Transcript Ú - Sarokaran Di Awaz

√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
Voice of Social Concerns
√≈Ò-F, ¡ß’-B, ¯Ú∆ B@AF
Email: [email protected]
HARBANS SINGH 416-817-7142
‡ª√
ÍÀ√∂«Î’
Í≈‡È«ÙÍ
Pro-People Arts Project Media Group
DEVINDER TOOR 416-902-9372
Website: www.ppapmg.com
MASTER BHAJAN SINGH 403-455-4220
Registration No. BA@HCFC@@
‡∆.Í∆.Í∆ √ÓfiΩÂ≈-√≈Ó≈‹∆ ⁄º’«Ú¿∞
D
È«ÌßÁ
«Í¤Ò∂ «ÁÈ∆∫ ¡Ó∆’≈ Á∆
¡◊Ú≈¬∆ ”⁄ AB Á∂ Ù ª È∂ √ÓfiΩ  ≈
’’∂ «¬’ √«‘ÓÂ∆ ω≈¬∆ ˛ «‹√
鱧 “‡ª√ ÍÀ√∂«Î’ Í≈‡È«ÙÍ” Á≈
Ȫ «ÁæÂ≈ ˛Õ F √≈Òª Á∆¡ª
¶Ï∆¡ª ÏÀ · ’ª «Í¤Ø ∫ ¡Ó∆’≈,
’À È ∂ ‚ ≈, ÓÀ ’ √∆’Ø , Í∆± , «Áæ Ò ∆,
‹≈Í≈È, Ú∆¡ÂÈ≈Ó «√ßÿ≈Íπ,
ÏπÈ∂¬∆, ¡≈√‡∂∆¡≈ ÓÒ∂Ù∆¡≈ ¡Â∂
«È¿± ˜ ∆ÒÀ ∫ ‚ È∂ «¬’æ · ∂ ‘Ø ’∂ «‹√
√ªfi∂ √ÓfiΩÂ∂ ¿πÂ∂ √«‘ÓÂ∆ ω≈¬∆
˛ «¬√ Á≈ ’∂∫Á∆ Âæ «¬‘ ˛ «’
«¬È∑ ª Á∂ Ù ª «Ú⁄ ÚÍ≈ √Ó∂ ∫ ’Ø ¬ ∆
‡À’√ È‘∆∫ ˛ «¬√ Á≈ ’∂∫Á∆ ÂæÂ
«¬‘ ˛ «’ ¿πÈ∑ª Á∂Ùª «Ú⁄ ÚÍ≈
√Ó∂ ∫ ’Ø ¬ ∆ ‡À ’ √ È‘∆∫ Á∂ ‰ ∂ ÍÀ ‰ ◊∂ Õ
Óπ’ ÚÍ≈ ÷∂Â «’‘≈ ‹≈ √’Á≈
˛Õ «¬√ √«‘ÓÂ∆ ¡≈Ë≈ ¡ß«ÂÓ
√ÓfiΩÂ≈ ¿πÁØ∫ ‘؉≈ ˛ ‹ÁØ∫ √≈∂ Á∂Ùª
Á∆¡ª ¡≈͉∆¡ª ¡≈͉∆¡ª √ß√Áª
«¬√ ȱ ß Í≈√ ’ Á∂ ‰ ◊∆¡ª ¡Â∂
«¬√ √«‘ÓÂ∆ Á∂ ¡≈Ë≈ ¡≈͉∂
¡≈͉∂ Á∂ Ù ª ”⁄ ‘Ø  ’≈ȱ ß È Ú∆
ÏÁÒ ÒÀ‰◊∆¡ªÕ «‹‘Û∂ «¬√
¡Èπ’±Ò ˜±∆ ‘؉◊∂ Ì≈Ú «¬‘ «’
«ÚÙÚ ÓßÁ∆ Á∂ √ß’‡ «Ú⁄
√≈Ó≈‹∆ ͱ ß ‹ ∆ ¡æ ’ ∆∫ ÍÒ≈‘∆∫ ‘æ Ê
Ó≈ ‘∆ ˛ «’ «’√∂ Í≈«√˙∫ ⁄≈
ÍÀ √ ∂ Ï⁄ ‹≈‰Õ «Í¤Ò∂  ∂ √≈Òª ”⁄
Òæ ÷ ’Ø « ÙÙª Á∂ Ï≈Ú‹± Á Óß Á ∆ «¬√
’Á Í√∆ ‘Ø ¬ ∆ ˛ «’ Ï‘π ’ Ω Ó ∆
’≈ÍØ∂‡∆ ͱߋ∆ Á≈ Ï≈˜≈ ÚæË È‘∆∫
«‘≈Õ «¬√ ‘≈Ò «Ú⁄ √≈Ó≈‹∆
ÓπÒ’ ¡≈Í√ «Ú⁄ Ú∆ ¡Â∂ Â∆√∆
ÁπÈ∆¡≈ Á∂ ÓπÒ’ª È≈Ò Ú∆ ¡«‹‘∂
ÚÍ≈’ √ÓfiΩ  ∂ ’ ‘∂ ‘È «‹√
¡Í≈«Ë’ ͱ‹
ß ∆ Á∆ Á«ßÁ◊∆
Á∆-¿π⁄ÂÓ «Ó√≈Ò
AH
’ÀÈ∂‚∆¡È «√‘ √∂Ú≈Úª ‹ª
¡Ó∆’È «√‘ ÚÍ≈
È≈Ò ¿π È ∑ ª Á∂ Ï≈˜≈ª ”⁄ ¡≈͉∂
Ó≈Ò È±ß √π櫇¡≈ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ ‘π‰ «¬‘
˜±∆ ˛ «’ ¿πÈ∑ª 鱧 ¡«‹‘∂ ÚÍ≈
¿π  ∂ , ¿π È ∑ ª Á∂ Ù ª ¡ß Á  ’Ø ¬ ∆ ‡À ’ √
Ú∆ È≈ ¡Á≈ ’È≈ ÍÚ∂Õ ÙÏÁ
√‘æ Á Ø ∫ Í≈ ÚÍ≈’ √ªfi∂ Á ≈∆ Á∆
ÚÂØ ∫ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛ Ù∂  (¡Ó∆’≈
«‹‘Á∂ ӱߑ Ò‘± Òæ◊≈ ˛) ¡Â∂ Ïæ’∆
(ÓÀ’√∆’Ø,
Í∆±
«ÁæÒ∆,
«√ßÿ≈Íπ,Ú∆¡ÂÈ≈Ó ÓÒ∂Ù∆¡≈ «‹‘Û∂
’˜∂ ”⁄ «Úß È ∂ √≈Ó≈‹∆ ͱ ß ‹ ∆ Á∆
‘ ¬∆È Óßȉ Ò¬∆ Әϱ ‘È) «¬’Ø
ÿ≈‡ Í≈‰∆ Í∆‰◊∂Õ
«¬√ ¡≈Í√∆ √«‘ÓÂ∆ ”Â∂
√ÓfiΩÂ∂ Á∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈ «¬‘ ˛ «’ «¬√
«Ú⁄ Ù≈ÓÒ Ùª ÓæÁª 鱧 Á√Â÷Â
’È ÂØ∫ ⁄≈ √≈Ò Âæ’ √Ú‹È’
È‘∆∫ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬‘ «¬√ ’’∂
´’Ø « ¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛ «’ ‹∂ «¬‘
Ùª-ÓæÁª ‹◊ ‹≈«‘ ‘Ø ◊¬∆¡ª
ª «¬È∑ª Á∂Ùª Á∂ ÒØ’ª «Ú⁄
«Ú¡≈Í’ ÒØ’ «ÚÁØ‘ Îπæ‡ √’Á≈ ˛Õ
√Ø «¬È∑ ª Á∂ Ù ª Á∆¡ª Í≈Ò∆ÓÀ ∫ ‡ª
«¬‘ȱ ß ¡≈͉∂ ‘∆ ÒØ ’ ª ÂØ ∫ ¤π Í ≈ ’∂
Á√Â÷ ’È◊∆¡ªÕ Ì≈Ú „æ ’ ∆
«ß‚∂ ’ج∆ È≈ Ïπæfi∂Õ
‘≈Òª«’ ¡ßÁ∂ ¡ßÁ «æfi ‘∆
Á∆ Ú≈ÙÈ≈ (√ÛªÁ) ’πfi √ت ≈‘∆∫
Ï≈‘ ¡≈ ‘∆ ◊¬∆ ˛Õ «‹‘Û∆¡ª ÓæÁª
‹ª Ùª «‹‘Û∆¡ª «¬√ √ÓfiΩÂ∂ Á∆
Ïπ « È¡≈Á ‘È Ò∆’ ‘Ø ‘∆ ◊¬∆¡ª
‘ÈÕ «¬‘ √ÓfiΩÂ≈ ◊À‡ È≈ÒØ∫ Ú∆ Úæ‚≈
¡Â∂ ÷ÂÈ≈’ ˛ «‹‘Û≈ ÁπÈ∆¡≈ Á∂
¡æË∂ (‹∆.‚∆.Í∆.) Ú≈Ò∂ Á∂Ùª 鱧 Ù≈ÓÒ
’Á≈ ˛Õ «¬√ «Ú⁄ E Íø‹ª ”⁄Ø∫ ⁄≈
Ó‘ªÁ∆ͪ Á∂ Á∂Ù Ù≈ÓÒ ‘È Ïæ√ «¬’
Ô±Í ‘∆ È‘∆∫ ˛ ‹ª Ô±Í Á≈ ’ج∆
Á∂Ù È‘∆∫ ˛Õ
«¬√ √ÓfiΩÂ∂ ≈‘∆∫ ¡≈Í√∆
«Ú¿π Í ≈ ÚË≈¿π ‰ Á∂ È≈Ò È≈Ò
¡≈Í√∆ «ÈÚ∂Ù ÚË≈¿π‰ Á∆
«ÚÚ√Ê≈ Á∆ ◊æ Ò Ú∆ ’∆Â∆ ◊¬∆
˛Õ ’≈ÍØ∂ÙȪ ÚÒØ∫ «ÈÚ∂Ù
’«Á¡ª √Ó∂∫ ≈‹ È≈Ò «ÚÚ≈Á ȱß
‘æÒ ’È Ò¬∆ «ÈÚ∂Ù’-≈‹
«ÚÚ≈Á «È͇≈∂ Á∆ ¡Òæ◊ √ß√Ê≈
ω≈¬∆ ‹≈Ú∂ ◊ ∆Õ ’≈ÍØ  ∂ ٠Ȫ ȱ ß
√’≈ ¿πÂ∂ ¡«‹‘∆ «ÚÚ√Ê≈
«ÈÔÓ Ï‰≈¿π ‰ ÂØ ∫ Ø ’ ‰ Ò¬∆
ÁÏ≈¡ ω≈¿π‰ Á≈ ¡«Ë’≈
‘ØÚ∂◊≈ «‹√ È≈Ò ¿πÈ∑ª Á∂ ÓπÈ≈¯≈
ÿ‡‰ Á≈ Ùæ ’ ˜≈«‘ ‘Ø Ú ∂ Õ ¿π È ∑ ª
ȱ ß (’≈ÍØ  ∂ ٠Ȫ ȱ ß ) ¡«‹‘∂ ’ÁÓª
Á∂ «Úπ æ Ë √’≈ ¿π  ∂ ’≈ȱ ß È ∆
Óπ’æÁÓ≈ Á≈«¬ ’È Á≈ Ú∆
¡«Ë’≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ ÓÂÒÏ ‹∂ √’≈
Ó˜Á±  ∆ ÚË≈™Á∆ ˛ ‹ª Ó˜Á±  ª
Ò¬∆ ‹ª «’Â∆¡ª Ò¬∆ ‘Ø √‘±Òª
Ò¬∆ Ú⁄ÈÏæËÂ≈ Á∆ ◊æÒ ’Á∆ ˛
(Ï≈’∆ √¯≈ BI ”Â∂)
B@
Ì≈Â∆ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆¡ª
¡Ó∆’≈ ÚµÒ ˘ Ú‘∆ª
BC
Í≥‹≈Ï «Úº⁄ «’√≈È ÷∞Á’∞Ù∆¡ª
Á≈ ÚÂ≈≈
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
¯Ú∆ B@AF
2
“¡≈Í Í≈‡∆” √πÍÈ≈ √ºÂ≈ Á≈, È≈¡≈ «¬È’Ò≈Ï Á≈
Ó≥◊ ≈Ó Í≈√Ò≈
IHADA-HBIIH)
Ô»Í∆¬∂ ¡Â∂ ÓΩ‹Á
» ≈ ¡ÀÈ. ‚∆. ¬∂. Á∆
¡◊Ú≈¬∆ Ú≈Ò∆ ’∂∫Á∆ √’≈≈ Á∆¡ª
ÒØ’ Ó≈» È∆Â∆¡ª ÂØ∫ ¡≈Ó ÒØ’, ı≈√’
¡≈«Ê’ ÂΩ ”Â∂ ‘∂·Ò∂ ͺË Á∂ «’Â∆
‹È √Ó»‘ ‚≈„∂ ÍzÙ
∂ ≈È ‘ÈÕ «‹√ ¯Â≈
È≈Ò ‘ ؘ Ó«‘≥◊≈¬∆, Ï∂∞˜◊≈∆,
ˆ∆Ï∆ Â∂ «ÌzÙ‡≈⁄≈ Ò◊≈Â≈ ÚË «‘≈
‘À , ¿∞ √ È≈Ò ‹È √≈Ë≈È ’∞  Ò≈
¿∞ µ «·¡≈ ‘À Í ‘≈’Óª Úº Ò Ø ∫ ”Â∂ ˜
¡≈«Ê’ «Ú’≈√” Â∂ “¡º¤∂ «ÁÈ ¡≈¿∞‰
Ú≈Ò∂ ‘È”, Ú◊∆ Î∂Ï∆ Òº¯≈˜∆ È≈Ò
¬∂È∆ ËπÁ
≥ «÷Ò≈ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ ‘À «’ ‹ÈÂ≈
·º◊∆ «‹‘∆ Ó«‘√»√ ’Á∆ ‘ÀÕ ¿∞‘ «¬√
Óº’Û ‹≈Ò «Úº⁄∫Ø «È’Ò‰≈ ⁄≈‘∞Á
≥ ∆ ‘ÀÕ
«¬√ Ò¬∆ ¿∞‘ ’Á∂ «¬º’ «¬º’ ≥◊ Á∂
‘∞’Ó≈È ˘ ¤º‚ ’∂ Á»‹∂ Á≈ ͺÒ≈ ÎÛ
ÒÀ∫Á∆ Í √≈∆¡ª Ú≥È◊∆¡ª Á∂ ‘≈’Ó
‡ØÒ∂ «¬º’Ø ‹Ó≈ Â∂ «’Á≈ Á∂ Ó≈Ò’
‘ÈÕ
Óπ Ò ’ Á∆¡ª Úº ÷ Úº ÷ ≈‹√∆
Í≈‡∆¡ª Á∆¡ª ÒØ’ Ó≈» È∆Â∆¡ª,
«ÌzÙ‡≈⁄≈ Â∂ ¡≈Ó ÒØ’ª Á∂ «‘ºÂª Á∆
Í»È »Í «Úº⁄ ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ ¡‰Á∂÷∆
¡Â∂ Á»‹∂ Ï≥È∂ ¡≈͉∆¡ª ’Ó˜Ø∆¡ª Â∂
√∆Ó≈Úª ’≈È ÒØ’ «‘ºÂª ÍzÂ∆ √π«‘Á
≈‹È∆Â’ ÁÒª ÚºÒ∫Ø ‘≈’Óª «Ú∞Ë
º ¿∞µ·
‘∆ Ï∂⁄È
À ∆ ˘ «¬º’ √‘∆ «√¡≈√∆ «ÁÙ≈
«Úº⁄ ÂØÈ Á∆ È≈’≈Ó∆ ’≈È «Â≥È √≈Ò
Í«‘Òª ÓπÒ’ «Úº⁄ “¡≈Í” (¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆
Í≈‡∆) Á≈ ‹ÈÓ ‘Ø«¬¡≈Õ Á∂Ù «ÚÁ∂Ù Á∂
ˆÀ-√’≈∆ √≥◊·Èª È∂, «‹È∑ª ˘
√≈Ó≈‹∆ Ù’Â∆¡ª Â∂ Ï‘∞ ’Ω Ó ∆
’≈ÍØÙ
∂ Ȫ ‘ Â∑ª Á∆ ¡≈«Ê’ Â∂ ‘Ø
√‘≈«¬Â≈ ÍzÁ≈È ’Á∆¡ª ‘È, “¡≈Í”
˘ ¿∞Ì≈È «Úº⁄ Í»≈ «‘º√≈ Í≈«¬¡≈Õ
ÙØÙÒ Ó∆‚∆¡≈ Â∂ Á»‹∂ Íz⁄≈ √≈ËȪ Á∆
ÓÁÁ È≈Ò «‹‘Û≈ Á«Ó¡≈È≈ Â∂
Í«Û∑¡≈ «Ò«÷¡≈ Ú◊ ‘∞’Ó≈È «Ëª
ÂØ∫ Ï∂’≈∆, ÏÁ«¬≥˜≈Ó∆ Â∂ «ÌzÙ‡≈⁄≈
ÂØ∫ ÍzÙ
∂ ≈È √∆, «¬º’ ‘ºÁ º’ “¡≈Í” ÚºÒ
«÷º«⁄¡≈ «◊¡≈ Â∂ ¿∞Ȫ∑ ˘ «¬√ «Úº⁄ ⁄≥◊∂
Ì«Úº÷ Á∆ ¡≈√ Ș ¡≈¬∆Õ ¿∞∫‹ Ù∞» ÂØ∫
‘∆ “¡≈Í” ¡≈◊»¡ª È∂ Í»≥‹∆Ú≈Á∆ „ª⁄∂
Â∂ ÈÚ¿∞Á≈Ú≈Á∆ È∆Â∆¡ª Á∆ ‘Ó≈«¬Â
’«Á¡ª ÒØ ’ Ì≈ÚÈ≈Úª ˘ ÷º Ï ∆
ÙÏÁ≈ÚÒ∆ ≈‘∆∫ «¬√ Â∑ª «Ú¡’Â
’∆Â≈ «’ √≈Ë≈È Â∂ Í«Û∑¡≈ «Ò«÷¡≈
Ú◊ ÷ºÏ∂ ͺ÷∆ Í≈‡∆¡ª Á∂ «ÓÙÈ ˘
