Transcript Als eten niet meer vanzelf sprekend is

Als eten niet meer
vanzelfsprekend is
Miranda Lassche
diëtist voedingsteam
Medisch Centrum Alkmaar
Vrijdag 19 maart 20120
Patiëntengroep
Een tumor in de mond,
keel en slokdarm
Behandeld met




chirurgie
radiotherapie
chemotherapie
combinatie´s
Vaak problemen met
eten en drinken
Voedingsproblemen
hoofd-hals oncologie
Slikproblemen
Verslikken
Kauwproblemen
Pijnlijke mond of keel
Droge mond
Hinderlijke slijmvorming
Ruiken en proeven verminderd
Voedingsproblemen
Brachytherapie
Slijmvlies van de slokdarm enigszins
geïrriteerd en gezwollen  pijn en zwelling

eten en drinken kan tijdelijk moeizamer gaan
Zuurbranden

met medicatie is dit goed te behandelen en
eventueel te voorkomen
Na ongeveer 7 à 10 dagen zullen deze
klachten afnemen en zal het effect van de
inwendige bestraling merkbaar worden
In de praktijk
(oesophagusbestraling)
Problemen pas de laatste week van de
behandeling + de 2 weken er na
Oorzaak: oedeem + oesophagitis
Advies: lidocaïne gel
Voedingsproblemen
kunnen resulteren in:
Verminderde Voedingsintake
Ongewenst Gewichtsverlies
Verminderde Voedingstoestand
5% in 1 maand
10% in 6 maanden
Verhoogd risico op bijwerkingen
Toename vermoeidheid
Afname kwaliteit van leven
Afname spierkracht, weerstand
S
N
A
Q
Slikproblemen
Oorzaak:
Tumor
Oedeemvorming door bestraling of operatie
Tracheostoma
Advies:
Verander de consistentie van de voeding

gemalen, vloeibaar
Verslikken
(1)
Oorzaak:
Luchtpijp kan niet goed worden afgesloten


t.g.v. de tumor (vaak bij larynx of palatum)
bij oedeemvorming door bestraling of operatie
Onvoldoende controle over het voedsel bij
slikken


door gevoelloosheid in de mond  waar bevindt zich
het voedsel? (slikfoto!)
als de tong minder goed bewogen kan worden (doet
mee in het slikproces)
Verslikken
Advies:
Geen dun vloeibare voeding
Gebruik van verdikkingsmiddel
Bewust slikken:


met kin naar beneden
nadenken bij het slikken
(2)
Kauwproblemen
Oorzaak:
Tumor in mond  m.n. bij tong en mondbodem
Ingrijpende operatie
Slecht gebit of ontbreken van gebit/prothese
 extractie als voorbereiding behandeling
Advies:
Gemalen voeding, fijn gesneden voeding

kauwbeweging van belang voor speekselproductie
en smaak
Pijnlijke mond of keel
(1)
Oorzaak:
Mucositis t.g.v. radio-/chemotherapie
 combinatietherapie geeft meer en langduriger
problemen dan de solo behandeling
Schimmelinfectie (candida) kenmerkt zich
door ‘plotseling’ sterk toegenomen pijn
De tumor zelf: door de plaats of als het een
open wond is
Pijnlijke mond of keel
(2)
Advies:
Goede pijnmedicatie / anti-schimmelmedicatie
Vermijden van scherpe, zure, zoute, harde, hete
en heel koude voedingsmiddelen

incl. alcohol
Gemalen of vloeibare voeding
Kunstmatige voeding: drinkvoeding of
sondevoeding
Droge mond
(1)
= xerostomie
Oorzaak:
Verminderde en veranderde (draderige)
speekselproductie t.g.v. radiotherapie op
speekselklieren

normaal: 500-750 ml per dag helder, waterig en
vloeibaar speeksel
Totaal ontbreken van speeksel
Droge mond
(2)
Advies:
Drinken bij de maaltijden
Royaal saus en jus gebruiken
Pasta, ragout, slaatje, maaltijdsoep enz.
Smeuïg beleg, veel boter/margarine
Pap/vla/yoghurt, evt. met muesli/cornflakes
Kauwgum en zure voedingsmiddelen
stimuleren de speekselproductie

