Transcript TARIMIN ORTAYA ÇIKIŞI

TARIMIN ORTAYA ÇIKIŞI
NEOLİTİK
 Neolitik’te tarımsal hayat (bitkilerin kültür altına






alınması ve hayvanların evcilleştirilmesi) başlamıştır,
Toplama-avcılık devrinden çıkan insan, coğrafi bir
unsur olarak doğayı şekillendirmeye başlamıştır,
Beşeri peyzaj oluşmuştur,
Uygarlık yolundaki en önemli adımdır (yerleşik hayatgüvenlik- istikrar-uygarlık)
Göçebe ve rastlantısal yaşamdan yerleşik hayata
geçilmiş, ilk konutlar yapılmıştır,
Barınak (mesken-konut) ile birlikte güvenlik ve huzur
sağlanmıştır,
Barınaklar hem insanlar, hem beslediği hayvanları,
hem de besin maddeleri için korunma olanağı
sağlamıştır.
NEOLİTİK
 Bu dönemde tarıma geçişle beraber insan ilk
defa yiyecek endişesinden sıyrılarak
“serbest, boş ve rahat bir zaman”
bulmuştur.


Serbest ve rahat zamanın düşünmede
kullanımı (bilimsel düşünme, günümüzdeki
bağlantısı)
Aletleri geliştirmede, örgü, dokuma ve çanakçömlek yapımında kullanımı
NEOLİTİK
 Beslenme ve barınma koşullarındaki düzelmeyle
insan ömrü uzamış, coğrafi çevre tarımsal üretimden
dolayı daha fazla nüfus barındıracak düzeye gelmiş
ve böylece Neolitk’le birlikte “ilk hızlı nüfus artışı”
başlamıştır.

Paleolitik’teki nüfus miktarı tahminen 2-10 milyon arasında
iken, Neolitik ortalarında 150 milyon civarında idi.
 Tarımsal
üretimle birlikte küçük insan grupları
genişlemiş, komşu gruplar arasında eşeysel ilişkiler
başlamış ve kan bağları oluşmuştur
 İhtiyaç fazlası üretim işbirliği, dayanışma ve
işbölümünü getirmiş; köyler, şehirler ve devletler
kurulmuş, uygarlıklar gelişmiştir.
 Sonuç; Neolitik’te başlayan tarım “uygarlığın
kaynağı” olmuştur.
BİTKİLERİN KÜLTÜR
ALTINA ALINMASI
(EVCİLLEŞTİRME)
Bitkileri kültür altına alma
 Tarım, bitkilerin kültür altına alınmasıyla
başlamıştır.
 Evcilleştirilmiş bir bitki—bilinçli olarak
yetiştirilir, korunur ve insanlar tarafından
bakım altında tutulur.


Evcilleştirilmiş bitki, seçilmiş tohumlardan
geliştirildiği için, genetik olarak yabani türlerine
göre farklılık taşır.
Yabani türlerine göre daha fazla ürün barındırır ve
daha verimlidir (Örneğin yabani Hint mısırı
yalnızca 2 cm. boyundadır).
BİTKİLER NE ŞEKİLDE
KÜLTÜR ALTINA ALINMIŞTIR?
BİTKİLERİN KÜLTÜR ALTINA ALINMASI NE
ŞEKİLDE YAPILMIŞTIR?

Bitkilerin ilk defa kültür altına alınması konusundaki
görüşler:
1.
2.
3.
“İnsanların doğadan topladıkları yumru, kök ve
tohumların toprağa dökülerek yeşermesiyle”,
“Kuşların toprak altına tohum sakladıkları yerlerden
bitkilerin filizlendiğinin görülmesiyle” evcilleştirme fikri
doğmuştur (Her iki görüş de rastlantısal bir özellik taşır)
Bitkilerin kökleriyle birlikte başka bir yere taşınması ve
burada yetiştirtmesi şeklinde de bitkiler evcilleştirilmiştir.
Bitkileri kültür altına alma
 Bitkilerin kültür altına alınması ve geliştirilmesi
bir olay değil, süreçtir.


Bitkileri kültür altına alma işlemi, yüzlerce
hatta binlerce yıl süren bir zaman
periyodunda, insan ve doğal bitki örtüsü
arasındaki yakın ilişki sonucunda başlamıştır.
Faydalı (kullanışlı) bitkiler, insanlar tarafından
korunmuş ve kültür altına alınmıştır.
TARIM İLK DEFA NEREDE
NE ZAMAN
NASIL BAŞLADI?
İLK TARIM BÖLGELERİ
?
1
2
3
Tarımın ortaya çıkması ve yayılması
 Pek çok coğrafyacı tarımın, zengin biyoçeşitliliği olan
en az üç farklı bölgede ortaya çıktığını ileri
sürmektedir
 Ortadoğu’da yer alan “Verimli (bereketli-mümbit)
Hilal- Fertile Crescent” bu bölgelerin en önemlisidir.