“¡≈Í” Á∂ ˜∆¬∂ «√∂ ⁄Û∑Á≈ ‘Ø«¬¡≈
Ó«‘√»√ ’È Òº◊≈Õ Ï‘∞ √≈∂ «È≈Ù
Â∂ «√ÊÒ Ï‰∆ ÏÀ·∂ ÷ºÏ∂ ͺ÷∆ ÏπË
º ∆‹∆Ú∆¡ª,
’ÒÓ’≈ª Â∂ Á«Ó¡≈È∆ Ú◊ Á∆
Ó≈È«√’Â≈ È≈Ò √‹Ø¬∂ ÒØ’ª È∂ “¡≈Í”
Á∂ ‘º’ «Úº⁄ ÒØ’ ≈«¬ ω≈¿∞‰ «Úº⁄
Úº‚≈ ÔØ◊Á≈È Í≈«¬¡≈Õ Ï‘∞ √≈∂
√π«‘Á «Ú¡’Â∆ Ú∆ “¡≈Í” ˘ ÷ºÏ∂ ͺ÷∆
«Ë Ú‹Ø∫ ÒØ’ª Á∂ √«‘ÔØ◊∆ √Ófi‰ Òº◊
ͬ∂Õ
“¡≈Í” Á∂ ¡≈◊»¡ª È∂ Ù∞» «Úº⁄ ‘∆
«’√∂ ÷ºÏ∆ ‹ª √º‹∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á∂
¡È∞¡≈¬∆ ‘؉ ÂØ∫ «¬È’≈ ’∆Â≈ Â∂ «’√∂
Ú∆ ‘Ø ≈‹È∆Â’ «Ë, Ì≈Ú∂∫ ¿∞√ Á≈
«¬«Â‘≈√ «’≥È≈ Ú∆ ’∞Ï≈È∆¡ª Ì«¡≈
¡Â∂ ÒØ’ ͺ÷∆ ‘ØÚ∂, È≈Ò √≥ÿÙª ‹ª
⁄؉ª «Úº⁄ ‘ºÊ «ÓÒ≈¿∞‰ ÂØ∫ √≈¯ Ȫ‘
’∆Â∆Õ ¡«‹‘≈ ’≈ÍØ‡
∂ ÿ≈«‰¡ª Á∂
ÁÏ≈¡ ’≈È Ú≈Í«¡≈Õ “¡≈Í” È∂
√Ó≈‹ «Úº⁄Ò∆¡ª «¬º’ Á»‹∂ Á∆¡ª «ÚØË∆
«Ëª Ì≈Ú ÁØÚª Á∂ ‘º’ª «‘ºÂª «Úº⁄ ‘∆
’≥Ó ’È Á≈ ‘≈√Ø‘∆‰≈ «√˪ Í∂Ù ’
«ÁºÂ≈Õ «¬√∂ ¡≈Ë≈ ¿∞Í “¡≈Í” È∂ ÒØ’
√Ì≈ ⁄؉ª ÒÛÈ Ú≈Ò∂ ¿∞Ó∆ÁÚ≈ª Â∂
Úº÷ Úº÷ ͺËª ¿∞Í Í≈‡∆ ¡≈◊»¡ª Á∆
⁄؉ ’È Ú∂Ò∂ ÈÚ¿∞Á≈Ú≈Á∆ È∆Â∆¡ª
Â∂ ÷πÒ
º ∆∑ Ó≥‚∆ Á∂ ’º‡Û ‘Ó≈«¬Â∆¡ª ˘ Ú∆
¡≈͉∂ ÷∂ Ó ∂ «Úº ⁄ √Ó∂ ‡ «Ò¡≈ ¡Â∂
’≈ÍØ‡
∂ ÿ≈«‰¡ª ÂØ∫ Úº‚∆¡ª ’Óª
⁄≥«Á¡ª Á∂ »Í «Úº⁄ Ú∆ Ú√»Ò∆¡ªÕ “¡≈Í”
¡≈◊» Í»‹
≥ ∆ÍÂ∆¡ª Á∂ «¬º’ Ì≈◊ ˘, ‹Ø
’ª◊√ ‹ª Ì≈‹Í≈ Á∂ È∂Û∂ √È, Í≈‰∆
Í∆ Í∆ ’∂ ’Ø√Á∂ ‘È Â∂ Á»‹∂ Í≈√∂ “¡≈Í”
Á∂ ‘Ó≈«¬Â∆ ËÈÚ≈Ȫ ÂØ∫ Ó؇∆¡ª ’Óª
ÒÀ ’∂ ⁄πÍ
º √≈Ë ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª
«Úº⁄ Í≥‹≈Ï Á∆¡ª ⁄≈ ÒØ’ √Ì≈ √∆‡ª
«‹ºÂ‰ ÂØ∫ «ÏȪ “¡≈Í” ˘ ‘Ø «’Ë∂ Ú∆
√¯ÒÂ≈ È‘∆∫ «ÓÒ∆Õ Ï≈¡Á «Úº⁄ «ÁºÒ∆
¡√À∫ÏÒ∆ ⁄؉ª ÁΩ≈È «¬º’ fi∞º◊∆ «Úº⁄
«‘≥Á∂ ¡«Â Á∂ ˆ∆Ï «Ú¡’Â∆ ÂØ∫ ÒÀ ’∂
¡ϪÍÂ∆ ÒØ’ª ˘ «¬º’ √Ó≈È Á√Á∂
‘ج∂ «ÌzÙ‡≈⁄≈ «‘ ÍzÙ≈√È, Ï∂ÿ«¡ª
˘ Ó’≈È, Óπ¯Â Í≈‰∆ Â∂ «Ï‹Ò∆, ’º⁄∂
Ó˜Á»ª ˘ Â∞Â
≥ ͺ’∂ ’È ¡Â∂ ¡Ωª
Á∆ √π«º ÷¡≈ ˘ ÍzÓ÷
ºπ Â≈ Á∂‰ Ì≈Ú ‘
Â∑ª Á∂ ÌÓ≈¿± Ú≈¡Á∂ ’∆Â∂, «‹Ú∂∫ «’
‘Ó∂ Ù ª Á» ‹ ∆¡ª «√¡≈√∆ Í≈‡∆¡ª
’Á∆¡ª ‘ÈÕ ÿº‡ ÂØ∫ ÿº‡ ÂÈı≈‘ ÒÀ
’∂ √≈Á◊∆ Á∆ «˜≥Á◊∆ ‹∆‰ Â∂ ÒØ’ª Á∆
√∂Ú≈ ’È Á≈ “¡≈Í” Á≈ È≈¡≈ ‹ÈÂ≈
Á∂ «¬º’ «‘º√∂ ˘ ÍzÌ≈«Ú ’È «Úº⁄
’≈ÓÔ≈Ï «‘≈ «’¿∞∫«’ “¡≈Í” È∂Â≈Úª
Â∂ Ú’ª Á≈ Úº ‚ ≈ «‘º √ ≈ √◊Ó
≈‹È∆Â’ ÷∂Â «Úº⁄ Í«‘Ò∆ Ú≈ ÒØ’ª
√≈‘Ó‰∂ ¡≈«¬¡≈ √∆Õ ⁄؉ª «‹ºÂ ’∂
√’≈ ω≈¿∞‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á Óπ÷
º Ó≥Â∆
’∂‹∆Ú≈Ò È∂ «‹√ Ó≈Â≈ «Úº⁄ ¡√À∫ÏÒ∆
ÓÀ∫Ïª Á∆¡ª ÂÈı≈‘ª Â∂ ̺«Â¡ª «Úº⁄
Ú≈Ë≈ ’∆Â≈ ‘À, ¿∞√ ÂØ∫ “¡≈Í” Á∂ √≈Á◊∆
ÍzÂ∆ ’«‘‰∆ Â∂ ’È∆ Á∂ Í≈Û∂ Á≈ ÍÂ≈
Òº◊ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
¡«Ú≥Á ’∂‹∆Ú≈Ò Â∂ Á»‹∂ “¡≈Í”
¡≈◊»¡ª È∂ ⁄؉ª ÂØ∫ Í«‘Òª Ì≈Â∆
√È¡Â’≈ª Á∆¡ª ÍzÓπº÷ ‹Ê∂Ï≥Á∆¡ª
√≈‘Ó‰∂ Ì≈Ù‰ «Á≥Á∂ √ÍÙ‡ ÌØ√≈ «ÁºÂ≈
√∆ «’ ¿∞√ Á∂ “÷ºÏ∂ ͺ÷∆” È≈¡«¡ª ‹ª
Ú≈¡«Á¡ª ÂØ∫ ¿∞Ȫ∑ ˘ ÿÏ≈¿∞‰ Á∆ ÒØÛ
«ÏÒ’∞Ò È‘∆∫ «’¿∞∫«’ ¿∞‘ Í»≥‹∆Ú≈Á∆
Íz Ï ≥ Ë Á∂ ¡Òß Ï Á≈ ‘È, «‹º Ê ∂
¯Ú∆ B@AF
SARO KARAN DI AWAZ
Publisher
Pro-People Arts Project Media
Group 29 Mapleview Ave,
Brampton
Ontario, CA, L6R 1M2
Chief Editor
Harbans Singh
416-817-7142
[email protected]
Managing Director
Devinder Toor, Toronto
416-902-9372
[email protected]
Sub Editor
Master Bhajan Singh
Calgary (Alberta)
403-455-4220
[email protected]
Sub Editor
Dr. Hardeep Singh, Guelph,
(Ontario)
226-979-5688
[email protected]
Literary Advisor
Gurbachan Singh Brar
Calgary (NE) Alberta
403-470-2628
[email protected]
Advisory Board
Narbhinder Singh (India)
935-443-0211
Buta Singh Nawan Shahr
(India)
946-347-4342
[email protected]
Jaswant Zirakh (India)
98151-69825
[email protected]
Harnek Dhaliwal, Winnipeg
(Manitoba)
204-488-6960
Parshotam Dosanjh,
Surrey (BC)
1-604-512-8371
Sukhdev Singh Sandhu
(Toronto)
Master Balbir Singh Gill
(Toronto)
Jaspreet Dhaliwal
(Toronto)
Harjit Bedi
(Brampton, Ontario)
647-924-9087
Baljinder Singh
Graphic Desinger
+91-98782-29598
+91-92167-29598
[email protected]
√ßÍ≈Á’∆ Óß‚Ò Á≈ «’√∂ Ú∆ ⁄È≈
È≈Ò √«‘Ó ‘؉≈ ˜±∆ È‘∆∫Õ
ÓÀ‡ «Ú⁄ Ú≈Ë≈-ÿ≈‡≈ ’È Á≈
¡«Ë’≈ ¡Á≈≈ “√Ø’≈ª Á∆
¡≈Ú≈˜” 鱧 ‘ØÚ∂◊≈Õ Í∂Í «Ú⁄
¤Í∆ ‘ «Ò÷ ‹ª «¬Ù«Â‘≈
√ÏßË∆ Ò∂÷’ ¡Â∂ «¬Ù«Â‘≈Á≈Â≈
‘∆ «˜ßÓ∂Ú≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
3
√≥√≈∆’È, ¿∞Á≈∆’È Â∂ «Èº‹∆’È
Á∆¡ª ¡≈«Ê’ È∆Â∆¡ª «‘ Ï∆Ó≈,
ÏÀ∫’ª, ∂ÒÚ∂ Â∂ ¡≈Ú≈‹≈¬∆ ¡≈«Á Á∂ È≈Ò
È≈Ò ÒØ’ª ˘ «Úº«Á¡≈, «√‘Â, «Ï‹Ò∆
Â∂ Í≈‰∆ ¡≈«Á Ú◊∆¡ª √‘»Òª Á≈
’≥Ó «Èº‹∆ ËÈÚ≈Ȫ Â∂ ’≥ÍÈ∆¡ª Á∂ ‘ºÊª
«Úº⁄ ‘∆ «ÁºÂ≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ ÍÛ∑∂
«Ò÷∂ ÈΩ‹Ú≈È ÒÛ’∂, ÒÛ’∆¡ª Â∂ ‘Ø
ÓºËÚ◊∆ ÒØ’ª È∂ «ÁºÒ∆ ¡√À∫ÏÒ∆ ⁄؉ª
«Úº⁄ “¡≈Í” Á≈ √≈Ê «ÁºÂ≈Õ ’ª◊√
Í≈‡∆ Á≈ ‹È ¡≈Ë≈ Ú∆ Ì≈‹Í≈ ˘
‘≈¿∞‰ Â∂ “¡≈Í” «Úº⁄ ¿∞‹Ò Ì«Úº÷ Á∂
√π¯È∂ È≈Ò ’∂‹∆Ú≈Ò Á∆ ◊º‚∆ ⁄Û∑
«◊¡≈Õ ⁄؉ª «Úº⁄ Íz⁄≈ Á∂ ͺ÷ ÂØ∫
Ì≈‹Í≈, ’ª◊√ Â∂ “¡≈Í” «Ú⁄’≈ ⁄؉
ı⁄∂ Á∂ ͺ÷ ÂØ∫ ºÂ∆ Ì Ú∆ ¯’ È‘∆∫
√∆Õ «¬√ √Ì ’∞fi Á≈ «√º‡≈ “¡≈Í” Á∆
«ÁºÒ∆ ¡√À∫ÏÒ∆ ⁄؉ª «Úº⁄ Úº‚∆ «‹ºÂ
«Úº⁄ «È’«Ò¡≈Õ
Á∂÷‰ Á∆ ◊ºÒ «¬‘ ‘À «’ «¬º’ √≈Ò
ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ √Óª Ï∆‰ Á∂ Ï≈Ú‹»Á ÒØ’ª
È≈Ò ’∆Â∂ Óπ¯Â «Ï‹Ò∆ Â∂ Í≈‰∆ Á∂‰,
ˆÀ-’≈˘È∆ ’ÒØÈ∆¡ª ˘ À◊Ò
»  ’È
Â∂ ’º⁄∂ Ú’ ͺ’∂ ’È Á∂ Ú≈¡Á∂ ‹Ø
ˆ∆Ï ÒØ’ª Á∂ Úº‚∂ «‘º√∂ ˘ ÍzÌ≈«ÚÂ
’Á∂ ‘È, Í»∂ ’È ÚºÒ ¡‹∂ «ÁºÒ∆
√’≈ È∂ ◊Ø‘Û∂ «Úº⁄Ø∫ Í»‰∆ Ú∆ È‘∆∫
’ºÂ∆Õ «¬√ «Úº⁄ ’ج∆ Ùº’ È‘∆∫ ‘À «’
’∂∫Á Á∆ Ì≈‹Í≈ √’≈ «ÁºÒ∆ √’≈
Á∂ ’≥Óª «Úº⁄ ¡«Ûº’∂ Í≈¿∞∫Á∆ ‘À Í «‹‘Û∂
’ÁÓ ⁄πº’‰ Ò¬∆ ’∂∫Á √’≈ È≈Ò
’ج∆ ‡’≈¡ È‘∆∫ ωÁ≈, ¿∞√ Ï≈∂ Ú∆
“¡≈Í” ¡≈◊» Ï∂ÒÛ
Ø ≈ ‡’≈¡ Â∂ ÍzÙ≈Ù’∆
Ï‘≈È∂Ï≈˜∆ ’’∂ √Óª ÏÏ≈Á ’ ‘∂
‘ÈÕ ¡«‹‘≈ ’È «Íº¤∂ “¡≈Í” ÚºÒ∫Ø ’∆Â∂
Ú≈¡Á∂ Í»≈ È≈ ’ Á∆ ¡ÔØ◊Â≈ ¡Â∂
Ì≈‹Í≈ √’≈ Á∂ «ÚØË «Úº⁄ «Á÷ ’∂
Óπ¯Â Á∂ Ù‘∆Á Ï‰È Á∆ ⁄∂Ù‡≈ Ú∆
«Á÷≈¬∆ «Á≥ Á ∆ ‘À Õ Á» ‹ ∆¡ª √≈∆¡ª
Í≈‡∆¡ª ˘ ˆÀ-ÒØ’ ≈‹∆ Â∂ «ÌzÙ‡
¡≈÷‰ Ú≈Ò≈ ¡«Ú≥Á ’∂‹∆Ú≈Ò Í≈‡∆
Á∆ √Ú¿∞µ⁄ ’Ó∂‡∆ Á∆ Ó∆«‡≥◊ Ú∆ Òº·
Ó≈ª Á∆ √‘≈«¬Â≈ È≈Ò «√¯ ¡≈͉≈
Ì≈Ù‰ √π‰≈ ’∂ ◊ºÒ Óπ’≈ «Á≥Á≈ ‘À Â∂ «’√∂
«’√Ó Á≈ Ó≈Ó»Ò∆ «ÚØË ’È Ú≈Ò∂ ˘
Ú∆ Í≈‡∆ ÂØ∫ Ï≈‘ Á≈ √Â≈ «Á÷≈ «Á≥Á≈
‘ÀÕ ¡√Ò √Ú≈Ò «¬‘ ‘À «’ Ì≈Â∆
«√¡≈√ Â∂ ≈‹ ÍzÏË
≥ ¡≈͉∂ ¡≈Í «Úº⁄
«ÌzÙ‡≈⁄≈ Â∂ Ò∞‡
º ¿∞µÍ ¡≈Ë≈« ‘ÀÕ «¬√
ÍzÏË
≥ Á∆ ‘Ó≈«¬Â∆ Í≈‡∆ ¡≈Ó ÒØ’ª Á∂
Ïπ«È¡≈Á∆ Ó√Ò∂ Â∂ «ÌzÙ‡≈⁄≈ Ú◊∆¡ª
«ÏÓ≈∆¡ª «’Ú∂∫ Á» ’ √’Á∆ ‘À?
