλ
1
26
41
42
41
58
46
49
73
47
73
55
66
54
58
Εξαρτημένοι από τυχερά παιχνίδια
0
0
0
0
0
0
0
0
0
9
22
5
4
5
15
Συγγενείς και φίλοι χρηστών
14
43
53
88
Συνολικός αριθμός προσερχομένων στο
πρόγραμμα
59
354 500 611 643 623 571 594 666 661 741 575 525 501 551
126 104 103 134 185 167 154 129 127 140 137
23
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
7.2 Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Λάρισας
μήνες λειτουργίας του έχει εξυπηρετήσει
σημαντικό αριθμό εξαρτημένων και των
συγγενών τους από ολόκληρη την περιφέρεια Θεσσαλίας, η οποία αποτελεί την περιοχή εμβέλειάς του. Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Λάρισας, αξιοποιώντας σε μεγάλο βαθμό τη μεθοδολογία της
έρευνας δράσης, έχει ήδη αναπτύξει μια
σειρά δράσεων που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των προσερχομένων σε αυτό με
βάση τα ιδιαίτερα τοπικά χαρακτηριστικά
και του παρατηρούμενου προφίλ των εξαρτημένων της ευρύτερης περιοχής. Σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των δράσεων
του προγράμματος έπαιξε το προϋπάρχον
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Λάρισας ξεκίνησε τη λειτουργία
του τον Αύγουστο του 2015 παρέχοντας υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης σε
ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλή-
εγκατεστημένο δίκτυο με μέλη ομάδων αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας εξαρτημένων
και συγγενών τους, το οποίο είχε δομηθεί
στο Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Θεσσαλονίκης.
ματα εξάρτησης από ναρκωτικά και αλκοόλ,
καθώς και στο συγγενικό τους περιβάλλον.
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Λάρισας βασίζεται στην πολυετή εμπειρία
λειτουργίας των άλλων τριών προγραμμάτων που λειτουργούν σε Θεσσαλονίκη, Σητεία και Χανιά, καθώς και στο ίδιο επιστημονικό και αξιακό υπόβαθρο.
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Λάρισας ήδη από τους πρώτους
24
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
7.2.1. Συνοπτικά στοιχεία πορείας των δράσεων
Κατά το τελευταίο 4μηνο του 2015
4. 143 λειτουργοί υγείας, εκπαιδευτικοί
το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας
και πολίτες άλλων ειδικοτήτων, οι ο-
Λάρισας παρείχε υπηρεσίες εκπαίδευσης και
ποίοι/ες παρακολούθησαν ολοκληρω-
υποστήριξης συνολικά σε 289 διαφορετι-
μένο σεμιναριακό κύκλο για τις κριτικές
κούς ανθρώπους. Αναλυτικότερα, όπως
προσεγγίσεις του πεδίου των εξαρτή-
φαίνεται και στο παρακάτω γράφημα τα αι-
σεων και για την έννοια και τις εφαρμο-
τήματα από ανθρώπους που απευθύνθηκαν
γές της αυτοβοήθειας/αλληλοβοήθειας
στο πρόγραμμα μπορούν να ταξινομηθούν
(Σεμινάρια που απευθύνονται σε οποιο-
ως εξής:
δήποτε ενδιαφερόμενο πολίτη ή ειδικό
1. 60 άνθρωποι με πρόβλημα εξάρτησης
από παράνομες και νόμιμες ψυχοτρόπες ουσίες ή με πρόβλημα μη φαρμακευτικής εξάρτησης.
2. 83 μέλη οικογενειών – φίλοι ανθρώπων
με πρόβλημα εξάρτησης.
3. 3 άνθρωποι με αίτημα βοήθειας για ζη-
-2 κύκλοι-, Σεμινάρια γονέων εξαρτημένων -2 κύκλοι-, Σεμινάρια σε εργαζόμενους στις κοινωνικές υπηρεσίες δήμων
–Δήμος Λαρισαίων, Δήμος Τεμπών, Δήμος Τυρνάβου-, Κύκλος συζητήσεων με
επαγγελματίες του πεδίου των εξαρτήσεων).
τήματα πέρα από τη χρήση ουσιών
Γράφημα 12. Σχηματική απεικόνιση των ανθρώπων που έλαβαν υπηρεσίες κατά το 2015.
Άνθρωποι με
πρόβλημα εξάρτησης
60
21%
Λειτουργοί υγείας και
πολίτες άλλων
ειδικοτήτων
143
49%
Συγγενείς και φίλοι
ανθρώπων με
πρόβλημα εξάρτησης
83
29%
Άλλα αιτήματα
3
1%
25
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Γράφημα 13. Σχηματική απεικόνιση ανθρώπων που έλαβαν υπηρεσίες κατά το 2015 στο πλαίσιο ψυχοκοινωνικής υποστήριξης.
Άλλα αιτήματα
2%
Μέλη του
περιβάλλοντος
57%
Άνθρωποι με πρόβλημα
εξάρτησης
41%
7.3 Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χανίων
γίας του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης και στο συγκεκριμένο αξιακό και επιστημολογικό υπόβαθρο
αυτού.
Ο στόχος της δημιουργίας του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χανίων είναι η δημιουργική αξιοποίηση της παραχθείσας εμπειρίας του Προγράμματος
Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης με
στόχο τη δημιουργία παρεμβάσεων, που να
ανταποκρίνονται στις ανάγκες της τοπικής
κοινότητας και να απευθύνονται σε όσο το
δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό εξαρτημένων.
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτο-
Σε αυτό το πλαίσιο βασικός στόχος του
βοήθειας Χανίων ξεκίνησε τη λειτουργία
προγράμματος είναι η προσέγγιση και υπο-
του το 2013 και λειτουργεί με τη χρηματο-
στήριξη τόσο των ανθρώπων με πρόβλημα
δότηση του Υπουργείου Υγείας. Το Πρό-
εξάρτησης είτε από ναρκωτικά, είτε από το
γραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χανίων
αλκοόλ, που παραδοσιακά προσεγγίζουν τις
βασίζεται στην πολυετή εμπειρία λειτουρ-
δομές απεξάρτησης, όσο και ανθρώπων με
πρόβλημα εξάρτησης που για διάφορους
26
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
λόγους δεν προσεγγίζουν τις δομές απεξάρ-
ριξη, ανθρώπων που παρακολουθούν προ-
τησης. Επίσης, βασικός στόχος του προ-
γράμματα υποκατάστασης με στόχο την
γράμματος είναι η ψυχοκοινωνική υποστή-
πλαισίωση της διαδικασίας επανένταξης
τους.
7.3.1. Συνοπτικά στοιχεία πορείας των δράσεων
Κατά το 2015 το Πρόγραμμα Προ-
5.
80 άνθρωποι συμμετείχαν σε στο-
αγωγής Αυτοβοήθειας Χανίων παρείχε υπη-
χευμένες δράσεις εκπαίδευσης / πρόληψης
ρεσίες εκπαίδευσης και υποστήριξης συνο-
της εξάρτησης και άλλων ψυχοκοινωνικών
λικά σε 488 διαφορετικούς ανθρώπους.
προβλημάτων (ΕΠΑΛ Χανίων, Γυμνάσιο Βά-
Αναλυτικότερα, όπως φαίνεται και στο πα-
μου, Λύκειο Βάμου)
ρακάτω γράφημα τα αιτήματα από ανθρώ-
6.
πους που απευθύνθηκαν στο πρόγραμμα
κοί και πολίτες άλλων ειδικοτήτων, οι ο-
μπορούν να ταξινομηθούν ως εξής:
ποίοι/ες παρακολούθησαν ολοκληρωμένο
1.
124 άνθρωποι37 με πρόβλημα ε-
ξάρτησης από παράνομες και νόμιμες ψυχοτρόπες ουσίες ή με πρόβλημα μη φαρμακευτικής εξάρτησης εκ των οποίων οι 69
προσήλθαν στο πρόγραμμα και έλαβαν υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και
οι 71 προσεγγίστηκαν στο πλαίσιο των δρά-
132 λειτουργοί υγείας, εκπαιδευτι-
σεμιναριακό κύκλο για τις κριτικές προσεγγίσεις του πεδίου των εξαρτήσεων και για
την έννοια και τις εφαρμογές της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας (Σεμινάρια γενικού
πληθυσμού, Σεμινάρια γονέων, Σεμινάρια
ΚΕΚΑ, Σεμινάρια σε στελέχη και οπλίτες 115
Πτέρυγας Μάχης)
σεων προσέγγισης και ευαισθητοποίησης
7.
χρηστών ψυχοτρόπων ουσιών στο δρόμο
σαν ολοκληρωμένο κύκλο εκπαίδευσης (θε-
και έλαβαν ανάλογες υπηρεσίες.
ωρητικό και πρακτικό επίπεδο) στο πλαίσιο
2.
των δράσεων εκπαίδευσης του προγράμμα-
41 μέλη οικογενειών – φίλοι αν-
θρώπων με πρόβλημα εξάρτησης.
3.
2 άνθρωποι με αίτημα βοήθειας για
ζητήματα πέρα από τη χρήση ουσιών
4.
10 άνθρωποι έλαβαν υποστήριξη
για τη δημιουργία ομάδας / πρωτοβουλίας
αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας γονέων και
φίλων νέων με αυτισμό και νοητική υστέ-
4 λειτουργοί υγείας παρακολούθη-
τος.
8.
95 κρατούμενοι των Καταστημά-
των Κράτησης Αγυιάς Χανίων, παρακολούθησαν δράσεις ενημέρωσης για το ζήτημα
της εξάρτησης και τον τρόπο λειτουργίας
του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χανίων.
ρηση.
37
Ο αριθμός αυτός αφορά το σύνολο των διαφορετικών ανθρώπων, καθώς μεταξύ του αριθμού των προσελθόντων
στο Ανοικτό Πρόγραμμα και των προσεγγισθέντων στη δράση του streetwork υπάρχει αλληλοεπικάλυψη 16 ανθρώπων.
27
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Γράφημα 14. Σχηματική απεικόνιση των ανθρώπων που έλαβαν υπηρεσίες κατά το 2015.
Άνθρωποι με πρόβλημα
εξάρτησης
128
34%
Δράσεις ενημέρωσης σε
κρατούμενους φυλακών
95
25%
Δράσεις πρόληψης
ψυχοκοινωνικών
προβλημάτων
20
5%
Υποστήριξη δημιουργίας
ομάδας αλληλοβοήθειας
8
2%
Λειτουργοί υγείας και
πολίτες άλλων
ειδικοτήτων
82
21%
Εκπαιδευόμενοι
μεταπτυχιακοί φοιτητές
και λειτουργοί υγείας
2
1%
Συγγενείς και φίλοι
ανθρώπων με πρόβλημα
εξάρτησης
41
11%
Άλλα αιτήματα
5
1%
Γράφημα 15. Σχηματική απεικόνιση ανθρώπων που έλαβαν υπηρεσίες κατά το 2015 στο πλαίσιο ψυχοκοινωνικής υποστήριξης.
Μέλη του
περιβάλλοντος
41
24%
Άλλα αιτήματα
5
3%
Άνθρωποι με
πρόβλημα εξάρτησης
128
73%
28
28
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
7.4 Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Σητείας
υποστήριξης μελών του οικογενειακού και φιλικού τους περιβάλλοντος
και Β) σε επίπεδο ανάπτυξης δράσεων
με την τοπική κοινότητα με κύριο
στόχο την πρόληψη του προβλήματος
της εξάρτησης και άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων.
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Σητείας ξεκίνησε τη λειτουργία
του το 2008 με πρωτοβουλία μιας τοπικής
κίνησης πολιτών, της Αστικής μη Κερδοσκοπικής Εταιρίας «Κόντρα» και την υποστήριξη του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης. Τη χρηματοδότηση του προγράμματος είχε αναλάβει από
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτο-
την αρχή της λειτουργίας του η ΑμΚΕ «Κό-
βοήθειας Σητείας αποτελεί το μοναδικό
ντρα» και κατά τα έτη 2010- 2012 ένα με-
πρόγραμμα αντιμετώπισης του προβλήμα-
γάλο μέρος της χρηματοδότησης είχε ανα-
τος της εξάρτησης στην πόλη της Σητείας
λάβει ο Δήμος Σητείας. Από το 2013 το πρό-
και τη μοναδική δομή που διενεργεί δράσεις
γραμμα χρηματοδοτείται από το Υπουργείο
πρόληψης της εξάρτησης σε συνεργασία με
Υγείας και εν μέρει από την ΑμΚΕ «Κόντρα»
υποσυστήματα της τοπικής κοινωνίας (οικο-
και λειτουργεί με τη συνεργασία του Οργα-
γένεια, σχολείο, φορείς και συλλογικότητες,
νισμού κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ)
ΜΜΕ) σε ολόκληρο το νομό Λασιθίου. Οι
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτο-
παρεμβάσεις πρόληψης του Προγράμματος
βοήθειας Σητείας αναπτύσσει δράσεις σε
Προαγωγής Αυτοβοήθειας στοχεύουν τόσο
δύο επίπεδα: Α) σε επίπεδο ψυχοκοινω-
στο σύνολο του νεανικού πληθυσμού και
νικής υποστήριξης ανθρώπων με πρό-
γενικότερα της τοπικής κοινότητας, όσο και
βλημα εξάρτησης από παράνομες και
σε ομάδες υψηλού κινδύνου ή άτομα που
νόμιμες ψυχοτρόπες ουσίες καθώς και
έχουν ήδη αρχίσει τον πειραματισμό με τις
ουσίες. Στα εφτά χρόνια λειτουργίας του το
29
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
πρόγραμμα έχει αναπτύξει πολυδιάστατη
βλήματα, καθώς και στα μέλη του οικογε-
δράση στην τοπική κοινωνία, παρέχοντας
νειακού τους περιβάλλοντος, εκπαιδευτι-
υπηρεσίες σε ανθρώπους με προβλήματα ε-
κούς, εφήβους και νέους, γονείς εφήβων
ξάρτησης ή/ και άλλα ψυχοκοινωνικά προ-
και νέων, λειτουργούς υγείας- πρόνοιας και
συλλογικούς φορείς.
7.4.1. Συνοπτικά στοιχεία πορείας δράσεων
Κατά το 2015 το Πρόγραμμα Προ-
1. 28
ανθρώπους που συμμετέχουν σε
αγωγής Αυτοβοήθειας Σητείας παρείχε υπη-
συλλογικότητες της πόλης με τις οποίες συ-
ρεσίες συνολικά σε 241 ανθρώπους με
νεργάζεται το πρόγραμμα ή μεμονωμένοι
διαφορετικού τύπου αιτήματα. Οι υπηρε-
πολίτες.
σίες παρασχέθηκαν σε:
2. 40 εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας και
Α. 40 ανθρώπους στο πλαίσιο της ψυχοκοι-
δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
νωνικής υποστήριξης ανθρώπων με προ-
3. 21 γονείς παιδιών και εφήβων.
βλήματα εξάρτησης και του περιβάλλοντός
4. 76 εφήβους.
τους. Πιο συγκεκριμένα σε:
5. 32 παιδιά.
1. 20 ανθρώπους με πρόβλημα εξάρτησης
6. 2 φοιτητές
οι οποίοι προσήλθαν στο πρόγραμμα και έ-
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι πα-
λαβαν υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστή-
ραπάνω είναι άμεσα ωφελούμενοι από τη
ριξης.
λειτουργία του Προγράμματος Προαγωγής
2. 16 συγγενείς και φίλους χρηστών ψυχο-
Αυτοβοήθειας Σητείας. Ο εκτιμώμενος αριθ-
τρόπων ουσιών.
μός των εμμέσως ωφελούμενων, δηλαδή
3. 4 ανθρώπους με αίτημα βοήθειας, πέρα
ανθρώπων που συμμετείχαν στις διάφορες
από τη χρήση ουσιών.
δράσεις πρόληψης στην τοπική κοινότητα
Β. 19938 ανθρώπους που συμμετείχαν με
(γονέων, μαθητών, εκπαιδευτικών, πολι-
ενεργό ρόλο στις δράσεις του προγράμμα-
τών) υπολογίζεται σε περίπου 120039 ά-
τος στην τοπική κοινότητα ή εκπαιδεύτηκαν
τομα.
από αυτές. Ειδικότερα σε:
38
Ο αριθμός αυτός αφορά τους διαφορετικούς ανθρώπους που είχαν άμεση εμπλοκή στις δράσεις του προγράμματος.
Αθροίζοντας τους εμπλεκόμενους στις επιμέρους δράσεις ο αριθμός αυτός είναι μεγαλύτερος καθώς πολλοί άνθρωποι
έχουν εμπλακεί ενεργά σε περισσότερες από μια δράσεις.
39
Ο αριθμός αυτός είναι εκτιμώμενος καθώς, ενώ για τις περισσότερο δομημένες δράσεις είναι εύκολη η καταμέτρηση
των προσερχομένων ή των συμμετεχόντων, για κάποιες δράσεις περισσότερο ανοιχτές η ακριβής καταμέτρηση είναι
δύσκολη. Επίσης, και σε αυτή την περίπτωση αν αθροίσουμε τους συμμετέχοντες στις επιμέρους δράσεις ο αριθμός θα
είναι μεγαλύτερος, γιατί στις δράσεις του προγράμματος συμμετέχουν συχνά οι ίδιοι άνθρωποι, ειδικά σε αυτές που
πραγματοποιούνται στην πόλη της Σητείας.
30
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Γ. 2 ανθρώπους που πραγματοποίησαν την
πρακτική τους άσκηση στο πλαίσιο των
δράσεων εκπαίδευσης του προγράμματος.
Γράφημα 16. Σχηματική απεικόνιση ανθρώπων που έλαβαν υπηρεσίες κατά το 2015 από το Πρόγραμμα
Προαγωγής Αυτοβοήθειας Σητείας.
Άνθρωποι που
έλαβαν υπηρεσίες
στα πλαίσια των
δράσεων
εκπαίδευσης του
προγράμματος
2
1%
Άνθρωποι που
έλαβαν υπηρεσίες
στα πλαίσια της
ψυχοκοινωνικής
υποστήριξης
ανθρώπων με
προβλήματα
εξάρτησης και του
περιβάλλοντος τους
40
17%
Άνθρωποι που
συμμετείχαν ενεργά
στις δράσεις του
προγράμματος στην
τοπική κοινότητα ή
ήταν άμεσα
ωφελούμενοι από
αυτές
199
82%
Γράφημα 17. Σχηματική απεικόνιση ανθρώπων που έλαβαν υπηρεσίες κατά το 2015 στο πλαίσιο ψυχοκοινωνικής υποστήριξης.
Άλλα αιτήματα
4
10%
Μέλη του
περιβάλλοντος
16
40%
Άνθρωποι με
πρόβλημα
εξάρτησης
20
50%
31
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Γράφημα 18. Σχηματική απεικόνιση ανθρώπων που έλαβαν υπηρεσίες κατά το 2015, συμμετέχοντας με
ενεργό ρόλο στις δράσεις του προγράμματος στην τοπική κοινότητα ή όντας άμεσα ωφελούμενοι από
αυτές.
Παιδιά
32
16%
Φοιτητές
2
1%
Μέλη
συλλογικοτήτων/
Πολίτες
28
14%
Εκπαιδευτικοί
40
20%
Έφηβοι
76
38%
Γονείς παιδιών
και εφήβων
21
11%
32
32
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Μέρος 2ο
Αναλυτική Παρουσίαση απολογισμού έργου του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας για το έτος 2015
1. Ψυχοκοινωνική Υποστήριξη ανθρώπων που αντιμετωπίζουν προβλήματα εξάρτησης και του συγγενικού τους περιβάλλοντος.
1.1. Ψυχοκοινωνική υποστήριξη ανθρώπων που αντιμετωπίζουν προβλήματα
εξάρτησης
Η κεντρική δράση του Προγράμματος
Α) στον πληθυσμό των εξαρτημένων
Προαγωγής Αυτοβοήθειας είναι η παροχή
που παραδοσιακά απευθύνεται σε ένα
ψυχοκοινωνικής υποστήριξης σε ανθρώ-
πρόγραμμα απεξάρτησης
πους που αντιμετωπίζουν προβλήματα ε-
Β) σε ανθρώπους με πρόβλημα εξάρ-
ξάρτησης από νόμιμες ή παράνομες ουσίες.
τησης που διατηρούν ένα επίπεδο λει-
Βασικός άξονας της λειτουργίας της δράσης
τουργικότητας και δεν έχουν προσεγ-
αυτής είναι η προαγωγή της αυτοβοήθειας/
γίσει ποτέ ανάλογα προγράμματα
αλληλοβοήθειας στην αντιμετώπιση της ε-
Γ) σε ανθρώπους με πρόβλημα εξάρ-
ξάρτησης από νόμιμες (αλκοόλ) και παρά-
τησης και παράλληλα ψυχικά προβλή-
40
νομες (ναρκωτικά) ψυχοτρόπες ουσίες .
Βασικός στόχος του προγράμματος εί-
ματα σε στενή συνεργασία με αρμόδιους φορείς (ΚΨΥ ή Ψυχιατρικές Κλι-
ναι η ανάπτυξη δράσεων που να απευθύνο-
νικές Δημόσιων Νοσοκομείων)
νται:
Δ) σε μέλη ομάδων αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας
40
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης υποστηρίζει τα τελευταία χρόνια συστηματικά και ανθρώπους με πρόβλημα εξάρτησης από τα τυχερά παιχνίδια. Ανάλογα αιτήματα τα τελευταία δύο χρόνια υπάρχουν και στα
υπόλοιπα προγράμματα καθώς επίσης και αιτήματα για εξάρτηση από το φαγητό και το διαδίκτυο. Τα αιτήματα αυτά
απαντώνται με ατομικές συναντήσεις υποστήριξης και αν κριθεί απαραίτητο με διασύνδεση με άλλες δημόσιες υπηρεσίες.
33
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Ε) καθώς και σε μέλη του προγράμμα-
- Ομάδες υποστήριξης – κινητοποίη-
τος χορήγησης υποκαταστάτων του Ο-
σης ανθρώπων που αντιμετωπίζουν
ΚΑΝΑ.
προβλήματα εξάρτησης.
Το πρόγραμμα είναι ανοικτό, δεν υ-
- Ατομικές συναντήσεις υποστήριξης
πάρχουν λίστες αναμονής, δεν παρέχει
που αφορούν: στην κινητοποίηση των
οποιεσδήποτε ουσίες ως υποκατά-
χρηστών ψυχοτρόπων ουσιών, ώστε
στατα και παρέχει τις υπηρεσίες του
να ενταχθούν στο πρόγραμμα καθώς
δωρεάν. Βασικά χαρακτηριστικά της ακο-
και στη διαρκή πλαισίωση της απεξαρ-
λουθούμενης μεθοδολογίας υποστήριξης εί-
τητικής διαδικασίας.
ναι:
- Υποστήριξη σε ιατρικά, νομικά, εκ-
- Η εξατομικευμένη παρέμβαση, ανάλογα
παιδευτικά και επαγγελματικά ζητή-
με τις ανάγκες και τη φάση ζωής κάθε μέ-
ματα.
λους.
- Δράσεις κινητοποίησης σε πολιτι-
- Η συνδιαμόρφωση του πλάνου δράσης και
στικά, κοινωνικά, οικολογικά ζητή-
εμπλοκής στις δράσεις του προγράμματος
ματα.
από το προσωπικό του προγράμματος από
- Εκπαιδευτικά σεμινάρια εκμάθησης
κοινού με κάθε ενδιαφερόμενο.
ηλεκτρονικών υπολογιστών και ξένων
- Η ελαχιστοποίηση των διαδικασιών ελέγ-
γλωσσών.
χου του κινήτρου στην αρχική φάση της
- Δράσεις αλληλεγγύης στις τοπικές
προσπάθειας.
κοινωνίες που λειτουργούν τα επιμέ-
- Η έμφαση στη δημιουργία σχέσεων εμπι-
ρους προγράμματα
στοσύνης ως βάση της απεξαρτητικής δια-
- Ευαισθητοποίηση ατόμων στην αυ-
δικασίας.
τοβοήθεια/αλληλοβοήθεια.
- Η ενεργός συμμετοχή και η ανάληψη ευ-
- Υποστήριξη στην κοινωνική και ε-
θύνης των άμεσα ενδιαφερομένων όχι μόνο
παγγελματική ένταξη
στη διαδικασία υποστήριξης, αλλά και στο
- Ψυχοκοινωνική υποστήριξη ανθρώ-
σχεδιασμό αυτής.
