Transcript 4. Cobeljic V, ZLOSTAVLJANJE I ZANEMARIVANJE DECE

ZLOSTAVLJANJE I
ZANEMARIVANJE
DECE
Psiholog Vukašin Čobeljić
Univerzitetska dečja klinika
UVOD
-
-
Prema procenama UNICEF-a, u svetu danas oko
40 miliona dece mlađe od 14 godina zahteva
medicinsku i društvenu negu zbog zlostavljanja i
zanemarivanja.
Istraživanja u našoj sredini su ukazivala da su
glavne prepreke za efikasniju zaštitu dece
nedovoljno jasni koraci u procesu zaštite deteta
kao i nejasne uloge među učesnicima u tom
procesu.
Opšti i posebni protokol
Nacionalni plan akcije za decu (februar 2004.
godine)
- Opšti protokol za zaštitu dece od zlostavljanja i
zanemarivanja (2005. godine)
- Posebni protokol sistema zdravstvene zaštite za
zaštitu dece od zlostavljanja i zanemarivanja
-
OSNOVNI PRINCIPI I CILJEVI
Osnovni principi:
1.
2.
3.
4.
Pravo deteta na život, opstanak i razvoj
Nediskriminacija
Najbolji interes deteta
Participacija
-
Opšti cilj posebnog protokola je zaštita dece od
svih oblika zlostavljanja, zanemarivanja i
iskorišćavanja u sistemu zdravstvene zaštite.
- Specifični ciljevi posebnog protokola:
1. Informisanje zaposlenih o postupku u slučaju
sumnje
2. Uspostavljanje efikasne procedure zbrinjavanja
deteta (otkrivanje, dijagnostika, tretman,
dokumentacija i evidencija)
3. Definisanje postupaka zaštite deteta od daljeg
zlostavljanja
4. Uspostavljanje jedinstvenog sistema evidencije
5. Unapređenje dobrobiti dece kroz sprečavanje
zlostavljanja (prevencija)
6. Rehabilitacija zlostavljane dece
DEFINICIJE I POKAZATELJI ZLOSTAVLJANJA I
ZANEMARIVANJA DECE
-
Pod zlostavljanjem deteta podrazumevaju se svi
oblici fizičkog i/ili emocionalnog zlostavljanja,
seksualnog zlostavljanja, zanemarivanja ili
nemarnog postupanja, komercijalne ili druge
eksploatacije, iz kojih proizilazi stvarno ili
potencijalno ugrožavanje života, zdravlja, razvoja
ili dostojanstva deteta u okviru odnosa koji
uključuje odgovornost, poverenje ili moć
-
-
Termini zlostavljanje (aktivan čin) i
zanemarivanje (propust u pružanju aktivne nege
detetu)
Zlostavljači
Posledice zlostavljanja:
Prema proceni Svetske zdravstvene organizacije,
tokom 2000. godine skoro 60.000 dece mlađe od
15 godina umrlo je zbog zlostavljanja.
VRSTE ZLOSTAVLJANJA I ZANEMARIVANJA
1.
2.
3.
4.
Fizičko zlostavljanje
Seksualno zlostavljanje
Emocionalno zlostavljanje i zloupotreba
Zanemarivanje i eksploatacija
1.
-
-
Fizičko zlostavljanje
Definiše se kao delo koje prouzrokuje fizičku
povredu ili potencijalno može da povredi dete
Uzroci i posledice
Primeri fizičkog zlostavljanja: udaranje,
šutiranje, drmusanje (uglavnom kod odojčadi),
stezanje vrata, bacanje, trovanje, paljenje,
posipanje vrućom vodom....
Pokazatelji fizičkog zlostavljanja:
-
-
Spoljašnje povrede (povrede kože), unutrašnje
povrede (povrede mekih tkiva i unutrašnjih
organa) i prelomi kostiju
Kako prepoznati i kada posumnjati (mehanizam
nastanka povrede, česte i ponovljene povrede,
višestruke povrede u različitim stadijumima
zarastanja, povrede koje ne odgovaraju
razvojnom nivou deteta i specifični poremećaji
ponašanja i emocija kod deteta)
2. Seksualno zlostavljanje
- Seksualno zlostavljanje deteta je svaka aktivnost
u koju se dete uključuje a koju ono ne shvata u
potpunosti, sa kojom nije saglasno, za koju nije
razvojno doraslo i nije u stanju da se sa njom
saglasi, odnosno ona seksualna aktivnost kojom
se krše zakoni ili socijalne norme
1.