Ò◊Í◊ «¬º’ √≈Ò Ï≈¡Á Í≥‹≈Ï
”⁄ ‘؉ Ú≈Ò∆¡ª ¡√À∫ÏÒ∆ ⁄؉ª ¡≥Á
¡’≈Ò∆ ÁÒ-Ì≈‹Í≈ ◊·‹Ø Û Â∂
’ª◊√ Úª◊ ‘∆ “¡≈Í” È∂Â≈ ⁄؉ ÿØÒ
«Úº⁄ ’∞Á
º ∂ ‘ج∂ ‘È Â∂ Í≥‹≈Ï Á∆ √ºÂ≈ Á∂
Á≈¡Ú∂Á≈ ω∂ ÏÀ·∂ ‘ÈÕ «¬√ Ó≥ÂÚ Ò¬∆
‘ «’√Ó Á∂ «ÌzÙ‡, Á»‹∆¡ª Í≈‡∆¡ª
«Úº⁄ ¡√À∫ÏÒ∆ «‡’‡ È≈ «ÓÒ‰ Á∆
√≥Ì≈ÚÈ≈ ’≈È «È≈Ù ¡Â∂ ¡≈Ó
¡≈ÁÓ∆ Á∆ √∂Ú≈ Á∂ Ȫ ‘∂·ª ≈‹È∆Â∆
˘ Ò∞‡
º -÷√π‡
º ≈‘∆∫ ¡Ó∆ Ï‰È Á≈ √≈ËÈ
√Ófi‰ Ú≈Ò∂ «Ú¡’Â∆¡ª Á∆¡ª “¡≈Í”
«Úº⁄ Ù≈ÓÒ ‘؉ Ò¬∆ ÒßÏ∆¡ª ’Â≈ª
Òº◊∆¡ª ‘ج∆¡ª ‘ÈÕ ‹Ø ÒØ’ “¡≈Í” «Úº⁄
√◊Ó «‘≥Á∂ ‘ج∂ «¬√ Á∂ ¡≈◊»¡ª Á≈
ÁØ◊Ò≈ÍÈ, ˆÀ-‹Ó‘»∆ ¡ÓÒ ¡Â∂
’«‘‰∆ Â∂ ’È∆ Á∂ Úº‚∂ ¡≥Â Ú≈Ò≈
«’Á≈ Á∂÷ ’∂ «¬√ Í≈‡∆ ÂØ∫ Ï≈‘ ¡≈
◊¬∂ ‘È ‹ª ¿∞Ȫ∑ ˘ Ï≈‘ ’ «ÁºÂ≈
«◊¡≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ “¡≈Í” Á∆¡ª ¡≥Á»È∆
¡Ú√Ê≈Úª ˘ Á» ‹ ∆¡ª √Ó≈¬∂ Á ≈
‹◊∆Á≈ Í≈‡∆¡ª ÂØ∫ Ú∆ ÏÁÂ Á√Á∂
‘ÈÕ «‹È∑ª ÒØ’ª È∂ √≈∆ ¿∞Ó ¿∞µ⁄
√’≈∆ ¡‘∞«Á¡ª, ÍÀ√≈ ’Ó≈¿± Ë≥«Á¡ª
‹ª «Ìz Ù ‡≈⁄≈ ≈‘∆∫ «¬’º · ∆ ’∆Â∆
Ó≈«¬¡≈ Á≈ Ó˜≈ ⁄º « ÷¡≈ ‘À , ¿∞ ‘
’ª◊√, ¡’≈Ò∆ ÁÒ, Ì≈‹Í≈ ‹ª
“¡≈Í” «Úº⁄ Ù≈ÓÒ ‘Ø ’∂ ¡≈͉∂ «‘ª
ÂØ∫ «√Ú≈¬∂ «Ó‘ÈÂ’Ùª Â∂ Á«Ó¡≈È∂
Ú◊ Á∂ ‘ØȪ ÒØ’ª Á∂ «‘ª Ï≈∂ «’Ú∂∫
√Ø⁄ √’Á∂ ‘È?
Á∂ Ù Á≈ Í» ≥ ‹ ∆ÍÂ∆ Ú◊ «¬‘∆
⁄≈‘∞ ≥ Á ≈ ‘À «’ Ì≈‹Í≈, ’ª◊√ ‹ª
¡’≈Ò∆ ÁÒ Ú◊∂ ÁÒª Á∆ ’≈◊∞˜≈∆
ÂØ∫ Áπ÷∆ ‘Ø ’∂ ÒØ’ «’√∂ ¡◊ª‘ÚË» «Ë
È≈Ò ‹∞ Û È Á∆ ʪ “¡≈Í” Ú◊∆
«√¡≈√ √≥◊ ‹∞ÛÈ, ‹Ø ¿∞√ Á∂ ‹Ó≈Â∆
«‘ª Á∆ ≈÷∆ Á∆ Í»È ◊≈≥‡∆ ’Á∂
‘ÈÕ «ÁºÒ∆ √»Ï∂ Á∆ √’≈ Â∂ ’≈Ϙ
’∂‹∆Ú≈Ò √’≈ Â∂ “¡≈Í” Á∂ ¡≈◊»¡ª
˘ ’∞Ò «‘≥Á ‡∆.Ú∆. ⁄ÀÈÒª ¿∞µÍ Ï«‘√ª
ÁΩ≈È Ì≈‹Í≈ Â∂ ’ª◊√ Á∂ Ï≈Ï ‘∆
«Á÷≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À ‹ÁØ ∫ «’ Á∂ Ù
«Ú⁄Ò∆¡ª «¬√ ÂØ∫ Úº‚∆¡ª Â∂ ÒØ’ ͺ÷∆
«Ëª ˘ Ò◊≈Â≈ Ș¡≥Á≈˜ ’∆Â≈
‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ √Ó» ‘ ÒØ ’ ª, ı≈√’
ÍÛ∑∂ «Ò÷∂ ÈΩ‹Ú≈Ȫ, Á«Ó¡≈È∆ ‹Ó≈Â
Á∂ «ÓºÂª Â∂ ‘Ø ≈‹È∆Â’ ͺ÷ ÂØ∫ √π⁄Â
∂
‹È √Ó»‘ª ˘ «¬‘ √Ø⁄‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À
«’ Ï«‘√ «¬‘ È‘∆∫ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ «’
Í≥‹≈Ï Á≈ Óπ÷∆ ’Ω‰ ω∂? √◊Ø∫ ⁄⁄≈
ÓΩ‹Á
» ≈ «√¡≈√∆ Â∂ ÍzÏË
≥ ’∆ „ª⁄∂ Á∂ ◊∞‰
ÁØÙª Ï≈∂ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘À, «‹√ È∂ √Óπ⁄
º ∂
Á∂Ù ˘ Ì∞÷
º Ó∆, ’≥◊≈Ò∆ Â∂ ˆ∆Ï∆ Á∂ ÁΩ
«Úº⁄ ˺’ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ «¬√ È≈Ò «¬‘ Ï«‘√
Ú∆ ÒØ’ª √≈‘Ó‰∂ ’∆Â∆ ‹≈‰∆ ⁄≈‘∆Á∆
‘À «’ √Ó≈‹ «Úº⁄ Í√∆ Ï∂’≈∆, ÚË
‘∆ Ó«‘≥◊≈¬∆, «ÌzÙ‡≈⁄≈, Ò∞º‡Ó≈,
¡√πº«÷¡≈, Ó˜Á»ª, ÷∂ ӘÁ»ª Â∂
«’√≈Ȫ Á∆ ÁπÁÙ≈, √Ó≈«‹’ ‹Ï,
È«Ù¡ª Á∆ ÌÓ≈ ¡≈«Á ’∞’Óª Ò¬∆
‹∂ ÓΩ‹Á
» ≈ „ª⁄≈ «˜≥ÓÚ
∂ ≈ ‘À, ÂÁ «¬È∑ª
«ÏÓ≈∆¡ª Á≈ ‘ºÒ «¬º’ ¡«‹‘∂ ÍzÏ≥Ë
“√Ó≈‹Ú≈Á” Á∆ ’≈«¬Ó∆ ’È≈ ‘∆ ‘À,
«‹ºÊ∂ √≈≈ √Ó≈‹ Á∂Ù Á∆ ’∞Ò ÍÀÁ≈Ú≈
«√‹Á≈ ‘À, ¿∞‘ ¡≈Í «¬√ ÍÀÁ≈Ú≈ Á≈
Ó≈Ò’ Ú∆ ‘À Õ Á∂ Ù Á∂ ’∞ Ò ËÈ Á∆
«È¡≈¬∆∫ Ú≥‚ Ú∆ «¬√∂ „ª⁄∂ «Úº⁄ ‘∆ √≥ÌÚ
‘ÀÕ Ï≥«Á¡ª Á∆ È‘∆∫, √◊Ø∫ ÍzÏ≥Ë Á∆
ÂÏÁ∆Ò∆ ˜»∆ ‘À, ‹Ø ’ª◊√, Ì≈‹Í≈,
¡’≈Ò∆ ÁÒ Â∂ “¡≈Í” Ú◊∆¡ª
≈‹È∆Â’ Í≈‡∆¡ª ’Á≈«⁄ ȑ∆∫ ’
√’Á∆¡ªÕ «¬‘ «ÈÙ≈È≈ ‘≈√Ò ’ Ò¬∆
«Âº÷∆ ‹Ó≈Â∆ ⁄∂ÂÈ≈, «ÈÙ·≈, √Ï,
’∞Ï≈È∆ Â∂ «Â¡≈◊ Á∆ Úº‚∆ ÒØÛ ‘ÀÕ
¡≈‡Ø «¬≥√Ø ∫À √ ’≥ÍÈ∆¡ª Ò¬∆ Òº‡∞ Á≈ Ë≥Á≈ Í ¡≈Ó ÒØ’ª Á≈ ‘≈Ò Ó≥Á≈
¿∞ȇ≈∆˙ ”⁄ ¡≈‡Ø «¬≥√ØÀ∫√ Á∂
Ó√Ò∂ ˘ ÒÀ ’∂ ÒØ’ª È∂ ÏÛ∆ Ú≈ ‘≈Ò
Áπ‘≈¬∆ Í≈¬∆ ‘À Í √»Ï∂ Á∆ «ÒÏÒ
√’≈ Á∂ ’≥Ȫ ”Â∂ ‹»≥ º’ È‘∆∫ √’∆Õ
ÈÚ∂∫ ÈÚ∂∫ ¡≈¬∂ Ï≥Á∂ È∂ Ó√ª ‘∆ ÁØ ‘˜≈
Á∆ ’≈ ÷∆Á∆ ‘»Á
≥ ∆ ‘À Í ¿∞√ ˘ ÿº‡Ø
ÿº‡ Í≥‹ ¤∂ ‘˜≈ √Ò≈È≈ Á∆ «¬≥√Ø ∫À √
Á∂‰∆ ÍÀ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ «ÒÏÒ √’≈ Á∂
ı‹≈È≈ Ó≥Â∆ È∂ B@A@ ”⁄ «’‘≈ √∆
¿∞‘ «¬√ Ó√Ò∂ È≈Ò √Ï≥Ë ’ºfi
∞ «¬‘Ø
«‹‘∆¡ª ÂÏÁ∆Ò∆¡ª ’È ‹≈ ‘∂ ‘È
«‹√ È≈Ò «¬√ ÷∂Â ”⁄ ‘∞Á
≥ ∂ ÿÍ«Ò¡ª
Â∂ Ø’ Ú∆ Òº◊◊
∂ ∆ Â∂ «¬√ È≈Ò «¬≥√Ø ∫À√
’≥ÍÈ∆¡ª Á∂ ÷«⁄¡ª «Ú⁄ Ú∆ ’‡ΩÂ∆
‘ØÚ◊
∂ ∆Õ «¬√ È≈Ò √º⁄ Óπ⁄
º ‘∆ ’≥ÍÈ∆¡ª
Á∂ ÷«⁄¡ª ”⁄ ª «¬’ √≈Ò «Úº⁄ ‘∆
«¬’ «ÏÒ∆¡È ‚≈Òª Á∆ Ϻ⁄ ‘ج∆Õ
Ú‘∆’Ò ”⁄ ¡À’√∆‚À∫‡ √Ó∂∫ ‹ıÓ∆ ‘ج∂
ÒØ’ª ˘ «ÁºÂ≈ ‹≈‰ Ú≈Ò≈ Óπ¡≈Ú˜≈
ÿ‡≈ ’∂ ¡ºË≈ ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ «¬‘Ø «‹‘∂
’∂√ª ˘ «Â≥È Ú◊ª ”⁄ Ú≥‚ «ÁºÂ≈Õ ‹Ø
ÒØ ’ ◊≥ Ì ∆ ‹ıÓ∆ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È
(ÍÀ≈Ò≈¬∆‹) ¿∞‘ Í«‘Ò∆ ’À‡≈«◊∆ ”⁄
‘È «‹È∑ª ˘ «¬’ «ÓÒ∆¡È º’ Á≈
Óπ¡≈Ú˜≈ «ÓÒÁ≈ ‘ÀÕ Á»‹∆ ’À‡≈«◊∆ Ú≈Ò∂
ÒØ’ª ˘ Í«‘Òª «¬’ Òº÷ ‚≈Ò º’
Á≈ Óπ¡≈Ú˜≈ «ÓÒÁ≈ √∆ ‘∞‰ ÿ‡≈ ’∂
¡ºË≈ ’ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ Â∆‹∆ ’À‡≈«◊∆ Ú≈Ò∂
ÒØ’ª ˘ «√¯ CE@@ ‚≈Ò «ÓÒÁ∂ ‘ÈÕ
‘À≈È∆‹È’ ÂºÊ «¬‘ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∂ ‘È
«’ «‹≥È∂ Ú∆ ÒØ’ ¡À’√∆‚À∫‡ ”⁄ κ‡Û ‘ج∂
¿∞‘Ȫ «Ú⁄Ø∫ H@% ÒØ’ª ˘ Â∆‹∂ Á‹∂