πων με αίτημα άλλο από αυτό της ε-
Οι δράσεις που αναπτύσσονται στο
πλαίσιο της Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης
ξάρτησης
Στο παρακάτω σχήμα παρουσιάζε-
είναι οι εξής:
ται το οργανόγραμμα των δράσεων που
- Ημερήσιο Κέντρο Υποστήριξης Εξαρ-
πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της ψυχο-
τημένων Ατόμων.
κοινωνικής υποστήριξης ανθρώπων που αντιμετωπίζουν προβλήματα εξάρτησης.
34
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Σχήμα 2. Οργανόγραμμα δράσεων ψυχοκοινωνικής υποστήριξης
1.2. Αναλυτική παρουσίαση των δράσεων ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και απολογιστικά στοιχεία
1.2.1. Ημερήσιο Κέντρο Υποστήριξης Εξαρτημένων Ατόμων
Το Ημερήσιο Κέντρο Υποστήριξης
- Η ευαισθητοποίηση στην αυτοβοήθεια/αλ-
Εξαρτημένων Ατόμων αποτελεί την κομβική
ληλοβοήθεια.
δράση στο πλαίσιο της ψυχοκοινωνικής υ-
- Η υποστήριξη μελών ομάδων αυτοβοή-
ποστήριξης των ανθρώπων που συμμετέ-
θειας/αλληλοβοήθειας.
χουν στο Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβο-
- Η παροχή ενός ασφαλούς περιβάλλοντος
ήθειας. Βασικά χαρακτηριστικά του κέντρου
για ανθρώπους σε αρχική φάση απεξάρτη-
είναι ότι είναι άμεσα και εύκολα προσβά-
σης.
σιμο, ότι λειτουργεί πολλές ώρες σε καθη-
- Η κινητοποίηση και εμψύχωση ανθρώπων
μερινή βάση καθώς και ότι ενεργό ρόλο στη
με πρόβλημα εξάρτησης για έναρξη ή συνέ-
διαχείριση και τη λειτουργία του αναλαμβά-
χιση της προσπάθειας απεξάρτησης σε συ-
νουν τα ίδια τα μέλη του προγράμματος.
στηματική βάση.
Βασικοί άξονες λειτουργίας του Κέντρου είναι:
- Η διασύνδεση των ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης με παλιότερα μέλη των ομάδων αυτοβοήθειας / αλληλοβοήθειας.
35
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
- Η κινητοποίηση εξαρτημένων που προ-
από τη χρήση ψυχοτρόπων ουσιών σε επι-
σεγγίζουν το Ημερήσιο Κέντρο για συμμε-
μέρους προβλήματα τους.
τοχή στις υπόλοιπες δράσεις του Ανοικτού
- Η αποχή από τη χρήση ψυχοτρόπων ου-
Προγράμματος.
σιών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη
- Η ψυχοκοινωνική υποστήριξη ανθρώπων
συμμετοχή στο Ημερήσιο Κέντρο Υποστή-
που έχουν ένα σημαντικό διάστημα αποχής
ριξης.
Αριθμός εξαρτημένων που
συμμετείχαν
Αριθμός
επισκέψεων
στο Ημερήσιο Κέντρο
στο Ημερήσιο Κέντρο
ΠΠΑ Θεσ/νίκης
405
7881
ΠΠΑ Λάρισας
25
310
ΠΠΑ Χανίων
62
2501
ΠΠΑ Σητείας
13
840
Γράφημα 19. Πορεία μηνιαίων προσελεύσεων ατόμων στο Ημερήσιο Κέντρο στο Πρόγραμμα Προαγωγής
Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης κατά το 2015.
900
814
800
828
763
740
788
707
700
636
599
600
558
558
509
529
500
400
300
200
133
142
134
139
144
126
100
100
93
109
107
112
113
0
Άνθρωποι με προβλήματα εξάρτησης
Συνολικός αριθμός επισκέψεων
36
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Γράφημα 20. Πορεία μηνιαίων προσελεύσεων ατόμων στο Ημερήσιο Κέντρο στο Πρόγραμμα Προαγωγής
Αυτοβοήθειας Λάρισας κατά το 2015.
140
130
120
100
94
77
80
60
40
20
14
9
16
11
2
0
Σεπτέμβριος
Οκτώβριος
Νοέμβριος
Άνθρωποι με προβλήματα εξάρτησης
Δεκέμβριος
Συνολικός αριθμός επισκέψεων
Γράφημα 21. Πορεία μηνιαίων προσελεύσεων ατόμων στο Ημερήσιο Κέντρο στο Πρόγραμμα Προαγωγής
Αυτοβοήθειας Χανίων κατά το 2015.
300
266
250
214
207
200
190
191
232
231
220
200
186
184
180
150
100
50
32
27
28
29
26
25
18
25
26
27
22
23
0
Άνθρωποι με προβλήματα εξάρτησης
Συνολικός αριθμός επισκέψεων
37
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Γράφημα 22. Πορεία μηνιαίων προσελεύσεων ατόμων στο Ημερήσιο Κέντρο στο Πρόγραμμα Προαγωγής
Αυτοβοήθειας Σητείας κατά το 2015.
100
93
91
90
88
83
80
68
70
74
72
60
60
60
54
52
50
45
40
30
20
11
11
14
12
13
12
12
8
10
8
8
8
6
0
Άνθρωποι με προβλήματα εξάρτησης
Συνολικός αριθμός επισκέψεων
1.2.2. Ομάδες υποστήριξης – κινητοποίησης
Οι ομάδες υποστήριξης απευθύνο-
λοβοήθειας και στις βασικές έννοιες που συ-
νται σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν
γκροτούν μια ολοκληρωμένη απεξαρτητική
πρόβλημα εξάρτησης και επιθυμούν να ξε-
διαδικασία. Τέλος, ουσιώδης στόχος είναι ο
κινήσουν ή ήδη βρίσκονται σε διαδικασία α-
εντοπισμός και η επίλυση των επιμέρους
πεξάρτησης.
Στόχοι των ομάδων είναι η
προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα μέλη
διαρκής υποστήριξη των μελών, το μοίρα-
της ομάδας μέσα από συγκεκριμένες προ-
σμα των προβλημάτων των μελών της ομά-
τάσεις
δας και η αλληλοϋποστήριξη καθώς και η
πλάνο δράσης, υιοθέτηση καθημερινού
δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης ανά-
προγράμματος από το κάθε μέλος, τακτές
μεσα στα μέλη της ομάδας. Επιπλέον σημα-
συναντήσεις με τους συντονιστές της ομά-
ντικός στόχος είναι η ευαισθητοποίηση και
δας).
(ιεράρχηση
των
προβλημάτων,
κινητοποίηση των μελών της ομάδας σε λογικές και πρακτικές αυτοβοήθειας και αλλη-
38
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Αριθμός διαφορετικών ανθρώπων που συμμετείχαν στις ομάδες υποστήριξης κινητοποίησης
ΠΠΑ Θεσ/νίκης
97
ΠΠΑ Λάρισας
11
ΠΠΑ Χανίων
24
ΠΠΑ Σητείας
6
1.2.3. Ατομικές συναντήσεις
Στο πλαίσιο της ψυχοκοινωνικής υ-
στη διαμόρφωση εξατομικευμένου πλάνου
ποστήριξης πραγματοποιούνται ατομικές
παρέμβασης για καθένα που συμμετέχει
συναντήσεις με τους ανθρώπους που προ-
στο πρόγραμμα και στη συμβουλευτική αν-
σέρχονται σε αυτό με αίτημα βοήθειας με
θρώπων που διατυπώνουν ανάλογο αίτημα.
κάποιο από τα στελέχη του προγράμματος.
Τέλος οι ατομικές συναντήσεις ψυχοκοινω-
Οι συναντήσεις αφορούν στην αρχική ενη-
νικής υποστήριξης αφορούν στην πλαισί-
μέρωση για το πρόγραμμα και τον τρόπο
ωση του συνόλου της απεξαρτητικής διαδι-
λειτουργίας του καθώς και στην κινητοποί-
κασίας όσο διαρκεί η προσπάθεια ενός αν-
ηση και ευαισθητοποίηση ανθρώπων σε αρ-
θρώπου στο πρόγραμμα.
χική φάση απεξάρτησης. Επίσης, αφορούν
1.2.4. Υποστήριξη σε ιατρικά, νομικά, εκπαιδευτικά και επαγγελματικά ζητήματα
Μια από τις βασικότερες δράσεις του
Υποστήριξη σε ιατρικά ζητήματα:
προγράμματος είναι η υποστήριξή των αν-
Αναλυτικότερα, ως προς τα ζητήματα ιατρι-
θρώπων σε διάφορα προβλήματα που αντι-
κής φύσης, επιδιώκεται η κινητοποίηση αν-
μετωπίζουν, λόγω της χρόνιας εμπλοκής
θρώπων που βρίσκονται στα πρώτα στάδια
τους με τις ουσίες. Πιο συγκεκριμένα, στο
της προσπάθειας απεξάρτησης για την φρο-
πλαίσιο αυτής της δράσης αναζητούνται
ντίδα της σωματικής τους υγείας. Πιο συ-
τρόποι για την υποστήριξη των ανθρώπων
γκεκριμένα δίνεται έμφαση στις εξετάσεις
γύρω από ιατρικά, νομικά, εκπαιδευτικά και
για μεταδιδόμενες ασθένειες, στη στομα-
επαγγελματικά ζητήματα. Ιδιαίτερη έμφαση
τική υγιεινή, στην παράπλευρη ψυχιατρική
δίνεται στην κινητοποίηση και την ανάληψη
υποστήριξη για ανθρώπους που αντιμετω-
προσωπικής ευθύνης των ανθρώπων που
πίζουν ανάλογα προβλήματα πέρα από τη
εκφράζουν ανάλογα αιτήματα. Η δράση
χρήση ουσιών.
αυτή είναι καθοριστικής σημασίας για την
Υποστήριξη σε νομικά ζητήματα:
πορεία της απεξάρτησης και την επανέ-
Στο πλαίσιο αυτής της δράσης υπάρχει υπο-
νταξή τους.
στήριξη των μελών του προγράμματος σε
39
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
ζητήματα νομικά αλλά και σε άλλα ζητή-
Υποστήριξη σε επαγγελματικά ζη-
ματα που σχετίζονται με τη δημόσια διοί-
τήματα: Η υποστήριξη εξαρτημένων ατό-
κηση όπως για παράδειγμα εκδόσεις πιστο-
μων σε επαγγελματικά ζητήματα αποτελεί
ποιητικών και διευθέτηση εκκρεμοτήτων με
έναν από τους σημαντικότερους παράγο-
τη δημόσια διοίκηση. Όπως είναι γνωστό, η
ντες για τη σταθεροποίηση της πορείας α-
μακροχρόνια εμπλοκή με τις ουσίες έχει ως
πεξάρτησης και για την ομαλή ένταξη των
πιθανή συνέπεια την εμπλοκή με το νόμο
ατόμων αυτών. Στο πλαίσιο, λοιπόν, αυτής
και τη δημιουργία εκκρεμοτήτων σε πολλά
της δράσης δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα
επίπεδα της καθημερινότητας.
στην κατάλληλη προετοιμασία των ατόμων
Υποστήριξη σε εκπαιδευτικά ζητή-
για την είσοδο τους στο χώρο της αγοράς
ματα: Βασικό στόχο της υποστήριξης σε
εργασίας, μετά από ένα μεγάλο χρονικό διά-
εκπαιδευτικά ζητήματα αποτελεί η ολοκλή-
στημα αποχής λόγω της χρήσης ψυχοτρό-
ρωση των βασικών υποχρεωτικών σπου-
πων ουσιών. Η υποστήριξη σε επαγγελμα-
δών για τα άτομα που λόγω της εμπλοκής
τικά ζητήματα αφορά τους παρακάτω το-
τους με τις ουσίες διέκοψαν την εκπαιδευ-
μείς: αξιολόγηση των μέχρι τώρα αποκτη-
τική διαδικασία, αλλά και η συνεχιζόμενη
θέντων εργασιακών εφοδίων κάθε ατόμου,
κατάρτιση και εκπαίδευση ατόμων σε συ-
υποστήριξη της συνεχιζόμενης επαγγελμα-
γκεκριμένα εκπαιδευτικά αντικείμενα με
τικής κατάρτισης, παροχή επαγγελματικού
στόχο την ομαλότερη και ευκολότερη έ-
προσανατολισμού και συμβουλευτικής, υ-
νταξή τους και την εργασιακή τους αποκα-
ποστήριξη στη σύνταξη βιογραφικού ση-
τάσταση. Συγκεκριμένα, στο πρόγραμμα
μειώματος, υποστήριξη στην αναζήτηση
της Θεσσαλονίκης έχει αναπτυχθεί μια μα-
εργασίας, ενημέρωση για τα επιδοτούμενα
κρόχρονη συνεργασία με το σχολείο του
προγράμματα του ΟΑΕΔ για τα απεξαρτη-
ΠΕΘΕΑ Αργώ, στο οποίο έχει φοιτήσει και
μένα άτομα.
ολοκληρώσει τις βασικές σπουδές του ένας
Για την ικανοποίηση των αιτημάτων
μεγάλος αριθμός από τους ανθρώπους που
που αφορούν τα παραπάνω ζητήματα τα
έχουν παρακολουθήσει το Πρόγραμμα Προ-
στελέχη του προγράμματος πραγματοποι-
αγωγής Αυτοβοήθειας. Η ύπαρξη αυτής της
ούν σειρά επαφών με αρμόδιους φορείς και
συνεργασίας είναι καθοριστικής σημασίας
οργανισμούς, με απώτερο στόχο το στή-
στην προσπάθεια υποστήριξης των ανθρώ-
σιμο ενός δικτύου υποστήριξης των ατόμων
πων στα ενταξιακά τους ζητήματα. Αποτε-
που βρίσκονται σε διαδικασία απεξάρτησης.
λεί, λοιπόν, σημαντικό στόχο η ανάπτυξη
Έτσι, στο πλαίσιο αυτής της δράσης έχει
παρόμοιων συνεργασιών και στις υπόλοιπες
δημιουργηθεί σε κάθε πόλη που λειτουργεί
πόλεις που λειτουργεί το πρόγραμμα, όπου
το πρόγραμμα ένα σημαντικό δίκτυο με υ-
επί του παρόντος οι άνθρωποι διασυνδέο-
πηρεσίες υγείας, κοινωνικής πρόνοιας, εκ-
νται με τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας.
παίδευσης, με φορείς επαγγελματικής κατάρτισης, με μη κυβερνητικές οργανώσεις
και άλλους τυπικούς και άτυπους φορείς
40
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
στην κοινότητα με βασικό στόχο την πληρέστερη κάλυψη των πολλαπλών αναγκών
των μελών του προγράμματος.
Αριθμός εξαρτημένων που έλαβαν στήριξη σε ιατρικά, νομικά,
εκπαιδευτικά και επαγγελματικά
ζητήματα
ΠΠΑ Θεσ/νίκης
146
ΠΠΑ Χανίων
36
ΠΠΑ Σητείας
4
1.2.5. Δράσεις κινητοποίησης σε πολιτιστικά, κοινωνικά, οικολογικά ζητήματα.
Ένα από τα βασικά ζητούμενα του προ-
ανθρώπων του προγράμματος σε διάφορα
γράμματος είναι να προτείνει και να ενθαρ-
δρώμενα της πόλης (συναυλίες, θεατρικές
ρύνει τη συμμετοχή των ανθρώπων σε δρά-
παραστάσεις, κλπ) συλλογικά και από κοι-
σεις που αφορούν πτυχές της καθημερινής
νού με τα στελέχη και τους εκπαιδευόμε-
ζωής, όπως η επαφή με την τέχνη και τη
νους του προγράμματος.
δημιουργία, ο κοινωνικός προβληματισμός
Παρακάτω αναφέρονται συνοπτικά οι
καθώς και η οικολογία. Με βάση τη βασική
δράσεις κινητοποίησης σε πολιτιστικά, κοι-
θέση του προγράμματος ότι, εκτός των άλ-
νωνικά και οικολογικά ζητήματα που πραγ-
λων, η απεξάρτηση αποτελεί μια συνολική
ματοποιήθηκαν ανά πρόγραμμα.
διαδικασία επαναδιαπαιδαγώγησης, μια πο-
Κατά τη διάρκεια του 2015, οι δράσεις
ρεία νοηματοδότησης της ανθρώπινης ύ-
κινητοποίησης
που
πραγματοποιήθηκαν
παρξης με αξίες και αρχές που να καλύ-
στο Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοή-
πτουν τις πραγματικές ανθρώπινες ανάγκες,
θειας Θεσσαλονίκης, στις οποίες συμμε-
κρίνεται απαραίτητη η οργάνωση ή η συμ-
τείχαν 102 διαφορετικά άτομα, ήταν οι ε-
μετοχή σε δράσεις τέτοιες που να παρέχουν
ξής:
στους ανθρώπους με πρόβλημα εξάρτησης
- Εβδομαδιαίες Προβολές ταινιών στο Ημε-
καινούρια ερεθίσματα και να προτείνουν έ-
ρήσιο Κέντρο,
ναν διαφορετικό τρόπο ζωής. Όλες οι δρά-
- Μαθήματα εκμάθησης παραδοσιακών χο-
σεις που λαμβάνουν χώρα, υλοποιούνται
ρών σε εβδομαδιαία βάση,
από επιμέρους ομάδες, στις οποίες συμμε-
- Μαθήματα κιθάρας,
τέχουν ενεργά τα μέλη του προγράμματος
- Ομάδα Εικαστικών (εργαστήρι ντεκουπάζ,
τόσο στη διαμόρφωση τους όσο και στην
εργαστήρι μακέτας, εργαστήρι δημιουργίας
υλοποίηση τους. Επίσης, στο πλαίσιο αυτό
πασχαλινής λαμπάδας),
θεωρείται σημαντική η κινητοποίηση των
41
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
- Παρακολούθηση του ντοκιμαντέρ Agora,
- Παρακολούθηση της παράστασης «Το
του Γιώργου Αυγερόπουλου,
πάρκο» της θεατρικής ομάδας Εταιρότητα,
- Πολιτιστική Ξενάγηση στην πόλη της Θεσ-
- Επίσκεψη και ξενάγηση στο Τελλόγλειο Ί-
σαλονίκη από την ομάδα dot2dot και συγκε-
δρυμα Τεχνών- Εικαστική έκθεση για τον Ε-
κριμένα στο πλαίσιο της δράσης «Μυστή-
ρωτόκριτο,
ρια..2»,
- Επίσκεψη και ξενάγηση στο Τελλόγλειο Ί-
- Παρακολούθηση παραστάσεων στο Κρα-
δρυμα Τεχνών- Έκθεση για τη γη,
τικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος,
- Επίσκεψη και ξενάγηση στο Αλατζά Ιμα-
- Παρακολούθηση του Φεστιβάλ Ντοκιμα-
ρέτ: Ταξίδι στο χώρο του Σουφισμού από
ντερ Θεσσαλονίκης 2015,
το Μουσείο Μπενάκη,
- Παρακολούθηση της παράστασης "Λυσι-
- Παρακολούθηση της παράστασης του
στράτη-μία δολιοφθορά" από θεατρική ο-
ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Κοζάνης «Το νησί των Σκλά-
μάδα της Θεσσαλονίκης,
βων»,
-
Παρακολούθηση
της
παράστασης
- Παρακολούθηση της παράστασης «Ερω-
«Sweney Todd» από θεατρική ομάδα της
τόκριτος», στο θέατρο Δάσους: Χαΐνηδες,
Θεσσαλονίκης,
Ψαραντώνης, χορευτική ομάδα «Κι όμως κι-
- Παρακολούθηση της παράστασης «Στα-
νείται»,
ματίνα το γένος Αργυροπούλου» στο θέα-
- Παρακολούθηση ταινίας στο πλαίσιο του
τρο «Άνετον»,
φεστιβάλ της Διεθνούς Αμνηστείας κατά
- Παρακολούθηση χοροθεάτρου «ΤΑΝ» πα-
του κοινωνικού αποκλεισμού- Μουσείο Κι-
ραγωγής ΚΘΒΕ,
νηματογράφου,
- Παρακολούθηση της παράστασης «η πινα-
- Παρακολούθηση του Διεθνούς Φεστιβάλ
κοθήκη των ηλιθίων» της θεατρικής ομάδας
Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 2015,
X.NOX,
- Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος- παρου-
- Παρακολούθηση της παράστασης «PINK
σίαση της παραγωγής «Ανασκαφή 1» στο
IS BACK IN FASHION» στο κινηματοθέατρο
χώρο του Προγράμματος Προαγωγής Αυτο-
«Αλέξανδρος»,
βοήθειας,
- Επίσκεψη και ξενάγηση στο Κρατικό Μου-
- Συμμετοχή στο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ
σείο Σύγχρονης Τέχνης στα έργα της Ρωσι-
Θεσσαλονίκης.
κής Πρωτοπορίας της Συλλογής Κωστάκη.
Για το εν λόγω διάστημα, στο Πρό-
Ιστορικός Τέχνης- υπεύθυνη ξενάγησης Αγ-
γραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χα-
γελική Χαριστού,
νίων πραγματοποιήθηκαν με τη συμμετοχή
- Επίσκεψη και ξενάγηση στο Κρατικό Μου-
19 διαφορετικών ανθρώπων τα εξής:
σείο Σύγχρονης Τέχνης της Μοντέρνας Συλ-
- Εργαστήρι πηλού σε εβδομαδιαία βάση,
λογής «Το σώμα στις παραστατικές
- Εργαστήρι χαρακτικής σε εβδομαδιαία
τέ-
χνες»,
βάση,
- Επίσκεψη και ξενάγηση στο Αρχαιολογικό
- Εργαστήρι μαγειρικής σε εβδομαδιαία
Μουσείο Θεσσαλονίκης,
βάση,
42
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
- Δανειστική βιβλιοθήκη με λογοτεχνικά, φι-
τείας στις δράσεις κινητοποίησης συμμετεί-
λοσοφικά και κοινωνιολογικά βιβλία,
χαν 8 διαφορετικοί άνθρωποι και οι δράσεις
- Εβδομαδιαίες προβολές επιλεγμένων κινη-
που πραγματοποιήθηκαν ήταν οι εξής:
ματογραφικών ταινιών και ντοκιμαντέρ,
- Μια ώρα εβδομαδιαίως γυμναστική: Η
- Αθλητικές δραστηριότητες (μπάσκετ) σε
δράση αυτή πραγματοποιούνταν στο πλαί-
εβδομαδιαία βάση,
σιο του Ειδικού Προγράμματος «Άσκηση για
- Συμμετοχή σε δράσεις οικολογικού χαρα-
Απεξάρτηση» που υλοποίησε η Γενική
κτήρα,
Γραμματεία Αθλητισμού σε συνεργασία με
- Παρακολούθηση επιλεγμένων θεατρικών,
τον Δήμο Σητείας,
κινηματογραφικών και μουσικών δρώμενων
- Τρίωρο σεμινάριο και 2ωρη παρατήρηση
(με τη συνεργασία και την υποστήριξη της
άγριων πουλιών που ζουν στην ευρύτερη
ΚΕΠΕΔΗΧ – ΚΑΜ του δήμου Χανίων και του
περιοχή της Σητείας σε συνεργασία με ορ-
ΔΗΠΕΘΕΚ),
νιθολόγο της Σητείας,
- Διοργάνωση προβολών ντοκιμαντέρ και
- Συμμετοχή σε δράση τοπικής οικολογικής
συζητήσεων ανοικτών σε όλη την τοπική
οργάνωσης για την προστασία της χελώνας
κοινότητα (Συνδιοργάνωση 3ου Κινηματο-
caretta- caretta και διευκόλυνση της ωοτο-
γραφικού Πανοράματος Χανίων με την Πο-
κίας της εβδομαδιαίως,
λιτιστική Εταιρία Κρήτης),
- Διαμόρφωση κήπου και φύτευση λαχανι-
- Εκδρομές και εξορμήσεις οικολογικού χα-
κών και μυρωδικών, καθώς και διαμόρφωση
ρακτήρα,
εξωτερικού χώρου του προγράμματος,
- Εκπαιδευτικά σεμινάρια επαγγελματικού
- Διάσχιση φαραγγιού Ζάκρου Σητείας και
προσανατολισμού, αγωγής υγείας και πρώ-
επίσκεψη αρχαιολογικού χώρου (Μινωικό
των βοηθειών που πραγματοποιούνται σε έ-
Παλάτι Ζάκρου),
κτακτη βάση,
- Εβδομαδιαίες Προβολές ταινιών στο Ημε-
- Συμμετοχή στο μαγείρεμα της Κοινωνικής
ρήσιο Κέντρο,
Κουζίνας Χανίων ανά δεκαπενθήμερο,
- Παρακολούθηση θεατρικής παράστασης
-Συμμετοχή στο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ
που πραγματοποιήθηκε στην πόλη της Ση-
Χανίων.
