Transcript Senaat en de samenvallende verkiezingen

De hervormde Senaat
en de samenvallende
verkiezingen
Koen Muylle, referendaris bij
het Grondwettelijk Hof en praktijklector
aan de KU Leuven
Inleiding
Artikel 1 van de Grondwet:
“België is een federale Staat, samengesteld uit de
gemeenschappen en de gewesten.”
De hervorming van de
Senaat
Vierentwintig herzieningen van de Grondwet, drie
bijzondere wetten, vijf gewone wetten, …
•
Herziening van de artikelen 43, 44, 46, 56, 57, 64, 67, 68, 69, 70, 71, 72, 74, 75, 76, 77, 78, 79, 80, 81, 82, 100, 119 en 167 van
de Grondwet;
•
Bijzondere wet van 6 januari 2014 tot invoeging van een artikel 217quater en een artikel 217quinquies in het Kieswetboek;
•
Bijzondere wet van 6 januari 2014 tot wijziging van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen en de
bijzondere wet van 12 januari 1989 met betrekking tot de Brusselse instellingen, ten gevolge van de hervorming van de Senaat;
•
Bijzondere wet van 6 januari 2014 tot wijziging van de bijzondere wet van 16 juli 1993 tot vervollediging van de federale
staatsstructuur en tot aanvulling van de kieswetgeving met betrekking tot de gewesten en de gemeenschappen, tengevolge van
de hervorming van de Senaat;
•
Wet van 6 januari 2014 tot wijziging van het Kieswetboek ten gevolge van de hervorming van de Senaat;
•
Wet van 6 januari 2014 tot wijziging van diverse wetten tengevolge van de hervorming van de Senaat en houdende
verscheidene wijzigingen inzake verkiezingen;
•
Wet van 6 januari 2014 tot wijziging van diverse wetten tengevolge van de hervorming van de Senaat;
•
Wet van 6 januari 2014 tot wijziging van de wet van 31 december 1983 tot hervorming der instellingen voor de Duitstalige
Gemeenschap ten gevolge van de hervorming van de Senaat;
•
Wet van 6 januari 2014 tot wijziging van de wet van 6 augustus 1931 houdende vaststelling van de onverenigbaarheden en
ontzeggingen betreffende de ministers, gewezen ministers en ministers van staat, alsmede de leden en gewezen leden van de
wetgevende kamers;
•
Reglement van de Belgische Senaat;
•
Wijziging van de artikelen 82, 83 en 94 van het Reglement van de Kamer van volksvertegenwoordigers wat de tweede lezing
betreft;
•
Voorstel van technische wijzigingen van het Reglement van de Kamer van volksvertegenwoordigers ten gevolge van de zesde
staatshervorming;
•
Voorstel tot wijziging van de artikelen 39 en 149 van het Reglement van de Kamer van volksvertegenwoordigers.
Waarom de Senaat hervormen?
• De Senaat als een assemblee die zowel de
vertegenwoordiging van de deelstaten zou verzekeren als
de rol van reflectiekamer zou spelen;
• De samenstelling van de Senaat is niet aangepast aan zijn
taak:
o Rechtstreeks verkozen senatoren;
o Gemeenschapssenatoren
• Bevoegdheden: het onderscheid tussen monocamerale,
optioneel bicamerale en verplicht bicamerale
aangelegenheden leidt tot moeilijkheden.
En niet afschaffen …
• De Senaat kan dus perfect worden afgeschaft.
• Met een confederaal systeem zullen er minder bevoegdheden op het
•
•
huidige federale niveau overblijven en kunnen we het met minder
ministers doen, met kleinere kabinetten en zonder staatssecretarissen.
De senaat verliest zijn functie en wordt afgeschaft.
Afschaffing Senaat. De tweede kamer van het federale parlement, de
Senaat (71 senatoren), heeft de voorbije jaren sterk aan belang
ingeboet. Het eigenlijke politieke debat en wetgevende werk gebeurt in
de Kamer, de rol van de Senaat is beperkt geworden. Groen! vindt
daarom dat we de Senaat beter afschaffen.