Ú≈Ò≈ ’ÒÀÓ Ì≈Ú CE √Ø ‚≈Ò ‘∆ «ÓÒ∂
‘ÈÕ «ÏÒ∆¡È ‚≈Òª Á∆ Ϻ⁄ ’È
Ú≈Ò∆¡ª ’≥ÍÈ∆¡ª È∂ B@AB º’ ÒØ’ª
Á∆ «¬≥√Ø ∫À√ ”⁄ ¿∞Ò‡≈ ‘∆ D% Á≈ Ú≈Ë≈
’ «ÁºÂ≈Õ ÒØ’ª ÚÒØ∫ ⁄π‰∂ ‘ج∂ Ò∆‚ª ’ØÒ
’∆Â∂ Ø√ Á≈ Íz◊‡≈Ú≈ ¿∞Ò‡≈ ‘Ø Úº‚∆
Óπ√∆Ï ω «◊¡≈Õ
¡ÀÈ ‚∆ Í∆ Í≈‡∆ Á∂ ¡ÀÓ Í∆
‹◊Ó∆ «√≥ÿ È∂ «¬√ Ó√Ò∂ ˘ ÏÛ∆
◊≥Ì∆Â≈ È≈Ò ¿∞·≈«¬¡≈ Â∂ ¿∞√ ÚÒØ∫
«Ò¡ªÁ∂ ◊¬∂ Íz≈¬∆Ú∂‡ «ÏºÒ ˘ «ÒÏÒ Â∂
’≥È√Ú∂«‡Ú ÓÀ∫Ïª ÚÒØ∫ ¿∞√ Á∂ «ÚØË ”⁄
Ú؇ Í≈ ’∂ ¿∞√ ˘ ¿∞µÊ∂ ‘∆ Ï≥Á ’ «ÁºÂ≈
«◊¡≈Õ «¬‘ Ó√Ò≈ ¬∂Ȫ Ú∆ «√ºË≈ √≈Ë≈
È‘∆∫ «’ √≈∂ ‚≈¬∆Úª Á∆ «¬≥√Ø ∫À√ ¿∞‘Ȫ
Á∂ ‚∆ÓÀ«‡√ Íπ¡≈«¬≥‡ ’ ’∂, ¿∞Ó ’ ’∂
‹ª ’≈ Á∆ ’≥‚∆ÙÈ ’ ’∂ Ó«‘≥◊∆ √√Â∆
‘Ø ‹ªÁ∆ ‘À √◊Ø∫ ◊≥Ì∆Â≈ È≈Ò «Ú⁄≈È
Ú≈Ò∆ ◊ºÒ ª «¬‘ ‘À «’ «¬≥√Ø ∫À√ Á∂‰ √Ó∂∫
ÍØ√‡Ò ’Ø‚ Á∆ ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ «‹ºÊ∂
Ï‘∞Â∂ «¬Ó∆◊ª‡ ÒØ’ «‘≥Á∂ ‘È ‹ª ÿº‡
«¬È’Ó Ú≈Ò∂ ¿∞µÊ∂ ∂‡ ’≈Î∆ ‘≈¬∆ ‘ÈÕ
¿∞Á≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ÏÀ∫Í‡È Á∂ ÏÀÓÒ∆
¬∂∆¬∂ Á∆ «¬≥È√Ø∫À√ ’¬∆ ‘ØȪ ¬∂∆¡ª ÂØ∫
’≈Î∆ ÿº‡ ‘ÀÕ «¬‘ „≥◊ ¡Ó∆’≈ ”⁄ Ú∆
Ú«Â¡≈ ‹ªÁ≈ «‘≈ ‘À «‹√Á≈ «ÚØË ‘؉
Â∂ «Î ’¬∆ Ê≈Úª Â∂ «¬‘ «√√‡Ó Ï≥Á Ú∆
’È≈ «Í¡≈Õ «ÚØË∆ Í≈‡∆ ¡ÀÈ ‚∆ Í∆
È∂ «Í¤Ò∆¡ª √»Ï≈¬∆ ⁄؉ª √Ó∂∫ «¬√ ÓπÁ
º ∂˘
«¬‘ ’«‘ ’∂ ¿∞Ì≈«¡≈ «’ ¿∞‘Ȫ Á∆
√’≈ Ï‰È ”Â∂ «¬≥√Ø ∫À√ Á∂ ∂‡ª ”⁄ AE%
Á∆ ’‡ΩÂ∆ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂◊∆Õ «¬‘ ◊ºÒ «ÒÏÒ
Í≈‡∆ ˘ Ú∆ Ì≈¡ ◊¬∆ Â∂ ¿∞‘Ȫ È∂ Ú∆
Ú؇ª Á∆ ÈϘ ˘ ͤ≈‰«Á¡ª ¿∞‘∆ ÓπÁ
º ≈
¿∞Ì≈ «ÁºÂ≈ «‹√ Á≈ ¿∞‘Ȫ È∂ Í«‘Òª
Ú∆ Ú≈¡Á≈ ’ º«÷¡≈ √∆ «’ ¡≈¿∞‰
Ú≈Ò∂ ÁØ √≈Òª ”⁄ AE% «¬≥√Ø ∫À√ ÿ‡≈ «ÁºÂ∆
‹≈Ú∂◊∆Õ ÒØ’ª È∂ «ÒÏÒ Í≈‡∆ ˘ Í»∂
Ï‘∞Ó È≈Ò «‹Â≈ «ÁºÂ≈Õ ‘∞‰ B@AF ”⁄
¡≈ ’∂ «ÒÏÒ Í≈‡∆ È∂ ¡≈͉∂ ‘ºÊ fi≈Û
«ÁºÂ∂ ‘ÈÕ
’«‘≥Á∂ ¡√∆∫ «¬√ Ú≈¡Á∂ ˘ Í»≈
’È ”⁄ ’≈ÓÔ≈Ï È‘∆∫ ‘Ø √’∂Õ ’È∂‚≈
Ú◊∂ ÓπÒ’ ”⁄ Ú∆ √’≈ª ÒØ’ª È≈Ò
Ú≈¡Á∂ ’ ’∂ ’≈ÍØ∂ÙȪ Á∂ ͺ÷ ‘∆
Í»Á∆¡ª ‘ÈÕ ÂÁ∂ ª ’∞fi «◊‰Â∆ Á∂
ÿ≈‰∂ «ÁÈØ «ÁÈ ¡Ϫ ‚≈Òª Á∆
Íz≈Í‡∆ Á∂ Ó≈Ò’ ω ‘∂ ‘È Â∂
¡≈«Ê’ Í≈Û≈ ¤ÛºÍ∂ Ó≈ ’∂ ÚºË «‘≈
‘ÀÕ «¬‘ √Ì Á∂÷ ’∂ ÓÈ ˘ √Ø⁄‰ Ò¬∆
Әϻ ‘؉≈ ÍÀ∫Á≈ ‘À «’ ÒØ’ª ˘ ª
¡≈͉∂ ‘º’ ÒÀ‰ Ò¬∆ √Û’ª Â∂ ‘∆
¿∞ÂȪ ÍÀ∫Á≈Õ ¡≈‘ «‹‘Û∂ ‘º’ ¡º‹
¡√∆∫ Ó≈‰ ‘∂ ‘ª «¬≥Ȫ ˘ ÒÀ‰ Ò¬∆ Ú∆
ÍÂ≈ È∆ «’≥È∂ ‘∆ Á∂Ù Ì◊ª È∂ ‹∂Òª∑
’º‡∆¡ª ‘؉◊∆¡ª Â∂ ‘Ø ¡‰ÓÈ∞÷
º ∆ ˜Ï
fiºÒ∂ ‘؉◊∂Õ Ï∆ √∆ Á∂ ÒØ’ √π⁄Â
∂ ‘ج∂ Â∂
¿∞‘Ȫ È∂ ¡À⁄ ¡À√ ‡∆ Ú◊≈ ‡À’√ Ú∆
Ï≥Á ’Ú≈ «ÁºÂ≈ √∆ Â∂ ¿∞µÊ∂ ’≈ª Á∆
«¬≥√Ø ∫À √ Ú∆ ¿∞ȇ≈∆˙ È≈ÒØ∫ Ï‘∞ ÿº‡
‘ÀÕ ¿∞ȇ≈∆˙ Á∂ ‚≈¬∆Ú √Ì √»«Ï¡ª
È≈ÒØ∫ ÚºË ∂‡ Í∂ ’ ‘∂ ‘È ’¬∆ √»«Ï¡ª
È≈ÒØ∫ ª GE% ÚºË ∂‡ Á∂ ‘∂ ‘ÈÕ ¡º‹
ÒØÛ «’ «¬√ Ó√Ò∂ ˘ ÁπÏ≈≈ «Î
¿∞Ì≈«¡≈ ‹≈Ú∂ È‘∆∫ ª ¡◊Ò∆¡ª
¡ÒÀ’ÙȪ ”⁄ «¬‘∆ ÓπÁ
º ≈ «Î «ÒÏÒ
Í≈‡∆ Á≈ ÌıÚª ÓπÁ
º ≈ ω∂◊≈ Â∂ ÒØ’
«Î «¬√ Á∂ ÿ‡‰ Á∆ ¡◊Ò∆¡ª ⁄؉ª
º’ ¿∞Ó∆Á Ò≈¬∆ º÷‰◊∂Õ «Ó‘ÈÂ∆ ÒØ’ª
Ò¬∆ ¡≈͉∂ ÿ Ï≈ ⁄Ò≈¿∞‰∂ ÏÛ∂ ¡Ω÷∂
‘ج∂ ͬ∂ ‘È ÿª Á∂ «ÏÒ Â∂ ◊Ω√∆ Á∂
Ì≈¡ ÚºË ‘∂ ‘ÈÕ ÒØ’ª Á∆¡ª ÍÏ«Ò’
Â∂ ⁄≥◊∆ Í∂ Ú≈Ò∆¡ª ‹ΩϪ ÷ÂÓ ‘Ø ‘∆¡ª
‘È Â∂ ÒØ’∆ Íz≈¬∆Ú∂‡ ¬∂‹≥√∆¡ª ≈‘∆
Ó∆È∆¡Ó Ú∂‹ Ú≈Ò∆¡ª Â∂ Òß◊∂ ‚≥◊
«ÓÒ‰ Ú≈Ò∆¡ª ‹ΩϪ Â∂ ‘∆ «ÈÌ ‘ÈÕ
¡≈˙ Ò «ÓÒ ’∂ ¡≈͉∂ ¬∂∆¬∂ Á∂ ¡ÀÓ
Í∆ ˘ «¬√ Ó√Ò∂ Ï≈∂ √π⁄Â
∂ ’∆¬∂ ª
«’ √≈∂ ‚≈¬∆Úª Á∆ «‹≥˘ Ú∆ ’∞fi ⁄ÀÈ
«ÓÒ √’∂Õ
È≈‘ «√≥ÿ ¡Ω‹Ò≈
DAF-GBH-EFHF
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
¡ÏØ‘ Ì∆Ó ‡≈’
’ÂÒ ’ª‚
È«Ì≥Á
ICEDD-C@BAA
¡ÏØ‘ ”⁄ Ú≈Í∂ Ì∆Ó ‡≈’ ‘æ«Â¡≈
’ª‚ È∂ Íø‹≈Ï Á∆ «¬’ ‹Ó≈ ¡ßÁ
ÓÒ Í√ ‘∆ ¿π√ ÓæË Ôπ◊
æ ∆ Ó≈È«√’Â≈
Á≈ «⁄‘≈ Ï∂È’≈Ï ’ «ÁæÂ≈ ˛ «‹√
È∂ «Í¤Ò∂∂ ’¬∆ √≈Òª ÂØ∫ Íø‹≈Ï Á∂
√≈Ë≈È ÒØ’ª ¿πÂ∂ «¬’ ¸æÍ Á«‘ÙÂ
Á≈ Á≈Ï≈ ω≈«¬¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ ’ج∆
‹πÓ ¡Ú⁄∂ÂÈ ”⁄Ø∫ ‹ÈÓ È‘∆∫ ÒÀ∫Á≈Õ
√π⁄∂ Â∂ «Ú™ÂÏæË ÔØ‹È≈ Á∆ ¿πÍ‹
‘πÁ
ß ≈ ˛Õ ¡Í≈«Ë’ Â∂ ´ßÍÈ „ß◊ È≈Ò
«¬’æ·∆ ’∆Â∆ ◊¬∆ ͱߋ∆ ‹ª «¬’æ·∆
’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ ͱߋ∆ «’ßÈ∆ «ÈÁ¬∆,
Ï∂’±, «‘ß√’ ¡Â∂ ÍÙ± «ÏÂ∆ Ú≈Ò∆
‘πßÁ∆ ˛ «¬‘Á∆ √ÍÙ‡ «Ó√≈Ò ¡ÏØ‘
’ª‚ ˛Õ «¬√ Â≈«ÒÏ≈È∆ Ó≈È«√’Â≈
Á∆ «√‹È≈ «Ú⁄ ≈‹√∆ ÍzÙ≈√«È’
¡Â∂ √≈‚≈ ¿π‘ √Óπ⁄
æ ≈ „ª⁄≈ ˛ «‹‘È∂
‹∆‘È∂ ¡Í≈«Ë’ ͱ ß ‹ ∆ ȱ ß ÎÀ Ò È
Í√È «Ú⁄ ¡≈͉∆ ̱«Ó’≈ «ÈÌ≈¬∆
Â∂ «ÈÌ≈ «‘≈ ˛Õ ‹∂ ’«‘ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂
«’ «¬√ Á∂Ù Á∆ ‹Ó‘±∆¡Â Á∂ √≈∂ ÊßÓ
‘∆ «¬√ Á∆ Ú¯≈Á≈∆ ”⁄ fiπ’∂ ÷ÒØÂ∂ ‘È,
ª ’ج∆ ¡«Â ’ÊÈ∆ È‘∆∫ ‘ØÚ◊
∂ ∆Õ «ÙÚ
Ò≈Ò ‚ß‚∂ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ¡ßÁ≈È∆ ¡ßÏ≈È∆ Âæ’
Á∂ ͱߋ∆ÍÂ∆¡ª Á≈ √¯ ’πfi ¡«‹‘≈
‘∆ ˛ «‹È∑ª Á∆ ‹∆ ‘˜±∆ ”⁄ ÓØÁ∆ ÂØ∫ ÒÀ
’∂ √π÷Ï∆ Ï≈ÁÒ Âæ’ «Â¡≈ «‘ßÁ∂ ‘ÈÕ
’≈ȱßÈ «ÚÚ√Ê≈ ’≈«¬Ó æ÷‰ Ú≈Ò∆
Íπ«Ò√ Á∆ ̱«Ó’≈ ◊πÒ≈Ó √π«æ ÷¡≈ ’Ú⁄
ÂØ∫ ÚË ’πfi È‘∆∫Õ
¡ÏØ‘ Ù«‘ Á∆ «¬√ ÁÁ«ÚßÈ∆
ÿ‡È≈ Ï≈∂ ’Ω‰ È‘∆∫ ‹≈‰È≈ ⁄≈‘∂◊≈?