τείας,
Τέλος, κατά το 2015, στο Πρό-
- Μαθήματα εκμάθησης μπουζουκιού.
γραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Ση-
1.2.6. Εκπαιδευτικά Σεμινάρια
Στο πλαίσιο της ψυχοκοινωνικής υ-
του ελεύθερου χρόνου και αφετέρου την α-
ποστήριξης των ανθρώπων που συμμετέ-
πόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων. Βασική
χουν στο πρόγραμμα πραγματοποιούνται
φιλοσοφία της δόμησης και λειτουργίας των
μια σειρά από εκπαιδευτικά σεμινάρια με
δράσεων αυτών είναι να αποτελούν «πρό-
στόχο αφενός τη δημιουργική αξιοποίηση
σχημα» για την ενεργοποίηση, τη γνωριμία,
43
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
την επικοινωνία και τη δημιουργία σχέσεων
τους που τυχόν υπάρχουν ελλείμματα. Έ-
των ανθρώπων του προγράμματος με τους
τσι, πέρα από τις συγκροτημένες δράσεις υ-
ανθρώπους που προσέρχονται σε αυτό και
ποστήριξης σε εκπαιδευτικά ζητήματα που
όχι να είναι απλές διαδικασίες κατάρτισης
αφορούν τομείς δράσης εκτός του προ-
και απόκτησης πληροφοριών και γνώσεων,
γράμματος (π.χ. εγγραφή των μελών σε
χωρίς βέβαια να υποτιμάται η απόκτηση συ-
σχολεία δεύτερης ευκαιρίας ή νυχτερινά γυ-
γκεκριμένων δεξιοτήτων που αποκτώνται
μνάσια/ λύκεια) έχουν αναπτυχθεί εντός
σε αυτά τα σεμινάρια. Επιπλέον, η διαδικα-
του προγράμματος δράσεις προεπαγγελμα-
σία υποστήριξης προς την κοινωνική και ε-
τικής κατάρτισης, όπως σεμινάρια Η/Υ και
παγγελματική ένταξη σύμφωνα με τη φιλο-
ξένων γλωσσών. Τα σεμινάρια αυτά μπο-
σοφία του προγράμματος είναι σύμφυτη με
ρούν να τα παρακολουθήσουν όσοι/ες από
την ενίσχυση των μελών σε τομείς της ζωής
τους προσερχόμενους στο πρόγραμμα διατυπώνουν ανάλογο αίτημα.
1.2.7. Δράσεις αλληλεγγύης
Στόχος των δράσεων αυτών είναι η
προκύπτει από αυτή τη «συνάντηση» μπο-
«συνάντηση» ανθρώπων, συλλογικοτήτων
ρεί να οδηγήσει στη διαμόρφωση ενός κοι-
ή φορέων που υιοθετούν στην καθημερινό-
νού «χώρου» δράσης και έκφρασης, ενός
τητα τους πρακτικές αυτοοργάνωσης, αυ-
δικτύου επικοινωνίας ανθρώπων ή φορέων
τοδιαχείρισης, ενεργού συμμετοχής σε κοι-
με κοινή στάση ζωής, προβληματισμούς και
νωνικά, πολιτιστικά οικολογικά ζητήματα
στόχους από διαφορετικές αφετηρίες, α-
και σε ζητήματα υγείας. Η διάχυση της ιδέας
φορμές και αντικείμενα δράσης. Από τη μία
της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας και της
πλευρά στοχεύει στη διεύρυνση ενός δι-
αυτενέργειας του πολίτη για να επιτευχθεί
κτύου δράσης ομάδων και συλλογικοτήτων
πρέπει να βασιστεί καταρχήν στη συνά-
με κοινούς προβληματισμούς και από την
ντηση ανθρώπων και ομάδων που λειτουρ-
άλλη πλευρά στην πλαισίωση των δράσεων
γούν με ανάλογο τρόπο ή εμπνέονται από
ψυχοκοινωνικής υποστήριξης του προγράμ-
την αυτή την ιδέα. Η αλληλεπίδραση που
ματος μέσα από την ανάληψη συνεργατικών δράσεων.
44
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Βασικό ζητούμενό των δράσεων
συμμετείχε σε μια πρωτοβουλία πολιτών, η
αυτών είναι η τόνωση της συλλογικότητας,
οποία προετοίμαζε και σέρβιρε φαγητό
η ρήξη με τον ατομισμό και κυρίως η επα-
στους πρόσφυγες που διέρχονταν από την
νασύνδεση των μελών του προγράμματος
Ειδομένη, αξιοποιώντας την εμπειρία που
με την κοινωνία μέσω συγκεκριμένων δρά-
είχε αποκτήσει η ομάδα που συμμετείχε
σεων. Επιπλέον, είναι σημαντική η αλληλε-
στην Κουζίνα Αλληλεγγύης.
44
πίδραση, η από κοινού συμμετοχή σε δραστηριότητες που αναδεικνύουν την αξία του
Συμμετοχή στις δράσεις της Κοινωνι-
μοιράσματος, πέρα από προκαταλήψεις.
κής Κουζίνας Χανίων
Στο πλαίσιο των δράσεων αυτών,
Συμμετοχή στην Κουζίνα Αλληλεγγύης
το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας
(Θεσσαλονίκη)
Χανίων από τον Σεπτέμβρη του 2015 συμ-
Μια ιδιαίτερα σημαντική δράση αλ-
μετέχει στην δράση της Κοινωνικής Κουζί-
ληλεγγύης που πραγματοποιήθηκε την τε-
νας Χανίων. Η Κοινωνική Κουζίνα Χανίων α-
λευταία τριετία όσον αφορά στη συνέπεια
φορά σε μια πρωτοβουλία πολιτών της πό-
και στη συστηματικότητα διενέργειας της,
λης των Χανίων η οποία ετοιμάζει συσσίτιο
ήταν η λειτουργία της συλλογικής κουζίνας
σε καθημερινή βάση και απευθύνεται σε αν-
που λειτουργεί στο πλαίσιο του Κοινωνικού
θρώπους που αντιμετωπίζουν σοβαρά ζητή-
Κέντρου – Στεκιού Μεταναστών Θεσσαλο-
ματα σίτισης (άστεγοι, μετανάστες, άνθρω-
νίκης. Η ομάδα εθελοντικών δράσεων του
ποι με πρόβλημα εξάρτησης, άνεργοι κτλ).
Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Στο πρόγραμμα έχει δημιουργηθεί
Θεσσαλονίκης ανέλαβε τη λειτουργία της
μια ομάδα μελών που κάθε δεύτερη Παρα-
συλλογικής κουζίνας από κοινού με άλλες
σκευή μαγειρεύει και συμμετέχει στο σερβί-
συλλογικότητες και οργανώσεις της πόλης.
ρισμα του συσσιτίου της Κοινωνικής Κουζί-
Το εγχείρημα αυτό το οποίο αποτελεί μια έ-
νας. Στόχοι της δράσης αυτής είναι α) η έ-
μπρακτη δράση αλληλεγγύης στην τοπική
μπρακτη παροχή βοήθειας σε συλλογικότη-
κοινωνία απευθύνεται σε οποιονδήποτε έχει
τες που αναπτύσσουν δράσεις υποστήριξης
αδυναμία σίτισης στην πόλη της Θεσσαλο-
σε βασικές και ζωτικές ανάγκες ανθρώπων
νίκης ανεξάρτητα από εθνικότητα ή θρή-
που υφίστανται κοινωνικό αποκλεισμό, β) η
σκευμα. Στη δράση αυτή συμμετείχαν 25
εμπλοκή των μελών που παρακολουθούν το
διαφορετικά άτομα.
πρόγραμμα σε δράσεις που προάγουν την
αλληλοβοήθεια και τη συνεργασία ως βα-
Ομάδα παρέμβασης στην
Ειδομενη
(Θεσσαλονίκη)
σική οδός αντιμετώπισης του ζητήματος της
εξάρτησης, γ) η άρση των ρατσιστικών
Κατά τους τελευταίους μήνες του
ή/και στερεοτυπικών αντιλήψεων που πιθα-
2015, με την ανάδειξη του προσφυγικού σε
νόν διατηρούνται για τους ανθρώπους που
μείζον κοινωνικό ζήτημα, το Πρόγραμμα
αντιμετωπίζουν πρόβλημα εξάρτησης.
Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης
45
45
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Συλλογή τροφίμων και ειδών πρώτης
να συγκεντρώνουν τρόφιμα και είδη πρώ-
ανάγκης για τους πρόσφυγες στην Ει-
της ανάγκης για τους πρόσφυγες στην Ει-
δομένη (Λάρισα)
δομένη, αποφάσισε να συμμετέχει στην εν
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτο-
λόγω δράση ως σημείο συλλογής. Τα μέλη
βοήθειας Λάρισας, από τον Οκτώβριο του
του προγράμματος συμμετείχαν ενεργά στη
2015, μετά την ενεργοποίηση διάφορων
συλλογή και ταξινόμηση των ειδών πρώτης
συλλογικοτήτων της πόλης σε σχέση με το
ανάγκης και στην ενημέρωση της πόλης για
προσφυγικό ζήτημα και την απόφασή τους
τη δράση αυτή.
1.2.8. Υποστήριξη στην κοινωνική και επαγγελματική ένταξη
Με βάση τη φιλοσοφία του προγράμματος
Επιπλέον, στην πόλη της Θεσσαλο-
η υποστήριξη των ανθρώπων στην κοινω-
νίκης όπου η ανεργία είναι σε υψηλότερα
νική και επαγγελματική τους ένταξη είναι
ποσοστά το πρόγραμμα συμμετέχει στο δί-
μια διαδικασία που ξεκινάει από την αρχή
κτυο «ΣΥΝ+ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ»
της προσπάθειας ενός ανθρώπου, αμέσως
(Δίκτυο φορέων για την ένταξη των απε-
μόλις σταθεροποιήσει την αποχή του από
ξαρτημένων ατόμων στην αγορά εργασίας).
τις ουσίες. Με βάση αυτό το σκεπτικό, κε-
Το Δίκτυο συγκροτήθηκε το 2014 με πρω-
ντρικής σημασίας σε αυτήν την διαδικασία
τοβουλία των φορέων απεξάρτησης Ιανός,
είναι οι δράσεις υποστήριξης σε ιατρικά, νο-
ΚΕΘΕΑ, ΠΕΘΕΑ Αργώ, Πρόγραμμα Προα-
μικά, εκπαιδευτικά και επαγγελματικά ζητή-
γωγής Αυτοβοήθειας (Α.Π.Θ.- Ο.ΚΑ.ΝΑ),
ματα, όπως αυτές περιγράφησαν παρα-
καθώς και του ΙΝΕ- ΓΣΕΕ και του ΟΑΕΔ. Η
πάνω.
προσανατολισμένες
πολύχρονη συνεργασία μεταξύ των επαγ-
στην ένταξη των ανθρώπων στην κοινωνία
γελματιών που δραστηριοποιούνται σε θέ-
είναι και όσες δράσεις του προγράμματος
ματα ένταξης και απεξάρτησης, η μακρό-
πραγματοποιούνται μέσα στην κάθε τοπική
χρονη εμπειρία με την ομάδα των απεξαρ-
κοινωνία, καθώς και οι δράσεις κινητοποίη-
τημένων ατόμων, η συνειδητοποίηση της α-
σης σε πολιτιστικά, κοινωνικά και οικολο-
νάγκης για ανάληψη πιο ενεργής δράσης εν
γικά ζητήματα.
μέσω κοινωνικοοικονομικής κρίσης, οδήγη-
Παράλληλα,
Καθώς, όμως, τα τελευταία χρόνια
η ένταξη των ανθρώπων στην αγορά εργα-
σαν τους παραπάνω φορείς στην απόφαση
για την οργάνωση του Δικτύου.
σίας γίνεται όλο και δυσκολότερη λόγω της
Συνολικά, ο στόχος της δράσης του
οικονομικής κρίσης το Πρόγραμμα Προαγω-
Δικτύου είναι η κινητοποίηση φορέων, ε-
γής Αυτοβοήθειας έχει ξεκινήσει, τους τε-
παγγελματιών, εργοδοτών, αλλά και των ί-
λευταίους μήνες του 2015, τη λειτουργία ε-
διων των ανέργων για μια ισότιμη ένταξη
νός Προγράμματος Ενταξιακών, Εκπαιδευ-
στην αγορά εργασίας. Μια αγορά, όπου θα
τικών και Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων, το
αξιοποιούνται οι προσωπικές και κοινωνικές
οποίο περιγράφεται παρακάτω.
δεξιότητες, αλλά και οι επαγγελματικές
46
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
γνώσεις του ατόμου και η εργασιακή του ε-
οργανώσεις, επαγγελματικά επιμελητήρια
μπειρία.
και σωματεία. Η προσπάθεια έχει στόχο την
Συγκεκριμένα, στόχοι του δικτύου
ενημέρωση και την ευαισθητοποίησή τους
αποτελούν:
ως προς την εργασιακή και κοινωνική έ-
- Άμεση και συνεχή ενημέρωση για τις εξε-
νταξη των απεξαρτημένων ατόμων και
λίξεις στην αγορά εργασίας και το χώρο της
μέσω προγραμμάτων επιδότησης για την α-
επιχειρηματικότητας. Για αυτό το σκοπό
πασχόληση και την επιχειρηματικότητα. Στο
στις 23/3/2015 πραγματοποιήθηκε Ενημε-
πλαίσιο αυτό, έχει ξεκινήσει σειρά επαφών
ρωτική Ημερίδα για τα μέλη των Θεραπευ-
με εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην
τικών Προγραμμάτων με Θέμα: Η επιχειρη-
πόλη, ενώ έχει προγραμματιστεί συνάντηση
ματικότητα σήμερα: Από την Ιδέα στην Υ-
με μέλη του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου
λοποίηση.
Θεσσαλονίκης.
- Δικτύωση και σταθερή συνεργασία σε τοπικό επίπεδο με επιχειρήσεις, εργοδοτικές
1.2.9. Ευαισθητοποίηση ατόμων στην αυτοβοήθεια/ αλληλοβοήθεια και διασύνδεση με ομάδες
αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας
Βασική θέση του προγράμματος εί-
στις διαδικασίες που βασίζονται στην ευαι-
ναι ότι ενεργοποίηση του άμεσα ενδιαφερό-
σθητοποίηση στην αυτενέργεια και ανά-
μενου και η ανάληψη της προσωπικής ευ-
ληψη της προσωπικής ευθύνης και στην αλ-
θύνης και η συλλογική δράση και η αλληλο-
ληλοβοήθεια των άμεσα ενδιαφερομένων
βοήθεια, συνιστούν βασικούς παράγοντες
και στο στόχο της χειραφέτησης και της α-
αναίρεσης και αντιμετώπισης του προβλή-
νάκτησης του συλλογικού υποκειμένου,
ματος της εξάρτησης. Σε αυτό το πλαίσιο
φαίνεται μέσα από την εμπειρία λειτουργίας
στο πρόγραμμα επιχειρείται οι έννοιες της
του προγράμματος ότι είναι ιδιαίτερης ση-
αυτοβοήθειας και αλληλοβοήθειας να είναι
μασίας.
παρούσες σε όλες τις υλοποιούμενες δρά-
Ένα δεύτερο εξίσου σημαντικό
σεις, προκειμένου οι συμμετέχοντες/ούσες
κομμάτι της συγκεκριμένης δράσης είναι η
να βιώνουν τη σημασία αυτών στην δόμηση
διασύνδεση, όσων από τα μέλη των προ-
μιας επιτυχούς προσπάθειας απεξάρτησης.
γραμμάτων ενδιαφέρονται, με ομάδες αυ-
Πιο συγκεκριμένα όλες οι υλοποιούμενες
τοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας για ανθρώ-
δράσεις χαρακτηρίζονται από τον πρωτα-
πους με πρόβλημα εξάρτησης. Πρόκειται
γωνιστικό ρόλο των άμεσα ενδιαφερομέ-
για μια ενεργητική διαδικασία διασύνδεσης
νων, τις συλλογικές διαδικασίες λήψης απο-
στην οποία αξιοποιείται στο έπακρο το ε-
φάσεων και τη συλλογική και αλληλέγγυα
γκατεστημένο δίκτυο με παλιά μέλη των ο-
δράση. Η διαλεκτική αυτή σχέση ανάμεσα
μάδων αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας. Με
47
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
αυτόν τον τρόπο, ένας καινούριος άνθρω-
των ανθρώπων σε επαγγελματικά προγράμ-
πος που έρχεται στο πρόγραμμα, έχει τη
ματα και στις ομάδες αυτοβοήθειας, ιδιαί-
δυνατότητα όχι απλώς να ενημερωθεί για
τερα μέσα από μια τέτοια διαδικασία δια-
την ύπαρξη των ομάδων αυτοβοήθειας/ αλ-
σύνδεσης, έχει φανεί διεθνώς σημαντικά α-
ληλοβοήθειας, αλλά να γνωρίσει ανθρώ-
ποτελεσματική στην υποστήριξη των αν-
πους που μπορούν να του μεταφέρουν την
θρώπων στα πρώτα βήματα της προσπά-
εμπειρία τους από τη συμμετοχή τους στις
θειάς τους που χρειάζονται διαρκή υποστή-
ομάδες, να τον συστήσουν σε ένα πλαίσιο
ριξη και σε πολλαπλά επίπεδα.
διαρκούς υποστήριξης και να τον συνοδεύσουν σε αυτό. Η παράλληλη συμμετοχή
1.2.10. Ψυχοκοινωνική υποστήριξη ανθρώπων με αίτημα άλλο από αυτό της εξάρτησης
Τα Προγράμματα Προαγωγής Αυ-
άλλα προβλήματα πέρα από το πρόβλημα
τοβοήθειας λόγω της αναγνώρισής τους σε
της εξάρτησης (κυρίως σοβαρά ψυχικά
τοπικό επίπεδο και ως άμεσα προσβάσιμα
προβλήματα). Οι άνθρωποι αυτοί λόγω της
πλαίσια στην κοινότητα δέχονται συχνά αι-
γνωριμίας τους με μέλη του προγράμματος,
τήματα βοήθειας από ανθρώπους που δεν
προσέρχονται και οι ίδιοι με αίτημα βοή-
αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα εξάρτη-
θειας41. Για τους ανθρώπους αυτούς ακο-
σης οι ίδιοι ή συγγενείς τους. Σε αυτό το
λουθείται εξατομικευμένο πρόγραμμα πα-
πλαίσιο άνθρωποι που απευθύνονται στο
ρέμβασης, το οποίο συνήθως περιλαμβάνει
Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας και
στοχευμένη συμμετοχή σε επιμέρους δρά-
οι οποίοι αντιμετωπίζουν άλλα ψυχοκοινω-
σεις του προγράμματος και στενή συνεργα-
νικά προβλήματα, είτε λαμβάνουν υποστή-
σία με δομές που αφορούν στα προβλήματα
ριξη και συμβουλευτική σε ατομικές συνα-
που αντιμετωπίζουν (π.χ. Κ.Ψ.Υ., Κέντρα Η-
ντήσεις για σύντομο χρονικό διάστημα, είτε
μέρας, και ψυχιατρικές κλινικές δημόσιων
διασυνδέονται άμεσα σε άλλους δημόσιους
νοσοκομείων) με στόχο την πλαισίωση της
φορείς ανάλογα με το εκάστοτε αίτημα.
προσπάθειας τους.
Στη συγκεκριμένη κατηγορία πρέπει να συμπεριληφθούν και άνθρωποι με
41
Η κατηγορία αυτή αφορά ανθρώπους που συνήθως κινούνται στις «πιάτσες» των εξαρτημένων, έχουν όμως άλλου
τύπου προβλήματα και η σχέση τους με τις ψυχοτρόπες ουσίες είναι περιστασιακή και δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα
εξάρτησης, αλλά κινούνται στους ίδιους χώρους με τους εξαρτημένους εξαιτίας της απομόνωσης που αντιμετωπίζουν
λόγω των προβλημάτων τους.
48
48
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Αριθμός διαφορετικών ανθρώπων με άλλο αίτημα
ΠΠΑ Θεσ/νίκης
24
ΠΠΑ Λάρισας
3
ΠΠΑ Χανίων
2
ΠΠΑ Σητείας
4
1.3. Επιμέρους δράσεις που υλοποιούνται ανά πρόγραμμα
1.3.1. Πιλοτική Δράση σε συνεργασία με το Βιολογικό Αγρόκτημα Α.Π.Θ και δράσεις με άξονα
τα εναλλακτικά παραδείγματα καλλιέργειας (Θεσσαλονίκη)
Η συνεργασία του Προγράμματος
φάση (Ιούνιος-Δεκέμβριος 2015) πραγμα-
Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης με
τοποιήθηκε καλλιέργεια εποχιακών φυτών
το Βιολογικό Αγρόκτημα της Σχολής Γεωπο-
για τις ανάγκες τις κουζίνας του προγράμ-
νίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλο-
ματος. Στη δράση αυτή συμμετείχαν 17 δια-
ντος του Α.Π.Θ χρονολογείται από την ά-
φορετικά άτομα-μέλη του προγράμματος.
νοιξη του 2013. Στόχοι της δράσης είναι:
Επιπλέον, στο πλαίσιο των δρά-
-Η ευαισθητοποίηση των μελών του προ-
σεων καλλιέργειας της γης, το Πρόγραμμα
γράμματος στο όραμα και στις αρχές τις
Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης
βιολογικής γεωργίας·
ξεκίνησε τη συνεργασία του με την Α.μ.Κ.Ε
-Η εκπαίδευση των μελών του προγράμμα-
"Δευκαλίων". Η συνεργασία αφορά στην
τος στις πρακτικές της βιολογικής γεωργίας·
πραγματοποίηση σεμιναρίων και παρουσιά-
-Η παραγωγή ποιοτικών προϊόντων για τις
σεων στα παρακάτω αντικείμενα: βιολο-
ανάγκες της κουζίνας του προγράμματος
γική/ βιοδυναμική γεωργία, περιαστικές
καθώς και της συλλογικής κουζίνας στο Κοι-
καλλιέργιες, ελευθερία των σπόρων και της
νωνικό Κέντρο-Στέκι Μεταναστών·
γης, περμακουλτούρα, φυσική δόμηση, οι-
-Η κατάρτιση μελών που εκδηλώνουν ανά-
κοκοινότητες. Πραγματοποιούνται ακόμα
λογο ενδιαφέρον και η υποστήριξή τους
εργαστήρια παρασκευής: φυσικών καλλυ-
στην ανάπτυξη πρωτοβουλιών αγροτικής ε-
ντικών, σαπουνιού, ιαματικής χρήσης βοτά-
πιχειρηματικότητας, είτε μέσω ατομικών,
νων, δημιουργίας σπορείου, κομποστοποίη-
είτε μέσω κοινωνικών επιχειρήσεων.
σης, κλαδέματος, κ.α.
Η συνεργασία διακρίνεται σε δύο
Απώτερος στόχος είναι η ευαισθη-
φάσεις. Κατά την πρώτη φάση (Απρίλιος
τοποίηση των μελών του προγράμματος
2013- Απρίλιος 2014) πραγματοποιήθηκαν
στις αρχές και στις πρακτικές της βιολογικής
σεμινάρια βιολογικής γεωργίας με γεωπό-
γεωργίας και η διεύρυνση του πεδίου των
νους του αγροκτήματος. Κατά τη δεύτερη
49
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
συλλογικών δράσεων που αφορούν στο περιβάλλον και στον πρωτογενή παραγωγικό
τομέα.
1.3.2. Δράση προσέγγισης και ευαισθητοποίησης χρηστών ψυχοτρόπων ουσιών σε κεντρικά
σημεία της πόλης των Χανίων (Streetwork).