Çeşitli tahıllar, üzüm, elma, zeytin ve diğer bazı
ürünler burada yetiştirilmiştir.
Bitkilerin kültür altına alındığını gösteren en eski
arkeolojik bulgular M.Ö. 10.000 yıllarına kadar
dayanmaktadır.
Tarımın buradan Orta Afrika’ya yayılması ikinci bir
evcilleştirme merkezi yaratmış, sorgum, yam, kahve,
yerfıstığı ve bakla gibi ürünler Orta Afrika’da kültür
altına alınmıştır.
Verimli Hilal
Tarımın ortaya çıkışı ve yayılışı
1- Verimli hilal ve
tarımın buradan
yayıldığı diğer bölgeler
Bitki evcilleştirmenin ikinci merkezi
Tarımın yayıldığı ana güzergahlar
Tarımın ortaya çıkması ve yayılması
 İkinci büyük gelişim merkezi Güneydoğu
Asya’dır.



Olasılıkla bugünkü alçak alanlar sığ denizlerle
kaplıydı ve tarım nispeten daha yüksek
alanlarda başladı
Pirinç, narenciye, muz ve diğer bazı bitki
türleri burada kültür altına alındı.
Buranın etkilediği ikinci yayılma merkezi
Kuzeydoğu Çin olmuştur.
Tarımın ortaya çıkışı ve yayılışı
2- Güneydoğu Asya’da ilk
tarım bölgesi ve tarımın
buradan yayıldığı diğer
bölgeler
Bitki evcilleştirmenin ikinci merkezi
Tarımın yayıldığı ana güzergahlar
Tarımın ortaya çıkması ve yayılması
 Üçüncü büyük evcilleştirme bölgesi Orta Amerika’dır
 Bu bölgede bitkilerin kültür altına alınması
günümüzden yaklaşık 7.000 yıl önce başlamıştır.
 Evcilleştirme diğer bölgelerden yayılma şeklinde değil,
bağımsız olarak gelişmiştir.
 Mısır, domates, kırmızı biber (chili peppers), kabak
ve diğer bazı bitkiler bu bölgede kültür altına alınmıştır.
 Buranın etkilediği yayılma bölgesi Güney Amerika’nın
kuzeybatı kesimleri olmuştur. Patates ve manyok ise
burada kültür altına alınmıştır.
Tarımın ortaya çıkışı ve yayılışı: Orta Amerika
3- Orta Amerika’da ilk
tarım bölgesi ve tarımın
buradan yayıldığı diğer
bölgeler
Çeşitli tarım ürünlerinin ilk defa evcilleştirildiği bölgeler
Arpa
Buğday
Elma
Kayısı
Zeytin
Soya Fasulyesi
Kahve
Şeker kamışı
Mısır
Patates
Domates
Pirinç
Patlıcan
BÖLGELERE GÖRE, KÜLTÜR
ALTINA ALINAN İLK BİTKİLER
ORTA AMERİKA
Fasulye
Kakao
Kırmız biber
Mısır
Kabak
Yam (tatlı patates)
Domates
GÜNEY AMERİKA
(AND DAĞLARI)
Fasulye
Mısır
Patates
Monyak (Kasavva)
Tatlı patates (yam)
Domates
Tütün
Kabak
BATI AFRİKA
Karpuz
Palmiye
Pirinç
Yam
GÜNEY AMERİKA
DOĞUDAKİ YÜKSEK
ALANLAR
Fasulye
Kakao
Yer fıstığı
Yer elması
Pamuk
Kauçuk
AKDENİZ
KIYILARI
Arpa
Hurma
Üzüm
Yulaf
Mercimek
Zeytin
Şeker
pancarı
Sebzeler
AFRİKA VE
ARABİSTAN’IN
DOĞUSUNDAKİ
YÜKSEK ALANLAR
Kahve
Darı
Pirinç
Sorgum
Buğday
Pamuk
ORTADOĞU
Arpa
Fasulye
Meyveler (sert çekirdekli)
Üzüm
Darı
Sebzeler
Buğday
Keten
Kenevir
GÜNEY ASYA
Muz
Arpa
Meyveler (sert çek.)
Nohut
Pirinç
Baharatlar
Sebzeler
Yam
Buğday
Hint keneviri
Fasulye
KUZEYDOĞU ÇİN
Arpa
Soya fasulyesi
Meyveler (sert çek.)
Darı
Sebzeler
GÜNEYDOĞU ASYA
Muz
Turunçgiller
Hindistan cevizi
Meyveler
Pirinç
Şeker kamışı
Sebzeler
Baharat
Çay
Yam
Bambu
Tarımın Yayılması
 Bitki evcilleştirmenin yayılışı İlkçağda son bulmadı.