«¬‘ Ú∂÷ ’∂ Òæ◊Á≈ ˛ ¡√∆∫ «Ú’≈√ ¡Â∂
√Ó≈«‹’ ¡√«Ì¡Â≈ Á∆¡ª «’ßÈ∆¡ª
Óß«˜Òª «‘ ’ Ò¬∆¡ª ‘È? Íø‹≈Ï
Á∆ ≈‹√Ê≈È È≈Ò Òæ◊Á≈ ¡ÏØ‘ Á≈
«¬Ò≈’≈ Ï≈’∆ Íø‹≈Ï Ò¬∆ ͤ«Û¡≈
Ò◊Á≈ ˛ Í ‘’∆’ «¬‘ «’ Í∂∫‚± ÷∂Â
«Ú⁄ «¬’ Í≈√∂ Úæ‚∂ Úæ‚ ∂ ¡≈Ëπ« È’
«ÚÁ∂Ù∆ ÓÙ∆È∆ È≈Ò ÒÀ√ Î≈Ó ‘≈¿±√
Á±√∂ Í≈√∂ ’ß◊≈Ò ¤Ø‡∆ «’√≈È∆ ¡Â∂
◊À ˜Ó∆È∂ «’√≈ÈÕ Ú÷∂Ú∫∂ √ÍÙ‡ ˛Õ
¡ÏØ ‘  Ù«‘ «Ú⁄ Ú∆ «¬’ Í≈√∂
¡≈Ëπ«È’ ’؇∆ ÈπÓ≈ ’Ò⁄ Á±√∂ Í≈√∂
¿π‘∆ D@-E@ √≈Ò Í¤Û∆¡ª √‘±Òª
«Ú‘±‰∆¡ª Ï√Â∆¡ªÕ «¬È∑ª Ï√Â∆¡ª ”⁄
‘∆ Ì∆Ó ‡ª’ Ú◊∂ Í«Ú≈ «‘ßÁ∂ √ÈÕ
Ì∆Ó Á≈ «ÍÂ≈ ’ͱ ‡ª’ Ï¯ Á≈ ¡æ‚≈
Ò≈™Á≈ √∆ «‹Ê∂ Ì∆Ó ‡ª’ Â∂ «¬ßÁ
‡ª’ ’ßÓ ’Á∂ √ÈÕ «¬ÊØ∫ ‘∆ ¡ß«ÓzÂ
Ò≈Ò ‚Ø‚≈ «‹‘Û≈ «ÙÚ Ò≈Ò Á≈ ÌÂ∆‹≈
√∆, Ì∆Ó È±ß ¡≈͉∂ Ù≈Ï Á∂ ’≈ØÏ≈
”⁄ Òæ«◊¡≈Õ F Îπ‡
æ B «¬ß⁄ Á∂ ‘æ‡∂ ’æ‡∂
Ì∆Ó È±ß ’∆ ÍÂ≈ √∆ «’ ¿π‘Á≈ Ì«Úæ÷
«’‘Ø «‹‘Ø ‘ØÚ◊
∂ ≈? Ù≈Ï Ó≈¯∆¬∂ È∂ ¿π‘ȱß
ÍÀ√∂ Â∂ «˜ßÁ◊∆ Á∂ √ϘÏ≈◊ «Á÷≈¬∂Õ
‚Ø‚≈ Í«Ú≈ È≈Ò ÚÎ≈Á≈∆ Á≈ «√æ‡≈
¿π‘ ¡ÏØ‘ ‘∆ È‘∆∫ ¡ß«ÓzÂ√, χ≈Ò≈
Â∂ ÏÈ≈Ò≈ ¡≈«Á «˜«Ò∑¡ª ”⁄ Ú∆ ¿πȪ∑
Á∆ √∂Ú≈ «ÈÌ≈™Á≈ «‘≈Õ ¿π‘ ‚Ø‚≈
Í«Ú≈Á≈ Ò·À Ú∆ Ï«‰¡≈ ¡Â∂ ÍΩ‰∆
Á‹È ’π‡
æ Ó≈ Á∂ ’∂√ª «Ú⁄ ¡Á≈ÒÂ
Á∆¡ª Â∆’ª Ìπ◊ÂÁ≈ ¡≈ «‘≈ ˛Õ
«Í¤Ò∂∂ H ’π Ó‘∆«È¡ª ÂØ∫ ¿π‘ ‚Ø‚≈
¯Ú∆ B@AF
4
Í»≥‹∆, «√¡≈√ ¡Â∂ ¡Í≈Ë ◊·‹ØÛ Á≈ ª‚Ú È≈⁄
Í«Ú≈ Á∆ Ù≈Ï √ÒÂÈ È≈ÒØ∫ ¡Òæ◊
‘Ø «◊¡≈ √∆Õ ¿π ‘ Á∂ È∂ Û Ò∂ «Óæ  ª
ÓπÂ≈Ï’ ¿π‘ “√πË” «◊¡≈ √∆ ¡Â∂ ‘π‰
¡≈͉≈ „≈Ï≈ ÷Ø‘Ò «Ò¡≈ √∆ Í Âπ√∆∫
√πË ‹≈˙ ‹ª √πËÈ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Ø
‹ÁØ∫ Âπ√∆∫ «’√∂ Ó≈¯∆¡≈ ◊Ø‘ Á∂ ÓÀ∫Ï
‘∂ ‘Ø Ú ∂ , ¿π ‘ Âπ ‘ ≈ȱ ß √π Ë È È‘∆∫
Á∂Ú◊
∂ ≈Õ “√πË≈” Á∂Ú◊
∂ ≈Õ Ì∆Ó È≈Ò «¬‘Ø
‘Ø«¬¡≈Õ AA Á√ßÏ B@AE 鱧 ¿‘ȱß
ËØ÷∂ È≈Ò Ù≈Ï Ó≈¯∆¡≈ Á∂ √◊È∂ Á∂
’«ß«Á¡ª È∂ «ÙÚ Ò≈Ò ‚Ø‚≈ Á∂ Î≈Ó
‘≈¿±√ ¿πÂ∂ ÏπÒ≈«¬¡≈Õ ¡≈͉∂ «¬’
«ÓæÂ È≈Ò ¿π‘ ¿πÊ∂ «◊¡≈ Í ⁄ßÁ
«Ó߇ª ”⁄ ¿π‘ √Ófi «◊¡≈ «¬Ê∂ «’™
ÏπÒ≈«¬¡≈ ˛Õ Ó≈¯∆¬∂ Á∂ ’«ß«Á¡ª È∂
¿π‘Á∂ Í«‘Òª «◊æ‡∂ ’æ‡,∂ «Î ÁØÚ∫∂ ◊π‡
æ
¡Â∂ «Î ÓØ«„¡ª ÂØ∫ Ï≈‘ªÕ Âπ√∆∫ ¡«‹‘∆
‘≈Ò «Ú⁄ ’æ‡∂ ‘ج∂ ÓÈπ÷
æ 鱧 Ú∂÷ √’Á∂
‘Ø? ¿π¯ «’ßÈ≈ «Ì¡≈È’ √∆ÈÕ Í
Ï∂«‘Ó ˜≈ÒÓª È∂ ¿π‘Á∂ √≈Ê∆ ◊π‹ß‡
È≈Ò Ú∆ «¬‘Ø ’È≈ Ùπ± ’ «ÁæÂ≈
¿π‘Á≈ «¬’ ‘æÊ ’æ‡ «ÁæÂ≈ «¬’ ÒæÂ
’æ‡ «ÁæÂ∆Õ ‘æÊ Âª √∆ ÂØ∫ Úæ÷ ‘Ø
«◊¡≈Õ Úæ÷ ‘Ø«¬¡≈ ‘æÊ ¡Òæ◊ ÂÛÍ
«‘≈ √∆ ¡Â∂ √∆ ¡Òæ◊Õ ¡⁄È⁄∂Â
«’√∂ Í≈«√˙∫ ’ج∆ ΩÒ≈ «Í¡≈ ¡Â∂ √≈≈
◊Ø‘ Ìæ‹ «◊¡≈Õ ‹ß‡≈ ÂÛÍÁ≈ «‘≈,
Ì∆Ó ÂÛÍÁ≈ «‘≈Õ
«‹√ Î≈Ó ‘≈¿±√ «Ú⁄ «¬‘ √Ì
’πfi ‘Ø«¬¡≈ ¿π‘ √≈Ë≈È ÷∂ ȑ∆∫ √◊Ø∫
CE ’π ¬∂’Û ”⁄ ÎÀÒ∂ «¬√ Î≈Ó ‘≈¿±√
Á∂ ¸Î∂∂ A@-AB Îπ‡
æ ¿π⁄∆ ’ßË ˛ ¡Â∂
√≈‘Ó‰∂ ‘ȱßÓ≈È◊Û∑ ¡ÏØ‘ Ø‚ ¿πÂ∂
«¬’ Úæ‚≈ B@ Îπ‡
æ ⁄ΩÛ≈ AD Îπ‡
æ ¿π⁄≈
Úæ‚≈ ◊∂‡ ˛ È≈Ò ‘∆ «¬’ ¤Ø‡≈ ◊∂‡Õ
«’Ò∂È
∑ Ó
π ≈ «¬‘ «¬Ò≈’≈ Ù«‘ ÂØ∫ F ’π
«’ÒØÓ∆‡ Á± ˛ ¡Â∂ √πÈ
ß √≈ÈÕ «¬√∂ ⁄≈
Á∆Ú≈∆ Á∂ ¡ßÁ ’¬∆ «ÏÒ«‚ß◊ª ‘ÈÕ
Ï◊∆⁄≈ ˛ Í≈’ ˛, Ï≈◊ ˛ ¡Â∂ ‚Ø‚≈
Á∂ ’≈ØÏ≈ Á≈ «‘√≈Ï «’Â≈Ï æ÷‰
Ú≈Ò≈ «¬’ Úæ‚≈ ÁÎÂ ˛Õ «¬√∂ «Ú⁄
◊À√‡ ‘≈¿±√ ˛ ¡Â∂ ’¬∆ ’π¡≈‡ ‘ÈÕ
«¬È∑ª ’π¡≈‡ª ”⁄Ø∫ «¬’ «Ú⁄ B ’π
«’ÒØÓ∆‡ Á± Ê≈‰≈ Ï‘≈ÚÚ≈Ò≈ Á≈
¡À√. ¡À⁄. ˙. ‘«ßÁ «√ßÿ ⁄Ó∂Ò∆ Ú∆
«‘ßÁ≈ «‘≈ ˛Õ CE ¬∂’Û ”⁄ ÎÀÒ∂ «¬√
«’Ò∑≈ÈπÓ≈ Î≈Ó ‘≈¿±√ Á≈ Ó≈Ò’ «ÙÚ
Ò≈Ò ‚≈‚≈ ˛ «‹‘Û≈ ¡æ‹ ’æÒ∑ ¡’≈Ò∆
ÁÒ Ï≈ÁÒ Á≈ ‘Ò’≈ «¬ß ⁄ ≈‹ ˛Õ
Íø‹≈Ï Á∂ «‚͇∆ Óπ÷
æ ÓßÂ∆ «¬√ Î≈Ó
‘≈¿±√ ”⁄ ¡≈™Á∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
«ÙÚ Ò≈Ò ‚Ø‚∂ Á∆ ’‘≈‰∆ Ú∆
√È√È∆÷∂‹ ˛Õ ’ج∆ CE ’π √≈Ò Í«‘Òª
¿π‘ ¡ÏØ‘ Ù«‘ «Ú⁄ Ï¯ Ú∂⁄Á≈ ‘ßÁ
π ≈
√∆ ¡Â∂ ¿π‘Á≈ «ÍÂ≈ √Ϙ∆ Ú∂⁄Á≈ «‘≈
˛Õ «¬’ «ÁÈ «’√∂ fi◊Û∂ ”⁄ ¿π‘È∂ «¬’
«Ú¡’Â∆ Á∂ «„æ‚ ”⁄ Ï¯ Ú≈Ò≈ ¤±¡≈
÷ØÌ «ÁæÂ≈Õ ¡≈Í Âª «ÁæÒ∆ Ìæ‹ «◊¡≈
Í Ì≈ ‹∂Ò∑ ”⁄ ⁄Ò≈ «◊¡≈Õ «ÁæÒ∆
¿π‘ «’√∂ Ù≈Ï Ú∂⁄‰ Ú≈Ò∂ Á≈ ’«ßÁ≈
ω «◊¡≈Õ ‘«¡≈‰∂ ÂØ∫ √√Â∆ Ù≈Ï
«Ò‹≈ ’∂ «ÁæÒ∆ Ú∂⁄‰ Á∂ ËßÁ∂ Á∂ È≈Ò
È≈Ò ‹±¡≈ ¡Â∂ √æ‡≈ ¿π‘Á≈ ’≈ØÏ≈
√∆Õ ÷±Ï Ú«Ë¡≈ Îπ«Ò¡≈Õ Ù≈Ï Á∂ ·∂’∂
ÒÀ‰ Òæ◊≈ ¡æ‹ ¿π‘Á≈ Ù≈Ï ’≈ØÏ≈
√π‰ ’∂ ˛≈È ‘Ø ‹≈¬∆Á≈ ˛Õ «Ï‘≈ Â∂
Ô±.Í∆. ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘«¡≈‰≈ «ÁæÒ∆ Â∂
≈‹√Ê≈È Âæ’ Ù≈Ï Á∂ ·∂«’¡ª Á∂
’≈ØÏ≈ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ Ïß◊ÒΩ ”⁄ «¬’
Ù≈Ï ÎÀ’‡∆ Ú∆ Áæ√Á≈ ˛Õ ≈‹√Ê≈È
«Ú⁄ ÍØ √  (Ìπ æ ’ ∆) Á∂ ·∂ « ’¡ª Á∆
√Á≈∆ ‘ÀÕ Íø‹≈Ï ”⁄ Î≈«˜Ò’≈ ‘∆ È‘∆∫
¡ß«ÓzÂ√, «ÎؘÍπ, χ≈Ò≈, ‹¶Ë,
ÏÈ≈Ò≈ ¡≈«Á ’¬∆ «˜«Ò∑¡ª ”⁄ ͱ∆
Ù≈Ï Á≈ √ÍÒ≈«¬ ˛Õ ¡ÏØ‘ ¿π‘Á∂
Ù≈Ï Á∂ ◊ØÁ≈Ó Á∂÷’∂ ÏßÁ≈ Áß◊ «‘
‹ªÁ≈ ˛Õ ‘«¡≈‰∂ ”⁄ «¬’ «Ú«Á¡’
√ß√Ê≈ Ú∆ ⁄Ò≈ «‘≈ ˛ ¡Â∂ ¡ÏØ‘ ”⁄
«¬’ ⁄À∆‡∂ÏÒ ‘√ÍÂ≈Ò ¡ÏØ‘ «Ú⁄
¿π√ Í≈√ ¡ÀÒ-ÚÈ Ù≈Ï Á≈ Ò≈«¬√ß√
˛ «‹‘Û≈ «’ «˜Ò∑∂ ÍæË Á∂ ÊØ’ «Ú’∂Â≈
鱧 «ÓÒÁ≈ ˛Õ √≈Ò B@AB «Ú⁄ ‹ÁØ∫ «ÙÚ
Ò≈Ò ‚Ø‚≈ ¡≈˜≈Á ¿πÓ∆ÁÚ≈ Ú‹Ø∫
«ÚË≈È √Ì≈ ⁄؉ª ”⁄ ÷Û∑≈‘Ø«¬¡≈ √∆
ª ¿π‘Á∆ ÍÂÈ∆ ÚÒØ∫ «ÁæÂ∂ ÿØÙ‰≈ ÍæÂ
«Ú⁄ «ÙÚ Ò≈Ò Á∆ √Ò≈È≈ ÙπË
æ ¡≈ÓÁÈ
A@CGFBD@ πͬ∂ √∆ ‹ÁØ∫ «’ ÍÂÈ∆
√πÈ∆Â≈ ‚Ø‚≈ Á∆ ¡≈ÓÁÈ∆ C Òæ÷ HC@
πͬ∂ √≈Ò≈È≈ ÙπæË ÓπÈ≈¯≈Õ Ù«‘∆¡ª
«Ú⁄ ª «¬‘ Ú∆ ⁄⁄≈ ˛ «’ AD ’π
√≈Ò Í«‘Òª ‹ÁØ∫ «ÙÚ Ò≈Ò ÓπÛ ¡ÏØ‘
¡≈«¬¡≈ ¡Â∂ «¬‘ Î≈Ó ‘≈¿±√ ÷z∆«Á¡≈
ª «¬Ê∂ Ù≈Ï Á≈ ’ßÓ ’Á∂ ±Í ⁄ßÁ
Ϫ√Ò Á∆¡ª «ÁÈ «Á‘≈Û∂ Òæª ÂØÛ
Á∂‰ Á∆ ÿ‡È≈ Ú≈Í∆ √∆ ¡Â∂ «¬Ú∂∫ ‘∆
√ÂÍ≈Ò √∂Â∆¡≈ ¡Â∂ ¿π‘Á∆ ÍÂÈ∆ ȱß
«ÁÈ «Á‘≈Û∂ ÿ «Ú⁄ ◊ØÒ∆¡ª Ó≈ ’∂
Ó≈ «ÁæÂ≈ √∆Õ √∂Â∆¡≈ Á≈ Ì≈ «¬È∑ª
’ª‚ª Á≈ ÁØÙ «ÙÚ Ò≈Ò ¿πÂ∂ ‘∆ ÓÛ∑Á≈
˛ ¿π‘È∂ Íπ«Ò√ Â∂ ’Ø‡ «Ú⁄ Í‘π⁄
ß Ú∆
’∆Â∆ Í ¿π‘Á∆ «’√∂ È≈ √π‰∆Õ
«¬√ ’≈ØÏ≈ Á∂ È≈Ò «¬’ ‘Ø ËßÁ≈
˛Õ ¿π‘ ˛ Ù≈Ï «Ú⁄ «ÓÒ≈Ú‡ ’È
Á≈Õ Úæ‚∂ ◊ØÁ≈Óª ”⁄ Ù≈Ï «Ú⁄ «ÓÒ≈Ú‡
’’∂ ÈÚ∂∫ Ò∂ÏÒ Â∂ ÈÚ∆∫ ÍÀ«’ß◊ ’’∂
Î∂ ·∂«’¡ª Âæ’ √ÍÒ≈¬∆ ’È Á∆Õ Á∂√∆
‘∆ È‘∆∫ ¡ß◊∂˜∆ Ù≈Ï Ú∆Õ «¬‘ ’ØÛª
Á≈ ÁØ ÈßÏ Á≈ ËßÁ≈ ˛Õ «¬È∑ª Ëß«Á¡ª
Á≈ ‘∆ Ì∂Â∆ √∆ Ì∆Ó ‡ª’Õ ¿π‘Á≈ ‚Ø‚≈
Í«Ú≈ Â∂ ’≈ØÏ≈ 鱧 ¤æ‚ ’∂ ‹≈‰≈
ÿæ‡Ø ÿæ‡ ‚Ø‚∂ ’≈ØÏ≈∆¬∂ Ò¬∆ «’√∂ Ú∆
Â∑ª ‘˜Ó È‘∆∫ √∆Õ ÚÀ√≈ Ú∆ «ÙÚ Ò≈Ò
‚Ø‚∂ ¡Â∂ ¡ß«Óz ‚Ø‚∂ È∂ Ì∆Ó ‡ª’ ÂØ∫
«’ßÈ∂ ‘Ø ◊À ’≈ȱÈ
ß ∆ ’ßÓ ’Ú≈¬∂ ‘؉◊∂Õ
«¬‘Á≈ Ì∂ ¡‹∂ ‘æ√ ‘∆ ˛Õ
«ÙÚ Ò≈Ò ‚Ø‚≈ Ú◊∂ Ó≈¯∆¡≈
◊Ø‘ª Á∂ √◊«È¡ª ÚÒØ∫ Ì∆Ó ‡ª’
Ú◊∂ «’ßÈ∂ Ï∂˜
π ◊≈ ÈΩ‹Ú≈Ȫ 鱧 ÍÀ√,∂
ÏΩ√«◊∆ Á∂ ◊ÒÀÓ ”⁄ Ï«‘Ò≈ Îπ√Ò≈ ’∂
¡≈͉∂ ◊Ò ¡Â∂ ◊À ’≈ȱÈ
ß ∆ Ëß«Á¡ª
”⁄ ¡Â∂ ’≈Ø Ï ≈ Á∂ «Ú√Ê≈ «Ú⁄