Μια από τις πρώτες δράσεις του Α-
σίας από το δρόμο στο πλαίσιο ενός προ-
νοικτού Προγράμματος Ψυχοκοινωνικής Υ-
γράμματος, με πρώτη επιλογή το Πρό-
ποστήριξης στα Χανιά ήταν η οργάνωση και
γραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χανίων
πραγματοποίηση εξορμήσεων σε κεντρικά
το οποίο είναι άμεσα προσβάσιμο και ο ε-
σημεία της πόλης τα οποία αποτελούν χώ-
ξαρτημένος έχει ήδη γνωρίσει στο δρόμο τα
ρους συνάντησης ανθρώπων με πρόβλημα
μέλη του προσωπικού. Η δεύτερη φάση της
εξάρτησης, αξιοποιώντας της μακρόχρονη
παρέμβασης αφορά στην προσπάθεια αναί-
εμπειρία του προγράμματος στη Θεσσαλο-
ρεσης των βασικών εμποδίων που αντιμε-
νίκη, το οποίο πραγματοποιούσε παρόμοια
τωπίζει ένας άνθρωπος με πρόβλημα εξάρ-
δράση μέχρι το 2009. Η δράση αυτή υλο-
τησης που κινείται για πολλές ώρες της η-
ποιήθηκε αρχικά σε συνεργασία με τη μο-
μέρας του ή και στο σύνολο αυτής στο
νάδα υποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ Χανίων,
δρόμο. Πέρα δηλαδή από την ανάγκη δια-
ενώ μετά τα μέσα του 2013 υλοποιείται
χείρισης του προβλήματος της εξάρτησης
μόνο από το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτο-
συνήθως προκύπτει πληθώρα προβλημά-
βοήθειας Χανίων. Σε εβδομαδιαία βάση μια
των ιατρικών, νομικών, οικονομικών και
ομάδα στελεχών του προγράμματος πραγ-
κοινωνικών τα οποία είναι άμεσα συνδεό-
ματοποιεί εξορμήσεις σε χώρους που κινού-
μενα και με το ζήτημα της εξάρτησης. Σε
νται άνθρωποι με πρόβλημα εξάρτησης.
αυτό το πλαίσιο η δουλειά της προσέγγισης
Στόχος της δράσης είναι η διερεύνηση των
στο δρόμο ανθρώπων με πρόβλημα εξάρ-
αναγκών των ανθρώπων αυτών, η υποστή-
τησης αποτελεί απλώς την κορυφή του πα-
ριξη τους σε σχέση με τις εκφραζόμενες α-
γόβουνου, ενώ για την κάλυψη των ανα-
νάγκες και η διασύνδεση των ανθρώπων
γκών πολλών από τους ανθρώπους που
αυτών με προγράμματα απεξάρτησης της
προσεγγίζονται στο δρόμο απαιτείται μια ο-
πόλης (για όσους ανθρώπους δε συμμετέ-
λοκληρωμένη παρέμβαση που να εμπλέκει
χουν ήδη σε κάποιο πρόγραμμα).
ένα σύνολο υπηρεσιών και άλλων τυπικών
Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης
δράσης γίνεται προσπάθεια στάθμισης της
και άτυπων φορέων κοινωνικής υποστήριξης.
κατάστασης και των προβλημάτων που α-
Κατά το 2015 πραγματοποιήθηκαν
ντιμετωπίζει ο κάθε εξαρτημένος και εν συ-
423 επαφές με 71 διαφορετικά άτομα. Από
νεχεία επιχειρείται η συνέχιση της συνεργα-
τα 71 διαφορετικά άτομα τα 54 παρακολου-
50
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
θούσαν πρόγραμμα υποστήριξης εξαρτημέ-
βαν υπηρεσίες. Στο παρακάτω γράφημα πα-
νων ενώ 17 άτομα δεν παρακολουθούσαν
ρουσιάζεται σχηματικά η ποσόστωση ανά-
πρόγραμμα υποστήριξης. Από τα 17 άτομα
μεσα σε όσους παρακολουθούσανε πρό-
που δεν παρακολουθούσαν οποιοδήποτε
γραμμα απεξάρτησης/ υποκατάστασης και
πρόγραμμα τα 4 προσήλθαν στο Πρό-
σε όσους δεν παρακολουθούσανε κανένα
γραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας και έλα-
πρόγραμμα κατά το 2015.
Γράφημα 23. Σχηματική απεικόνιση της ποσόστωσης ανάμεσα σε όσους παρακολουθούσανε πρόγραμμα
απεξάρτησης/ υποκατάστασης και σε όσους δεν παρακολουθούσανε κανένα πρόγραμμα κατά το 2015.
17
24%
Μη συμμετοχή σε πρόγραμμα
απεξάρτησης/υποκατάστασης
Συμμετοχή σε πρόγραμμα
απεξάρτησης/υποκατάστασης
54
76%
1.3.3. Σεμινάρια για το φαινόμενο της εξάρτησης και τους τρόπους αντιμετώπισης του (Χανιά
και Λάρισα)
Βασική θέση του Προγράμματος
ενεργή συμμετοχή των ανθρώπων που τα
Προαγωγής Αυτοβοήθειας είναι ότι η επιτυ-
παρακολουθούν στην υλοποίηση τους,
χής αντιμετώπιση του ζητήματος της εξάρ-
μέσα από την κατάθεση εμπειριών, γνώ-
τησης οφείλει να συμπεριλαμβάνει όχι μόνο
σεων και τον εμπλουτισμό των υπό συζή-
την ενεργό συμμετοχή των εξαρτημένων
τηση θεματικών. Η μεθοδολογία υλοποίη-
στην προσπάθεια απεξάρτησης, αλλά και να
σης των σεμιναρίων αντλείται από τις αρχές
αναδεικνύει το λόγο τους και τη βιωματική
της Κριτικής Παιδαγωγικής και των κριτικών
τους γνώση γύρω από το πρόβλημα. Σε
προσεγγίσεων της Κοινοτικής Ψυχολογίας,
αυτό το πλαίσιο το πρόγραμμα διοργανώνει
καθώς και του πεδίου των Εξαρτήσεων. Η
κύκλους εκπαιδευτικών σεμιναρίων τα ο-
εμπειρία από την υλοποίηση των σεμινα-
ποία απευθύνονται αποκλειστικά στους αν-
ρίων είναι ιδιαίτερα ικανοποιητική και τα σε-
θρώπους με προβλήματα εξάρτησης που
μινάρια αποτελούν βασικό συστατικό της
συμμετέχουν στο πρόγραμμα, καθώς και σε
πρότασης που διατυπώνει το Πρόγραμμα
μέλη του συγγενικού περιβάλλοντος εξαρ-
Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χανίων και αυτό
τημένων ατόμων. Τα σεμινάρια είναι σχε-
της Λάρισας.
διασμένα με τέτοιο τρόπο, ώστε να υπάρχει
51
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
1.3.4. Δράσεις στις φυλακές των Χανίων
Στο πλαίσιο των δράσεων αυτών το
μετά την αποφυλάκιση του και ε) ο εμπλου-
Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χα-
τισμός του εβδομαδιαίου προγράμματος
νίων σε συνεργασία με την Κοινωνική Υπη-
του Σωφρονιστικού καταστήματος με προ-
ρεσία του
Σωφρονιστικού Καταστήματος
βολές ντοκιμαντέρ και σεμινάρια. Τα εν
Αγυιάς Χανίων ξεκίνησε τον Σεπτέμβρη του
λόγω σεμινάρια και ντοκιμαντέρ που πραγ-
2015 προβολές ντοκιμαντέρ και σεμινάρια/
ματοποιούνταν στην βιβλιοθήκη του Κατα-
συζητήσεις που απευθύνονταν σε κρατού-
στήματος Κράτησης ανά δεκαπενθήμερο
μενους των φυλακών. Τα ντοκιμαντέρ και
παρακολούθησαν συνολικά 70 κρατούμε-
τα σεμινάρια που πραγματοποιήθηκαν σε
νοι.
τέσσερις συναντήσεις αφορούσαν στις αι-
Ανάλογη παρέμβαση πραγματοποι-
τίες και τους τρόπους αντιμετώπισης του
ήθηκε και στις Αγροτικές φυλακές Χανίων
φαινομένου της εξάρτησης καθώς και το
με τη συνεργασία της Κοινωνικής Υπηρε-
ρόλο της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας
σίας των φυλακών. Στη δράση αυτή προ-
στην αντιμετώπιση του φαινομένου. Στόχοι
βλήθηκε ένα ντοκιμαντέρ και πραγματοποι-
της παρέμβασης ήταν α) η ενημέρωση για
ήθηκε ένα σεμινάριο σχετικό με την αιτιο-
την φιλοσοφία και τον τρόπο λειτουργίας
παθογένεια και τους τρόπους αντιμετώπι-
του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοή-
σης της εξάρτησης το οποίο παρακολούθη-
θειας, β) η προσέγγιση ανθρώπων εντός
σαν συνολικά 25 κρατούμενοι των Αγροτι-
των φυλακών που αντιμετωπίζουν πρό-
κών φυλακών. Οι στόχοι της παρέμβασης
βλημα εξάρτησης, γ) η ανάδειξη αιτημάτων
αυτής ήταν πέρα από τους προαναφερθέ-
σχετικών με τη χρήση ουσιών, δ) η ενημέ-
ντες και η διερεύνηση περαιτέρω συνεργα-
ρωση για τις δυνατότητες και του όρους βά-
σίας με τις Αγροτικές φυλακές με βάση τις
σει των οποίων μπορεί να προσέλθει κανείς
ανάγκες και τα αιτήματα των κρατουμένων
στο Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας
του καταστήματος.
52
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
1.4. Δημογραφικά και αναλυτικά απολογιστικά στοιχεία ανά πρόγραμμα
Στη συγκεκριμένη ενότητα, παρουσιάζονται
λικία, την εργασιακή κατάσταση, το εκπαι-
για τα προγράμματα δημογραφικά και απο-
δευτικό επίπεδο, την κύρια ουσία προτίμη-
λογιστικά στοιχεία που αφορούν τους αν-
σης και τη συμμετοχή ή μη σε άλλο πρό-
θρώπους που συμμετέχουν σε αυτά42, κυ-
γραμμα απεξάρτησης των εξαρτημένων
ρίως μέσα από γραφήματα. Τα στοιχεία
που λαμβάνουν υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής
αυτά αφορούν το αίτημα, το φύλο, την η-
υποστήριξης στα προγράμματα.
Γράφημα 24. Απεικόνιση προσερχομένων ανά πρόβλημα για το οποίο απευθύνονται και ανά φύλο κατά το
2015.
Παράνομες ουσίες
Αλκοόλ
Τυχερά παιχνίδια
Άλλες εξαρτήσεις
Σύνολο
Άνδρες
Γυναίκες
Άνδρες
Γυναίκες
Άνδρες
Γυναίκες
Άνδρες
Γυναίκες
Άνδρες
Γυναίκες
ΠΠΑ
Θεσ/νίκης
274
67
41
17
14
1
0
0
329
85
ΠΠΑ Λάρισας
39
5
9
4
1
0
0
2
49
11
ΠΠΑ Χανίων
98
9
7
7
3
0
0
0
108
16
ΠΠΑ Σητείας
13
3
3
1
0
0
0
0
16
4
Σύνολο
424
84
60
29
18
1
0
2
508
116
42
Στο Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χανίων από τους 124 εξαρτημένους που έλαβαν υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, με τους 55 έγινε επαφή στη δράση προσέγγισης χρηστών στο δρόμο και ως εκ τούτου δεν διατίθενται
αναλυτικά δημογραφικά στοιχεία και εντάσσονται στην κατηγορία Άγνωστο/Άλλο.
53
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Γράφημα 25. Σχηματική απεικόνιση της ηλικίας των προσερχομένων ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης
από παράνομες ουσίες ανά πρόγραμμα κατά το 2015.
600
500
400
300
200
100
0
18-24
25-35
36-50
51+
Άγνωστο/
Άλλο
Σύνολο
341
ΠΠΑ Θεσ/νίκης
10
146
123
17
45
ΠΠΑ Λάρισας
2
18
23
0
1
44
ΠΠΑ Χανίων
4
20
26
2
55
107
ΠΠΑ Σητείας
5
3
6
2
0
16
Σύνολο
21
187
178
21
101
508
Γράφημα 26. Ηλικιακή κατανομή των προσερχομένων ανθρώπων στα προγράμματα με πρόβλημα εξάρτησης από παράνομες ουσίες κατά το 2015.
18-24
4%
Άγνωστο/ Άλλο
20%
51+
4%
25-35
37%
36-50
35%
54
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Γράφημα 27. Σχηματική απεικόνιση της ηλικίας των προσερχομένων ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης
από αλκοόλ ανά πρόγραμμα κατά το 2015.
54
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
18-24
25-35
36-50
51+
Άγνωστο/
Άλλο
Σύνολο
ΠΠΑ Θεσ/νίκης
0
9
39
10
0
58
ΠΠΑ Λάρισας
0
2
7
3
1
13
ΠΠΑ Χανίων
0
2
9
3
0
14
ΠΠΑ Σητείας
0
1
3
0
0
4
Σύνολο
0
14
58
16
1
89
Γράφημα 28. Ηλικιακή κατανομή των προσερχομένων ανθρώπων στα προγράμματα με πρόβλημα εξάρτησης από αλκοόλ κατά το 2015.
Άγνωστο/ Άλλο
1%
51+
18%
18-24
0%
25-35
16%
36-50
65%
55
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Γράφημα 29. Σχηματική απεικόνιση της ηλικίας των προσερχομένων ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης
από τυχερά παιχνίδια και άλλες εξαρτήσεις ανά πρόγραμμα κατά το 2015.
25
20
15
10
5
0
18-24
25-35
36-50
51+
Άγνωστο/
Άλλο
Σύνολο
ΠΠΑ Θεσ/νίκης
2
7
2
4
0
15
ΠΠΑ Λάρισας
0
0
2
1
0
3
ΠΠΑ Χανίων
0
1
1
1
0
3
ΠΠΑ Σητείας
0
0
0
0
0
0
Σύνολο
2
8
5
6
0
21
Γράφημα 30. Ηλικιακή κατανομή των προσερχομένων ανθρώπων στα προγράμματα με πρόβλημα εξάρτησης από τυχερά παιχνίδια και άλλες εξαρτήσεις κατά το 2015.
Άγνωστο/ Άλλο
0%
18-24
9%
51+
29%
25-35
38%
36-50
24%
56
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Γράφημα 31. Σχηματική απεικόνιση της εργασιακής κατάστασης των προσερχομένων ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης από παράνομες ουσίες ανά πρόγραμμα κατά το 2015.
600
500
400
300
200
100
0
Σταθερή
Περιστασιακή
Άνεργος
Φοιτητής
Συνταξιούχος
Άγνωστο/
Άλλο
Σύνολο
ΠΠΑ Θεσ/νίκης
64
51
157
2
3
64
341
ΠΠΑ Λάρισας
12
2
26
0
2
2
44
ΠΠΑ Χανίων
14
8
29
1
0
55
107
ΠΠΑ Σητείας
7
3
2
2
0
2
16
Σύνολο
97
64
214
5
5
123
508
Γράφημα 32. Εργασιακή κατάσταση των προσερχομένων ανθρώπων στα προγράμματα με πρόβλημα εξάρτησης από παράνομες ουσίες κατά το 2015.
Σταθερή
19%
Άγνωστο/ Άλλο
24%
Συνταξιούχος
1%
Περιστασιακή
13%
Φοιτητής
1%
Άνεργος
42%
57
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Γράφημα 33. Σχηματική απεικόνιση της εργασιακής κατάστασης των προσερχομένων ανθρώπων με πρό-
57
βλημα εξάρτησης από αλκοόλ ανά πρόγραμμα κατά το 2015.
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Σταθερή
Περιστασιακή
Άνεργος
Φοιτητής
Συνταξιούχος
Άγνωστο/
Άλλο
Σύνολο
ΠΠΑ Θεσ/νίκης
16
12
20
2
8
0
58
ΠΠΑ Λάρισας
7
0
3
0
2
1
13
ΠΠΑ Χανίων
3
1
8
1
1
0
14
ΠΠΑ Σητείας
2
1
1
0
0
0
4
Σύνολο
28
14
32
3
11
1
89
Γράφημα 34. Εργασιακή κατάσταση των προσερχομένων ανθρώπων στα προγράμματα με πρόβλημα εξάρτησης από αλκοόλ κατά το 2015.
Άγνωστο/ Άλλο
1%
Φοιτητής
3%
Συνταξιούχος
12%
Σταθερή
32%
Άνεργος
36%
Περιστασιακή
16%
58
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Γράφημα 35. Σχηματική απεικόνιση της εργασιακής κατάστασης των προσερχομένων ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης από τυχερά παιχνίδια και άλλες εξαρτήσεις ανά πρόγραμμα κατά το 2015.
58
25
20
15
10
5
0
Σταθερή
Περιστασιακή
Άνεργος
Φοιτητής
Συνταξιούχος
Άγνωστο/
Άλλο
Σύνολο
ΠΠΑ Θεσ/νίκης
4
0
6
3
2
0
15
ΠΠΑ Λάρισας
3
0
0
0
0
0
3
ΠΠΑ Χανίων
1
1
0
0
1
0
3
ΠΠΑ Σητείας
0
0
0
0
0
0
0
Σύνολο
8
1
6
3
3
0
21
Γράφημα 36. Εργασιακή κατάσταση των προσερχομένων ανθρώπων στα προγράμματα με πρόβλημα εξάρτησης από τυχερά παιχνίδια και άλλες εξαρτήσεις κατά το 2015.
Άγνωστο/ Άλλο
0%
Συνταξιούχος
14%
Σταθερή
38%
Φοιτητής
14%
Άνεργος
29%
Περιστασιακή
5%
59
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Γράφημα 37. Σχηματική απεικόνιση του εκπαιδευτικού επιπέδου των προσερχομένων ανθρώπων με πρό-
59
βλημα εξάρτησης από παράνομες ουσίες ανά πρόγραμμα κατά το 2015.
59
600
500
400
300
200
100
0
Δημοτικό
Γυμνάσιο
Λύκειο
Μεταλυκειακή
εκπαίδευση
Φοιτητής
Απόφοιτος
ΑΕΙ/ΤΕΙ
Άγνωστο/
Άλλο
Σύνολο
341
ΠΠΑ Θεσ/νίκης
42
36
117
19
6
24
97
ΠΠΑ Λάρισας
0
6
9
0
1
3
25
44
ΠΠΑ Χανίων
11
15
18
0
0
2
61
107
ΠΠΑ Σητείας
0
3
7
1
2
0
3
16
Σύνολο
53
60
151
20
9
29
186
508
Γράφημα 38. Εκπαιδευτικό επίπεδο των προσερχομένων ανθρώπων στα προγράμματα με πρόβλημα εξάρτησης από παράνομες ουσίες κατά το 2015.
Δημοτικό
10%
Άγνωστο/ Άλλο
36%
Γυμνάσιο
12%
Λύκειο
30%
Απόφοιτος ΑΕΙ/ΤΕΙ
6%
Φοιτητής
2%
Μεταλυκειακή
εκπαίδευση
4%
60
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Γράφημα 39. Σχηματική απεικόνιση του εκπαιδευτικού επιπέδου των προσερχομένων ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης από αλκοόλ ανά πρόγραμμα κατά το 2015.
60
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Δημοτικό
Γυμνάσιο
Λύκειο
Μεταλυκειακή
εκπαίδευση
Φοιτητής
Απόφοιτος
ΑΕΙ/ΤΕΙ
Άγνωστο/
Άλλο
Σύνολο
ΠΠΑ Θεσ/νίκης
2
8
33
3
2
10
0
58
ΠΠΑ Λάρισας
0
0
1
0
0
3
9
13
ΠΠΑ Χανίων
3
1
8
0
0
2
0
14
ΠΠΑ Σητείας
1
0
0
1
0
1
1
4
Σύνολο
6
9
42
4
2
16
10
89
Γράφημα 40. Εκπαιδευτικό επίπεδο των προσερχομένων ανθρώπων στα προγράμματα με πρόβλημα εξάρτησης από αλκοόλ κατά το 2015.
Άγνωστο/ Άλλο
11%
Δημοτικό
7%
Γυμνάσιο
10%
Απόφοιτος ΑΕΙ/ΤΕΙ
18%
Φοιτητής
2%
Μεταλυκειακή
εκπαίδευση
5%
Λύκειο
47%
61
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Γράφημα 41. Σχηματική απεικόνιση του εκπαιδευτικού επιπέδου των προσερχομένων ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης από τυχερά παιχνίδια και άλλες εξαρτήσεις ανά πρόγραμμα κατά το 2015.
61
25
20
15
10
5
0
Δημοτικό
Γυμνάσιο
Λύκειο
Μεταλυκειακή
εκπαίδευση
Φοιτητής
Απόφοιτος
ΑΕΙ/ΤΕΙ
Άγνωστο/
Άλλο
Σύνολο
ΠΠΑ Θεσ/νίκης
0
2
6
0
3
4
0
15
ΠΠΑ Λάρισας
0
0
0
0
0
3
0
3
ΠΠΑ Χανίων
0
1
0
0
0
2
0
3
ΠΠΑ Σητείας
0
0
0
0
0
0
0
0
Σύνολο
0
3
6
0
3
9
0
21
Γράφημα 42. Εκπαιδευτικό επίπεδο των προσερχομένων ανθρώπων στα προγράμματα με πρόβλημα εξάρτησης από τυχερά παιχνίδια και άλλες εξαρτήσεις κατά το 2015.
Άγνωστο/ Άλλο
0%
Δημοτικό
0%
Γυμνάσιο
14%
Απόφοιτος ΑΕΙ/ΤΕΙ
43%
Λύκειο
29%
Φοιτητής
14%
Μεταλυκειακή
εκπαίδευση
0%
62
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Γράφημα 43. Σχηματική απεικόνιση κύριας ουσίας προτίμησης των προσερχομένων ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης από παράνομες ουσίες ανά πρόγραμμα κατά το 2015.
62
600
500
400
300
200
100
0
Οπιούχα/
Οπιοειδή
Ινδική
κάνναβη
Κοκαΐνη
Βενζοδιαζεπίν
ες
Άγνωστο/
Άλλο
Σύνολο
341
ΠΠΑ Θεσ/νίκης
285
20
7
5
24
ΠΠΑ Λάρισας
30
8
5
0
1
44
ΠΠΑ Χανίων
39
5
5
3
55
107
6
10
0
0
0
16
360
43
17
8
80
508
ΠΠΑ Σητείας
Σύνολο
Γράφημα 44. Κύρια ουσία προτίμησης των προσερχομένων ανθρώπων στα προγράμματα με πρόβλημα
εξάρτησης από παράνομες ουσίες κατά το 2015.
Βενζοδιαζεπίνες
2%
Κοκαΐνη
3%
Άγνωστο/ Άλλο
16%
Ινδική κάνναβη
8%
Οπιούχα/ Οπιοειδή
71%
63
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Γράφημα 4543. Σχηματική απεικόνιση όσων παρακολουθούσανε πρόγραμμα απεξάρτησης/ υποκατάστασης
και όσων δεν παρακολουθούσανε κανένα πρόγραμμα ανά πρόγραμμα κατά το 2015.
63
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Μη συμμετοχή σε
άλλο πρόγραμμα
απεξάρτησης/
υποκατάστασης
Συμμετοχή σε
κάποιο άλλο
πρόγραμμα
Άγνωστο/ Άλλο
Σύνολο
ΠΠΑ Λάρισας
49
9
2
60
ΠΠΑ Χανίων
44
25
0
69
ΠΠΑ Σητείας
18
2
0
20
Σύνολο
111
36
2
149
Γράφημα 46. Σχηματική απεικόνιση της ποσόστωσης ανάμεσα σε όσους παρακολουθούσανε πρόγραμμα
απεξάρτησης/ υποκατάστασης και σε όσους δεν παρακολουθούσανε κανένα πρόγραμμα κατά το 2015.
Άγνωστο/ Άλλο
1%
Συμμετοχή σε κάποιο
άλλο πρόγραμμα
24%
Μη συμμετοχή σε
άλλο πρόγραμμα
απεξάρτησης/
υποκατάστασης
75%
64
43
Στο παρόν γράφημα, καθώς και στο επόμενο, διατίθενται στοιχεία για τα τρία περιφερειακά προγράμματα, καθώς
στο Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης προσέρχονται κατά συντριπτική πλειοψηφία άνθρωποι που
δε συμμετέχουν σε άλλο δημόσιο πρόγραμμα απεξάρτησης. Σημαντικό ποσοστό των προσερχομένων στο πρόγραμμα
της Θεσσαλονίκης συμμετέχει σε ομάδες αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας. Επιπλέον, στα συγκεκριμένα γραφήματα δεν
υπολογίζονται τα 55 άτομα από τη δράση προσέγγισης χρηστών στο δρόμων του προγράμματος των Χανίων.
