Tandheelkundige gevolgen van

slapen met open mond

52 Dentz

Slapen met open mond kan in theorie negatieve gevolgen hebben voor het gebit, blijkt uit recent Nieuw-Zeelands onderzoek. Tandartsen zijn zich hier niet altijd van bewust en de vraag of een patiënt met open mond slaapt, wordt niet altijd gesteld in de anam nese. Behandelingsopties zijn er gelukkig wel, en daarin kan in een aantal gevallen naast de tandarts ook de logopedist een rol spelen.

Frank van Wijck

S

lapen met open mond kan niet alleen hinderlijk zijn voor degene die wil slapen naast degene die het doet, vanwege het ermee gepaard gaande snurken. Het is ook potentieel schadelijk voor het gebit van degene die het doet. Dit blijkt uit een Nieuw-Zeelandse studie onder leiding van slaapexpert Joanne Choi (universiteit van Otago), waarover is gepubliceerd in de

Journal of Oral Rehabilitation

. De slaapgewoonte zorgt ervoor dat het speeksel dat de tanden be schermt tegen zuur producerende bacteriën, in de mond opdroogt. De zuurgraad in de mond zou 7,7 moeten zijn, maar daalt naar 6,6 door te slapen met open mond. Om hierop zicht te krijgen, ontwikkelde Choi een toestel dat de zuurgraad in de mond meet. Ze achter haalde hiermee dat de pH-waarde in de mond in enkele gevallen zelfs tot 3,6 daalde. Een lage waarde die hetzelfde effect op het gebit heeft als frisdrank drinken voor het slapen, conclu deerde ze. Choi stelt dat met de mond open slapen vooral voorkomt bij mannen, dertig procent tegen ongeveer vijf procent van de vrouwen.

Kleine onderzoeksgroep

Hoe relevant is dit nieuws? Voor het antwoord op die vraag kunnen we terecht bij tandarts epidemioloog Casper Bots, praktijkhouder in

Slapen met open mond: schadelijk of niet?

Bunschoten en vanuit het Nederlands Speek selcentrum gespecialiseerd in speekselonder zoek, waarvoor hij al sinds tien jaar een spe ciaal speekselspreekuur houdt. ‘De meting die de onderzoeksgroep van Choi heeft gedaan naar de pH-waarde in de mond blijkt bij na dere beschouwing betrekking te hebben op tweemaal vijf personen. Dat is te weinig om van klinisch relevante data te kunnen spreken’, zegt hij. ‘Wat wel interessant is aan het onder zoek, is dat voor het eerst de pH-waarde continu gedurende de hele nacht is gemeten. Speeksel heeft een dag- en nachtritme wat betreft de hoeveelheid en pH. Dat behoort binnen de veilige marge te blijven van een pH-waarde van tussen 6,5 en 7,5. Maar in specifieke gevallen komt het onder de 5,5 en dan lost in principe het glazuur op. Het on derzoek is echter te beperkt om dit een-op-een te vertalen naar hoe groot dit probleem in de praktijk is. Dat glazuur lost niet in één keer op en dat wordt toch wel een beetje gesuggereerd. Is de mond heel droog maar komt er geen zuur in, dan treedt ook geen erosieve slijtage op.’

Naar de huisarts

De eerste professional tot wie mensen zich wenden als ze klachten ondervinden van het slapen met open mond is meestal de huisarts. Bots: ‘Die geeft zo iemand dan iets om weer te Dentz 53

Een stralende glimlach, van tandarts tot patiënt

Wij geloven in de kracht, het enthousiasme en het positieve gevoel van een lach. Met dit enthousiasme, gecombineerd met meer dan 80 jaar expertise in de tandheelkunde, helpen wij u om het maximale uit uw praktijk te halen. Wij doen dit door met u mee te denken en persoonlijk advies te geven op het gebied van apparatuur en praktijkinrichting. Op deze manier bieden wij solide oplossingen die bijdragen aan de verhoging van de eff iciëntie en kwaliteit en vermindering van de complexiteit en kosten. Zo kunt u zich volledig focussen op uw patiënten. Begin de dag met een lach en u zult zien dat alles mogelijk is.