Ú«Â¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ⁄Ó’ ËÓ’ ¡Â∂
Ó≈¯∆¡≈ ͱߋ∆ Á∆ ⁄’≈⁄Ω∫Ë «Ú⁄ «¬‘
ÈΩ ‹ Ú≈È ¡≈͉∂ Ó≈Ò’ª Ò¬∆
‹≈«¬ÓÍ∂Ù≈ ’«ßÁ∂ ω ’∂-’πæ‡Ó≈,
ËΩ∫√«◊∆, ’ÂÒ, ÌßÈÂØÛ √≈Û Î±’ ¡Â∂
’¬∆ «’√Ó Á∆¡ª ◊À  √Ó≈‹∆
’≈Ú≈¬∆¡ª ’Á∂ ‘È ¡Â∂ ‹ÁØ∫ «’Â∂
«’√∂ Ì∆Ó ‡ª’ Ú◊∂ ÈΩ‹Ú≈È È∂ «¬√
ÂØ∫ ÂΩÏ≈ ’∆Â∆ ª ¿πȪ∑ 鱧 «¬√ Á∆ ’∆ÓÂ
¡≈͉∆ ‹≈È Á∂ ’∂ Â≈È∆ ͬ∆Õ
«ÙÚ Ò≈Ò ‚Ø ‚ ≈ B@AB Á∆¡ª
«ÚË≈È √Ì≈ ⁄Ø ‰ ª «Ú⁄ ¡ÏØ ‘  ÂØ ∫
¡≈˜≈Á ¿π Ó ∆ÁÚ≈ ÷ÒØ Â ≈ √∆ ¡Â∂
DF@@@ Ú؇ª ÒÀ ’∂ Á±√∂ ÈßÏ Â∂ «‘≈Õ
‹∂± ¿πÓ∆ÁÚ≈ ’ª◊√∆ ¡≈◊± √πÈ∆Ò
‹≈÷Û √∆ «‹‘鱧 EC@@@ Ú؇ª «ÓÒ∆¡ª
√ÈÕ Â∆√∂ ÈßÏ ¿πÂ∂ ¡’≈Ò∆ Ì≈‹Í≈
¿πÓ∆ÁÚ≈ Ò’ÙÓ∆ Ì≈È √∆ «‹‘鱧 «√¯
I@@@ Ú؇ª ‘∆ «ÓÒ∆¡ªÕ Í∂∫‚± ÷∂Â Á∆
«’√≈È∆ Â∂ ‘Ø Ú◊ª Á∆¡ª ¡’≈Ò∆
Ú؇ª «ÙÚ Ò≈Ò ‚Ø‚∂ 鱧 ‘∆ ͬ∆¡ª √ÈÕ
√π ÷ Ï∆ Ï≈ÁÒ Á≈ «¬‘ ÷≈√Ó ÷≈√
¡≈ÁÓ∆ ˛Õ ’≈Ò∂ ’≈È≈«Ó¡ª ”⁄ ÓÙ‘±
Î≈Ó ‘≈¿±√ «Ú⁄ «‚͇∆ Óπæ÷ ÓßÂ∆
√π÷Ï∆ Ï≈ÁÒ Â∂ Ó‹∆·∆¡≈ Ú∆ ¡≈™Á∂
‹ªÁ∂ ‘∂ ‘ÈÕ Ù«‘ «Ú⁄ ¡’≈Ò∆ ÁÒ
Ï≈ÁÒ Á≈ Á¯Â Ú∆ «ÙÚ Ò≈Ò ‚Ø‚≈
Á∆ Ó≈Ò’∆ Ú≈Ò∆ «¬Ó≈ «Ú⁄ ‘∆ ˛Õ
Ù«‘ «Ú⁄ ‚Ø‚∂ Á∆ «¬’ Á«‘Ù ˛Õ «¬‘
Á«‘Ù Ì∆Ó ‡ª’ Ú◊∂ Ï∂˜
π ◊≈ ¡Â∂
◊ÒÀÓ Á∆ ⁄’≈⁄Ω∫Ë «Ú⁄ Î√∂ ÈΩ‹Ú≈Ȫ
Á∂ Òæ·Ó≈ ‹«Ê¡ª Á∂ «√ ¿πÂ∂ ‘∆ ˛Õ
ÚÀ√∂ Ú∆ √π÷Ï∆ Ï≈ÁÒ È∂ «Í¤Ò∂∂ A@
√≈Òª ”⁄ Í≈‡∆ 鱧 «‹Ú∂∫ ÓÀÈ‹
∂ ’∆Â≈ ˛
¿π√ «Ú⁄ ¡«‹‘∂ Òæ·Ó≈ª Á∂ ◊Ø‘ ‘
«Íø‚, ‘ Ù«‘ ¡Â∂ ‘ ’√Ï∂ Ó‘æÒ∂
ÍæË ¿πÂ∂ «Â¡≈ ’∆Â∂ ‘È «‹È∑ª Á≈
¡≈Í√∆ Â≈ÒÓ∂Ò ˛ ¡Â∂ «‹È∑ª 鱧 Íπ«Ò√
Á∆ ͱ∆ √π«æ ÷¡≈ ˛Õ ⁄؉ª «‹æ‰ Í≈‡∆
Á∆ ËΩ∫√ ‹Ó≈¿π‰ ¡Â∂ ‘ «ÚØË∆ 鱧 «⁄Â
’È ”⁄ «¬’ ÓπÂÏ≈ÁÒ Òæ·Ó≈ ÎØ√
Í≈‡∆ Ò¬∆ Ï‘π  √‘≈¬∆ ‘π ß Á ∆ ˛Õ
‹Ó‘±∆¡Â Á∂ «¬√ ±Í 鱧 ‘ ʪ Ú∂«÷¡≈
‹≈ √’Á≈ ˛Õ
⁄⁄≈ ª «¬‘ Ú∆ ˛ «’ «‚͇∆
√∆. ¡ÀÓ. ¡Â∂ «ÙÚ Ò≈Ò ‚Ø‚≈ Á«Ó¡≈È
Ù≈Ï Á∆ ÎÀ’‡∆ Ò≈¿π‰ Ò¬∆ ˜Ó∆È
‘≈√Ò ’’∂, Á∂‰¡Â∂ «¬√ «¬Ú˜ ”⁄
Î≈Ó ‘≈¿±√ ÂØ‘¯∂ ”⁄ Á∂‰ Á∆ √ΩÁÏ
∂ ≈˜∆
Ú∆ ‘πÁ
ß ∆ ‘∆, Í ◊æÒ «√∂ «’™ È‘∆∫
⁄Û∑∆ ‹ª «’ßÈ∆ Á± √∆ «¬‘ æÏ È‘∆∫
‹≈‰Á≈ «¬‘ ÁØÚ∫∂ ‘∆ ‹≈‰Á∂ ‘ÈÕ
Ì∆Ó ‡ª’ Á∂ „≈Ï∂ ÷Ø‘Ò‰ ÂØ∫ ÒÀ ’∂
¡ß«Óz ‚Ø‚≈ «‹‘Û≈ √ØÒ∑∆ («ÙÚ) Á≈
ÌÂ∆‹≈ ˛ ¡Â∂ Ù≈Ï Á≈ ’≈Ø Ï ≈
√ßÌ≈ÒÁ≈ ˛, Á∂ ’¬∆ √πÈ‘
∂ ∂ Ì∆Ó È±ß ¡≈¬∂
«’ ¿π‘ ¿π‘Á∂ ’≈ØÏ≈ «Ú⁄ ÓπÛ Ù≈ÓÒ
‘Ø ‹≈Ú∂ Í Ì∆Ó ¡«Û¡≈ «‘≈Õ «¬√∂
ÁΩ≈È ‡≈‡≈ «Í’ ¡Í Ô±È∆¡È È∂ Ì∆Ó
‡ª’ 鱧 ÍzË≈È ¸‰ «Ò¡≈ ¡Â∂ «Í’¡Í
◊æ‚∆¡ª ÂØ∫ È‹≈«¬˜ Ú√±Ò∆ ’È Ú≈Ò∂
≈‹ª Â∂ Ú˜∆ 鱧 Ì∆Ó Á≈ ÍzË≈È Ï‰È≈
Áπ√ È≈ Òæ◊≈ «¬√∂ ÁΩ≈È ¡ß«Óz ‚Ø‚≈
È≈Ò «¬’ ‘Ø ’ßÓ ’Á∂ ’«ßÁ∂ ˛∆ ≈‘∆∫
Ú∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆Õ ˛∆ È∂ Ó≈¯∆¡≈ ◊Ø‘ª
Ú≈Ò∆ ⁄≈Ò ⁄Ò∆Õ «¬’ ¡ΩÂ È±ß ‘؇Ò
¿πÂ∂ Ì∂‹ «ÁæÂ≈ ¡Â∂ «Î ÏÒ≈Â’≈ Á≈
’∂√ Á‹ ’≈¿π‰ Á∆ ËÓ’∆ «ÁæÂ∆Õ AA
Á√ßÏ 鱧 Ì∆Ó «¬È∑ª ÁØ‘ª ’∂√ª Á∂ √ÏßË
«Ú⁄ ‘∆ ËØ÷∂ È≈Ò Ì∂‹∂ √æÁ∂ ‘∂· Î≈Ó
‘≈¿±√ ”⁄ «◊¡≈ √∆ ¡Â∂ ˛∆ Á∂ ÎØÈ
¿πÂ∂ ‘∆ ¿π‘鱧 ◊∂‡ ¶ÿ≈È Á∆ «¬‹≈˜Â
«ÓÒ∆ √∆Õ ÂæÊ Âª «¬‘ Ú∆ «Ó«Ò¡≈ ˛
«’ ¿π√ √Ó∂∫ Ï‘≈ÚÚ≈Ò≈ Ê≈‰∂ Á∂ ¡À√.
¡À⁄. ˙. ‘«ßÁ «√ßÿ ⁄ßÓÒ
∂ ∆ Á∂ √≈‘Ó‰∂
‘∆ ˛∆ ◊Ø‘ Á∂ ÓÀ∫ÏÕ ¡≈͉∂ Á≈‘,
Á≈Âª ¡Â∂ ‡Ø«’¡ª È≈Ò ÒÀ√ Òßÿ∂ √ÈÕ
Î≈Ó ‘≈¿±√ ”⁄ «‘≈«¬Ù ’’∂ ⁄ßÓÒ
∂ ∆
¿πÈ∑ª 鱧 ‹≈‰Á≈ √∆Õ «¬‘Ø ’≈È «’
Íπ«Ò√ È≈ ÓΩ’∂ ”Â∂ ¡≈¬∆ È≈ ‘∆ √Ó∂∫ «√
˜ıÓ∆¡ª ȱ ß ¸æ « ’¡≈ È≈ ‘√ÍÂ≈Ò
Í‘π⁄
ß ≈«¬¡≈, È≈ ‘∆ ’ج∆ Í⁄≈ ‘∆ Á‹
’∆Â≈Õ
«¬’ ¡ÏÍÂ∆ ÷ÏÍÂ∆ Á∂
«’Ò∑ ∂ È π Ó ≈ Î≈Ó ‘≈¿± √ ”⁄ ¡«‹‘∆
«ÈÁ¬∆ ¡Â∂ Ï∂«‘Ó ÿ‡È≈ Ú≈Í∆ ‘ØÚ∂
¡Â∂ Íπ«Ò√ Ó±’ ÁÙ’ ω∆ ‘∂ √≈∂
Ù«‘ ¡Â∂ Íø‹≈Ï «Ú⁄ ıÏ ¡æ◊ Úª◊±ß
ÎÀÒ ◊¬∆ ‘ØÚÕ∂ AA Á√ßÏ «ÁÈ∂ AB ’π
Ú‹∂ Î≈Ó ‘≈¿±√ ”⁄ ÿ‡È≈ Ú≈Í∆Õ
«¬’ ’π Ú‹∂ ˜ıÓ∆ ¸æ’ Ò¬∂ ¡Â∂ ◊π‹ß‡
鱧 E Ú‹∂ ¡ß«ÓzÂ√ ¡ÓÈÁ∆Í ‘√ÍÂ≈Ò
Ú∆ ÒÀ ◊¬∂ Í Íπ«Ò√ Á∆ ’ج∆ ‘’Â
È‘∆∫ ‘ج∆Õ Î≈Ó ‘≈¿±√ ”⁄ ’ß«Í¿±‡ ¿πÂ∂
’ßÓ ’È Ú≈Ò∂ ’ßÓ ’Á∂ ‘∂Õ Ó˜Á±
Â∂ ‘Ø ’«ßÁ∂ ¡≈͉∂ ’ßÓª ”⁄ Ó√ ‘∂Õ
‹ÁØ∫ Ò∂÷’ Â∂ ‘Ø «ÓæÂ ‚Ø‚≈ Î≈Ó ‘≈¿±√
Á∂ Ó˜Á±ª ÂØ∫ «¬‘ ‹≈‰’≈∆ ÒÀ ‘∂ √È
ª ¿π ‘ Ȫ Á≈ ‹Ú≈Ï √∆, ““‹È≈Ï
¯Ú∆ B@AF
¡«‹‘∆ ’π‡
æ Ó≈ ª «¬Ê∂ ‘πÁ
ß ∆ «‘ßÁ∆ √∆
¡Â∂ ˛Õ «¬Ê∂ ¡≈™Á∂ È∂ ÒÛÁ∂ È∂ fi◊ÛÁ∂
È∂ ’π‡
æ Ó≈ ‘πÁ
ß ∆ ˛ ¡Â∂ ⁄Ò∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
√≈‚≈ «¬È∑ª È≈Ò ’ج∆ ÒÀ‰≈ Á∂‰≈ È‘∆∫Õ””
¿πȪ∑ È∂ Ú∆ ÍπÙ‡∆ ’∆Â∆ «’ Íπ«Ò√ ¿π√
«ÁÈ È‘∆∫ ¡≈¬∆Õ ¡ÀÎ. ¡≈¬∆. ¡≈. Á±√∂
«ÁÈ «Ò÷∆ ◊¬∆Õ ‹ÁØ∫ «’ Ì∆Ó ‡ª’ Á∆
ÓΩ ¿π√∂ «ÁÈ Ù≈Ó∆ D.C@ Â∂ E.@@ Á∂
Á«Ó¡≈È ÂÈÂ≈È Á∂ ’ØÒ ‘Ø ◊¬∆
√∆Õ
«√‘ √‘±Òª Á≈ È≈«√’ ÍzÏßË
«¬√ Íæ÷∫Ø Ú∆ «’ ¡ß◊ ÍÀ ’æ‡∂ Úæ„∂ 鱧 ‹ß‡∂
Á≈ Ì≈ Â∂ Ó≈Ó≈ Î≈Ó ‘≈¿±√ ”⁄Ø∫ ¸æ’
’∂ ‘√ÍÂ≈Ò ÒÀ ’∂ ¡≈ ◊¬∂ √È Í
‘√ÍÂ≈Ò Á∆ ‚≈’‡ «¬‘ Ú∂÷ ‘∆ È≈
√’∆Õ Óπ„Ò∆ √‘≈«¬Â≈ Ú∆ Á∂ È≈ √’∆
¡Â∂ ¤∂Â∆ Î∆Á’؇ «Ò‹≈‰ Á∆ ‘Á≈«¬Â
Á∂ «ÁæÂ∆Õ ’æ‡∂ Úæ‚∂ Ì∆Ó ‡ª’ Â∂ ◊π‹ß‡
«√ßÿ 鱧 ¡ÏØ‘ ÂÁØ∫ ¡ß«ÓzÂ√ Ò◊Ì◊
C@@ «’ÒØ Ó ∆‡ Á±  «ÏȪ Óπ „ Ò∆
√‘≈«¬Â≈ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ‹≈‰≈ «Í¡≈Õ ‹∂ «ÙÚ
Ò≈Ò ‚Ø‚∂ Á∂ ¡≈ÁÓ∆¡ª È∂ Ì∆Ó∂ 鱧 Úæ„
‡π’
æ ’∂ √π«æ ‡¡≈ √∆ ª ¿π‘Á∆ ÓΩ «¬ÊØ∫
Á∂ ◊¬∂ ◊π˜∂ «√‘ «ÚÌ≈◊ ’’∂ ‘∆
‘ج∆ «‹√ È∂ ¿π‘鱧 Óπ„Ò∆ √‘≈«¬Â≈ Ú∆
È‘∆∫ «ÁæÂ∆Õ
Ì∆Ó ‡ª’ Á∆ ÓΩ «Í¤Ø∫ Íπ«Ò√ È∂
«‹‘Û≈ Í«‘Ò≈ «Ï¡≈È «ÁæÂ≈ ¿π‘ √∆
«’ «¬‘ ’ÂÒ ◊À∫◊ Ú≈ Á≈ «√æ‡≈ ˛Õ
«’‘Û∆ ◊À∫◊ Ú≈? Î≈Ó ‘≈¿±√ «ÙÚ
Ò≈Ò ‚Ø‚∂ Á≈Õ «’Ò∑≈ÈπÓ≈ ⁄≈Á∆Ú≈∆ ”⁄
ÏßÁÕ ˛∆ ¡Â∂ ¡ß«Óz ‚Ø‚∂ Á∂ √æÁ∂ ¿πÂ∂
Ì∆Ó ‡ª’ ¡Â∂ ◊π‹ß‡ «È‘æÊ∂ ¿πȪ∑ Á∂
«’Ò∑ ∂ ¡ß Á  ◊¬∂ Õ ¡æ ◊ ∂ BE-C@
‘«Ê¡≈ÏßÁ ¡≈ÁÓ∆ «‹È∑ª Á∂ ÁØ‘ª 鱧 „≈
«Ò¡≈Õ «¬‘ «’‘Û∆ ◊À∫◊ Ú≈ ‘ج∆? «¬‘
ËØ÷Ï
∂ ≈˜∆ ‹ª «¬‘ Ô≈ Ó≈ ª ‘Ø √’Á∆
˛ «’ ÿ∂ √æÁ ’∂ ’ÂÒ ’ Á∂‰≈Õ Íπ«Ò√
È∂ «¬’ ‘Ø Ó≈‘’≈ Ó≈«¡≈ «’ Ì∆Ó
¿πÂ∂ ¿π‘Á∂ ’ÂÒ ÂØ∫ ’πfi ÿø‡∂ «Í¤Ø∫ ¿π√
¿πÂ∂ “‹ÏÁ√Â∆” ’È Á≈ «¬’ Í⁄≈
¡ÏØ‘ Á∂ Ê≈‰∂ ”⁄ Á‹ ’ «ÁæÂ≈Õ
¡ıÏ≈ª ”⁄ «¬‘ ’‘≈‰∆ Ú∆ ω≈¿π‰
Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ ª «’ ¡√Ò ÁØÙ∆ ¡ß«ÓzÂ
Ò≈Ò ‚Ø‚≈ Â∂ «ÙÚ Ò≈Ò ‚Ø‚≈ «’√∂ „ß◊
È≈Ò √≈¯ Ï⁄ ‹≈‰Õ «ÁÒ⁄√Í ÂæÊ «¬‘
Ú∆ «’ Ù≈Ó∆∫ ‹ÁØ∫ ¡ß«ÓzÂ√ ÂØ∫ Ì∆Ó ‡ª’
Á≈ «ÓzÂ’ √∆ «Ò¡ªÁ≈ ‹≈ «‘≈ √∆
ª Íπ«Ò√ È∂ ÍØ√‡ Ó≈‡Ó Î≈«˜Ò’≈ ÂØ∫
’≈¿π‰ Ò¬∆ ÁÏ≈¡ Í≈«¬¡≈Õ Í«Ú≈
¡Â∂ ÒØ’ª È∂ «ÚπË
æ ’∆Â≈Õ «¬√ √Ó∂∫ Ú∆
’ÂÒ Á∆ ¡ÀÎ. ¡≈¬∆. ¡≈. Á‹ È‘∆∫
√∆ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ ÒØ’ª Á∂ Íπ¤
æ ‰ ¿πÂ∂ ¡À√.