64
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
1.5. Ψυχοκοινωνική υποστήριξη του συγγενικού και φιλικού περιβάλλοντος
ανθρώπων που αντιμετωπίζουν προβλήματα εξάρτησης
Μια από τις βασικές δράσεις του
β) μέσα από τις διενεργούμενες ομάδες υ-
Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
ποστήριξης γονέων και συγγενών εξαρτη-
είναι η υποστήριξη συγγενών και φίλων αν-
μένων, γ) από τη συμμετοχή συγγενών και
θρώπων με πρόβλημα εξάρτησης που δια-
σημαντικών άλλων στα διενεργούμενα σε-
τυπώνουν ανάλογο αίτημα. Η μεθοδολογία
μινάρια του προγράμματος και δ) με τη δια-
υποστήριξης και κινητοποίησης των συγγε-
σύνδεση με ανάλογες ομάδες αυτοβοή-
νών και σημαντικών άλλων των ανθρώπων
θειας/ αλληλοβοήθειας. Η ευελιξία και η ε-
με πρόβλημα εξάρτησης βασίζεται στις σύγ-
ξατομίκευση της παρέμβασης, που αποτε-
χρονες ανθρωποκεντρικές προσεγγίσεις του
λούν βασική συνιστώσα της λειτουργίας
πεδίου των εξαρτήσεων. Η υποστήριξη των
του προγράμματος, χαρακτηρίζουν και τη
συγγενών και οικείων ανθρώπων με πρό-
συγκεκριμένη δράση, έτσι ώστε οι ενδιαφε-
βλημα εξάρτησης πραγματοποιείται μέσα:
ρόμενοι συγγενείς να μπορούν να συμμετέ-
α) από ατομικές συναντήσεις υποστήριξης,
χουν στο πρόγραμμα, ανάλογα με τη φάση
ζωής και τις ανάγκες τους.
Αριθμός συγγενικών προσώπων
που έλαβαν υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης
ΠΠΑ Θεσ/νίκης
137
ΠΠΑ Λάρισας
83
ΠΠΑ Χανίων
41
ΠΠΑ Σητείας
16
Σύνολο
277
65
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
2. Δράσεις προαγωγής της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας στις τοπικές κοινωνίες με στόχο την πρόληψη ή την αντιμετώπιση της εξάρτησης και άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων
Η φιλοσοφία και οι πρακτικές της
αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας και οι κριτι-
νοοτροπία, τα έθιμα και τις συνήθειες, τις
δραστηριότητες των ανθρώπων κ.α.
κές προσεγγίσεις της επιστήμης της Ψυχο-
Οι δράσεις στην κοινότητα μπορεί
λογίας και άλλων κοινωνικών επιστημών,
να σχετίζονται με την τέχνη, τον πολιτισμό,
που αποτελούν το θεωρητικό υπόβαθρο της
την οικολογία, τον αθλητισμό, τον προβλη-
δουλειάς των Προγραμμάτων Προαγωγής
ματισμό για κοινωνικά και πολιτικά ζητή-
Αυτοβοήθειας αξιοποιούνται και σε μια
ματα της εποχής μας κ.α. και αποτελούν α-
σειρά δράσεων σε συνεργασία με φορείς
φορμή για την έναρξη ενός δημιουργικού
και τις τοπικές κοινωνίες στις οποίες απευ-
διαλόγου σχετικά με αυτά τα θέματα.
θύνεται. Οι δράσεις αυτές πραγματοποιού-
Σε αυτό τον τομέα το μεγαλύτερο
νται, δηλαδή, σε συνεργασία με πολίτες,
όγκο δράσεων έχει το Πρόγραμμα Προαγω-
συλλογικότητες, σχολεία, φορείς κ.α. της ε-
γής Αυτοβοήθειας Σητείας αφού ένας από
κάστοτε τοπικής κοινότητας.
τους βασικούς του σκοπούς είναι η δη-
Βασική αρχή των δράσεων αυτών
μιουργία δράσεων πρόληψης στην τοπική
είναι η συνδιαμόρφωσή τους από την αρχή
κοινωνία και σε όλο το νομό Λασιθίου, κα-
μέχρι το τέλος με τους ανθρώπους που
θώς αποτελεί τη μοναδική δομή στο νομό
συμμετέχουν σε αυτές. Με αυτό τον τρόπο
Λασιθίου με ανάλογους στόχους. Τα υπό-
πραγματοποιείται από κοινού με τους συμ-
λοιπα Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοή-
μετέχοντες ο σχεδιασμός, η υλοποίηση και
θειας υλοποιούν μόνο στοχευμένες δράσεις
η αξιολόγηση των δράσεων. Οι δράσεις
–πάντα με άξονα την προαγωγή της αυτο-
προκύπτουν κατά κύριο λόγο από αιτήματα,
βοήθειας/ αλληλοβοήθειας- στο πλαίσιο
ανάγκες ή προβλήματα που η ίδια η τοπική
των ανεπτυγμένων δικτύων τους στις τοπι-
κοινότητα εκφράζει, αλλά και από προτά-
κές κοινωνίες στις οποίες απευθύνονται.
σεις του προγράμματος με βάση τις ανάγκες
Βασικοί στόχοι των δράσεων
που αφουγκράζεται στη επαφή του με την
αυτών είναι:
τοπική κοινωνία. Ως αποτέλεσμα σχεδιάζο-
- Η πρόληψη της χρήσης ψυχοτρόπων
νται και υλοποιούνται μέσα στην τοπική κοι-
ουσιών και άλλων ψυχοκοινωνικών
νωνία, μαζί με την τοπική κοινωνία, με απο-
προβλημάτων.
δέκτη του οφέλους που προκύπτει απ’ αυ-
- Η προαγωγή της ιδέας της αυτοβοή-
τές, την ίδια την τοπική κοινωνία. Οι δρά-
θειας/ αλληλοβοήθειας και η εκπαί-
σεις ως εκ τούτου λαμβάνουν υπόψιν τα
δευση στην πρακτική εφαρμογή της.
πολύ συγκεκριμένα τοπικά και πολιτιστικά
-Η συνάντηση του εξαρτημένου με την
χαρακτηριστικά της κοινότητας, όπως τη
τοπική κοινωνία εκ νέου και με άλλους
66
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
όρους: Μέσα από το κοινό βίωμα και
τους μέσα σε ένα πλαίσιο συλλογικό-
την κοινή δράση «σπάνε» οι προκατα-
τητας και αλληλεγγύης.
λήψεις και τα στερεότυπα που τον συ-
- Η ενδυνάμωση των πολιτών και των
νοδεύουν, καθώς ο ίδιος γίνεται μέρος
κοινοτήτων τους, ώστε να ενισχυθεί η
ευρύτερων κοινωνικών ομάδων και
κριτική σκέψη των ανθρώπων για το
συμμετέχει σε αυτά που συμβαίνουν
υπάρχον κοινωνικοπολιτικό σύστημα,
στην πόλη του, αντί να είναι στο περι-
να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους
θώριο.
και να κερδίσουν μεγαλύτερο έλεγχο
- Η δημιουργία χώρων έκφρασης των
στις ζωές τους.
αναγκών των πολιτών και δικτύων ε-
- Η προαγωγή αξιών όπως η δημιουρ-
πικοινωνίας ανθρώπων ή/και φορέων
γία ουσιαστικών σχέσεων, η συλλογι-
με κοινούς προβληματισμούς και κοι-
κότητα, η αλληλεγγύη, η δημιουργικό-
νούς στόχους.
τητα, ο σεβασμός της διαφορετικότη-
- Η κινητοποίηση των πολιτών, ώστε
τας και των δικαιωμάτων του ανθρώ-
να αναλάβουν την ευθύνη για ζητή-
που, αξίες που αποτελούν αντίβαρο
ματα που τους αφορούν και να συμμε-
στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου και
τέχουν ενεργά στην αντιμετώπισή
συμβάλλουν στην κάλυψη των πραγματικών του αναγκών.
2.1. Δράσεις με στόχο την πρόληψη της χρήσης ψυχοτρόπων ουσιών και άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων
2.1.1. Δράσεις Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Σητείας
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτο-
σύνολο της σχολικής κοινότητας (μαθητές,
βοήθειας Σητείας αναπτύσσει στην τοπική
γονείς, εκπαιδευτικούς), καθώς και της το-
κοινωνία δράσεις με κύριο στόχο την πρό-
πικής κοινότητας (οικογένεια, σχολείο, συλ-
ληψη της χρήσης ψυχοτρόπων ουσιών και
λογικότητες, φορείς και υπηρεσίες, ΜΜΕ).
άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων. Οι
Με βάση τη φιλοσοφία του προ-
δράσεις πρόληψης του Προγράμματος Προ-
γράμματος, κάποιες από τις γενεσιουργές
αγωγής Αυτοβοήθειας Σητείας ανήκουν στις
αιτίες της χρήσης ψυχοτρόπων ουσιών και
τρίτης γενιάς παρεμβάσεις πρόληψης, που
άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων, ό-
44
έχουν δείξει πιο συνεπή αποτελέσματα . Οι
πως η βία στα σχολεία, η σχολική διαρροή,
παρεμβάσεις αυτές στόχο έχουν την προα-
ο νεανικός αλκοολισμός, η εφηβική κατά-
γωγή της υγείας του ατόμου συνολικά μέσα
θλιψη κα, είναι η αποξένωση και η απομό-
από συλλογικές δράσεις που εμπλέκουν το
νωση του ατόμου στη σύγχρονη κοινωνία,
44
Ζαφειρίδης, Φ. (1998), ο.π.π.
67
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
οι επιφανειακές σχέσεις των ανθρώπων, ο
λειτουργώντας ως πυρήνες αυτενεργού-
έντονος ανταγωνισμός, τα καταναλωτικά
ντων πολιτών.
πρότυπα και η απομάκρυνση του ατόμου
Με βάση το παραπάνω σκεπτικό, οι
από τις πραγματικές του ανάγκες. Συνεπώς,
δράσεις του προγράμματος στη Σητεία στον
η πρόληψη οφείλει να έχει στόχο την άμ-
άξονα της πρόληψης κατά το εν λόγω διά-
βλυνση των αιτιών αυτών μέσα από συλλο-
στημα διαμορφώθηκαν ως εξής:
γικές δράσεις που στοχεύουν άμεσα στη
δημιουργία ουσιαστικών σχέσεων, την επικοινωνία, τη συλλογικότητα, την αλληλεγγύη, τη συνεργατικότητα, την ανάληψη ευθυνών, τη φιλία, την αγάπη και την υποχώρηση του ατομικιστικού προτύπου ζωής.
Αυτοί είναι και οι στόχοι των δράσεων που
αναπτύσσει το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας στην κοινότητα, δράσεις στις οποίες είναι ουσιώδης η εμπλοκή γονέων και
εκπαιδευτικών που αποτελούν τα βασικά υποστηρικτικά δίκτυα παιδιών και εφήβων.
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Σητείας στα χρόνια που λειτουργεί
έχει δημιουργήσει μια παράδοση στην
πραγματοποίηση δράσεων στην τοπική κοινότητα, οι οποίες έχουν μεγάλη συμμετοχή
και αποδοχή από τους πολίτες. Επιπλέον, έχει πλέον εγκαταστήσει στην κοινότητα ουσιαστικές συνεργασίες με πολίτες, φορείς,
σχολεία και συλλογικότητες, με τους οποίους σχεδιάζονται και υλοποιούνται πολλές
από τις δράσεις του προγράμματος. Ταυτόχρονα, πολλές από τις ομάδες ανθρώπων με
τις οποίες συνεργάζεται το πρόγραμμα,
πέρα από τις από κοινού δράσεις, πραγμα-
Δράση στο Επαγγελματικό Λύκειο (ΕΠΑΛ) Σητείας
To Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Σητείας και το Επαγγελματικό Λύκειο
Σητείας συνεργάζονται από το σχολικό έτος
2011-2012 έως και σήμερα. Στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας έχουν πραγματοποιηθεί από κοινού με εκπαιδευτικούς και μαθητές πολλαπλές δράσεις45 με βάση τις εκφρασμένες από τους ίδιους ανάγκες.
Επιπρόσθετα, η παρουσία των στελεχών του προγράμματος στο σχολείο, πέρα
από τις δράσεις που πραγματοποιούνται,
συμβάλλει και στον εντοπισμό εφήβων που
τυχόν έχουν αρχίσει να πειραματίζονται με
τις ουσίες. Επιπλέον, πραγματοποιούνται
κατ’ ιδίαν συζητήσεις με εκπαιδευτικούς, όταν υπάρχει ανάλογο αίτημα από τους ίδιους, για το πώς να προσεγγίσουν εφήβους
που έχουν ξεκινήσει τον πειραματισμό με
τις ουσίες. Το γεγονός αυτό πιθανώς να επιτρέψει μια πιο άμεση παρέμβαση σε
σχέση με το ζήτημα.
Κατά το 2015 πραγματοποιήθηκαν και
σχεδιάστηκαν οι εξής δράσεις:
τοποιούν διάφορες δράσεις ανεξάρτητα,
45
Ενδεικτικά, έχει πραγματοποιηθεί εργαστήρι κατασκευής ξύλινων παιχνιδιών με εκπαιδευτικούς (βλ. Παιχνίδια του
Κόσμου) και δημιουργία μιας μόνιμης παιχνιδοθήκης μέσα στο σχολείο, σεμινάρια σε εκπαιδευτικούς με θέμα την αντιμετώπιση και την πρόληψη της εξάρτησης ψυχοτρόπων ουσιών και άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων, διαμόρφωση
του προάυλιου χώρου με εικαστική παρέμβαση στους τοίχους (Graffiti) με μαθητές και εκπαιδευτικούς κ.α.
68
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Α) Συζήτηση για την εξάρτηση, για την
τίτλο «Ανοιχτό σχολείο στην κοινότητα».
αντιμετώπιση και την πρόληψη του
Την πρώτη μέρα του τριημέρου θα πραγμα-
προβλήματος, με τους μαθητές της Β’
τοποιηθούν δράσεις από μαθητές, την δεύ-
Λυκείου: Η συζήτηση διεξήχθει στα τρία
τερη προβολή ταινιών που ανοίγουν ένα
τμήματα της Β’ Λυκείου και διήρκησε 2 δι-
διάλογο για σύγχρονα κοινωνικά ζητήματα
δακτικές ώρες με το κάθε τμήμα (σύνολο 6
και την τρίτη μέρα ομιλίες για την πρόληψη
διδακτικές ώρες) και συμμετείχαν περίπου
των εξαρτήσεων και άλλων ψυχοικοινωνι-
60 μαθητές.
κών προβλημάτων και το ρόλο του σχο-
Β) Σχεδιασμός τριήμερης εκδήλωσης
λείου σε αυτό. Η δράση αυτή πραγματοποι-
«Ανοιχτό Σχολείο στην Κοινότητα»: Ο
ήθηκε τον Απρίλιο του 2016.
σχεδιασμός των δράσεων του σχολικού έτους 2015-2016 είχε ξεκινήσει από την
προηγούμενη σχολική χρονιά με 6 εκπαιδευτικούς. Μία από τις δράσεις που προτάθηκαν ήταν η πραγματοποίηση μίας ημερίδας για την πρόληψη της εξάρτησης και τον
ρόλο του σχολείου σε αυτήν, για το σχεδιασμό της οποίας πραγματοποιήθηκε στην
αρχή του τρέχοντος σχολικού έτους κάλεσμα σε εκπαιδευτικούς, μαθητές και γονείς
για το σχεδιασμό και την υλοποίηση της,
καθώς για συζήτηση περαιτέρω ιδεών για
δράσεις. Στο κάλεσμα ανταποκρίθηκαν 2
εκπαιδευτικοί, 3 μαθητές και ο Πρόεδρος
«Παιχνίδια του Κόσμου»
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Σητείας στις δράσεις στην κοινότητα
και κυρίως σε αυτές με στόχο την πρόληψη
χρησιμοποιεί ως μέσο τα «Παιχνίδια του Κόσμου», τα οποία είναι ξύλινα παιχνίδια από
διάφορους πολιτισμούς και κατασκευάζονται από ανακυκλώσιμα υλικά. Τη συγκέντρωση πληροφοριών για αυτά τα παιχνίδια
και για τον τρόπο κατασκευής τους έχει
πραγματοποιήσει μια γαλλική οργάνωση, η
Kaloumba, με την οποία συνεργάζεται το
πρόγραμμα46.
Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων. Έτσι,
σχεδιάστηκε ένα τριήμερο εκδηλώσεων με
46
Η επιλογή των «Παιχνιδιών του Κόσμου» για τις δράσεις του προγράμματος σχετίζεται με το γεγονός ότι η Kaloumba
έχει ως στόχους την προώθηση της ανθρώπινης επικοινωνίας, τη διάδοση του παιχνιδιού ως εργαλείο εκπαίδευσης,
κοινωνικής και πολιτισμικής εξέλιξης και την ευαισθητοποίηση στις πρακτικές ανακύκλωσης, στόχοι οι οποίοι συνάδουν
με όσα αναφέρθηκαν παραπάνω για την πρόληψη. Επιπλέον, η Kaloumba για την επίτευξη των στόχων της πραγματοποιεί συλλογικές δράσεις (π.χ. εργαστήρια κατασκευής παιχνιδιών, παιχνίδι σε ανοιχτούς δημόσιους χώρους κα). Τέλος,
οι αξίες που προάγει η ενασχόληση με τα «Παιχνίδια του Κόσμου» όπως επικοινωνία, η δημιουργικότητα, η ενεργοποίηση, η συνεργατικότητα κα συμφωνούν με τις αξίες της πρόληψης.
69
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Κατά το 2015 το πρόγραμμα πραγμα-
δ) δύο παραστάσεις στο πλαίσιο του 6ου
τοποίησε παραστάσεις με τα «Παιχνίδια του
Παιδικού Φεστιβάλ Αγίου Νικολάου (περί-
Κόσμου» που περιλαμβάνουν την παρουσί-
που 500 άτομα).
αση των παιχνιδιών σε κάποιο δημόσιο
χώρο και παιχνίδι με αυτά ομαδικά. Αποτελούν μια σημαντική αφορμή για τη γνωριμία του προγράμματος με ένα καινούριο
πλαίσιο ή την κοινότητα μέσα σε ένα κλίμα
ομαδικότητας και συνεργασίας. Κατά τη
διάρκεια του 2015 πραγματοποιήθηκαν 5
παραστάσεις με τα «Παιχνίδια του Κόσμου»:
α) Στο Δημοτικό Σχολείο Γούδουρα Σητείας
σε συνεργασία με τη διευθύντρια του σχολείου και τη Σχολική Σύμβουλο Δημοτικής
Εκπαίδευσης (25 παιδιά, 4 εκπαιδευτικοί, 5
γονείς).
β) Στο Δημοτικό Σχολείο Ζάκρου Σητείας σε
συνεργασία με την διευθύντρια του σχο-
Δράση στο 2ο Δημοτικό Σητείας
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Σητείας συνδιαμόρφωσε με εκπαιδευτικούς και γονείς του 2ου Δημοτικού Σχολείου Σητείας δράση που αφορούσε στην
κατασκευή επιδαπέδιων παιχνιδιών στον
προαύλιο χώρο του σχολείου. Ο σχεδιασμός
της δράσης ξεκίνησε στις αρχές του σχολικού έτους 2014 – 2015, μετά από αίτημα
εκπαιδευτικών του σχολείου. Στο σχεδιασμό της δράσης συμμετείχαν συνολικά 11
εκπαιδευτικοί, 35 γονείς και 7 παιδιά. Η
δράση υλοποιήθηκε τον Απρίλιο του 2015
με τη συμμετοχή περίπου 60 ατόμων (γονέων, μαθητών, εκπαιδευτικών).
λείου και τη Σχολική Σύμβουλο Δημοτικής
Εκπαίδευσης (31 παιδιά, 6 εκπαιδευτικοί, 2
γονείς).
γ) Στο Δημοτικό Σχολείο Σφάκας Σητείας σε
συνεργασία με τη διευθύντρια του σχολείου
και τη Σχολική Σύμβουλο Δημοτικής Εκπαίδευσης (57 παιδιά, 8 εκπαιδευτικοί, 15 γονείς).
70
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Δίκτυο Συνεργασίας Εκπαιδευτικών
για την Πρόληψη της εξάρτησης και
άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων
To Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτο-
δουλειά. Στόχος του Φεστιβάλ ήταν η ανά-
βοήθειας Σητείας κάλεσε σε συνεργασία
συμμετοχή περισσότερων
τους εκπαιδευτικούς της Α’Βάθμιας και της
σε αυτό. Στον σχεδιασμό και την υλοποίηση
Β’ Βάθμιας Εκπαίδευσης Σητείας με σκοπό
του Φεστιβάλ ενεπλάκησαν ενεργά 7 εκπαι-
τη δημιουργία ενός «Δικτύου Συνεργασίας
δευτικοί και 13 έφηβοι. Στη δράση προσήλ-
Εκπαιδευτικών για την πρόληψης της εξάρ-
θαν 250 άτομα (γονείς, εκπαιδευτικοί, έφη-
τησης και άλλων ψυχοκοινωνικών προβλη-
βοι, παιδιά, πολίτες).
δειξη εναλλακτικών παραδειγμάτων και
πρακτικών εκπαίδευσης, καθώς και το άνοιγμα του Δικτύου στη κοινότητα για τη
εκπαιδευτικών
μάτων» στα σχολεία. Στο κάλεσμα ανταποκρίθηκαν 21 εκπαιδευτικοί με τους οποίους
πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις για το
σχεδιασμό δράσεων και τους στόχους που
θα μπορούσε να έχει το υπό διαμόρφωση
Δίκτυο. Βασικούς στόχους του Δικτύου αποτελούν η αλληλοϋποστήριξη σε θέματα
που αφορούν τη σχολική κοινότητα και ο
σχεδιασμός δράσεων για την ανάδειξη εναλλακτικών παραδειγμάτων και πρακτικών
εκπαίδευσης που, μεταξύ άλλων, μπορούν
να συμβάλλουν στην πρόληψη.
Το πρόγραμμα σε συνεργασία με το
Δίκτυο Εκπαιδευτικών πραγματοποίησε και
σχεδίασε τα εξής:
Α) Φεστιβάλ Ταινιών για την Εκπαίδευση
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Σητείας σε συνεργασία με το Δίκτυο Εκπαιδευτικών διοργάνωσε το «Φεστιβάλ Ταινιών για την Εκπαίδευση». Στο Φεστιβάλ
πραγματοποιήθηκαν προβολές ταινιών σχετικές με την εκπαίδευση, καθώς και παράλληλες δράσεις για παιδιά νηπιαγωγείου και
δημοτικού. Ακόμη παιδιά της θεατρικής ομάδας του 1ου Γυμνασίου μίλησαν για την
εμπειρία της συμμετοχής τους στην ομάδα
Β) Εργαστήρι και έκθεση φωτογραφίας
Ύστερα από την πραγματοποίηση της δράσης «Φεστιβάλ Ταινιών για την Εκπαίδευση» αναδύθηκε η ανάγκη προσέγγισης
περισσότερων εφήβων. Γι’ αυτό το λόγο το
πρόγραμμα σε συνεργασία με το Δίκτυο ξεκίνησαν το σχεδιασμό ενός εργαστηρίου και
μίας έκθεσης φωτογραφίας αποκλειστικά
για εφήβους. Το θέμα της έκθεσης θα αφορά τα αδέσποτα ζώα και τη φιλοζωία,
αυτή, συζητώντας για τη διαδικασία της μάθησης μέσα από την τέχνη και συλλογική
71
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
προκειμένου να θιγεί το ζήτημα των αδέ-
την τέχνη της φωτογραφίας. Η δράση θα
σποτων ζώων στην πόλη και με στόχο την
συνδιοργανωθεί με τον Φιλοζωικό Σύλλογο
ευαισθητοποίηση για αυτό το ζήτημα. Το
της πόλης. Στο σχεδιασμό της δράσης συμ-
εργαστήρι θα εισηγηθεί ένας φωτογράφος
μετέχουν ενεργά 4 εκπαιδευτικοί και 3 μέλη
που θα προσφέρει τεχνικές γνώσεις, καθώς
του συλλόγου. Η δράση πραγματοποιήθηκε
και έναν προσανατολισμό για το πώς ανα-
το Μάρτιο του 2016.
δεικνύουμε ένα κοινωνικό ζήτημα μέσα από
2.1.2. Δράσεις Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χανίων
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτο-
τίτλο «Η ενεργή σχολική κοινότητα ως αντί-
βοήθειας Χανίων σχεδίασε και υλοποίησε
βαρο σε λογικές ψυχολογικοποίησης στο
κατά το σχολικό έτος 2014-2015 σε συνερ-
χώρο του σχολείου».