De NV België moet op dieet. De politiek kan het goede voorbeeld
geven door Senaat en provincies meteen af te schaffen.
Het Institutioneel Akkoord voor de zesde
Staatshervorming van 11 oktober 2011
“De Senaat zal aan de nieuwe staatsstructuur worden
aangepast.
De Senaat wordt, voor het eerst bij de regionale verkiezingen
van 2014, omgevormd tot een Senaat van de deelstaten.
De nieuwe Senaat zal niet permanent zijn …”.
De samenstelling van de hervormde Senaat
Senaat (vanaf 2014)
Senaat (1993-2014)
• 40 rechtstreeks verkozen
• 50 deelstaatsenatoren
senatoren (25N/15F);
(29N/20F/1D)
• 21
• 10 gecoöpteerde
gemeenschapssenatoren
senatoren (6N/4F)
(10N/10F/1D);
• 10 gecoöpteerde
senatoren (6N/4F);
• senatoren van rechtswege.
De deelstaatsenatoren
•
•
29 deelstaatsenatoren aangewezen door het Vlaams Parlement:
o
uit de leden van dat Parlement of uit de Nederlandse taalgroep van het
Brussels Hoofdstedelijk Parlement;
o
ten minste één lid moet op de dag van zijn verkiezing zijn woonplaats
hebben in Brussel-Hoofdstad;
10 deelstaatsenatoren aangewezen door het Parlement van de Franse
Gemeenschap:
o
drie leden moeten deel uitmaken van de Franse taalgroep van het Brussels
Hoofdstedelijk Parlement;
o
in voorkomend geval moet één van deze drie senatoren geen lid zijn van
het Parlement van de Franse Gemeenschap,
•
•
8 deelstaatsenatoren aangewezen door het Waals Parlement,
•
1 deelstaatsenator aangewezen door het Parlement van de Duitstalige
Gemeenschap
2 deelstaatsenatoren aangewezen door de Franse taalgroep van het Brussels
Hoofdstedelijk Parlement
Probleem 1: een driedubbele kiesdrempel
• ten minste een zetel in het
•
•
Vlaams Parlement (art. 68, §1,
tweede lid G.W.)
minstens 5 % van het algemeen
totaal van de geldig uitgebrachte
stemmen voor de verkiezing
voor het Vlaams Parlement (art.
210octies, §2 Kieswetboek)
kiesdrempel per kieskring
(artikel 29ter, eerste lid BHWI)
• ten minste een zetel in
•
•
respectievelijk het Parlement
van de Franse Gemeenschap,
het Waals Parlement en de
COCOF (artikel 68, §1, vierde
lid G.W.)
minstens 5 % van het algemeen
totaal van de geldig uitgebrachte
stemmen voor de verkiezing van
zowel het Waals Parlement als
de COCOF (art. 210decies, §2
Kieswetboek)
kiesdrempel per kieskring
(artikel 29ter, eerste lid BHWI;
artikel 20, § 2 Bijz. Wet Brussel)
Probleem 2: de aanwijzing van de
deelstaatsenatoren door PCF, PW en COCOF
Art. 212bis Kieswetboek:
§ 1. Na het onderzoek van de geloofsbrieven in het Gemeenschaps- of Gewestparlement dat de
senatoren aanwijst, deelt de griffier van de Senaat aan de voorzitter van het Waals Parlement, de
voorzitter van het Parlement van de Franse Gemeenschap en de voorzitter van het Parlement van het
Brussels Hoofdstedelijk Gewest [,,,], het proces-verbaal bedoeld in artikel 210undecies mee.