Í∆. ◊πÌ∂‹ «√ßÿ ¡Â∂ ‚∆. ¡À√. Í∆.
ÏÒ±¡≈‰≈ ‘Ò’≈ (Ú∆ ⁄ßÁ) È∂ √≈∂ ÒØ’ª
√≈‘Ó‰∂ «¬‘ «’‘≈ «’, ““¡√∆∫ Әϱ
‘ª ’πfi È‘∆∫ ’ √’Á∂Õ”” ÒØ’ª È∂ Íπ«Ò√
Á∆¡ª ◊æ‚∆¡ª «Ú⁄ Í∆.Ï∆. BB ¡ÀÒ.
GEEG ÈßÏ Á∆ ◊æ‚∆ Ú∆ ͤ≈‰ Ò¬∆
«‹‘Û∆ «ÙÚ Ò≈Ò ‚Ø‚≈ Á∂ Ù≈Ï ’≈ØÏ≈
«Ú⁄ ÚÂ∆ ‹ªÁ∆ √∆Õ ‘π‰ √Ú≈Ò «¬‘
Ú∆ ¿πµ·Á≈ ˛ «’ ‹∂ ◊π‹ß‡ Á≈ Ì≈
≈‰≈ ¡Â∂ ¿π‘Á≈ Ó≈Ó≈ ¿π‘Ȫ 鱧 ˜ıÓ∆
‘≈Ò «Ú⁄ Î≈Ó ‘≈¿±√ ”⁄Ø∫ ÁÒ∂∆ È≈Ò
È≈ ¸æ’ ’∂ «Ò¡≈™Á∂ ª ¿π‘Ȫ Á≈ ’∆
ωÁ≈ ¡Â∂ Íπ « Ò√ «’‘Û∆ ’‘≈‰∆
ω≈™Á∆Õ
ÒØ’ª 鱧 √π«æ ÷¡≈ ¡Â∂ ¡ÓÈ ’≈ȱÈ
ß
Á∆ √«ÊÂ∆ È±ß Ï‰≈¬∆ æ÷‰ Ú≈Ò∆ ÎØ√
Íπ«Ò√ Á≈ «¬‘ «⁄‘≈ ¡«Â ÷ÂÈ≈’
˛Õ ‘≈’Ó ¡Â∂ √æÂ≈ Â∂ ’≈Ϙ «Ë «‹Ú∂∫
Íπ « Ò√ ȱ ß ¡≈͉∂ «‘æ  ª Ò¬∆ «¬’
√‘≈«¬’ ÎØ√ Á∂ ±Í «Ú⁄ «Í¤Ò∂∂ A@
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
5
√≈Ò ÷πÒ
æ ∑ ’∂ Ú«Â¡≈ ˛, È∂ Íπ«Ò√ Á≈
ÒØ’ª «Ú⁄ Ùæ’∆ ¡Â∂ ¡Í≈«Ë’ «⁄‘≈
ω≈ «ÁæÂ≈ ˛Õ Íπ«Ò√ ¡Â∂ Íπ«Ò√ Á∂ ¿π⁄
¡«Ë’≈∆ √æÂ≈ ”Â∂ ÏÀ·∂ ÏΩ‰∂ ≈‹√∆
¡’≈Úª Á∂ ÷ÀÒª Âæ’ √∆Ó ‘Ø ’∂ «‘
◊¬∂ ‘ÈÕ «√Í≈‘∆ ‹ª ¤Ø‡∂ ¡«Ë’≈∆¡ª
Á∆ ◊æÒ È‘∆∫, ¡≈¬∆. Í∆. ¡À√. À∫’ Ú≈Ò∂
¡≈Ò≈ ¡¯√ª Á∂ ¡ßÁØ∫ Ó≈ÈÚÂ≈ Á≈
÷ÂÓ ‘Ø ‹≈‰≈ ‹ª √ßÚÈ
∂ ‘∆‰ ‘Ø ‹≈‰≈
‘Ø Ú∆ «˜¡≈Á≈ «⁄ßÂ≈ Á≈ «ÚÙ≈ ˛Õ
AB «ÁȪ «Í¤Ø∫ Íø‹≈Ï Íπ«Ò√ Á∂
¿π⁄ ¡«Ë’≈∆¡ª È∂ Ê≈‰≈ Ï‘≈ÚÚ≈Ò≈
Á∂ Óπ÷∆ ‘«ßÁ «√ßÿ ⁄ßÓÒ
∂ ∆ ¡Â∂ ¡ÏØ‘
Ê≈‰≈ B Á∂ Óπ÷∆ «‹√ È∂ «ÓzÂ’ Ì∆Ó ‡ª’
«ÚπË
æ ÓÈ ¿πÍß ÏÒ≈Â’≈ Á≈ ’∂√
Á‹ ’∆Â≈, ȱ ß Ï÷≈√ ’È Á∂
¡≈Á∂Ù «ÁæÂ∂ ‘ÈÕ Ï÷≈√Â◊∆ ª «¬√
√Óæ«√¡≈ Á≈ ‘æÒ È‘∆∫Õ Íπ«Ò√ Á∆ √Óπ⁄
æ ∆
’≈◊π˜≈∆ ¿πÂ∂ ¿π·∂ √Ú≈Òª 鱧 ‹Á Âæ’
¿π⁄ ¡«Ë’≈∆ √ßÏË
Ø Â È‘∆∫ ‘؉◊∂ ¡Â∂
«¬√ 鱧 √πË≈È◊∂ È‘∆∫ ¡Â∂ «‹ßÈ≈ «⁄
Íπ«Ò√ ≈‹√∆ ¡’≈Úª Á∆ ‹∆ ‘˜±∆ ¡Â∂
¸ß◊Ò ÂØ∫ Óπ’ ‘Ø ’∂ «¬’ ¡≈˜≈Á ¡Â∂
«ÈÍæ÷ Â≈’ ڋØ∫ ’ßÓ È‘∆∫ ’∂◊∆, «¬‘
’πfi Ú≈ÍÁ≈ ‘∂◊≈Õ
«¬È∑ª Ù≈Ï Ó≈¯∆¡≈ ◊Ø‘ª Á∆¡ª
◊æ‚∆¡ª «‹È∑ª ¿πÂ∂ ¡À’√≈¬∆˜ «‚¿±‡∆
«Ò«÷¡≈ ‘πÁ
ß ≈ ˛, «ÁÈ «Á‘≈Û∂ Ù∂¡≈Ó
‘ Ù«‘ ’√Ï∂ «Ú⁄ Á«‘Ù ‘«Ê¡≈ª
¡Â∂ ‚≈◊ª √Ø«‡¡ª √Ó∂ ÿπßÓÁ∆¡ª
«‘ßÁ∆¡ª ‘ÈÕ ¡≈Ó È≈◊«’ª ¡Â∂ ¤Ø‡∂
’≈ØÏ≈∆ «¬È∑ª ÂØ∫ Á«‘Ù‹Á≈ «‘ßÁ∂
‘ÈÕ Íπ«Ò√ È∂ ’Á∂ «¬È∑ª 鱧 Ø«’¡≈
È‘∆∫Õ «¬È∑ª Ù≈Ï Ó≈¯∆¡≈ ◊Ø‘ª Á≈
«Ù’≈ ’¬∆ Ú∂ «√Í≈‘∆ ‹ª ‘ΩÒÁ≈
ÍæË Á∂ ’Ó⁄≈∆ Ú∆ ‘πÁ
ß ∂ ‘È, «‹È∑ª
ȱ ß Ù≈Ï Á∆ Òæ  ‘π ß Á ∆ ˛Õ ¿π ⁄
¡«Ë’≈∆¡ª È∂ ¡≈͉∂ «¬È∑ ª ¤Ø ‡ ∂
’Ó⁄≈∆¡ª Á∆ Ï∂ÍÂ∆ Â∂ ’π‡
æ Ó≈ Á≈
Ú∆ ’Á∂ ÈØ « ‡√ È‘∆∫ «Ò¡≈Õ «¬√
ÓπÂÏ≈ÁÒ (Óπ’≈ÏÒ∂ Á∆ «¬’ ‘Ø √’≈)
‹Ó‘±∆¡Â ¡Â∂ ’≈ȱßÈ «ÚÚ√Ê≈ Á≈
Ó˜≈’ ¿π‚≈™Á∆ ˛ ¡Â∂ Íø‹≈Ï Á∂ ‹È
√≈Ë≈È ÒØ’ª Ò¬∆ «¬’ ⁄À¶‹ ˛Õ
«Èæ‹∆ Î≈Ó ‘≈¿±√ Á∆ ⁄≈Á∆Ú≈∆
Á∂ ¡ßÁ, ËØ÷∂ È≈Ò ÁØ ¡≈ÁÓ∆¡ª ȱß
√æÁ’∂ ¡≈͉∂ Òæ· Ó≈≈ ¡Â∂ ’√≈¬∆¡ª
≈‘∆∫ «¬’ √≈Ï’≈ ’«ßÁ∂ Á∂ ¡ß◊ ÍÀ
’æ‡ Á∂‰≈ ’∆ ◊À∫◊ Ú≈ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈
˛Õ ¿πÁØ∫ ‹ÁØ∫ Î≈Ó ‘≈¿±√ «Ú⁄ È‘∆∫
√ÈÕ Á¡√Ò Ï≈ÁÒ ¡Â∂ Ó≈¯∆¡≈ ͱ‹
ß ∆
Á∆ Ì◊Â∆ Á≈ ‘∆ √ϱ ˛Õ ¡ß«Óz ‚Ø‚∂
Á∂ √æÁ∂ ¿πÂ∂ ‘∆ Ì∆Ó ‡ª’ ¡Â∂ ◊π‹ß‡
≈¬∂ ¡Â∂ «ÙÚ Ò≈Ò ‚Ø‚≈ Î≈Ó ‘≈¿±√
‘∆ È‘∆∫ √Ì ’≈ØÏ≈ Á≈ Ó≈Ò’ ˛ «‹√
Á∆ «¬‹≈˜Â «ÏȪ Î≈Ó ‘≈¿±√ ”⁄
ÍÂ≈ È‘∆∫ «‘ÒÁ≈, «¬‘ «ÿ‰≈¿π‰∆
ÿ‡È≈ ¡ÀÚ∫∂ «’Ú∂∫ Ú≈Í∆ Íπ«Ò√ 鱧 ‚Ø‚≈
Í«Ú≈ Á∆ Ú’≈Ò ¿π‘Ȫ Á∂ √Ïß˪
鱧 ‹æ ◊ ˜≈‘ ’Á∆ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ȱß
«◊z¯Â≈ È≈ ’È≈ Í«‘Òª Í⁄∂ «Ú⁄
È≈ Í≈¿π ‰ ≈ Íπ « Ò√ Á∆ «¬’Í≈√Û
’≈Ú≈¬∆ Á≈ ‘∆ «√æ‡≈ ˛Õ Íø‹≈Ï «Ú⁄
’¬∆ Á‘≈«’¡ª «Í¤Ø∫ ÈÚ∂’Ò≈ Â∂ Ï∂«‘Ó
’ÂÒ ’ª‚ ‘Ø«¬¡≈ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ Íπ«Ò√ ’¬∆
«ÁÈ √≈Ë≈È ’ÂÒ ’«‘ ’∂ ‡≈ÒÁ∆
‘∂, «Í¤Ò∂∂ √≈Òª ”⁄ Íπ«Ò√ Á∆ ‘≈’Ó
«Ë Á∆ Ì◊Â∆ Á≈ ‘∆ √±⁄’ ˛Õ ‹ª⁄
ª «¬‘ ’È∆ ωÁ∆ ˛ «’ «ÙÚ Ò≈Ò
‚Ø‚≈ È∂ Ì∆Ó ‡ª’ Ú◊∂ «’ßÈ∂ Ï∂˜
π ◊≈
ÈΩ‹Ú≈Ȫ 鱧 ÷Í≈«¬¡≈ ‘ØÚ◊
∂ ≈ ¡Â∂ «¬√
Î≈Ó ‘≈¿±√ ”⁄ Í«‘Òª ’∆ ’πfi ‘πßÁ≈
«‘≈ ‘ØÚ◊
∂ ≈ «¬√ ‘æ√ 鱧 «’‘Û∆ ‹ª⁄
¬∂‹ß√∆ √≈‘Ó‰∂ «Ò¡≈Ú∂◊∆, Íø‹≈Ï Á∂
ÒØ’ ª «¬‘ Ú∂÷‰≈ ⁄≈‘πÁ
ß ∂ ‘ÈÕ «ÙÚ
Ò≈Ò ‚Ø ‚ ≈ ’Ø ¬ ∆ Áπ æ Ë ËØ Â ≈ È‘∆∫Õ
◊πÛ◊≈Úª È∂Û∂ Â≈± Ê≈‰∂ «Ú⁄ AII@
”⁄ È’Ò∆ Ù≈Ï Á∂ √ÏßË «¬’ ’∂√ «Ú⁄
«¬√ 鱧 ÁØ √≈Ò Á∆ ’ÀÁ ¡Â∂ «¬’ √≈Ò
Á≈ ‹πÓ≈È≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ ¿πÂ∂
±Í Ò≈Ò Ïª√Ò Á∆¡ª Òæª ÂØÛÈ ¡Â∂
√ÂÍ≈Ò √∂Â∆¡≈ ¡Â∂ ¿π√ Á∆ ÍÂÈ∆
鱧 «ÁÈ «Á‘≈Û∂ ◊ØÒ∆¡ª È≈Ò ’ÂÒ
’ Á∂‰ Á∂ ÁØ٠ª Òæ◊Á∂ ¡≈ ‘∂ ‘ÈÕ
’∆ Íπ«Ò√ È∂ «¬√ ¡Í≈«Ë’ ¡≈ÁÓ∆
Á∆ ‹ª⁄ ’∆Â∆? ‹ÁØ∫ «’ √≈≈ ¡ÏØ‘
Ù«‘ «¬√ ¡Í≈«Ë’ ÷≈Ï ÍÂ∆
’≈ØÏ≈∆ Á∂ Ó≈¯∆¡≈ ◊Ø‘ª Á∆ Á«‘ÙÂ
ÂØ∫ Á«‘Ù‹Á≈ ˛Õ
Íπ«Ò√ ÚÒØ∫ Ì∆Ó ‡ª’ Á∆ ÓΩ ÂØ∫
’¬∆ ÿø‡∂ «Í¤Ø∫ ¿π√ ¿πÂ∂ «¬’ ÏÒ≈Â’≈
Á≈ Í⁄≈ Á‹ ’È≈ ¡≈͉∂ ¡≈Í
«Ú⁄ ‘∆ ’¬∆ √Ú≈Ò ÷Û∑∂ ’Á≈ ˛Õ A.