Arseus Dental Nederland

Cartografenweg 18, 5141 MT T +31 (0)416 67 50 00 Waalwijk

www.arseus-dental.nl

20160059 Arseus adv Dentz 210x297.indd 1 17/03/16 14:22 kunnen slapen. Maar veel geneesmiddelen hebben als bijwerking juist dat ze een droge mond veroorzaken. Vooral een probleem als het ouderen betreft, die gemiddeld toch al snel vier of vijf geneesmiddelen gebruiken. Ze komen dan wat de drogemondproblematiek betreft in een negatieve spiraal terecht.’ Wat moet de tandarts hiermee? ‘De mondge zondheid is een regelbord waarop heel veel schuifjes open kunnen staan’, zegt Bots. ‘Fluo ride-intake speelt een rol, de eetgewoonten, de buffercapaciteit van het speeksel, de hoeveel heid speeksel, et cetera. De drogemond-

‘ Een tip die de tand arts kan geven, is de mond bij het slapen gaan dicht te plakken met een pleister’

problematiek is wel een aspect van die mondge zondheid, maar het speelt onder normale omstan digheden voor misschien vijf of tien procent mee in het ontstaan van ca riës. En dan vooral als mensen vanwege die droge mond het bed uit gaan en iets zoets of zuurs drinken, of als er sprake is van maagzuur dat in de mond is gekomen. Veel oudere mensen slapen op de rug met de mond open. Een tip die de tandarts kan geven, is de mond bij het slapen gaan dicht te plakken met een pleister. Dat klinkt vreemd, maar er zijn wel mensen die er baat bij hebben.’

Vraag in de anamnese

In de klinische anamnese zou het goed zijn dat de vraag of de patiënt met open mond slaapt aan de orde komt, stelt Bots. ‘Dat gebeurt nu nog niet standaard en je kunt het niet door visuele observatie vaststellen’, zegt hij. ‘Het gegeven dat het onderzoekspiegeltje aan de wang of tong blijft plakken, is overigens wel een goede aanwijzing voor een droge mond, maar ook een uitgebreider speekselonderzoek kan nodig zijn. Blijkt de mond echt structureel heel droog, dan gaat de mondgezondheid snel achteruit en moet de controlefrequente bij de tandarts dus omhoog. Ook moet het aantal fluoridemomenten worden opgevoerd van twee- naar viermaal daags spoelen. Verder is het zaak de oorzaak van de monddroogte te achterhalen. Slapen met open mond is een van de oorzaken, maar zoals ik al stelde kan me dicatie ook een rol spelen. Hetzelfde geldt voor stress of het syndroom van Sjögren. Af en toe een slokje water nemen werkt, maar slechts kort. Speekselstimulerende medicatie stimu leert als bijwerking alle klierweefsel en is dus ook niet ideaal. Vaseline op de lippen werkt beter. En een stukje komkommer met een beetje olijfolie zie je ook wel.’

Rol voor de logopedist

Kan de logopedist een rol spelen? Bots vindt het lastig in te schatten wat therapie op dit gebied concreet oplevert. ‘Maar ik denk wel dat in die samenwerking wat te winnen valt, en heb zelf ook wel eens patiënten doorver wezen naar de logopedist. Maar dan vooral bij ’s nachts kwijlen door te veel speeksel. Oefe ningen kunnen dan helpen om de lipspanning te verbeteren. En de inzet van de logopedist kan waardevol zijn bij kinderen die openmond Dentz 55

Tweedaagse Cursus Endodontie te Amstelveen

• • • • • Kleinschalige opzet (max. 8 deelnemers) Intensieve hands-on training Live demonstratie Focus op vaardigheid en efficiëntie ProTaper Universal ProGlider en ProTaper Next • • • • Warme verticale condensatie: de Schilder techniek volgens Ruddle Centrale compactie met Thermafil Kamers uitgerust met Zeiss microscopen Ook als eendaagse privé cursus: The ONE-on-ONE

Locatie:

Tandartsenpraktijk H.J. van Mill Parmentierlaan 76a te Amstelveen.

Prijs:

€ 1450 per cursus

Data 2016:

26-27 augustus (bijna vol) en 11- 12 november

Contact

: T: 020-6416566 E: [email protected] Voor verdere informatie zie onze website:

www.hjvanmill.nl

Werp een helder licht op uw praktijk!

Op hoog niveau presteren

met led-paneel IRIS

Of het nu gaat om een kantoor, laboratorium of praktijk, led-paneel IRIS biedt optimale verlichting om uw werk op hoog niveau uit te voeren.

De hoeveelheid licht en de kleurweergave van led-paneel IRIS is perfect afgestemd op het natuurlijk verlichten van uw ruimte.

‘De verlichting is zo natuurlijk.

Het lijkt net alsof ik buiten ben’

Zo ontstaat een prettig klimaat waar u gedurende de dag productief bent én blijft.

Het licht van led-paneel IRIS is uniek. Het paneel zelf is van zeer hoge kwaliteit. Uw vertrouwen wordt bevestigd met maar liefst vijf jaar garantie.