§ 2. De leden die verkozen zijn op de lijsten die behoren tot eenzelfde politieke formatie en zitting hebben
in het betrokken Gemeenschaps- of Gewestparlement, zenden ten laatste vijf dagen na het onderzoek
van de geloofsbrieven aan de voorzitter van het betrokken Parlement, een lijst met zoveel namen van
leden die behoren tot haar politieke formatie, als er zetels van deelstaatsenator toekomen aan de politieke
formatie voor het betrokken Parlement, [,,,]
Het totaal van de namen die voorkomen op de lijsten van een politieke formatie die overgemaakt zijn aan
de voorzitter van het Waals Parlement, de voorzitter van het Parlement van de Franse Gemeenschap en
de voorzitter van het Brussels Hoofdstedelijk Parlement of de eerste ondervoorzitter indien de voorzitter
niet behoort tot de Franse taalgroep, mag het aantal zetels van deelstaatsenatoren die toekomen aan de
politieke formatie niet overstijgen.
Het totaal van de namen die voorkomen op de lijsten van de politieke formaties voor een betrokken
Parlement mag het aantal zetels die toekomen aan dit Parlement overeenkomstig artikel 67 van de
Grondwet niet overstijgen.
[,,,]
Vooraleer de in het eerste lid bedoelde lijst wordt verzonden, plegen de politieke formaties in voorkomend
geval overleg [,,,],
De gecoöpteerde senatoren
10 gecoöpteerde senatoren
o 6 aangewezen door de 29 deelstaatsenatoren die tot de
Nederlandse taalgroep behoren;
o 4 aangewezen door de 20 deelstaatsenatoren die tot de
Franse taalgroep behoren;
o wanneer een zetel toekomt aan een partij die niet in de
Senaat is vertegenwoordigd: de lijst met kandidaten
wordt opgesteld door de leden van de Kamer van
volksvertegenwoordigers die tot dezelfde politieke
formatie behoren (artikel 67, § 4 van de Grondwet en
artikel 220, § 6, van het Kieswetboek)
De bevoegdheden van de hervormde Senaat
Artikel 44, tweede lid, tweede zin, van de Grondwet:
De Senaat is een niet-permanent orgaan.
Artikel 30 Regl. Senaat:
De Senaat houdt jaarlijks acht gewone plenaire
vergaderingen.
Indien het bureau van de Senaat vaststelt dat er geen
punten zijn op de agenda, kan het besluiten om geen
gewone plenaire vergadering te houden.
Het bureau van de Senaat kan uitzonderlijke plenaire
vergaderingen bijeenroepen.
Wetgevende bevoegdheden
Senaat (1993-2014)
Monocameraal
Senaat (vanaf 2014)
Monocameraal
1.
legercontingent;
2.
begroting;
3.
naturalisatie;
Verplicht bicameraal
4.
verantwoordelijkheid ministers;
1. de verklaring tot herziening van de Grondwet, de herziening
Residuaire categorie
en de coördinatie van de Grondwet;
Verplicht bicameraal
2. de aangelegenheden die krachtens de Grondwet door beide
Wetgevende Kamers dienen te worden geregeld (bv. i.v.m.
de monarchie);
•
institutionele wetgeving;
•
wetgeving i,v,m, het internationale domein;
3. de bijzondere meerderheidswetten;
•
jurisdictionele wetgeving
4. de wetgeving m.b.t. de instellingen en de financiering van de
Duitstalige Gemeenschap;
Optioneel bicameraal
Residuaire categorie
5. de wetgeving m.b.t. de financiering van politieke partijen en
de controle op de verkiezingsuitgaven;
6. de wetgeving m.b.t. de organisatie van de Senaat en het
statuut van senator
Optioneel bicameraal
Limitatieve lijst
Drie minpunten
1. Het behoud van de driedeling monocamerale/verplicht
bicamerale/optioneel bicamerale aangelegenheden
2. De goedkeuring van verdragen en
samenwerkingsakkoorden als monocamerale
aangelegenheid
3. Een minimalistische invulling van de tweede lezing
artikel 83.2 Regl. Kamer: Na de stemming over de artikelen van een wetsontwerp of -voorstel gaat
de commissie, op verzoek van een commissielid, of, ingeval het een door de Senaat naar de
Kamer teruggezonden wetsontwerp betreft, op verzoek van een derde van de commissieleden,
over tot een tweede lezing. De commissie kan niet overgaan tot de tweede lezing dan na verloop
van ten minste tien dagen te rekenen vanaf het ogenblik waarop het commissieverslag samen
met de door de commissie in eerste lezing aangenomen
tekst is rondgedeeld.