γασία με τη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκ-
Επιπλέον, στο πλαίσιο του ίδιου
παίδευσης Νομού Χανίων και την Περιφε-
προγράμματος σχεδιάστηκε και υλοποιή-
ρειακή Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας και Δευ-
θηκε σεμινάριο καθώς και προβολή ντοκι-
τεροβάθμιας Εκπαίδευσης Κρήτης στο πλαί-
μαντέρ ανάλογου ενδιαφέροντος σε μαθη-
σιο του Προγράμματος του ΥΠΑΙΘ «Κοινω-
τές του Γυμνασίου Βάμου. Στις δράσεις αυ-
νικό Σχολείο» κύκλο εκπαιδευτικών σεμινα-
τές συμμετείχαν συνολικά 80 άτομα, εκπαι-
ρίων σε καθηγητές του ΕΠΑΛ Χανίων καθώς
δευτικοί και μαθητές.
και του Γυμνασίου και Λυκείου Βάμου με
2.2. Ομιλίες στην κοινότητα
Α) Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοή-
«Εξαρτήσεις και Κοινωνία», που πραγματο-
θειας Θεσσαλονίκης συμμετείχε σε εκδή-
ποιήθηκε την Κυριακή 15 Νοεμβρίου στο
λωση στην Αλεξάνδρεια Ημαθίας με τίτλο
Δημαρχείο Αλεξάνδρειας με τις εξής εισηγή-
«Εξαρτήσεις στη σύγχρονη εποχή», που
σεις:
πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 24 Ιουνίου
- Η ιστορική εξέλιξη της εξάρτησης και η α-
2015 με ομιλητές τους: Γεωργίου Αλέξαν-
ντιμετώπισή της στη σύγχρονη εποχή.
δρο, συντονιστή του Προγράμματος Προα-
Γεωργίου Αλέξανδρος, συντονιστής Προ-
γωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης, και Λο-
γράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσ-
γαρά Νικηφόρο, στέλεχος του Προγράμμα-
σαλονίκης.
τος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονί-
- Απεξάρτηση: το πέρασμα από την από-
κης.
γνωση στην ελευθερία.
Β) Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοή-
Λογαράς Νικηφόρος, στέλεχος Προγράμμα-
θειας Θεσσαλονίκης συμμετείχε σε εκδή-
τος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονί-
λωση στην Αλεξάνδρεια Ημαθίας με τίτλο
κης.
72
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Γ) Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοή-
«Συζητώντας για τις εξαρτήσεις: Η πρό-
θειας Σητείας συμμετείχε στην εκδήλωση
ληψη του προβλήματος και ο ρόλος των το-
με θέμα «Ασφάλεια στο Διαδίκτυο» που
πικών κοινωνιών». Στην ομιλία προσήλθαν
διοργάνωσαν η Σχολική Σύμβουλος Προ-
περίπου 60 άτομα, γονείς και εκπαιδευτικοί.
σχολικής Αγωγής Σητείας, η Σχολική Σύμβουλος Δημοτικής Εκπαίδευσης Σητείας, ο
Σύλλογος
Εκπαιδευτικών
Πρωτοβάθμιας
Εκπαίδευσης Σητείας «Ο ΜΥΣΩΝ» και οι
διευθυντές/ντριες & Προιστάμενοι/ες Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Σητείας. Η εισήγηση με την οποία συμμετείχε το πρόγραμμα στην εν λόγω εκδήλωση είχε τίτλο
«Συζητώντας με τους γονείς για τις προβληματικές
διαστάσεις
χρήσης
του
διαδι-
κτύου». Στην εκδήλωση προσήλθαν περίπου 80 άτομα, γονείς και εκπαιδευτικοί.
Δ) Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Σητείας συμμετείχε στη διημερίδα
που διοργάνωσε στο Παλαίκαστρο Σητείας
ο Πολιτιστικός Λαογραφικός Σύλλογος Παλαικάστρου «Ίτανος» με θέμα εισήγησης
2.3. Προβολές ταινιών και ντοκιμαντέρ
2.3.1. Θεατρική Παράσταση του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος «Ανασκαφή 1»
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας
κείμενα σπουδαίων λογοτεχνών της πόλης.
Θεσσαλονίκης φιλοξένησε στις 15/12 την
Την παράσταση παρακολούθησαν τα μέλη
παραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου
του προγράμματος και οι συγγενείς τους,
Ελλάδος «Ανασκαφή 1». Ένα ταξίδι στις
καθώς και ενδιαφερόμενοι πολίτες.
γειτονιές της Θεσσαλονίκης με όχημα τα
73
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
2.3.2. Προβολή Ντοκιμαντέρ «ΑGORA, ΑΠΟ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ», του Γ.Αυγερόπουλου
ΚΡΑΤΙΑ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ», του Γ.Αυγερόπουλου σε συνεργασία με το Δήμο Σητείας. Το
ντοκιμαντέρ προβλήθηκε τον Ιούλιο στο
πλαίσιο των καλοκαιρινών πολιτιστικών εκδηλώσεων «Κορνάρεια» του Δήμου Σητείας, σε συνεργασία με τη Small Planet
Productions. Σκοπός αυτής της προβολής ήταν η έναρξη ενός εποικοδομητικού διαλόγου για τα σημερινά ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Στο τέλος της προβολής πραγματοποιήθηκε διαδικτυακή συζήτηση μέσω
Skype με το κοινό και με το δημιουργό του
ντοκιμαντέρ. Στην υλοποίηση της προβολής
ενεπλάκησαν ενεργά 4 πολίτες και 2 άνθρωΤο Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτο-
ποι που λαμβάνουν υπηρεσίες υποστήριξης
βοήθειας Σητείας διοργάνωσε την προβολή
από το πρόγραμμα. Στην προβολή προσήλ-
του ντοκιμαντέρ «AGORA, ΑΠΟ ΤΗ ΔΗΜΟ-
θαν περίπου 80 άτομα.
2.3.3. Συμμετοχή στην οργάνωση του 3ου Κινηματογραφικού Πανοράματος Χανίων
Όπως ειπώθηκε παραπάνω, στο
πλαίσιο της ψυχοκοινωνικής στήριξης των
ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης, ένα
από τα βασικά ζητούμενα είναι και η συμμετοχή και ανάπτυξη πολιτιστικών δράσεων
σε συνεργασία με φορείς και συλλογικότητες της τοπικής κοινωνίας. Απώτερος στόχος του σχεδιασμού και της υλοποίησης τέτοιων συνεργασιών είναι η ενθάρρυνση της
συμμετοχής των ανθρώπων που παρακολουθούν το πρόγραμμα σε κοινωνικές και
πολιτιστικές δραστηριότητες ώστε να καταστούν με ενεργητικό και δημιουργικό τρόπο
κοινωνοί των πολιτιστικών δρώμενων της
πόλης.
74
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Με βάση το παραπάνω σκεπτικό το
όσο και στην περαιτέρω οργάνωση και δια-
πρόγραμμα συμμετείχε ως συνδιοργανωτής
μόρφωση του κινηματογραφικού πανορά-
για πρώτη φορά το 2015 στην οργάνωση
ματος.
του 3ου Κινηματογραφικού Πανοράματος
Η επαφή των μελών του προγράμ-
Χανίων που πραγματοποιήθηκε στις 28/10–
ματος με την οργάνωση του κινηματογρα-
1/11 στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων με την
φικού πανοράματος συνέβαλε τόσο στον ε-
προβολή των εξής κοινωνικοπολιτικών ντο-
μπλουτισμό των ερεθισμάτων τους καθώς
κιμαντέρ:
αποτέλεσε μια σημαντική ευκαιρία επαφής
- Ο Λόγος των Αποκλεισμένων, του
με ανθρώπους της τέχνης και του πολιτι-
Γιώργου Κεραμμιδιώτη
σμού όσο και στην δημιουργία διαρκούς
- Αγορά, του Γιώργου Αυγερόπουλου
διαλόγου του προγράμματος με τα πολιτι-
- Το μέσα φως, του Στάρου Ψυλλάκη.
στικά δρώμενα της πόλης. Έδωσε, επι-
Το πρόγραμμα συνέστησε μια ο-
πλέον, την ευκαιρία σε ανθρώπους που α-
μάδα μελών που παρακολουθούν το πρό-
ντιμετωπίζουν ζήτημα εξάρτησης να επανα-
γραμμα η οποία συμμετείχε τόσο στην διεκ-
συνδεθούν με την τοπική κοινωνία και να
περαίωση τεχνικών ζητημάτων που αφο-
συμμετέχουν ισότιμα και ενεργά στα πολι-
ρούσαν το πανόραμα όπως λ.χ. η αφισο-
τιστικά και κοινωνικά δρώμενα της πόλης
κόλληση και η γραμματειακή υποστήριξη
πράγμα που αποτελεί βασικό ζητούμενο της
δουλειάς του προγράμματος.
75
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
2.4. Συμμετοχή σε διοργανώσεις άλλων συλλογικοτήτων
Ένας από τους βασικούς άξονες φι-
Με βάση το παραπάνω σκεπτικό, το πρό-
λοσοφίας του προγράμματος είναι η έμ-
γραμμα συνεργάζεται και υλοποιεί συλλογι-
φαση στην κοινωνικοπολιτική και πολιτι-
κές δράσεις με φορείς, συλλογικότητες και
σμική διάσταση των αιτιών των σύγχρονων
πρωτοβουλίες πολιτών της τοπικής κοινω-
ψυχοκοινωνικών προβλημάτων και η έμ-
νίας που αναπτύσσουν δράσεις που προά-
φαση στην αξία της αλληλοβοήθειας και αλ-
γουν την αλληλεγγύη και την αλληλοβοή-
ληλεγγύης ως βασικών οδών υπέρβασης
θεια και που θέτουν τον προβληματισμό για
αυτών των προβλημάτων.
την κοινωνική και πολιτική διάσταση των
σύγχρονων
ψυχοκοινωνικών
προβλημά-
των.
2.4.1. Συμμετοχή του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης στο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτο-
Το πρόγραμμα συμμετέχει από κοι-
βοήθειας Θεσσαλονίκης, έχοντας αναπτύξει
νού με τους ανθρώπους του χώρου στο φε-
στα χρόνια λειτουργίας του ένα σημαντικό
στιβάλ, καθώς η κινητοποίηση και η ενερ-
δίκτυο σχέσεων με συλλογικότητες της πό-
γοποίηση των ανθρώπων στο πλαίσιο συλ-
λης, συμμετέχει κάθε χρόνο στο Αντιρατσι-
λογικών και αλληλέγγυων δράσεων αποτε-
στικό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης βοηθώντας
λεί βασικό στοιχείο του τρόπου λειτουργίας
είτε στην διοργάνωση και το στήσιμο του
του προγράμματος. Τέλος, σημαντική θεω-
(αφισοκολλήσεις, στήσιμο σταντ, βάρδιες),
ρείται, μέσα από τη συμμετοχή στο Αντιρα-
είτε οργανώνοντας συγκεκριμένες δράσεις
τσιστικό Φεστιβάλ, η συνάντηση των εξαρ-
(προβολές ντοκιμαντέρ, συζητήσεις, θεα-
τημένων με άλλες κοινωνικά αποκλεισμένες
τρικά δρώμενα), καθώς και με ενημερωτικό
ομάδες και με συλλογικότητες διεκδίκησης
σταντ.
των δικαιωμάτων τους.
2.4.2. Συμμετοχή του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης στο Φεστιβάλ
«Εθισμένοι στη Ζωή» του Ο.ΚΑ.ΝΑ.
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτο-
«Πρόληψη - Θεραπεία - Επανένταξη». Το
βοήθειας Θεσσαλονίκης συμμετείχε στο Φε-
Φεστιβάλ πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη
στιβάλ του Ο.ΚΑ.ΝΑ. «Εθισμένοι στη ΖΩΗ»,
10 Σεπτεμβρίου 2015 στη Θεσσαλονίκη
το οποίο έδωσε έμφαση στο τρίπτυχο
(Νέα Παραλία).
76
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
2.4.3. Συμμετοχή του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Σητείας σε διοργανώσεις συλλογικοτήτων της πόλης
Βασικό στοιχείο της φιλοσοφίας του
Β) Στην πραγματοποίηση δράσεων με
Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
την ΑμΚΕ «Κόντρα» στο πλαίσιο των χρι-
Σητείας είναι η πλαισίωση ή ενίσχυση συλ-
στουγεννιάτικων εκδηλώσεων που διοργά-
λογικοτήτων της κοινότητας στις δράσεις
νωσε η Δημοτική Κοινότητα Σητείας και ο
τους, αλλά και η συνεργασία μαζί τους για
Δημοτικός Οργανισμός Κοινωνικοπολιτιστι-
την υλοποίηση δράσεων από κοινού. Πέρα
κής Ανάπτυξης Σητείας (ΔΟΚΑΣ). Η συνερ-
από δράσεις που έχουν αναφερθεί ήδη, το
γασία αυτή αφορούσε στην πραγματοποί-
πρόγραμμα κατά το 2015 συμμετείχε στις
ηση τρίωρου εργαστηρίου κατασκευής χει-
παρακάτω δράσεις:
ροποίητων χριστουγεννιάτικων στολιδιών.
Α) Στην πραγματοποίηση της παράστα-
Επιπλέον
πραγματοποιήθηκε
εργαστήρι
σης της νεανικής θεατρικής ομάδας «Γελλάς
σχεδιασμού φιγούρας Καραγκιόζη καθώς
το μεγαλείο σου». Η εν λόγω θεατρική ο-
και παράσταση Καραγκιόζη. Στη δράση
μάδα προσέγγισε για συνεργασία το Πρό-
συμμετείχαν 54 άτομα, γονείς και παιδιά.
γραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Σητείας
Γ) Μέλη της ομάδας “SitiaMoms Unite”
και την ΑμΚΕ «Κόντρα» προκειμένου να υ-
προσέγγισαν το πρόγραμμα για συνδιοργά-
ποστηρίξει οικονομικά την τελευταία. Στο
νωση εκδηλώσεων σχετικά με το σχολικό
πλαίσιο αυτής της συνεργασίας το πρό-
εκφοβισμό στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Η-
γραμμα βοήθησε στην υλοποίηση της πα-
μέρας κατά του Σχολικού εκφοβισμού. Στη
ράστασης και τα έσοδα διατέθηκαν στην
συνάντηση συμμετείχαν 2 μέλη της ομάδας
ΑμΚΕ «Κόντρα». Προσήλθαν περίπου 300
και διερευνήθηκε η πιθανότητα συνεργα-
άτομα.
σίας και για περαιτέρω δράσεις. Η δράση
αυτή τελικά δεν πραγματοποιήθηκε.
2.4.4. Συμμετοχή του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χανίων στο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ Χανίων
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτο-
Θεόδωρο Μεγαλοοικονόμου, Ψυχίατρο, τ.
βοήθειας Χανίων συμμετείχε για 3η συνεχή
διευθυντή του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου
ο
χρονιά στο 10 Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ
Αττικής. Η ομιλία αυτή παρουσίασε τις τρα-
Χανίων που πραγματοποιήθηκε στις 27 & 28
γικές επιπτώσεις της διογκούμενης καπιτα-
Ιουνίου στο πάρκο Ειρήνης και Φιλίας με
λιστικής κρίσης των σύγχρονων κοινωνιών
δύο δράσεις. Η πρώτη αφορούσε μια ομι-
και τα αδιέξοδα που έχουν δημιουργηθεί και
λία/συζήτηση με θέμα «Καπιταλισμός και
άνοιξε έναν πολύτιμο διάλογο με τους πολί-
Ψυχική Υγεία» με ομιλητές τον κ. Φοίβο Ζα-
τες που την παρακολούθησαν σχετικά με
φειρίδη, Ψυχίατρο, τ. Αναπληρωτή καθη-
τους τρόπους υπέρβασης των αδιεξόδων
γητή των Εξαρτήσεων του Α.Π.Θ. και τον κ.
77
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
αυτών και την ανάγκη συλλογικών αντιστάσεων.
Επιπλέον, η συμμετοχή του προγράμματος στο αντιρατσιστικό φεστιβάλ α-
Η δεύτερη δράση αφορούσε στα
φορούσε και την παροχή βοήθειας των
«Παιχνίδια του Κόσμου» της γαλλικής ορ-
διοργανωτών του φεστιβάλ σε πιο τεχνικά
γάνωσης Kaloumba. Πρόκειται για ξύλινα
θέματα, όπως αυτά της αφισοκόλλησης,
παραδοσιακά παιχνίδια από όλο τον κόσμο
στα οποία ενεπλάκησαν άνθρωποι με πρό-
που κατασκευάστηκαν από ανακυκλώσιμα
βλημα εξάρτησης που παρακολουθούν το
υλικά από μέλη που παρακολουθούν το
Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας. Η
πρόγραμμα και που στόχο έχουν την προώ-
εν λόγω εμπλοκή είχε πολλαπλά οφέλη για
θηση της ανθρώπινης επικοινωνίας, τη διά-
τους ανθρώπους με ζήτημα εξάρτησης κα-
δοση του παιχνιδιού ως μέσο εκπαίδευσης
θώς αποτέλεσε αφορμή τόσο για την ενερ-
και την ευαισθητοποίηση των πολιτών σε
γοποίηση και κινητοποίηση τους για την ορ-
πρακτικές ανακύκλωσης.
γάνωση συλλογικών δράσεων όσο και για
την επανασύνδεσή τους με δρώμενα και πολίτες της τοπικής κοινωνίας.
2.4.5. Συμμετοχή του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Λάρισας στο Αντιρατσιστικό
Φεστιβάλ Λάρισας
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτο-
πόλης, με ενημερωτικό περίπτερο καθώς
βοήθειας Λάρισας συμμετείχε στο 12ο Αντι-
και με ένα θεματικό εργαστήριο με τίτλο:
ρατσιστικό Φεστιβάλ στη Λάρισα (Παρα-
«Η αξία της αυτοβοήθειας/αλληλοβοήθειας
σκευή 25/9 και Σάββατο 26/9), το οποίο
στην αντιμετώπιση των εξαρτήσεων: Η
διοργάνωσε η Αντιρατσιστική Πρωτοβουλία
πρόταση του Προγράμματος Προαγωγής
Λάρισας από κοινού με συλλογικότητες της
Αυτοβοήθειας Λάρισας».
2.5. Δράσεις υποστήριξης δημιουργίας και πλαισίωσης ομάδων και πρωτοβουλιών αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτο-
στην υποστήριξη ομάδων που ήδη λειτουρ-
βοήθειας παρέχει τεχνογνωσία και υποστή-
γούν για ζητήματα που αφορούν τον τρόπο
ριξη για τη δημιουργία και τη λειτουργία ο-
λειτουργίας τους. Επίσης παρέχει υποστή-
μάδων και πρωτοβουλιών αυτοβοήθειας/
ριξη σε πρακτικά ζητήματα που ανακύπτουν
αλληλοβοήθειας για διάφορα ζητήματα υ-
όπως η παροχή χώρου συναντήσεων ή ζη-
γείας και ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Η υ-
τήματα που αφορούν στην επικοινωνία της
ποστήριξη αυτή αφορά είτε στην παροχή
εκάστοτε ομάδας με την τοπική κοινωνία.
τεχνογνωσίας για το στήσιμο ομάδων, είτε
78
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
2.5.1. Υποστήριξη δημιουργίας και λειτουργίας ομάδων αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας.
Τα Προγράμματα Προαγωγής Αυ-
- Νοητική Αναπηρία,
τοβοήθειας έχουν αναπτύξει τεχνογνωσία
- Κινητική Αναπηρία,
υποστήριξης δημιουργίας και λειτουργίας ο-
- Συγγενείς ανθρώπων με νοητικές αναπη-
μάδων αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας. Η
ρίες,
ακολουθούμενη μεθοδολογία που περιλαμ-
- Συγγενείς παιδιών με καρκίνο,
βάνει σεμινάρια στους ενδιαφερόμενους,
- Γονείς παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες,
παροχή επικουρικού υλικού, διαρκή συνερ-
- Γονείς παιδιών με νεοπλασματικές ασθέ-
γασία με τους ενδιαφερόμενους και μετά τη
νειες,
δημιουργία της ομάδας, η οποία βασίζεται
- Ζητήματα Κακοποίησης,
στις σύγχρονες μεθοδολογίες που ακολου-
- Χρήστες ψυχοτρόπων ουσιών,
θούνται διεθνώς47. Όλα αυτά τα χρόνια λει-
- Άνθρωποι με προβλήματα εξάρτησης πέρα
τουργίας τα προγράμματα υποστήριξαν τη
από ψυχοτρόπες ουσίες,
δημιουργία και στη συνέχεια τη λειτουργία
- Συγγενείς χρηστών ψυχοτρόπων ουσιών
ομάδων και πρωτοβουλιών αυτοβοήθειας/
και μη φαρμακευτικά εξαρτημένων,
αλληλοβοήθειας στα εξής πεδία:
- Συγγενείς ανθρώπων με ψυχιατρική εμπει-
- Μεσογειακή Αναιμία,
ρία,
- Νεανικό Διαβήτη,
- Προβλήματα ψυχικής υγείας,
- Σκλήρυνση κατά πλάκας,
- Άτομα με ψυχιατρική εμπειρία.
79
- Καρκίνο,
2.5.2. Διασύνδεση, συνεργασία και πλαισίωση ομάδων και πρωτοβουλιών αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας
Όλα αυτά τα χρόνια, τα Προγράμ-
ζητήματα υγείας και για διάφορα ψυχοκοι-
ματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας ανέπτυξαν
νωνικά προβλήματα. Χάρη σε αυτή τη συ-
στις πόλεις στις οποίες δραστηριοποιούνται,
νεργασία τα Προγράμματα Προαγωγής Αυ-
ένα σημαντικό δίκτυο με ομάδες και πρωτο-
τοβοήθειας ήταν σε θέση να διασυνδέουν
βουλίες αυτοβοήθειας / αλληλοβοήθειας για
47
Η ακολουθούμενη μεθοδολογία υποστήριξης δημιουργίας ομάδων αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας βασίζεται στη διεθνή βιβλιογραφία και εμπειρία. Στο πλαίσιο αυτό έχει αξιοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό η συμμετοχή (από το 2005 ως
τακτικό μέλος) του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ειδικών για την υποστήριξη ομάδων αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας. Χάρη στις συνεργασίες που έχουν δημιουργηθεί αξιοποιούνται οι βέλτιστες πρακτικές σε διεθνές επίπεδο.
79
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
ανθρώπους με ανάλογα προβλήματα με αυ-
ίδιων των ομάδων και πρωτοβουλιών αυτο-
τές τις ομάδες καθώς και να συνεργάζονται
βοήθειας/ αλληλοβοήθειας.
με τις ομάδες αυτές, όταν υπήρχε ανάλογο
- Διοργάνωση επιστημονικών συνεδρίων και
αίτημα. Τα σημαντικότερα επίπεδα της συ-
ημερίδων από κοινού με τους άμεσα ενδια-
νεργασίας αφορούσαν: α) στη διάχυση της
φερόμενους και συμμετέχοντες/ούσες σε ο-
φιλοσοφίας των ομάδων αυτοβοήθειας /
μάδες και πρωτοβουλίες αυτοβοήθειας / αλ-
αλληλοβοήθειας στην κοινότητα μέσω δια-
ληλοβοήθειας.
φόρων δράσεων (εκπαιδευτικά σεμινάρια
- Παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού με βάση
σε γενικό πληθυσμό, δημοσιεύσεις, προ-
τον αδιαμεσολάβητο λόγο των συμμετεχό-
σκλήσεις για συμμετοχές σε ημερίδες/συνέ-
ντων σε ομάδες και πρωτοβουλίες αυτοβο-
δρια και των ίδιων των ομάδων, συνδιοργά-
ήθειας/ αλληλοβοήθειας.
νωση συνεδρίων με τις ίδιες τις ομάδες για
Τέλος, η αναζήτηση στέγης, χώρου
το έργο τους), β) στην υποστήριξη σε πρα-
για την πραγματοποίηση των συναντήσεων
κτικό επίπεδο και σε επίπεδο συνηγορίας
των ομάδων αυτοβοήθειας/ αλληλοβοή-
του έργου των επιμέρους ομάδων και αδια-
θειας αποτελεί έντονο πρόβλημα που α-
μεσολάβητης ανάδειξης του λόγου των ά-
φορά τις ομάδες. Η διεθνής βιβλιογραφία
μεσα ενδιαφερομένων (μέσω κοινών δρά-
περιγράφει ως σημαντική στήριξη εκ μέ-
σεων διεκδίκησης, δημοσιοποίησης κλπ) γ)
ρους των επαγγελματικών προγραμμάτων
στην ευαισθητοποίηση των επιστημόνων
την παροχή χώρου στις ομάδες αυτοβοή-
που ασχολούνται στο πεδίο για τη σημασία
θειας.