2.
1.
2.
3.
Seksualnom zloupotrebom deteta se smatra:
Navođenje ili primoravanje deteta na učešće u
seksualnim aktivnostima
Eksploatatorsko korišćenje deteta za
prostituciju ili druge nezakonite seksualne
radnje
Postoji nekoliko oblika seksualnog zlostavljanja:
Beskontaktno
Nepenetrativni kontakt
Penetrativni kontakt
Pokazatelji seksualnog zlostavljanja:
-
-
Fizički problemi (povrede genitalija,
perigenitalnog predela i anusa, seksualno
prenosiva oboljenja, neobjašnjiv bol u stomaku,
hronične ili povratne upale urinarnog trakta)
Poremećaji ponašanja
PODACI INCEST TRAUMA CENTRA
-
-
-
-
Jedno od petoro dece je žrtva seksualnog zlostavljanja
(Evropa)
9 prijavljenih slučajeva nedeljno (430 godišnje - Srbija)
39% zlostavljača su očevi, a 53% figura oca (očuh,
hranitelj, usvojitelj), a prijavljuje se samo u 5% slučajeva.
Od pet žrtava, četiri su ženskog pola
Kod 72 % žrtava zlostavljanje je trajalo preko 5 godina.
Godišnje se registruje oko 30 slučajeva incesta
Karakteristike osoba koje su pretrpele ovakvo nasilje (strah
od svoga tela, osećanje krivice, nepoverljivost, strah od
drugih ljudi)
Planovi za budućnost (edukacije na nivou škole i zdravstva)
3. Emocionalno zlostavljanje
-
-
Emocionalna zloupotreba predstavlja odnos pimarnog
pružaoca nege prema detetu kojim se detetu nanosi
stvarna šteta, odnosno koji može biti potencijalno štetan za
dete.
Ona obuhvata izlaganje deteta porodičnom nasilju, aktivno
potkupljivanje deteta, ograničavanje procesa socijalizacije.
Pokazatelji emocionalnog zlostavljanja:
- Zaostajanje u razvoju i rastu, enureza/enkompreza,
poremećaj spavanja, neuobičajene emocionalne reakcije,
neprimereno infantilno ponašanje (nespecifični klinički znaci
i poremećaji u ponašanju).
4. Zanemarivanje
-
-
Zanemarivanje predstavlja propust pružaoca nege da u
sklopu resursa kojima raspolaže obezbedi optimalne
uslove (zdravstvene, obrazovne, životne, nutritivne) za
fizički, mentalni, duhovni, moralni ili društveni razvoj
deteta.
Uskraćivanje obroka, nedovođenje deteta na redovne
kontrole, neupisivanje u školu.
Pokazatelji:
1.
2.
Fizički znaci (glad, higijenska zapuštenost, akcidentalna
povređivanja)
Ponašajni pokazatelji (neodgovarajuće traženje
naklonosti, apatija, omalovažavanje sebe)
5. Eksploatacija
-
-
-
Odnosi se na korišćenje deteta za rad ili u ostale
svrhe, a u korist drugih osoba
Obuhvata rad dece, prostituciju dece,
kidnapovanje i prodaju dece
Pokazatelji su kao kod seksualnog zlostavljanja
PROCES ZAŠTITE DETETA
-
-
-
Zdravstveni radnici i saradnici na svim nivoima
zdravstvene zaštite
Prvi na udaru
Zbrinuti dete, konsultovati se sa kolegama
(načelnik) i prijaviti sumnju stručnom timu
ustanove, policiji i nadležnom centru za socijalni
rad
U manjim zdravstvenim ustanovama, dete se
šalje na viši nivo zdravstvene zaštite, odnosno u
najbližu ustanovu u kojoj stručni tim postoji, a
koja organizaciono pripada matičnoj zdravstvenoj
ustanovi
STRUČNI TIM ZA ZAŠTITU DECE OD
ZLOSTAVLJANJA
-
-
-
Obaveza svake zdravstvene ustanove
Osnovni zadatak je zbrinjavanje deteta, pružanje
stručne pomoći lekaru koji je posumnjao na
zlostavljanje, postavljanje dijagnoze, neposredna
zaštita deteta, prijavljivanje i uspostavljanje
saradnje sa polocijom i centrom za soc. rad