Waarom led-paneel IRIS?

Ontspannen werken

Rustiger voor uw ogen en meer werkplezier.

Precisiewerk op hoog niveau

Optimale weergave van kleuren en details.

Energie effi

Langere levensduur en minder energie verbruik.

ZEELTE DENTAL EQUIPMENT

Weg van Rollecate 17 8325 CP Vollenhove

Technische data model LP44E559+:

Hoge CRI van 95 CQS van 91,7 UGR van onder de 19 4000 lumen bij 44 watt CCT van 5500 kelvin Ripple free driver Mogelijkheid tot dimmen Power Factor van 0,95 595 x 595 x 10 millimeter

T

0527 24 17 82

M

06 53 21 46 20

E

[email protected]

slapen ontwikkelen door te lang duimen of de speen gebruiken.’ Tandarts Ingrid van der Werf van tandarts praktijk De Boskoop in Asten heeft ruime ervaring in de samenwerking met logopedist Dienie Koolen, eveneens gevestigd in Asten. ‘Al zo lang als ik werk’, zegt Van der Werf, ‘33 jaar. Voor mij als tandarts is de meerwaarde groot als het gaat om kinderen die met open

‘ De logopedist kan helpen de lipspieren en eventueel ook de tongspieren te versterken’

dus zeer waardevol.’ mond slapen en bij an dere oromyofunctionele afwijkingen. De logope dist kan ook behulpzaam zijn bij volwassen patiën ten die tandenpersen of knarsen of moeilijk over weg kunnen met hun prothese. Bij kinderen die geen tandenborstel in de mond kunnen verdragen, kan de logopedist ook een rol spelen. Ik vind de samenwerking

De mondspieren oefenen

Koolen legt uit wat de logopedist kan beteke nen voor kinderen met een openmondpro bleem: ‘De mondspieren kunnen verzwakken door speengedrag of duimzuigen of door een slappe spiertonus. Een bijkomend probleem kan zijn dat de tong naar buiten drukt in plaats van naar boven en dat de tanden geen tegen druk ondervinden van de lipspieren. Het is dan zaak de lipspieren en eventueel ook de tongspieren te versterken. Het is belangrijk om dit te doen omdat daarmee de natuurlijke neusademhaling wordt hersteld, want neus ademhalen heeft een zuiverende, bevochti gende en verwarmende werking. Die functies biedt mondademhaling niet. Het is wel es sentieel dat eerst kno-problemen op het gebied van neusdoorgankelijkheid worden uitgeslo ten.’ Voor ouderen met openmondproblematiek is behandeling door de logopedist moeilijker, stelt Koolen. ‘Als sprake is van spierdystrofie kunnen we wel kijken naar het eetgedrag, naar beter kauwen, om de mondspieren sterker te maken. Ook kunnen we lipoefeningen bieden, bijvoorbeeld door mensen te laten oefenen met iets tussen de lippen houden of de lippen vijf minuten op elkaar houden. Dit creëert bewustwording over de mogelijkheid om de mond dicht te houden en door de neus te ademen. En na verloop van tijd werkt dit ook door in het onderbewuste tijdens de slaap. Hulpmiddelen kunnen ook een rol spelen om de mond tijdens de slaap dicht te houden. De pleister die Bots noemt is effectief, maar men sen moeten het wel willen. Ook is een markt ontstaan voor diverse andere hulpmiddelen.’

Gezamenlijke cursussen

Koolen stelt dat er cursussen bestaan op het gebied van oromyofunctionele therapie die voor tandartsen én logopedisten samen wor den gegeven. Ze zegt: ‘De logopedist werkt aan het herstel van verstoord evenwicht in het mondgebied en de tandarts werkt aan de vorm. De cursussen bieden een goede basis voor samenwerking tussen de twee beroepsgroepen. De behandeling vraagt om bewustwording bij de patiënt voor het feit dat interventie door de logopedist waarde kan hebben. En als die patiënt een kind is, is uiteraard ook de betrok kenheid van de ouders van groot belang. Verder moet je je als logopedist profileren om bij de tandartsen in beeld te komen. Tandarts Van der Werf en ik wisselen patiëntverslagen uit – uiteraard na toestemming van de betref fende patiënt – om elkaar op de hoogte te houden van de vorderingen die we bij patiën ten maken. Wanneer de functie van de mond spieren is hersteld, heeft dit een positief effect op de vorm. Met deze invulling is de samen werking dus beslist waardevol voor de patiënt, zeker op preventief vlak.’ Dentz 57