Overige bevoegdheden van de Senaat
Geen politieke controle meer:
• enkel nog schriftelijke vragen;
• recht van onderzoek wordt vervangen door
informatieverslagen
• geen verzoekschriften verwijzen naar de minister
• beperkt opvorderingsrecht ex. artikel 100 van de Grondwet
Behouden bevoegdheden
• belangenconflicten
• voordrachten in het kader van de benoeming van de leden
van het Grondwettelijk Hof en van de Raad van State
• benoeming van de leden-niet magistraten van de Hoge
Raad voor de Justitie verder benoemen
Evaluatie
De Senaat krijgt een duidelijker profiel als Senaat van de
deelstaten:
• Toename van het aantal vertegenwoordigers van de
deelstaten
• Niet alleen de Gemeenschapsparlementen, maar ook de
Gewestparlementen kunnen deelstaatsenatoren
aanwijzen.
• De zetelverdeling van de deelstaatsenatoren wordt
afgeleid van het resultaat van de verkiezingen voor de
Gemeenschaps- en Gewestparlementen.
Samenvallende
verkiezingen of niet?
Samenvallende verkiezingen: ja, op 25 mei
2014
Artikel 65 van de Grondwet (overgangsbepaling):
Federale wetgevende verkiezingen zullen in elk geval
plaatsvinden op dezelfde dag als de eerste verkiezingen
van het Europees Parlement die volgen op de
bekendmaking van deze herziening in het Belgisch
Staatsblad.
Samenvallende verkiezingen ná 2014
Art. 65 G.W.
De leden van de Kamer van volksvertegenwoordigers
worden gekozen voor vijf jaar.
De Kamer wordt om de vijf jaar geheel vernieuwd.
De verkiezingen voor de Kamer vinden plaats op dezelfde
dag als de verkiezingen voor het Europese Parlement.
Art. 46, zesde lid G.W.:
In geval van vervroegde ontbinding zal de nieuwe federale
zittingsperiode uiterlijk duren tot de dag van de
eerstvolgende verkiezingen voor het Europese Parlement
die op deze ontbinding volgen.
Samenvallende verkiezingen ná 2014
Bijz. Wet wordt
Bijz. Wet wordt niet
aangenomen
aangenomen
Samenvallende verkiezingen • De Kamer wordt niet vroegtijdig
ontbonden → samenvallende
in 2019, tenzij de
verkiezingen in 2019, tenzij de
deelstaatparlementen gebruik
deelstaatparlementen gebruik
maken van hun constitutieve
maken van hun constitutieve
autonomie
autonomie
• De Kamer wordt vroegtijdig
ontbonden → geen
samenvallende verkiezingen en
nieuwe zittingsperiode van vijf
jaar
Constitutieve autonomie
Art. 117 van de Grondwet
De bijzondere wet kan de Gemeenschaps- en
Gewestparlementen toestaan om af te wijken van de regel
dat de verkiezingen voor de Gemeenschaps- en
Gewestparlementen op dezelfde dag plaatsvinden als die
van de verkiezingen voor het Europees Parlement.
Art. 118, §2 van de Grondwet
De bijzondere wet kan de Gemeenschaps- en
Gewestparlementen de bevoegdheid toevertrouwen om de
duur van hun zittingsperiode en de datum van de
verkiezing van hun parlement vast te stellen.
Samenvallende verkiezingen of niet
Pro
• Kiesfrequentie
• Politieke stabiliteit
• Coherentie in het beleid
Contra
• Politieke eigenheid van de
deelstaten
• Hervorming van de Senaat
Besluit
• De hervorming in de Senaat is een goede stap in de
richting van een deelstatenkamer.
• Maar die wordt bedreigd door de samenvallende
verkiezingen.