Ürün yetiştirme bugünkü boyutlarına son 100 yıl
içinde erişti.
Örneğin limon, portakal, üzüm ve palmiye
Amerika’ya 18. yüzyılda İspanyol misyonerler
tarafında götürülmüştür.
Amerika, Avustralya, Yeni Zelanda ve Güney
Afrika’ya Avrupa kökenli ürünlerin gelmesi, bu
ülkelere büyük boyutlardaki Avrupalı çiftçilerin göç
etmesiyle olmuştur.
Hayvanların evcilleştirilmesi ve yayılması
 Hayvanların evcilleştirilmesinin kökeni ve yayılması
 Evcilleştirme ile avlanma yerine düzenli bir protein kaynağı
(et, süt), giyim eşyası ve güç kaynağı elde edilmiştir.
 Evcilleştirilmiş hayvan, beslenmesi ve barınması
bakımından insana bağımlıdır.


Fiziksel görünümleri ve davranışları açısından yabani
türlerine göre farklılık taşırlar
İnsanın kontrollü beslemesi ve günlük kontakt kurması
sonucunda evcilleştirilmişlerdir.
 Hayvanlar, köpek hariç, bitkilerin kültür altına
alınmasından sonra evcilleştirilmişlerdir.
 Keçi, koyun, domuz ve sığır evcilleştirilen ilk hayvanlardır.
 Dünyada 2 milyon civarında hayvan türü vardır ve bunların
sadece 14’ ü evcilleştirilmiştir.
Hayvanların evcilleştirilmesi ve yayılması
BÖLGELERE GÖRE İLK
EVCİLLEŞTİRİLEN HAYVANLAR
AMERİKA
Lama
Domuz
Hindi
Ördek
ORTADOĞU
Deve
Kedi
Sığır
Köpek
Eşek
Kümes hayvanları
Keçi
At
Domuz
Koyun
ORTA ASYA
Sığır
Koyun
Yak
Ren geyiği
Keçi
Deve
GÜNEYGÜNEYDOĞU ASYA
Sığır
Köpek
Kedi
Domuz
Bufalo
İpekböceği
Kümes hayvanları
Hayvanların evcilleştirilmesi ve yayılması
 Verimli Hilal’deki çiftçiler, büyük sürüler halinde, ilk
hayvan evcilleştirmeyi başarmışlardır.






Burada sığır, domuz, koyun ve keçi sürüleri mevcut idi ve
evcilleştirilmeleri daha kolay oldu.
Çoğu sürü hayvanı, Suriye, Güneydoğu Anadolu, Irak,
İran ve Orta Asya’yı içine alan bir kuşakta yaşamaktaydı.
Bu bölgelerde veya yakınlarındaki çiftçiler, evcilleştirilmiş
bitki ve hayvanları ilk defa bir araya getirmişlerdir.
İnsanların sığırı sabanın çekilmesinde kullanmaya
başlaması tarımsal verimi artırmıştır.
Hasadı yapılan ürünlerden hayvan beslemek için de pay
ayrılmaya başlanmıştır.
Evcilleştirilen hayvan türünün faydalanma açısından
karşılaştırılması ve uygarlıkların gelişmesine etkileri
(Sığır-Domuz,lama karşılaştırması; Bereketli hilal, Yeni
Gine, Orta Amerika)
TARIMA GEÇİŞİN ETKİLERİ
Tarımın insan toplumu ve
çevre üzerindeki etkileri

Nüfus Baskısı:





Göçebe yaşam tarzının sona ermesiyle, hızlı bir nüfus
artışı meydana geldi.
Nüfus daha çok şehirlerde toplandı.
Mesleki uzmanlaşma ve sosyal farklılıklar arttı ve insanlar
servet edinmeye başladı.
Tarım ekonomilerinde, çocuklar ekonomik bir varlık halinde
geldi: çocuklar işgücü, servet ve yaşlılar için güvence oldu.
Bu tehlikeli bir döngü yaratır: daha fazla insan ==> daha
fazla yiyecek ==> daha fazla iş ==> daha fazla çocuk.
Daha az çeşitteki bitkiye bağımlılık.