και τον τρόπο λειτουργίας των ομάδων αυτοβοήθειας / αλληλοβοήθειας.
Συνοπτικά οι σημαντικότερες δρά-
Κατά το 2015, το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης προσέφερε χώρο σε 5 διαφορετικές ομάδες αυ-
σεις σε αυτό το πλαίσιο είναι οι εξής:
τοβοήθειας γονέων και συγγενών εξαρτη-
-Συστηματική υποστήριξη των ομάδων και
μένων ατόμων, οι οποίες χρησιμοποιούσαν
πρωτοβουλιών των άμεσα ενδιαφερομένων
το χώρο σε εβδομαδιαία βάση, σε μία ο-
πολιτών τόσο σε πρακτικά ζητήματα όσο
μάδα αυτοβοήθειας ανθρώπων με πρό-
και σε επίπεδο συνηγορίας και υποστήριξης
βλημα εξάρτησης από τα τυχερά παιχνίδια,
των δράσεων τους.
σε μια ομάδα συγγενών ανθρώπων με πρό-
- Συμβολή του Προγράμματος Προαγωγής
βλημα εξάρτησης από τυχερά παιχνίδια και
Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης στη δημιουρ-
σε μία ομάδα αυτοβοήθειας ανθρώπων με
γία του Δικτύου Συλλόγων και Εταιρειών για
ψυχικά προβλήματα. Πέρα από την παροχή
τη Σωματική Υγεία σε συνεργασία με το
χώρου, έχει δημιουργηθεί ένα πολύ σημα-
Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας του
ντικό δίκτυο με τα μέλη των ομάδων. Στο
Α.Π.Θ.
πλαίσιο αυτού του δικτύου τα μέλη των ο-
- Διευκόλυνση της συμμετοχής σε επιστη-
μάδων αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας α-
μονικές ημερίδες και συνέδρια μελών των
πευθύνονται στο πρόγραμμα για επιπλέον
80
στήριξη, όταν αισθάνονται την ανάγκη και
80
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
συστήνουν το πρόγραμμα σε άλλους αν-
αυτισμό και νοητική υστέρηση, απώτερος
θρώπους που έχουν προβλήματα κατάχρη-
στόχος της οποίας είναι η δημιουργία δρά-
σης ψυχοτρόπων ουσιών. Από την πλευρά
σεων υποστήριξης της αυτονομίας των παι-
του το πρόγραμμα, διασυνδέει με αυτές τις
διών τους (όπως για παράδειγμα ένα στέκι
ομάδες ανθρώπους με ανάλογα προβλή-
συνάντησης, δράσεις επαφής με την τοπική
ματα που διατυπώνουν αίτημα στήριξης.
κοινότητα κλπ).
Στην περίοδο η οποία αφορά στον
Όλες οι συνεργασίες του προγράμ-
συγκεκριμένο απολογισμό το Πρόγραμμα
ματος με τις ανάλογες πρωτοβουλίες/ ομά-
Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χανίων συνεργά-
δες γίνονται με απόλυτο σεβασμό στην αυ-
στηκε με ανθρώπους που ξεκίνησαν μια ο-
τονομία των ομάδων, σύμφωνα με τις αρ-
μάδα αυτοβοήθειας δώδεκα βημάτων για
χές που διέπουν το πεδίο της υποστήριξης
ανθρώπους με πρόβλημα εξάρτησης από το
των ομάδων/πρωτοβουλιών αυτοβοήθειας/
φαγητό στα Χανιά και η οποία φιλοξενείται
αλληλοβοήθειας διεθνώς.
για τις εβδομαδιαίες συναντήσεις της στους
χώρους του προγράμματος. Επίσης το πρόγραμμα συνεργάζεται με μια πρωτοβουλία
αλληλοβοήθειας γονέων και φίλων νέων με
3. Δράσεις Εκπαίδευσης και Ενημέρωσης Λειτουργών Υγείας
Ένας από τους βασικούς στόχους
Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας βα-
του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοή-
σίζονται στις σύγχρονες κριτικές αντιλήψεις
θειας είναι η εκπαίδευση στη φιλοσοφία και
του πεδίου των εξαρτήσεων και γενικότερα
τις πρακτικές της αυτοβοήθειας / αλληλο-
των κοινωνικών επιστημών και επιστημών
βοήθειας και γενικότερα στις κριτικές προ-
υγείας, οι οποίες δίνουν έμφαση στη σύν-
σεγγίσεις του πεδίου των εξαρτήσεων, λει-
δεση του κοινωνικοπολιτικού και πολιτισμι-
τουργών υγείας, κοινωνικών επιστημόνων,
κού περιβάλλοντος με την εμφάνιση και
φοιτητών ανάλογων τμημάτων και ανθρώ-
διόγκωση των σύγχρονων ψυχοκοινωνικών
πων που αντιμετώπιζαν στο παρελθόν πρό-
προβλημάτων, ενώ ταυτόχρονα στέκονται
βλημα εξάρτησης. Ταυτόχρονα το πρό-
κριτικά στις κυρίαρχες ατομοκεντρικές / ια-
γραμμα στοχεύει στην ενημέρωση και ευαι-
τροκεντρικές προσεγγίσεις.
σθητοποίηση των τοπικών κοινωνιών στις
Η συμμετοχή σε όλες τις δράσεις
οποίες απευθύνεται για το ζήτημα της εξάρ-
εκπαίδευσης του Προγράμματος Προαγω-
τησης και των τρόπων αντιμετώπισης του.
γής Αυτοβοήθειας απαιτεί δέσμευση, υπευ-
Το σύνολο των εκπαιδευτικών δράσεων στο
θυνότητα και συνέπεια στο συμφωνημένο
81
81
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
πλαίσιο κάθε επιμέρους δράσης. Η συμμε-
κούς επιστήμονες για εκπαίδευση στις κρι-
τοχή σε όλες τις δράσεις είναι δωρεάν. Συ-
τικές προσεγγίσεις του πεδίου των εξαρτή-
γκεκριμένα πραγματοποιούνται κύκλοι σε-
σεων και στη φιλοσοφία και τις πρακτικές
μιναρίων σε επαγγελματίες που εργάζονται
της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας, οδήγη-
σε δομές ψυχικής υγείας, πρόληψης και θε-
σαν στη δημιουργία ενός ετήσιου εκπαιδευ-
ραπείας εξαρτήσεων, για την έννοια και τις
τικού προγράμματος με ανάλογους στό-
εφαρμογές της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοή-
χους48. Το υλοποιούμενο από το Πρό-
θειας. Σε όσους από τους επαγγελματίες υ-
γραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας ετήσιο
γείας ενδιαφέρονται να υποστηρίξουν τη
εκπαιδευτικό πρόγραμμα παρέχει ολοκλη-
δημιουργία ομάδων αυτοβοήθειας ή να ορ-
ρωμένη θεωρητική εκπαίδευση και πρα-
γανώσουν δράσεις με άξονα την αυτοβοή-
κτική άσκηση διάρκειας 1000 ωρών στα
θεια/ αλληλοβοήθεια στους χώρους ευθύ-
Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας.
νης τους, πραγματοποιούνται ανάλογα σε-
Κάθε χρόνο εκπαιδεύονται δέκα περίπου
μινάρια και παρέχεται εποπτεία καθ' όλη τη
κοινωνικοί επιστήμονες και λειτουργοί υ-
διάρκεια των παρεμβάσεων.
γείας.
Η πιο σημαντική ενέργεια στο πλαί-
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτο-
σιο της δράσης αυτής όλα τα χρόνια λει-
βοήθειας παρέχει τη δυνατότητα εκπαίδευ-
τουργίας του προγράμματος ήταν η συστη-
σης στην πράξη στις σύγχρονες ολιστικές
ματική εκπαίδευση των φοιτητών του Με-
προσεγγίσεις του φαινομένου της εξάρτη-
ταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών της
σης και στη φιλοσοφία και τις πρακτικές της
Κοινωνικής Κλινικής Ψυχολογίας των Εξαρ-
αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας στο πεδίο
τήσεων και Ψυχοκοινωνικών Προβλημάτων
των εξαρτήσεων. Σε αυτό το πλαίσιο έχει
του τμήματος ψυχολογίας του Α.Π.Θ.. Το
σχεδιαστεί ένα εντατικό πρόγραμμα πρακτι-
εν λόγω μεταπτυχιακό πρόγραμμα ήταν το
κής άσκησης διάρκειας 1000 ωρών (το ο-
μοναδικό στον Ελλαδικό χώρο για το ζή-
ποίο διαρκεί περίπου ένα έτος). Η ολοκλή-
τημα των εξαρτήσεων και η άμεση σύνδεση
ρωση του προγράμματος απαιτεί συμμε-
θεωρίας και πράξης που λάμβανε χώρα
τοχή σε δύο τουλάχιστον Προγράμματα
μέσω της πρακτικής άσκησης (διάρκειας 2
Προαγωγής Αυτοβοήθειας, προκειμένου οι
ετών) των μεταπτυχιακών φοιτητών στο
εκπαιδευόμενοι να έχουν τη δυνατότητα να
Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας. Η α-
έρθουν σε επαφή με τη λογική και τις ανα-
ναστολή λειτουργίας του εν λόγω μεταπτυ-
πτυσσόμενες δράσεις στα διάφορα προ-
χιακού προγράμματος από το τμήμα Ψυχο-
γράμματα, καθώς ανάλογα με την τοπική
λογίας του Α.Π.Θ. κατά το 2013 και η εκδή-
κοινωνία στην οποία απευθύνονται τα προ-
λωση μεγάλου ενδιαφέροντος από κοινωνι-
γράμματα, αναπτύσσονται δράσεις που να
82
ανταποκρίνονται στις τοπικές κοινωνίες.
48
Αναλυτικές πληροφορίες για τις πολιτικές εκπαίδευσης και τις υλοποιούμενες δράσεις εκπαίδευσης στο Πρόγραμμα
Προαγωγής Αυτοβοήθειας υπάρχουν στην ιστοσελίδα του προγράμματος: www.selfhelp.gr
82
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Κατά τη διάρκεια της πρακτικής ά-
της εκπαίδευσης είναι διπλός. Καταρχήν η
σκησης οι εκπαιδευόμενοι συμμετέχουν
εκπαίδευση πραγματοποιείται προκειμένου
στις επιμέρους δράσεις του προγράμματος
όσοι ενδιαφέρονται να αναπτύξουν με τη
και συνεργάζονται στενά με τους εργαζόμε-
συνεργασία του Προγράμματος Προαγωγής
νους στο πρόγραμμα. Πέραν των δράσεων
Αυτοβοήθειας ανάλογες παρεμβάσεις στους
του προγράμματος, οι εκπαιδευόμενοι/ες
χώρους ευθύνης τους και δεύτερον μέσα
συμμετέχουν σε συστηματικές συναντήσεις
από αυτές τις δράσεις ενισχύεται επί της ου-
εκπαίδευσης και εποπτείας από τα στελέχη
σίας το δίκτυο του προγράμματος με ανά-
του προγράμματος. Η πρακτική άσκηση χω-
λογες δομές, υπηρεσίες και πρόσωπα κλει-
ρίζεται σε περιόδους των τριών μηνών στο
διά στην κοινότητα. Σε αυτό το πλαίσιο σχε-
τέλος των οποίων οι εκπαιδευόμενοι λαμβά-
διάζονται και υλοποιουνται ολοκληρωμένοι
νουν ανατροφοδότηση από το προσωπικού
κύκλοι εκπαιδευτικών σεμιναρίων για τις ε-
του προγράμματος στο οποίο συμμετέχουν
φαρμογές της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοή-
και αποφασίζεται η συνέχιση ή μη της πρα-
θειας στην αντιμετώπιση της εξάρτησης και
κτικής και το πλάνο εμπλοκής τους για το
άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων.
επόμενο διάστημα.
Τα σεμινάρια του Προγράμματος
Επίσης σε αυτή τη δράση εντάσσε-
Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χανίων για το
ται και η εκπαίδευση τελειόφοιτων του τμή-
2015 απευθύνονταν: α) σε λειτουργούς υ-
ματος Ψυχολογίας του Α.Π.Θ, και άλλων
γείας οι οποίοι εργάζονται σε δομές ψυχικής
τμημάτων κοινωνικών επιστημών και επι-
υγείας, καθώς και σε πολίτες άλλων ειδικο-
στημών υγείας ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας, στο
τήτων (εκπαιδευτικούς, νομικούς, κοινωνι-
πλαίσιο της πρακτικής τους άσκησης, κα-
κούς επιστήμονες, οπλίτες πολεμικής αερο-
θώς και αποφοίτων τμημάτων κοινωνικών
πορίας), οι οποίοι εργάζονταν σε διάφορες
επιστημών που επιθυμούν να γνωρίσουν
δομές και υπηρεσίες της πόλης των Χανίων
την πρόταση της αυτοβοήθειας/ αλληλοβο-
και β) σε γονείς και συγγενείς ατόμων που
ήθειας και συμμετέχουν εθελοντικά στις
αντιμετωπίζουν πρόβλημα εξάρτησης. Για
δράσεις του προγράμματος.
κάθε κύκλο σεμιναρίων δημιουργήθηκε ανάλογο εκπαιδευτικό υλικό, προσαρμο-
Εκπαίδευση και παροχή τεχνογνωσίας
σε λειτουργούς υγείας και πολίτες άλλων ειδικοτήτων για την έννοια και τις
εφαρμογές της αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας
Από την έναρξη της λειτουργίας του
το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας έθεσε ως έναν από τους βασικούς του στόχους την ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση
λειτουργών υγείας και πολιτών άλλων ειδικοτήτων στην έννοια και τις εφαρμογές της
σμένο στους στόχους των σεμιναρίων και
στις ανάγκες των εκπαιδευομένων. Κατά το
83
2015 στα σεμινάρια συμμετείχαν 132 διαφορετικά άτομα.
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Λάρισας κατά το 2015 πραγματοποίησε: α) δυο δεκάωρους κύκλους σεμιναρίων που απευθύνονταν σε οποιοδήποτε
ενδιαφερόμενο πολίτη ή ειδικό (ψυχολό-
αυτοβοήθειας / αλληλοβοήθειας. Ο στόχος
83
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
γους, κοινωνικούς επιστήμονες, εκπαιδευτι-
του πεδίου των εξαρτήσεων από την περι-
κούς, κα), αναφορικά με τις κριτικές προ-
φέρεια της Θεσσαλίας. Για κάθε κύκλο σε-
σεγγίσεις του πεδίου των εξαρτήσεων, β)
μιναρίων δημιουργήθηκε ανάλογο εκπαι-
δυο κύκλους σεμιναρίων που απευθύνο-
δευτικό υλικό, προσαρμοσμένο στους στό-
νταν σε συγγενείς ανθρώπων που αντιμε-
χους των σεμιναρίων και στις ανάγκες των
τωπίζουν προβλήματα εξάρτησης αναφο-
εκπαιδευομένων. Συνολικά, τα σεμινάρια
ρικά με το φαινόμενο της εξάρτησης και
του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοή-
τους τρόπους αντιμετώπισής τους, γ) τρεις
θειας Λάρισας παρακολούθησαν 143 διαφο-
κύκλους σεμιναρίων σε συνεργασία με Δή-
ρετικά άτομα.
μους που απευθύνονταν στους εργαζόμενους στις κοινωνικές υπηρεσίες και δομές
(Δήμος Λαρισαίων, Δήμος Τεμπών, Δήμος
Τυρνάβου), δ) έναν κύκλο σεμιναρίων που
απευθύνονταν σε φοιτητές της Ιατρικής
Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, και
ε) ένα κύκλο συζητήσεων με επαγγελματίες
4. Δικτύωση με άλλους φορείς και συνεργασίες στην κοινότητα
Η δικτύωση με άλλους φορείς και η α-
εν λόγω δράση διέπεται από μια λογική ου-
νάπτυξη συνεργασιών στην κοινότητα στο-
σιαστικής και στενής συνεργασίας, αφενός
χεύει στη γνωριμία και τη διασύνδεση του
γιατί οι άνθρωποι στους οποίους το πρό-
προγράμματος με άλλους φορείς που πιθα-
γραμμα απευθύνεται έχουν πολλαπλές ανά-
νόν έρχονται σε επαφή με εξαρτημένα ά-
γκες, για την ικανοποίηση των οποίων είναι
τομα ή πιθανόν μπορούν να βοηθήσουν στη
απαραίτητη η συνεργασία και η διασύνδεση
διαδικασία
Επιπλέον
με άλλες υπηρεσίες και αφετέρου, γιατί η
στόχο της δράσης αποτελεί η γνωριμία και
πραγματοποίηση δράσεων στην εκάστοτε
η διασύνδεση με άλλους επαγγελματίες υ-
τοπική κοινότητα είναι άρρηκτα συνυφα-
γείας και η ενημέρωσή τους για τη λειτουρ-
σμένη με την εμβάθυνση των σχέσεων με
γία του προγράμματος και το παράδειγμα
άλλους φορείς και υπηρεσίες μέσα από την
παροχής βοήθειας που αυτό ακολουθεί.
πραγματοποίηση κοινών δράσεων και τη
της
απεξάρτησης.
Με βάση τη φιλοσοφία του Προγράμ-
δημιουργία ευρύτερων δικτύων. Τέλος, η
ματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας η δικτύ-
δράση αυτή, στο ξεκίνημα ενός προγράμ-
ωση με άλλους φορείς και η ανάπτυξη συ-
ματος, όπως σε αυτή τη φάση του Προ-
νεργασιών στην κοινότητα δεν αποτελεί μια
γράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Λάρι-
τεχνική και τυπική διαδικασία. Αντίθετα, η
σας, στοχεύει στη γνωριμία με την τοπική
84
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
κοινότητα και την ενημέρωση φορέων, υπηρεσιών και συλλογικοτήτων για τον
τρόπο λειτουργίας του.
Επαφές στην κοινότητα
Άτομα που ενημερώθηκαν
ΠΠΑ Λάρισας
28
75
ΠΠΑ Χανίων
34
67
ΠΠΑ Σητείας
9
25
Συνεργασίες προγραμμάτων
Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού
Η υλοποίηση των δράσεων των Προγραμμάτων
(Ο.Α.Ε.Δ) –Υπηρεσία Ε.Κ.Ο.
Προαγωγής Αυτοβοήθειας απαιτεί ένα δίκτυο
Σχολής Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Πε-
συνεργασιών με τυπικούς και άτυπους φορείς
ριβάλλοντος του Α.Π.Θ
στις τοπικές κοινότητες στις οποίες απευθύνο-
Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης
νται τα προγράμματα αυτά. Σε αυτό το πλαίσιο
στην παρούσα ενότητα παρουσιάζονται μόνο οι
Θεραπευτικά Προγράμματα Εξαρτημένων
εγκατεστημένες συνεργασίες με φορείς που έχει
Εναλλακτικό Θεραπευτικό Πρόγραμμα «Αργώ»,
αναπτύξει κάθε Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβο-
Ψ.Ν.Θ.
ήθειας.
Τμήμα
Αποκατάστασης
Τοξικοεξαρτημένων,
Ψ.Ν.Θ.
Α) Συνεργασίες Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης
Συμβουλευτικός Σταθμός Θεραπευτικού Προ-
Κρατικοί Φορείς
Συμβουλευτικός Σταθμός Εξαρτημένων Ατόμων
ACTA, Aristotle Certification Training & Assess-
από Αλκοόλ, Ψ.Ν.Θ.
ment
Ανοιχτό Πρόγραμμα Εφήβων Θεσσαλονίκης, ΚΕ-
Εθνικό Κέντρο Αναφοράς AIDS Βορείου Ελλά-
ΘΕΑ, «Ανάδυση»
δος- Εργαστήριο Μικροβιολογίας – Ιατρικό
Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄, Ε΄ Μονάδες Υποκαταστάτων,
Τμήμα-Σχολή Επιστημών Υγείας Α.Π.Θ.
ΟΚΑΝΑ Θεσσαλονίκης
Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης
Μονάδα Σχολικής και Επαγγελματικής Κατάρτι-
Εξωτερικά Ιατρεία- Νοσοκομείο Ειδικών Παθή-
σης Εξαρτημένων Ατόμων Ψ.Ν.Θ.
σεων (Λοιμωδών)
ΕΚΚΕΕ ΟΚΑΝΑ Θεσσαλονίκης
Κέντρο Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού
ΕΚΚΕΕ ΚΕΘΕΑ- ΙΘΑΚΗ
Λευκού Πύργου (ΚΕ.ΣΥ.Π.)
Τμήμα Εκπαίδευσης ΚΕΘΕΑ
γράμματος «Ιθάκη»
85
Κοινωνική Υπηρεσία Ιπποκράτειου Γ.Ν. Θεσσαλονίκης
Κέντρα Πρόληψης
Κοινωνική Υπηρεσία Παπανικολάου Γ.Ν. Θεσσα-
Κέντρο Πρόληψης «Δίκτυο Άλφα».
λονίκης
Κέντρο Πρόληψης «Ελπίδα».
Κέντρο Πρόληψης «Πνοή» Νομού Χαλκιδικής
85
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Κέντρο Πρόληψης «Πυξίδα».
Άλλοι Φορείς
Κέντρο Πρόληψης «Σείριος».
Praksis, Πολυϊατρείο Θεσσαλονίκης/ Κοινωνική
Κατοικία
Πολιτιστικοί Φορείς
Αδερφές της Μητέρας Τερέζας
Εθνικό Αθλητικό Κέντρο Θεσσαλονίκης
Αντιρατσιστική Πρωτοβουλία Θεσσαλονίκης
Θεατρική Ομάδα ‘Τα Γκαργκάνια’ του Πολιτιστι-
Άρσις – Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων
κού Συλλόγου Ιερισσού
Γιατροί του Κόσμου
Θέατρο ‘Αμαλία’
Ε.Κ.ΠΟΙ.ΖΩ.
Θέατρο ‘Αριστοτέλειον’
Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός Θεσσαλονίκης
Θέατρο ‘Κολοσσαίον’
Κοινωνικό Ιατρείο Θεσσαλονίκης
Θέατρο ‘Όρα’
Κοινωνικό Ιατρείο του Ο.Λ.Θ.
Θέατρο Τέχνης ‘Ακτίς Αελίου’
Κοινωνικό Κέντρο –Στέκι Μεταναστών
Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Αρναίας
Μ.Α.Ζ.Ι. Κοινωνικό Παντοπωλείο
Κοινωφελής Επιχείρηση Υπηρεσιών Δ. Νεάπολης
Οργανισμός Λιμένος Θεσσαλονίκης
–Συκεών
Πανεπιστημιακή Φοιτητική Λέσχη Α.Π.Θ.
Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος
Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσα-
Β) Συνεργασίες Προγράμματος Προαγω-
λονίκης
γής Αυτοβοήθειας Λάρισας
Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης
Μονή Λαζαριστών – Αστική Μη Κερδοσκοπική Ε-
Κρατικοί Φορείς
ταιρεία
Γενικό Νοσοκομείο Λάρισας:
Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης
-Κοινωνική Υπηρεσία Γενικού Νοσοκομείου Λάρι-
Νόησις, Κέντρο Διάδοσης Επιστημών & Μουσείο
σας
Τεχνολογίας
-Γραφείο Εκπαίδευσης Γενικού Νοσοκομείου Λά-
Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ.
ρισας
Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Λάρισας
Χώρος Τέχνης Sourliboom
-Κοινωνική Υπηρεσία Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας
Σύλλογοι για ζητήματα σωματικής υγείας
-Ψυχιατρική Κλινική Πανεπιστημιακού Νοσοκο-
Ελληνική Εταιρεία για τη Σκλήρυνση κατά Πλά-
μείου Λάρισας
κας
-Ηπατολογικό Ιατρείο ΕΣΥ Πανεπιστημιακού Νο-
Ένωση Γονέων Διαβητικών Παιδιών και Εφήβων
σοκομείου Λάρισας
Βορείου Ελλάδος
Κέντρο Υγείας Τυρνάβου
Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας, Α.Π.Θ.
