Transcript Imperator Caesar Augustus

Goede Keizers, Slechte Keizers
De tijd van de Republiek is voorbij
 Korte uitleg A-vragen
 Thematische aanpak
 Caligula
 Nero
 Vespasianus
 Marcus Aurelius
 Kelten
A1 Beschrijf de machtspositie van Augustus. Hoe
presenteerde Augustus zijn machtsbasis volgens
de hoorcollegedocent aan zijn onderdanen?
 Machtspositie
 Informeel: auctoritas
 Steun van het leger
 Acceptatie door het volk
 Formeel
 23 v. Chr.: Tribunicia
potestas en imperium
proconsulare
 19 v. Ch.: bevoegdheden
van een consul
27 vC
- Octavianus geeft bevoegdheden consul
terug aan senaat
- Krijgt imperium proconsulare, titel
‘Augustus’ en wordt ingewijd als princeps
23 vC
- Tribunicia potestas: volkstribuun –
onaantastbaar, belangenbehartiger volk
- Imperium maius: macht over alle provincies
(en leger)
- Censor: o.a. benoemen en ‘verwijderen’
senatoren.
12 vC
- Pontifex maximus: hoofd van het
priestercollege der pontifices; interpretatie
wil van de goden
 27 vC: Tweedeling in provinciebestuur
 Keizerlijke provincies
 Gallië, Hispania Tarraconensis en Syrië
 Onder bestuur van de legati Augusti propraetore
 Met ondersteuning van de procuratores
 Egypte geval apart
 Senaatsprovincies
 Rest van de provincies
 Onder bestuur van proconsuls
 Met ondersteuning van quaestoren
Hoe wordt de positie van de Senaat
in het (post-)Augusteïsche tijdperk?
 Lijkt meer macht te krijgen
 Senaatsbesluiten krijgen kracht van wet
 Maar... schijn bedriegt
 Senaatsbesluiten voorafgegaan door keizerlijke brief of
redevoering
 Senaat volgde wenken van de keizer
 Reden?
 Senaat kende de werkelijke machtsverhoudingen
 Wat was dan nog de feitelijke betekenis van de senaat?
 Rijkste Romeinse grondbezitters bij elkaar
 Senaat vertegenwoordigde de wettigheid
Wat waren de concrete
bezigheden van een Romeinse keizer?
Senaat:
- Verleent keizerlijke bevoegdheden (tot instelling dominaat, 284)
- Senaatsbesluiten krijgen kracht van wet (geen goedkeuring
volksvergaderingen nodig)
- Onder Tiberius: verkiezing magistraten van volksvergaderingen naar
senaat (Caligula draait dit weer terug)
- Adviserende functie erodeert door nieuwe adviesraad concilium
principis
Volksvergaderingen:
- Aanvankelijk kiest comitia centuriata nog de drie hoogste magistraten.
Volksraden stellen echter steeds minder voor.
Magistraten:
- Blijven bestaan. Verkiezing sterk beïnvloed door voorkeur keizer, macht
sterk gereduceerd door bevoegdheden keizer.
“Het ‘werk’ van een keizer bestond uit hoofdzaak uit
het voeren van oorlogen, het rechtspreken, het
uitkiezen en aanstellen van medewerkers op alle
niveaus en het reageren op voorgelegde problemen.”
De Blois en van der Spek, 229








Taken van een censor
Bevoegdheden van een consul (behalve de ceremoniële)
Toezicht op stadhouders provincie
Controle op legers
Ambten verdelen
Correspondentie met stadhouders, steden en individuen
Rechtspraak
Optreden als grootste weldoener
Wat waren volgens het handboek de belangrijkste oorzaken van
de groei van de keizerlijke bureaucratie? Welke belangrijke
verandering ten aanzien van de personele bezetting van de
keizerlijke kantoren is waarneembaar in de 2e eeuw n. Chr.?
 Groei hoeveelheid werk van de keizerlijke
secretarieën en bureaus van de stadhouders
 Oorzaak groei
 Plaatselijke regeerders sturen taken en beslissingen door
naar hogere ambtenaren (zoals stadhouders/keizer)
 Verandering in tweede eeuw nC
 Keizer Hadrianus (117-138)
 Ervaren equites als hoofd van de keizerlijke kantoren
Welke veranderingen op sociaal-economisch en cultureel vlak
waren het gevolg van de pax Romana? Zou je het Romeinse rijk
beschouwen als een agrarische of een stedelijke samenleving? Wat
was het verschil tussen de westelijke en oostelijke rijkshelft op het
punt van verstedelijking?
Sociaal-economische gevolgen
Culturele gevolgen
- Bloei
- Verbreiding burgerrecht
- Bloei handel
-Senaat vergroot tot 600 leden
-Uitbreiding ridderstand
-Ontstaan dienstadel (standen: senatoren,
ridders, decuriones)
-Begin professionalisering Romeinse recht
-Veteranenkolonies
- Vrijere omgang traditionele normen:
huwelijk en positie vrouw
- Religieuze ontwikkelingen
Verspreiding keizercultus
Verspreiding oosterse religies: Isis en
Osiris, Mithrascultus, Cybelecultus
Identificatie Griekse goden met die van
Romeinen
- Bloei Romeinse literatuur (Vergilius,
Horatius, Livius, Tacitus, Plutarchuse.a.)
Westelijk deel rijk
Oostelijk deel rijk
- Keltische versterkte steden oppida
worden vervangen door steden naar
Romeins (en Grieks) model.
- In Africa, Numidia en Mauritania
kleine steden waar m.n. boeren wonen.
- Was al sterk verstedelijkt: veel grotere
steden met sterke eigen traditie en
bestuursstructuren.
- Griekse en oosterse steden behouden
zelfbestuur en eigen instellingen.
Handboek p. 236-239.
Handboek p. 239-240.
Was het Romeinse Rijk een stedelijke of agrarische samenleving?
- De belangrijkste politieke en culturele ontwikkelingen vinden plaats in de
steden.
- 80-90 procent van de inwoners is betrokken bij en afhankelijk van de
landbouw.
- Stad en platteland sterk met elkaar verbonden.
Handboek p. 241-242.
 Numen: Een godheid verbonden met een
specifieke handeling, tijdstip of plaats (blz. 252)
 Pax deorum: ‘vrede met de goden’. De
harmonieuze relatie tussen de populus Romanus
en de goden moest streng bewaakt worden d.m.v.
offers en de juiste gebedsformules (blz. 252)
 Lustrum: Vijfjaarlijkse rituele reiniging d.m.v. een
zoenoffer van de populus Romanus ter
bevordering van de pax deorum. Uitgevoerd door
censoren (blz. 252)
 Auspicia: de vogelschouw, net zoals de
leverschouw een belangrijk medium om de
gezindheid van de goden en de afloop van
ondernemingen te duiden. Een magistraat met
imperium had het recht de auspicia te voltrekken.
(blz. 252)
 Sibyllijnse boeken: verzameling van orakelspreuken
van de legendarische zieneres Sibylle; de boeken
werden geraadpleegd bij bijzondere gelegenheden
door een speciaal priestercollege (blz. 253)
 Caligula
 Nero
 Vespasianus
 Commodus
 Onversneden wijn!
 Heroïsche naaktheid
 Braca
 Mannen met baarden