Ostali zadaci: izrada plana za primenu posebnog
protokola, preventivni rad, edukacija zaposlenih,
evidencija slučajeva, podnošenje godišnjih
izveštaja, saradnja sa posebnom grupom za
zaštitu dece
Struktura tima zavisi od specifičnosti sredine i
ustanove
EDUKACIJA ZDRAVSTVENIH RADNIKA I
SARADNIKA ZA PRIMENU POSEBNOG
PROTOKOLA
-
-
Cilj je razumeti proces zaštite deteta i adekvatno
postupati u određenim situacijama
Postoje osnovna edukacija, edukacija na višem
nivou i specijalizovana edukacija
PREVENCIJA ZLOSTAVLJANJA I
ZANEMARIVANJA DECE
-
-
-
Primarna prevencija (podrška zakonu protiv
telesnog kažnjavanja dece, edukacija javnosti,
edukacija roditelja o pravima dece, organizovanje
okruglih stolova, jačanje nevladinog sektora i
udruženja roditelja, razvoj preventivnih programa
- savetovališta)
Sekundarna prevencija (kontrolni i sistematski
pregledi, kućne posete)
Tercijarna prevencija (rad sa zlostavljanom
decom i zlostavljačima)
OTKRIVANJE, REGISTRACIJA I
PRIJAVLJIVANJE ZLOSTAVLJANJA DECE
Četiri koraka u procesu zaštite deteta:
1.
Prepoznavanje slučajeva zlostavljanja
2.
Prijavljivanje nadležnoj službi
3.
Procena rizika, stanja i potreba deteta i
porodice
4.
Planiranje usluga i mera za zaštitu deteta
1. Prepoznavanje zlostavljanja deteta
-
1.
2.
Značaj osoblja u primarnoj zdravstvenoj zaštiti
Načini otkrivanja:
Prepoznavanjem povrede ili promene u
ponašanju deteta (većina kliničkih znakova i
simptoma nije specifična za zlostavljanje
deteta, aktivan i sistematski pristup anamnezi i
pregledu deteta).
Poveravanjem (direktnim ili indirektnim putem)
POSTUPAK KADA SE JAVI SUMNJA DA
POSTOJI ZLOSTAVLJANJE
1.
2.
3.
4.
5.
Preduzeti medicinsko zbrinjavanje deteta
Dokumentovati stanje deteta (beleženje,
fotografisanje, dijagnoze: T 74 i Z 61)
Konsultovati se sa kolegama, a zatim i sa
stručnim timom
Proceniti rizik od zlostavljanja deteta zajedno sa
stručnim timom
Obavestiti socijalnog radnika
2. PRIJAVLJIVANJE NADLEŽNOJ SLUŽBI
-
-
-
Pravo je i dužnost (zakonska i etička) svih
zdravstvenih radnika da prijave sumnju na
zlostavljanje deteta, kao i da sačuvaju dokaze o
učinjenom krivičnom delu
Neodložna prijava policiji (broj 92 ili pozivanje
nadležne policijske stanice) i centru za socijalni
rad: postojanje povreda, mogućnost
povređivanja, dete mlađe od 6 godina
ostavljeno bez nadzora, opasne okolnosti koje
mogu da ugroze dete, mogućnost odmazde od
strane zlostavljača
Prema Konvenciji o pravima deteta, princip
najboljeg interesa deteta ima prednost nad
obavezom čuvanja profesionalne tajne.
-
-
-
-
-
Razgovor sa porodicom onda kada to ne povećava rizik od
povređivanja kod deteta
Pismena ili usmena prijava (podaci o detetu i porodici i
razlozi za sumnju na zlostavljanje)
Odlaganje prijavljivanja (onda kada se proceni da je rizik
od zlostavljanja nizak ili kada ustanova ima kapaciteta da
se bavi problemom deteta i porodice)
Procena rizika, stanja i potreba deteta i porodice, kao i
planiranje usluga i mera za zaštitu deteta se vrše u okviru
centara za socijalni rad (organizovanje konsultativnog
sastanka i konferencije slučaja na kojima učesvuje i
zdravstveni radnik koji je prijavio slučaj)
Zdravstveni radnik ili saradnik može imati vrlo značajnu
terapijsku ulogu u procesu psihološkog oporavka deteta i
prekidanju ciklusa nasilja