míts de speekselklieren nog iets werken
Kunstspeeksel (Oralbalance®)
Droog genoeg voor u, meneer?
Hinderlijke slijmvorming
(taai en veel)
Oorzaak:
door bestraling van speekselklieren wordt de
consistentie minder waterig en dikker
→ meerdere soorten speeksel over de dag
Advies:
mond spoelen, goede mondhygiëne
zure melkproducten minder plakkerig
koude dranken, ijswater
niet veel mogelijkheden bij taai slijm
Ruiken en Proeven
(1)
Oorzaak:
speeksel is nodig om te proeven
door de tumor, de behandeling en het
gebruik van medicatie kan de smaak
veranderen (aversies)
geen reuk = minder/niet proeven
Ruiken en Proeven (2)
Advies:
Kan per dag wisselen: blijf variëren, dingen
uitproberen en altijd proeven
Goed kauwen
Temperatuur beïnvloedt de smaak
Fris zure voeding wordt vaak gewaardeerd
(fruit!)
Neutrale smaken: pasta, rijst, pap
Vleesvariaties: omelet, vis, ragout,
samengestelde (eenpans-) gerechten
Obstipatie
Oorzaak:
Gebruik van minder vaste voeding en meer
vloeibare voeding (bevat minder voedingsvezels)
Gebruik van minder vocht (t.g.v. pijn bij slikken)
Pijnmedicatie (opiaten)
Advies:
Vloeibare voeding met vezels (meer granen
pap, muesli, fruitontbijt)
Drinkvoeding met vezels
Laxantia
Gewichtsverlies
(1)
Oorzaak:
voedingsintake verminderd door





moeilijker kunnen kauwen en slikken
pijn
spanning
vermoeidheid (meer slapen = minder eetmomenten)
verhoogde behoefte
Gewichtsverlies
(2)
Advies:
Energieverrijkt dieet (meer calorieën)

meer vetten en suiker (calorie-dichtheid verhogen)





meer boter, room toevoegen, volle melkproducten
energierijke tussendoortjes: cake, toetjes, noten, chips,
franse kaas, plakje worst, stukje kaas, fruitsalade (met
slagroom), ijs
frequent (kleine) maaltijden (6-7 x per dag)
consistentie aanpassen (vloeibaar en gemalen)
dieetpreparaten
Let op de vochtintake (> 1½ liter)
Dieetpreparaten
Drinkvoeding
Dieetpoeders
Verdikkingsmiddelen
Sondevoeding
Drinkvoeding
Melk-basis
Yoghurt-basis
Vruchtensap-basis
Toetjes
# Diverse soorten per
fabrikant
# In Nederland: Abbott,
Fresenius, Nutricia,
Nestlé/Novartis
Energie: varieert van
200 tot 400 kcal per
flesje/pakje
Eiwit: varieert van 6 20 gram per flesje
Vitamines en
mineralen: 50-100%
van de dagelijkse
behoefte in 3 flesjes
Ik zeg:
DOEN!
De manier waarop je het aanbiedt beïnvloedt
de compliance
Minder zoet als het koud is (ijsklontjes) of
gemengd is met (karne)melk
De ‘neutraal’ kan door ‘cup a soup’ of melk
Sondevoeding
Vaak een
‘preventieve’ PEG
bij chemo-radiatie
behandeling
Soms een neusmaagsonde
Dagelijkse behoefte
Man, 58 jaar, 1.80 m, 75 kg, BMI = 23
Energie: berekenen met formule
2100 kcal
Eiwit: 1,2 - 1,5 gram per kg
90 – 115 gram eiwit
Vocht:
1½ - 2 liter drinkvocht
in vaste voeding zit normaal ook ± 500 ml vocht, dus
bij vloeibare voeding minimaal 2 liter!
Advies: 1 l Nutrison Protein Plus (1250 kcal, 63 g eiwit) +
1 l Nutrison Multi Fibre (1000 kcal, 40 gram eiwit)
Sociale problemen
Eten gaat heel langzaam(eten wordt koud,
gezelschap moet wachten)
Speeksel loopt uit de mond (schaamte in
gezelschap)
Geen vaste voeding meer kunnen gebruiken,
wel trek (op visite altijd moeten weigeren)
Sociale aspect van voeding gaat verloren
Moeilijk verstaanbaar kunnen maken
Verminking in gelaat, starende mensen
! Lotgenoten contact via patiëntenverenigingen
Bedankt voor uw
aandacht!