Avcı-toplayıcıların kullandığı çok çeşitli bitki türleri göz önüne
alındığında, tarım; insan toplumunu nispeten daha az çeşitteki
ürün türlerine bağımlı kıldı.
İnsanın beslenme tarzı (diyeti) daraldı ve daha az besin türü
kullanmaya başladı.
Tarımın insan toplumu ve
çevre üzerindeki etkileri

Hava olaylarından etkilenmedeki artış:
Hava koşullarındaki değişimler, tarım üzerinde toplayıcılık
dönemine göre daha fazla etki gösterir. Tarım bu yönüyle,
(yani hava şartlarından fazlaca etkilenmesi ve daha az
bitkiye bağımlı olunması) adeta bir kumar şeklinde
nitelendirilmektedir.
Hasat dönemine bağlılık:



Çiftçiler bir yıl için bütün yiyeceklerini, bir hasat
döneminde toplamak zorundadırlar, oysa toplama
devrinde yiyecek edinme işi yıl boyunca devam ediyordu.
Bitki yetiştirme sınırlı bir zaman periyodunda
tamamlanmalıdır.
Tarlalardan alınan ürünler, nemden, haşaratlardan ve
hırsızlardan korunarak bir sonraki yıl için depolanmalıdır.
Yoğun bir işgücü gereksinimi (örneğin ilk zamanlarda tahıl
ekimi ve hasat işlerinde, çok ağır şartlarda çalışmak gerekirdi,
oysa toplayıcılık ve avcılıkta çalışma bütün yıla yayılır)
TARIMSAL FAALİYETLERİN
GELİŞİM AŞAMALARI
İlk tarımsal faaliyetlerin gelişim aşamaları
 Çapa öncesi devre
 Çapa tarımı devresi
 Saban tarımı devresi
Çapa öncesi tarım ve çapa tarımı
 Bitkilerin yetiştirilmesi önceleri elle dikme şeklinde






başlamıştır.
Daha sonraki aşamalarda ucu sivri sopa ile dikme,
ocak açarak ekim şeklinde devam etmiş ve bugün
dünyanın bazı yerlerinde halen kullanılan çapaya
geçilmiştir
İlk çapa kullanımı, dönüşümlü (shifting) tarım.
Ağaç mülkiyeti, tarla mülkiyeti, kabile mülkiyeti
Çapa tarımında kadınların önemi ve günümüze
yansıması
Anadolu’da kadının tarımdaki rolü ve önemi (Kybele)
Günümüzde çapanın kullanıldığı bölgeler (sıcak iklim
bölgeleri ve özellikle Musonlar Asyası)
Tarımsal faaliyetlerin geçirdiği aşamalar
Çapa Tarımı
İlkel çapalar
Tarımsal faaliyetlerin geçirdiği aşamalar
Çapa Tarımı
Kemikten yapılmış çapa
İlkel çapa örneği
Tarımsal faaliyetlerin geçirdiği aşamalar
Çapa Tarımı
Günümüzde kullanılan çapalar
Saban (sapan) kullanımı
 İlk sabanlar
 Sabanın ortaya çıktığı bölge?
 Saban kullanımının tarıma etkisi
 Tarımda hayvan gücünün kullanımı
 Sabanın gelişim aşamaları
 Pulluk
 Tekerleğin icadı, pulluğa uygulanması ve
etkileri
Tarımsal faaliyetlerin geçirdiği aşamalar
Saban kullanımı
Karasaban
Tarımsal faaliyetlerin geçirdiği aşamalar
Saban kullanımı
Çeşitli hayvanların koşulmasıyla saban kullanımı
Tarımsal faaliyetlerin geçirdiği aşamalar
Saban kullanımı
Karasaban ülkemizde yer yer halen kullanılmaktadır
Tarımsal faaliyetlerin geçirdiği aşamalar
Pulluk kullanımı
İlk pulluk örnekleri
Tarımsal faaliyetlerin geçirdiği aşamalar
Pulluk kullanımı
İskoç pulluğu (19.yüzyıl sonları)
Rus pulluğu (1920’li yıllar)
Tarımsal faaliyetlerin geçirdiği aşamalar
Pulluk kullanımı
Toprağın sürme derinliğine göre ayarlanabilen pulluklar
Tarımsal faaliyetlerin geçirdiği aşamalar
Pulluk kullanımı
Pulluk tekniğindeki ilerlemeler
Tarımsal faaliyetlerin geçirdiği aşamalar
Karasaban ve pulluk tarımında kullanılan yardımcı aletler