Κέντρο Υγείας Φαρσάλων
Σύλλογος Βορείου Ελλάδος για Άτομα με Συγ-
ΟΑΕΔ Λάρισας
γενείς Καρδιοπάθειες, «ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΚΑΡΔΙΕΣ»
86
Σύλλογος Γονέων Παιδιών Πασχόντων από Με-
Φορείς Τοπικής Αυτοδιοίκησης
σογειακή Αναιμία Θεσσαλονίκης
Δήμος Λαρισαίων
Σύλλογος Γονέων Παιδιών Πασχόντων από Κα-
Αντιδημαρχία Κοινωνικής Πολιτικής Δήμου Λάρι-
κοήθη Νοσήματα Βόρειας Ελλάδας, «ΛΑΜΨΗ»
σας
Σύλλογος Καρκινοπαθών Μακεδονίας-Θράκης
Κοινωνική Υπηρεσία Δήμου Λάρισας
Σύλλογος Νεφροπαθών Βορείου Ελλάδος
Συμβουλευτικός Σταθμός Δήμου Λάρισας
Πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι» Δήμου Λάρισας
86
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Αντιδημαρχία Παιδείας και Νεολαίας Δήμου Λά-
Γ) Συνεργασίες Προγράμματος Προαγωγής
ρισας
Αυτοβοήθειας Χανίων
Δήμος Τεμπών
Πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι» Δήμου Τεμπών
Κρατικοί Φορείς
Πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι» Δήμου Αγιάς
Γενικό Νοσοκομείο Χανίων:
Πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι» Δήμου Ελασσό-
-Κοινωνική Υπηρεσία Γενικού Νοσοκομείου Χα-
νας
νίων
Δήμος Τυρνάβου
-Ηπατολογικό Τμήμα Γενικού Νοσοκομείου Χα-
Οργανισμός Κοινωνικής Πολιτικής Δήμου Τυρνά-
νίων
βου
-Ψυχιατρική Κλινική Γενικού Νοσοκομείου Χα-
ΔΗΚΕΦΑ - Δημοτική Κοινωφελής Επιχείρηση
νίων
Φαρσάλων
Κέντρο Υγείας Κανδάνου
Κέντρο Υγείας Βάμου
Θεραπευτικά Προγράμματα Εξαρτημένων
Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Χανίων
– Κέντρα Πρόληψης – Δομές Ψυχικής Υ-
Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Κρήτης
γείας
Κλειστό Κατάστημα Κράτησης Αγυιάς Χανίων
ΚΕΘΕΑ ΕΞΟΔΟΣ
Αγροτικές Φυλακές Αγυιάς Χανίων
ΚΕΘΕΑ ΠΙΛΟΤΟΣ
ΕΚΑΒ (Τομέας Χανίων)
Ο.ΚΑ.ΝΑ.- Θεραπευτική Μονάδα Φαρμακευτικής
Κέντρο Ψυχικής Υγείας Χανίων
Αντιμετώπισης της Εξάρτησης Λάρισας
ΟΑΕΔ Χανίων
Ο.ΚΑ.ΝΑ.- ΘΜΦΑΕ Βόλου
Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Κρήτης
Κέντρο Πρόληψης Ν. Λάρισας "Ορφέας"
Κέντρο Πρόληψης Ν. Μαγνησίας «Πρόταση
Φορείς Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Ζωής»
Γραφείο Πληροφόρησης και Προώθησης Απα-
Κέντρο Πρόληψης Ν. Τρικάλων
σχόλησης Δήμου Χανίων
Κέντρο Πρόληψης Ν. Καρδίτσας
ΚΕΠΠΕΔΗΧ- ΚΑΜ Χανίων
Κέντρο Ψυχικής Υγείας Λάρισας
Κοινωνική Υπηρεσία Δήμου Χανίων
Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Τρικάλων
Αντιδημαρχία Κοινωνικής Πολιτικής Δήμου Χανίων
Άλλοι φορείς
Πρόγραμμα “Βοήθεια στο σπίτι” Δήμου Χανίων
Αντιρατσιστική Πρωτοβουλία Λάρισας
Κοινωνικό Παντοπωλείο Δήμου Χανίων
Ενεργοί Πολίτες Λάρισας
Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης (Διεύθυνση
Φαρμακευτικός Σύλλογος Λάρισας
Αλλοδαπών & Μετανάστευσης)
Κοινωνικό- Ιατρείο Φαρμακείο Λάρισας «Τόπος
Αλληλεγγύης»
Θεραπευτικά Προγράμματα Εξαρτημένων
Συμβουλευτικό Κέντρο Κακοποιημένων Γυναι-
– Κέντρα Πρόληψης – Δομές Ψυχικής Υ-
κών (Γενικής Γραμματείας Ισότητας)
γείας
Υπηρεσία Επιμελητών Κοινωνικής Αρωγής
Πρόγραμμα Υποκατάστασης ΟΚΑΝΑ Χανίων
Κέντρο Πρόληψης Εξαρτησιογόνων ουσιών Χα-
87
νίων
ΚΕΣΑΝ - Κέντρο Πρόληψης Εξαρτησιογόνων ουσιών Ηρακλείου
87
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Άλλοι φορείς
Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Λα-
Αστικό ΚΤΕΛ Χανίων
σιθίου
Γιατροί του Κόσμου
ΚΠΕ Ιεράπετρας- Νεάπολης
Δικηγορικός Σύλλογος Χανίων
Ερυθρός Σταυρός Χανίων
Θεραπευτικά Προγράμματα Εξαρτημένων
Ιατρικός Σύλλογος Χανίων
- Κέντρα Πρόληψης
Ιερά Μητρόπολη Κυδωνίας και Αποκορώνου
Κέντρο Πρόληψης Ηρακλείου «ΚΕΣΑΝ»
87
Ιερά Μονή Χρυσοπηγής Χανίων
Κοινωνικό Ιατρείο - Φαρμακείο Χανίων
Φορείς Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Κοινωνικό Οδοντιατρείο Χανίων
Περιφέρεια Κρήτης
Κοινωνική Κουζίνα Χανίων
Δήμος Σητείας
Κοινωνικό Στέκι- Στέκι Μεταναστών Χανίων
Δημοτική Κοινότητα Σητείας
Φαρμακευτικός Σύλλογος Χανίων
Δημοτικός Οργανισμός Κοινωνικοπολιτιστικής Α-
ΙΝΚΑ Σούπερ Μάρκετ (Χορηγίες σε είδη για τις
νάπτυξης Σητείας (Δ.Ο.Κ.Α.Σ.)
ανάγκες του προγράμματος).
Οργανισμός Ανάπτυξης Σητείας
Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς
Κοινωνική Υπηρεσία Δήμου Σητείας
Κύτταρο Χαλέπας
Πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι» Σητείας
Ξενώνας Φιλοξενίας Γυναικών Θυμάτων Βίας Χα-
Δημοτικό Κοινωνικό Παντοπωλείο Σητείας
νίων
Δήμος Ιεράπετρας
ΙΝΕ ΓΣΕΕ
Σχολεία
Δ) Συνεργασίες Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Σητείας
Επαγγελματικό Λύκειο Σητείας
Κρατικοί Φορείς
1ο Γυμνάσιο Σητείας
Γενικό Νοσοκομείο Σητείας
Γυμνάσιο Χανδρά
Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου –
Γυμνάσιο Παλαικάστρου
Ηπατολογικό Τμήμα
2ο Δημοτικό Σχολείο Σητείας
Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακείου –
4ο Δημοτικό Σχολείο Σητείας
Ψυχιατρική Κλινική
Δημοτικό Σχολείο Αρμένων
Κέντρο Ψυχικής Υγείας Αγίου Νικολάου
Δημοτικό Σχολείο Γούδουρα
Νοσοκομείο Ημέρας Σητείας
Δημοτικό Σχολείο Ζάκρου
Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Λασιθίου
Δημοτικό Σχολείο Σφάκας
Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού
3ο Νηπιαγωγείο Σητείας
(Ο.Α.Ε.Δ)- Κέντρο Προώθησης Απασχόλησης
Ειδικό σχολείο Ε.Ε.Ε.Ε.Κ. Σητείας
(Κ.Π.Α.) Σητείας
Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Σητείας
Πυροσβεστική Υπηρεσία Σητείας
Ι.Ε.Κ. Σητείας
Γενικό Λύκειο Σητείας
Λιμενικό Ταμείο και Λιμεναρχείο Σητείας
Αστυνομικό Τμήμα Σητείας
Πολιτιστικοί Φορείς
Εισαγγελία Πρωτοδικών Λασιθίου
Θέατρο της Σητείας
Εισαγγελία Πρωτοδικών Ηρακλείου- Γ’ Ανακρι-
Σύλλογος Φίλων Μουσικής Σητείας
τικό Ηρακλείου
Σκακιστικός Όμιλος Σητείας
Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Λασιθίου
Σητειακός Αθλητικός Όμιλος
88
Φυσιολατρικός Ορειβατικός Σύλλογος Σητείας
88
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Ναυτικός Όμιλος Σητείας
Association Kaloumba
Λέσχη Φίλων Ποδηλάτου Σητείας
Εθελοντές Διασώστες Εκτάκτων Αναγκών Κρή-
Ποδηλάτρες
της (Ε.Δ.Ε.Α.Κ.)
Οργανωτική επιτροπή Παιδικού Φεστιβάλ Αγίου
Άλλοι φορείς
Νικολάου
ΑμΚΕ Κόντρα
Φιλοζωικός Σύλλογος Σητείας
Κοινωνικό Ιατρείο- Φαρμάκειο Σητείας
Σύλλογος Δασκάλων Μεραμβέλλου - Οροπεδίου
Κοινωνικό Παντοπωλείο Σητείας
Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου
Οδοντιατρικός Σύλλογος Λασιθίου
Φυσική Δόμηση Κρήτης
Δίκτυο συνεργασίας εκαπιδευτικών για την πρό-
Μ.Κ.Α.Ε.Περιήγησις
ληψη της εξάρτησης και άλλων ψυχοκοινωνικών
Πολιτιστικός Λαογραφικός Σύλλογος Παλαικά-
προβλημάτων
στρου «Ίτανος»
88
89
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
5. Πρόγραμμα Ενταξιακών, Εκπαιδευτικών και
Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτο-
εκπαιδευτικών σεμιναρίων, τα οποία θα α-
βοήθειας ξεκίνησε τη λειτουργία ενός Προ-
πευθύνονται τόσο στο γενικό πληθυσμό,
γράμματος Ενταξιακών, Εκπαιδευτικών και
όσο και στα μέλη των Π.Π.Α. Στο συγκεκρι-
Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων στη Ραψάνη
μένο πρόγραμμα θα υλοποιούνται εκπαι-
του Δήμου Τεμπών, μισθώνοντας τον το-
δευτικά σεμινάρια σε λειτουργούς υγείας
πικό δημοτικό ξενώνα, ο οποίος θα αποτε-
και άλλους επιστήμονες (π.χ. εκπαιδευτι-
λέσει στο επίκεντρο των υλοποιούμενων
κούς) για το φαινόμενο των εξαρτήσεων και
δράσεων σε αυτό το πλαίσιο.
τις εφαρμογές της αυτοβοήθειας/ αλληλο-
Το συγκεκριμένο πρόγραμμα ανα-
βοήθειας στην αντιμετώπιση των ζητημά-
μένεται να αποτελέσει σημείο αναφοράς για
των υγείας. Τέλος στους συγκεκριμένους
τα μέλη των τεσσάρων Π.Π.Α που βρίσκο-
χώρους λαμβάνουν χώρα τα εκπαιδευτικά
νται στο στάδιο της κοινωνικής ένταξης.
σεμινάρια και οι συναντήσεις του προσωπι-
Στόχος του Προγράμματος Ενταξιακών, Εκ-
κού των τεσσάρων προγραμμάτων. Για την
παιδευτικών και Πολιτιστικών Δραστηριοτή-
επίτευξη των παραπάνω στόχων αναπτύσ-
των είναι η ενίσχυση του ατομικού και κοι-
σεται ένα αλληλοσυμπληρωματικό πλέγμα
νωνικού κεφαλαίου των μελών ώστε να α-
δράσεων και δραστηριοτήτων το οποίο πε-
ντιμετωπίσουν και να ανταποκριθούν με ε-
ριλαμβάνει:
πάρκεια στις απαιτήσεις της κοινωνίας και
- Προγράμματα εκπαίδευσης / κατάρτισης
της αγοράς εργασίας. Ταυτόχρονα σημαντι-
σε παραγωγικούς τομείς,
κός στόχος είναι η συμβολή του προγράμ-
- Προγράμματα ανάπτυξης, ενίσχυσης ή
ματος στην τοπική ανάπτυξη μέσω της διε-
βελτίωσης επαγγελματικών δεξιοτήτων,
νέργειας πολιτιστικών δραστηριοτήτων και
- Επαγγελματικό προσανατολισμό και συμ-
89
βουλευτική,
90
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
- Επιχειρηματική καθοδήγηση (coaching), ι-
- Πολιτιστικές / ψυχαγωγικές / δημιουργικές
διαίτερα σε σχέση με την κοινωνική επιχει-
δράσεις και δραστηριότητες που να απευ-
ρηματικότητα,
θύνονται και στους κατοίκους της ευρύτε-
- Σεμινάρια (workshops) του πρωτογενή το-
ρης περιοχής,
μέα παραγωγής, εκμάθηση παραδοσιακών
- Δράσεις εθελοντικής εργασίας,
τεχνών ,
- Δράσεις εκπαίδευσης για τα στελέχη των
τεσσάρων προγραμμάτων,
- Δράσεις εκπαίδευσης για κοινωνικούς επιστήμονες και λειτουργούς υγείας.
6. Διοργάνωση και συμμετοχή σε ημερίδες και συνέδρια
6.1. Διοργάνωση της 13ης Ευρωπαϊκής Συνάντησης Ειδικών για την Προαγωγή
της Αυτοβοήθειας
της Αυτοβοήθειας που πραγματοποιήθηκε στα Χανιά στις 13 – 16 Μαΐου 2015 και
η οποία τέθηκε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας. Η εν λόγω ευρωπαϊκή συνάντηση πραγματοποιείται ανά διετία και στην
οποία συμμετέχουν εθνικοί εκπρόσωποι
(κοινωνικοί επιστήμονες) από διάφορες χώρες της Ευρώπης που δραστηριοποιούνται
στο πεδίο της προαγωγής της αυτοβοήθειας. Στόχος της εν λόγω συνάντησης είναι
αφενός η ανταλλαγή εμπειριών και τεχνογνωσίας από το πεδίο της αυτοβοήθειας/αλληλοβοήθειας και αφετέρου η παρουσίαση
Στο πλαίσιο των δράσεων διάχυσης
της φιλοσοφίας και των πρακτικών της αυτοβοήθειας/
αλληλοβοήθειας
το
Πρό-
γραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας ανέλαβε
την οργάνωση της 13ης Ευρωπαϊκής Συ-
και συζήτηση για τις σύγχρονές επιστημονικές εξελίξεις στο πεδίο υποστήριξης των ομάδων αυτοβοήθειας/αλληλοβοήθειας για
ζητήματα υγείας. Στην εν λόγω συνάντηση
συμμετείχαν εκπρόσωποι από 11 χώρες
νάντησης Ειδικών για την Προαγωγή
91
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
(Ελλάδα, Γερμανία, Αγγλία, Νορβηγία, Ελ-
λόγο αυτό, η πραγματοποίηση αποτέλεσε
βετία, Φιλανδία, Ισραήλ, Ιταλία, Δανία, Αυ-
μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία προκειμένου
49
στρία και Η.Π.Α.) .
Η διοργάνωση της 13ης Ευρωπαϊκής
να γνωστοποιηθούν και να αξιοποιηθούν οι
ευρωπαϊκές
πρακτικές
αλληλοβοήθειας
Συνάντησης Ειδικών για την Προαγωγή της
στην αντιμετώπιση διαφόρων ψυχοκοινωνι-
Αυτοβοήθειας συνέπεσε με την ανάπτυξη
κών προβλημάτων που αποτελεί και τη
των Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοή-
βάση της πρότασης των Προγραμμάτων
θειας σε τέσσερις πόλεις της χώρας. Για το
Προαγωγής Αυτοβοήθειας.
49
Οι εισηγήσεις όλων των συμμετεχόντων είναι διαθέσιμες σε μαγνητοσκοπημένη μορφή στο κανάλι του Προγράμματος
Προαγωγής Αυτοβοήθειας στο youtube στην εξής διεύθυνση:
https://www.youtube.com/channel/UC0CVATLf8a_PV2mS9smlEEg
92
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
6.2. Συμετοχή σε Συνέδρια- Ημερίδες
Βασικό στοιχείο της φιλοσοφίας
Δίκτυο Φορέων Πρόληψης και Κέντρο Πρό-
του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοή-
ληψης και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής
θειας αποτελεί αφενός η διαρκής ενημέ-
Υγείας Ν. Ιωαννίνων «Σχεδία». Ιωάννινα,
ρωση και εκπαίδευση των εργαζομένων σε
15-18/10/2015.
αυτό και αφετέρου η συμμετοχή τους στον
επιστημονικό διάλογο ανάλογα με το συγκεκριμένο πεδίο της επαγγελματικής ή ερευνητικής τους δραστηριότητας. Οι εργαζόμενοι του προγράμματος, λοιπόν, παρακολουθούν διαρκώς τα επιστημονικά δρώ-
- Ζαφειρίδης, Φ. (2015). Οι μύθοι της εξάρτησης και η αλήθεια της πρόληψης. Εισήγηση στο 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ψυχολογικής Εταιρείας Βορείου Ελλάδας, Ιωάννινα, 9-11/10/2015.
μενα που αφορούν τα πεδία ευθύνης τους
- Λαϊνάς, Σ. (2015). Αξιοποιώντας τις βασι-
και συμμετέχουν με ανακοινώσεις/ εισήγη-
κές αρχές της Κοινοτικής και Ανθρωπιστικής
σεις σε επιστημονικά συνέδρια και ημερίδες.
Ψυχολογίας στην υποστήριξη εξαρτημέ-
Κατά το 2015, οι συμμετοχές του Προγράμ-
νων. Εισήγηση στο 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο
ματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας σε επιστη-
της Ψυχολογικής Εταιρείας Βορείου Ελλά-
μονικά συνέδρια ήταν οι εξής:
δας, Ιωάννινα, 9-11/10/2015.
- Λαϊνάς, Σ. (2015). Συζητώντας για ένα δια-
- Δημητριάδου, Κ. & Λαϊνάς, Σ. (2015). Αν-
φορετικό παράδειγμα παρέμβασης στο πε-
θρωποκεντρικές προσεγγίσεις υποστήριξης
δίο των εξαρτήσεων: Αντλώντας ιδέες και
συγγενών
πρακτικές από τις κριτικές προσεγγίσεις του
προβληματισμοί και προκύπτουσα μεθοδο-
πεδίου. Εισήγηση στη 10η Πανελλήνια Συ-
λογία από την εμπειρία του Προγράμματος
νάντηση Φορέων Πρόληψης της Εξάρτη-
Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χανίων. Εισή-
σης. Διοργάνωση: Πανελλήνιο Δίκτυο Φο-
γηση στο 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ψυ-
ρέων Πρόληψης και Κέντρο Πρόληψης και
χολογικής Εταιρείας Βορείου Ελλάδας, Ιω-
Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας Ν.
άννινα, 9-11/10/2015.
Ιωαννίνων
«Σχεδία».
Ιωάννινα,
15-
18/10/2015.
εξαρτημένων:
Ανακύπτοντες
- Αδαμοπούλου, Ε. & Γαβριηλίδου, Δ.
(2015). Αναζητώντας ένα διαφορετικό πα-
- Αδαμοπούλου, Ε., Γαβριηλίδου, Δ., Σοφια-
ράδειγμα δράσεων στην πρόληψη των ε-
νού, Δ. (2015). Ακολουθώντας την Τρίτη
ξαρτήσεων και άλλων ψυχοκοινωνικών
γενιά προγραμμάτων πρόληψης: Το παρά-
προβλημάτων: Ο ρόλος των τοπικών κοινω-
δειγμα του Προγράμματος Προαγωγής Αυ-
νιών. Εισήγηση στο 3ο Πανελλήνιο Συνέ-
τοβοήθειας Σητείας. Εισήγηση στη 10η Πα-
δριο της Ψυχολογικής Εταιρείας Βορείου
νελλήνια Συνάντηση Φορέων Πρόληψης
Ελλάδας, Ιωάννινα, 9-11/10/2015.
της Εξάρτησης. Διοργάνωση: Πανελλήνιο
93
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
- Αδαμοπούλου Ε. & Σοφιανού Δ. (2015). Η
tion: Self-Help Promotion Program of Aris-
αξία του συμμετοχικού σχεδιασμού σε δρά-
totle University of Thessaloniki. Chania,
σεις πρόληψης των ψυχοκοινωνικών προ-
Greece, 13-16/5/2015.
βλημάτων: Παραδείγματα από το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Σητείας.
Εισήγηση στο 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο Μονάδων Κοινωνικής Πρόνοιας. Άγιος Νικόλαος, 1-2/10/2015.
- Georgiou Al., Gavriilidou D., & Fragiadakis, K. (2015). Self-Help Groups and SelfHelp Support Situation in Greece (Country
report). Paper presented at the 13th European Experts' Meeting on Self-Help Sup-
- Γκαϊφύλλιας Κ. & Μιχαηλίδου Γ. (2015).
port: Self-Help Groups and Self – Help Sup-
Εναλλακτικές προσεγγίσεις Κοινωνικής Ερ-
port in transitional times in Europe: Chal-
γασίας στο Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτο-
lenges
βοήθειας Χανίων. Εισήγηση στο 5ο Πανελ-
groups and self-help supporters. Organiza-
λήνιο Συνέδριο Μονάδων Κοινωνικής Πρό-
tion: Self-Help Promotion Program of Aris-
νοιας. Άγιος Νικόλαος, 1-2/10/2015.
totle University of Thessaloniki. Chania,
- Λαϊνάς, Σ. (2015). Ο σημαντικός ρόλος
των
ομάδων
and
perspectives
for
self-help
Greece, 13-16/5/2015.
Αυτοβοήθειας/Αλληλοβοή-
- Chouliaras, Il. & Dimitriadou, V. (2015).
θειας για την Ενδυνάμωση και την Ευημερία
Discussing about the Key Features of Self-
των Ανθρώπων με Προβλήματα Όρασης.
Help Groups in the Field of Drug and Alco-
Συζητώντας για τις Διεθνείς Εμπειρίες και
hol Addiction. Paper presented at the 13th
τους τρόπους Ανάπτυξης των Ομάδων στην
European Experts' Meeting on Self-Help
Ελλάδα. Παρουσίαση στο πλαίσιο ενημερω-
Support: Self-Help Groups and Self – Help
τικής εκδήλωσης της Πανελλήνιας Ένωσης
Support in transitional times in Europe:
Αμφιβληστροειδοπαθών, που πραγματοποι-
Challenges and perspectives for self-help
ήθηκε στην Αθήνα στις 26-9-2015.
groups and self-help supporters. Organiza-
- Lainas, S. & Dimitriadou, K. (2015). Supporting Self-Help/Mutual Aid Groups in Eras
of Social Dislocation: Emerging themes
tion: Self-Help Promotion Program of Aristotle University of Thessaloniki. Chania,
Greece, 13-16/5/2015.
from the Field. Paper presented at the 13th
- Λαϊνάς, Σ. (2015). Φιλοσοφία και Πρακτι-
European Experts' Meeting on Self-Help
κές των Κριτικών Προσεγγίσεων της Ψυχο-
Support: Self-Help Groups and Self – Help
λογίας. Εισήγηση στο σεμινάριο πρόληψης
Support in transitional times in Europe:
και προαγωγής της ψυχικής υγείας. Διοργά-
Challenges and perspectives for self-help
νωση Κέντρο Πρόληψης Νομού Χανίων,
groups and self-help supporters. Organiza-
22/4/2015.
93
94
Απολογισμός έργου Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
7. Διευθύνσεις και στοιχεία επικοινωνίας
Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Στη συγκεκριμένη ενότητα παρατίθενται οι διευθύνσεις και τα στοιχεία επικοινωνίας των
τεσσάρων προγραμμάτων στη χώρα. Αναλυτικές επίσης πληροφορίες για το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας μπορούν οι ενδιαφερόμενοι να αντλήσουν και από την ιστοσελίδα του
προγράμματος στην εξής διεύθυνση: www.selfhelp.gr
Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης
Οδυσσέως 17-19, Τ.Κ .54629, Θεσσαλονίκη
Τηλέφωνο: 2310500477 – 8, Φαξ: 2310500478
Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο (Email): [email protected]
Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Λάρισας
Ηρώων Πολυτεχνείου 169 & Κουτσούμπα, ΤΚ. 41223, Λάρισα
Τηλέφωνο: 2410233332, Φαξ: 2410555540
Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο (Email): [email protected]
Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Χανίων
Γιαμπουδάκη 39 & Ρενιέρη, Τ.Κ. 73100, Χανιά
Τηλέφωνο - Φαξ: 2821023432
Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο (Email): [email protected]
Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Σητείας
Μ. Καταπότη 57, ΤΚ. 72300, Σητεία
Τηλέφωνο- Φαξ: 2843029620
Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο (Email): [email protected]
95