Íπ«Ò√ «¬‘ ’«‘ßÁ∆ ˛ «’ ¿πȪ∑ Í≈√ G
Á√ß Ï  ȱ ß √Ïß Ë Â Í∆Û ¡Ω   È∂
Á÷≈√ «ÁæÂ∆ √∆ «‹√ Á∆ ‹ª⁄ ⁄Ò
‘∆ √∆ ¡Â∂ AA Á√ßÏ «‹√ «ÁÈ ¿π‘
’ÂÒ ‘Ø«¬¡≈ ¿π√ «ÁÈ Í±∆ ‘؉ «Í¤Ø∫
¿π√∂ «ÁÈ Ù≈Ó È±ß «¬‘ Í⁄≈ Á‹
’∆Â≈ «◊¡≈Õ Ó≈ÈÔØ◊ √πÍ∆Ó ’Ø‡
Á∆¡ª ‘Á≈«¬Âª ‘È «’ ‹ÁØ∫ Í∆ÛÂ
¡Ω ¡≈Ú∂ ¿π√∂ √Ó∂∫ ‘∆ Íπ«Ò√ ’∂√ Á‹
’∂ Õ ’∆ «¬‘ √π Í ∆Ó ’Ø  ‡ Á∆¡ª
‘Á≈«¬Âª Á∆ ¿π¶ÿ‰≈ È‘∆∫? Ì∆Ó
‡ª’ ’ج∆ ÁπæË ËØÂ≈ È‘∆∫ ‘ØÚ∂◊≈ Í
ÒØ’ «¬√ ‘’∆’∆ Ë≈ÂÒ ÂØ∫ Ú∆ ‹≈‰±
‘È «’ ͱ‹
ß ∆ Á∆ ⁄Ó’ ÁÓ’ Â∂ ◊ÒÀÓ
¡«‹‘∂ Ó≈¯∆¬∂ ◊Ø‘ Ì∆Ó ‡ª’ Ú◊∂
Ó˜Á±ª 鱧 ‘∆ È‘∆∫ π˜◊≈ «Ú‘±‰∆¡ª
Әϱ ¡Ωª 鱧 Î≈‘ ÒÀ∫Á∂ ‘È ¡Â∂
¡≈͉∆ ÓÈÓ˜∆ Á∂ ’ßÓ ’Ú≈™Á∂
‘ÈÕ B. Á±√≈ Í∆ÛÂ≈ ÁØ Ïæ«⁄¡ª Á∆
Óª ˛ ¿π‘ Íπ«Ò√ È≈ÒØ∫ «ÙÚ Ò≈Ò ‚Ø‚≈
Á∂ ÌÂ∆‹∂ ¡ß«Óz ‚Ø‚≈ ¡Â∂ ’≈ÂÒ ◊Ø‘
Á∂ √◊È∂ ˛∆ Í≈√ Î≈Ó ‘≈¿±√ ”Â∂
«’™ ‹ªÁ∆ ˛? «¬È√≈¯ Ó≈¯∆¡≈ ◊Ø‘
È∂ Á∂ ‰ ≈ ˛ ‹ª Íπ « Ò√ Â∂ ’≈ȱ ß È
«ÚÚ√Ê≈ È∂ ? Ì∆Ó Á∂ ’ÂÒ «Í¤Ø ∫
¡ß◊∂˜∆ «‡z«Ï¿±È Á∂ ÍæÂ’≈ ’ØÒ «¬‘
Â√æÒ∆ Íz◊‡ ’Á∆ ˛ «’ “ÍzÓ≈ÂÓ≈ È∂
¿π‘鱧 √˜≈ Á∂ «ÁæÂ∆”Õ Â∆√≈ ’∆ «¬‘
¡Ω È≈Ò ‹ÏÁ√Â∆ Ú≈Ò≈ ’∂√ Ì∆Ó
‡ª’ ¿πÂ∂ ÁÏ≈¡ ω≈¿π‰ Á≈ √≈ËÈ
È‘∆∫ √∆ «‹√ ‘∂· ‘∆ ¿π‘ È≈ ⁄≈‘πßÁ∂
‘Ø«¬¡ª Ú∆ Î≈Ó ‘≈¿±√ «◊¡≈ ¡Â∂
Íπ«Ò√ ÚÒØ∫ ÓΩ «Í¤Ø∫ ’∂√ Á‹ ’È≈
Ì∆Ó Á∂ ‘Ø «ÓæÂª 鱧 Á«‘Ù‹Á≈ ’È
Á≈ ‘«Ê¡≈ È‘∆∫ ˛?
«ÙÚ Ò≈Ò ‚Ø‚≈ √≈Ë≈È Ï¯
Ú∂⁄‰ Ú≈Ò∂ ÂØ∫ Ù≈Ï Á≈ «¬’ ¡Ï,
÷ÏÍÂ∆ ’≈ØÏ≈∆¡≈ «’Ú∂∫ ω «◊¡≈?
’∆ «¬‘ ‹ª⁄ Á≈ «ÚÙ≈ È‘∆∫? ‹ª⁄ ª
«¬‘ Ú∆ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛ «’ «¬√ Ù≈Ï
¡Â∂ Ìπ’
æ ∆ Á∂ Ó‘ª ·∂’Á
∂ ≈ Á∂ ¡’≈Ò∆
ÁÒ È≈Ò È∂ÛÒ∂ «٫¡ª «Ú⁄ √π÷Ï∆
Ï≈ÁÒ ¡Â∂ «Ï’Ó «√ßÿ Ó‹∆·∆¡≈ Á∆
’∆ √ªfi«Ì¡≈Ò∆ ˛? Íø‹≈Ï «Ú⁄ È«Ù¡ª
Á∂ ’≈ØÏ≈ Á∆ «‹‘Û∆ ⁄⁄≈ ⁄ÒÁ∆ ˛
¡Â∂ ¡’≈Ò∆ ÁÒ «¬√ 鱧 «¬Ò˜≈ÓÏ≈˜∆
’«‘ ’∂ ‡≈ÒÁ≈ ¡≈ «‘≈ ˛, Ì∆Ó ‡ª’
Á∂ ’ÂÒ ¡Â∂ ◊π‹ß‡ Á∂ È≈’≈≈ ‘؉
È∂ «¬√ ’≈Ò∂ ’≈Ø Ï ≈ Á∆ ¡ß Á Ò∆
‘’∆’Â È±ß ‹æ◊ ‹≈«‘ ’ «ÁæÂ≈ ˛Õ
«¬√ ‘’∆’ È∂ «¬‘ Ú∆ ˜≈‘ ’
«ÁæÂ≈ ˛ «’ √Â≈ “√∂Ú≈” ’È Ò¬∆ È‘∆∫
“√∂Ú≈ ÎÒ” «¬’æ·≈ ’È Ì≈Ú ‘±ßfi‰
Ò¬∆ ‘∆ ‘πßÁ∆ ˛Õ √π÷Ï∆ Ï≈ÁÒ ‹ÁØ∫
⁄؉ª ”⁄ «‹æ Á∂ Á≈¡Ú∂ ’Á≈ ˛ ª
¿π‘ «¬√ “√∂Ú≈ ÎÒ” ≈‘∆∫ «¬’æ·∆ ’∆Â∆
¡Í≈«Ë’ ͱߋ∆ ¡Â∂ ‘ ‘Ò’∂, ‘
«Íø‚ Âæ’ ÎÀÒ∂ «¬È∑ª Ó≈¯∆¡≈ ◊Ø‘ª Á∆
Â≈’ ‹ª ’‘Ø Á«‘Ù Á∂ ˜Ø ¿πÂ∂ ‘∆
’ «‘≈ ˛ «‹Ê∂ «¬È∑ª ≈‹√∆ √æÂ≈
Íz≈Í ’≈ØÏ≈∆¡ª Á∆ ‘˜≈ª È‘∆∫ Òæ÷ª
◊π‰ª ”⁄ ‹≈«¬Á≈Á ”⁄ ‘Ø ‘∂ Ú≈Ë∂ Á∆
‹ª⁄ ‘Ø ‰ ∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛, ¿π Ê ∂ Íπ « Ò√
¡«Ë’≈∆¡ª Á∆¡ª ‹≈«¬Á≈Áª «Ú⁄ ‘Ø
‘∂ «¬‹≈«Î¡ª Á∆ ‹ª⁄ Ú∆ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆
˛Õ «‹Ú∂∫ ¡À√. ¡À⁄. ˙. ‘«ßÁ «√ßÿ
⁄ßÓÒ
∂ ∆ «‹‘Û≈ «ÙÚ Ò≈Ò ‚Ø‚∂ Á∂ Î≈Ó
‘≈¿±√ ¿πÂ∂ «‘≈«¬Ù æ÷ «‘≈ √∆, È∂
«Í¤Ò∂ √Ó∂∫ ”⁄ ‘∆ ¡ÏØ‘ È∂Û∂ ˜Ó∆È
÷z∆Á∆ ˛Õ «¬‘ ˜Ó∆È ÷z∆Á‰ Ò¬∆ «’ÊØ∫
¡Â∂ «’Ú∂∫ ÍÀ√≈ ¡≈«¬¡≈ «¬‘Á∆ ‹ª⁄
ª ‘؉∆ ‘∆ ωÁ∆ ˛Õ «¬√ Í≈Í Á∆
’Ó≈¬∆ ”⁄Ø∫ ¿π⁄ ¡«Ë’≈∆¡ª Âæ’ ’∆
Í‘π⁄
ß Á≈ ˛? «¬‘ Ú∆ ‹◊ ˜≈‘ ‘؉≈
⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ Íπ«Ò√ Á∂ «¬’ ¡«Ë’≈∆
Á≈ «¬‘ ’«‘‰≈ «’ ““¡√∆∫ Әϱ ‘ª
’πfi È‘∆∫ ’ √’Á∂Õ”” ¡≈͉∂ ¡≈Í
«Ú⁄ ‘∆ «¬’ √Ú≈Ò ˛ «’ √Óπ⁄
æ ∂ ≈‹’∆
ÂßÂ È∂ √Óπ⁄
æ ∆ ÓÙ∆È∆ Â∂ ‹Ó‘±∆ Â≈‰∂
Ï≈‰∂ È±ß Â«‘Ù-È«‘Ù ‘∆ È‘∆∫ ’ «ÁæÂ≈
√◊Ø∫ ¡≈͉∆ ≈‹√∆ «Ë Á∆ Â≈È≈Ù≈‘∆
Á∂ ¡Ë∆È ’ «Ò¡≈ ˛Õ ÍzÏË
ß Á≈ «¬™
«ÈÍπ√
ß ’ ‘Ø ‹≈‰≈ ‹Ó‘±∆ ’Áª ’∆Óª
¡Â∂ ¡≈Ó ÒØ’ª Ò¬∆ «¬’ «⁄ßÂ≈‹È’
ÚÂ≈≈ ª ˛ ‘∆ √ß«ÚË≈È’ „ª⁄∂ Ò¬∆
Ú∆ ÷ÂÈ≈’ ˛Õ «¬‘Ø ¡≈‹’ Ó≈‘ΩÒ
˛ «‹√ «Ú⁄ ¡Í≈«Ë’ ͱ‹
ß ∆ Á∂ ◊Ø‘
«¬’ ÏÁÒÚ∆∫ √æÂ≈ ¿πÂ∂ ÏÀ·∂ ‘ÈÕ «‹È∑ª
Á∆ ⁄Ó’ ÁÓ’ ¡Â∂ ◊ÒÀÓ «Ú⁄ Ì∆Ó
‡ª’ ‹ª ◊π‹ß‡ ˛∆ Ú◊∂ Ï∂π˜◊≈
√À∫’Û∂ ÈΩ‹Ú≈È Î√ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬√
¡Í≈«Ë’ ͱߋ∆ Á∂ Í√≈∂ ¡Â∂ ◊À
’≈ȱßÈ∆ Ëß«Á¡ª «Ú⁄ ÚÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È
¡Â∂ ˜≈«¬ÓÍ∂Ù≈ ’≈Ú≈¬∆¡ª 鱧 ¡ß˜≈Ó
«ÁßÁ∂ ‘ÈÕ Íø‹≈Ï «Ú⁄ ‘∆ È‘∆∫ Á∂Ù «Ú⁄
«’ßÈ∂ «ÙÚ Ò≈Ò ‚Ø‚∂ ‘؉◊∂ Â∂ «’ßÈ∂
¡ß « Óz  ‚Ø ‚ ∂ ‘Ø ‰ ◊∂ «‹‘Û∂ ¡«‹‘∂
Ï∂˜
π ◊≈ Ӌϱ ¡Â∂ ◊À Ó≈Ò’∆ Ú≈Ò∂
ÈΩ‹Ú≈Ȫ 鱧 ÍÀ√∂ Á∆ ⁄Ó’ ÁÓ’ «Á÷≈
’∂ ÚÂÁ∂ ¡Â∂ «Î Ì∆Ó ‡ª’ Úª◊±ß ÓπÁ
æ ≈
Óπ ’ ≈ ’∂ √π æ ‡ «Áß Á ∂ ‘ÈÕ «¬√ ͱ  ∆
¡Í≈«Ë’ Íz Ï ß Ë Á∆ ‹ª⁄ «’√∂
√∆.Ï∆.¡≈¬∆. ‹ª ¿π⁄ ¬∂‹√
ß ∆ È∂ È‘∆∫ ’
√’‰∆Õ «¬√ √Óπ⁄
æ ∂ ≈‹√∆ ¡Â∂ √Ó≈«‹’
Â≈‰∂ Ï≈‰∂ «Ú⁄ ÎÀÒ∆ ¡Í≈«Ë’ ͱߋ∆
Á∂ Ó≈¯∆¡≈ ÂßÂ 鱧 Íø‹≈Ï Á∂ ⁄∂ÂßÈ
ÒØ’ Í«‘⁄≈‰ ’∂ ‘∆ «¬√ «ÚπæË «¬’
Â≈’ÂÚ Á∆Ú≈ ω √’Á∂ ‘È Âª
«’ Ì∆Ó ‡ª’ Ú◊∂ ÈΩ‹Ú≈È È≈ «¬È∑ª
Á∆ ¸ß◊Ò ”⁄ Î√‰ ¡Â∂ È≈ ¿πÈ∑ª ȱß
¡«‹‘≈ ‘√ Ú∂÷‰≈ ÍÚ∂Õ È≈ Í≈∆
[«‹√ È∂ ‘æÊ ÍÀ ’應 Á∆ ̱«Ó’≈
«ÈÌ≈¬∆] Ú◊∂ ’√≈¬∆ ¡Ó≈ÈÚ∆ ¡Â∂
ÍÙ± «ÏÂ∆ Á∆ ¡Ú√Ê≈ Âæ’ Í‘πß⁄ ’∂
«¬√ ¡Í≈«Ë’ ͱ‹
ß ∆ Á∆ √∂Ú≈ ’È Á∆
̱«Ó’≈ «ÈÌ≈¿π‰Õ
«¬√ √Óπæ⁄∂ ÚÂ≈∂ ”⁄Ø∫ «¬’ ‘Ø
√Ú≈Ò «‹‘Û≈ Ïπ«È¡≈Á∆ ˛ ¿πÌÁ≈
˛ «’ Ù≈Ï Á∂ ·∂«’¡ª ¿πÂ∂ ’ßÓ ’Á∂
¡«‹‘∂ ’«ß«Á¡ª 鱧 ’Á∂ «’√∂ È∂ Ò∂Ï
’≈ȱßÈ ÓπÂ≈Ï’ Ó˜Á±ª Á∂ Úª◊±ß È≈
Ú∂«÷¡≈ ¡Â∂ «‹√‡‚ ’∆Â≈ ˛ È≈
‘∆ Ò∂Ï Ò≈¡ ÓπÂ≈Ï’ «¬È∑ª È±ß Ï‰Á∆
ÂÈ÷≈‘ ‹ª ‘Ø  √‘± Ò Âª ¿π Í ÒÏË
’Ú≈¬∆¡ª ‘ÈÕ ’∆ «¬‘ √Ê≈¬∆ ’≈Ó∂
È‘∆∫? ’∆ «¬È∑ª 鱧 Ú◊≈‘∆ Ó˜Á±ª ”⁄
æ«÷¡≈ ‹≈Ú∂? ‘’±Ó ‹ÁØ∫ ·∂«’¡ª Á∂
Ò≈«¬√ß√ ‹≈∆ ’Á∆ ˛ ª «¬‘ Ù≈Ï
ÒØ’ª Âæ’ Í‘πß⁄≈¿π‰ Ú≈Ò∂ ¡ÓÒ∂ ÎÀÒ∂
Á∆ «‹√‡∂ z Ù È ‹ª «’≈‚ æ ÷ ‰≈
˜±∆ È‘∆∫ ωÁ≈? Íø‹≈Ï Ì ”⁄ «¬‘
‘˜≈ª Á∆ «◊‰Â∆ ”⁄ ‘؉◊∂Õ «¬È∑ª
Á∆ «‹√‡∂zÙÈ Â∂ «’≈‚ æ÷‰ Ò¬∆
’∆ ’ج∆ √’≈∆ ‘Á≈«¬Â ω∂◊∆?
◊∆Ï Í«Ú≈ª Á∂ «¬È∑ª Ì∆Ó ‡ª’
Ú◊∂ Ïæ«⁄¡ª 鱧 ‹∂ ¡«‹‘∂ ıÂÈ≈’
ÚÍ≈ Á∂ ’«ßÁ∂ Ï‰È Ò¬∆ Әϱ
‘Ø ‰ ≈ ÍÀ ∫ Á≈ ˛ ª √’≈ È∂ «¬È∑ ª
’≈«Ó¡ª ÍzÂ∆ ωÁ∆ ¡≈͉∆ ‘π‰ Âæ’
’∆ «˜ßÓ∂Ú≈∆ «ÈÌ≈¬∆ ¡Â∂ ¡æ◊Ø∫ ¡«‹‘∂
Ó≈¯∆¡≈ ◊Ø‘ª ¿πÂ∂ ’πfi Ø’ Òæ◊∂ ’∆
¿π √ Ò¬∆ ˜±  ∆ È‘∆∫ «’ «¬È∑ ª ȱ ß
«’ ’≈ȱßȪ Á∂ ¡Ë∆È «‹√‡‚
’∆Â≈ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ «¬√ Á≈ √≈≈
«’≈‚ Ò∂Ï Á¯Â «Ú⁄ Ú∆ ‘ØÚ∂Õ
’∆ «ÙÚ Ò≈Ò ‚Ø ‚ ∂ Ú◊∂ «’Â
’≈ȱßȪ Á∆ ¿π¶ÿ‰≈ Á∂ Ú∆ ÁØÙ∆ È‘∆∫
ωÁ∂?
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
¯Ú∆ B@AF
6
«Ú«Á¡≈Ê∆ Ø«‘ Ú∂ÓÒ
π ≈ Á∆ ¡≈÷∆ Â∂ Í«‘Ò∆ «Ò÷Â
Á«Ò Ú∂ÁÈ≈ Á≈
÷≈ÓØÙ Á«‘’Á≈ Ò≈Ú≈
-Ó∆È≈ ’ßÁ≈√≈Ó∆
¡Èπ. Â∂ Í∂Ù’Ù: Ï»‡≈ «√ßÿ
«¬’ Á«Ò «Ú«Á¡≈Ê∆ Á∆ ıπÁ’πÙ∆
‘≈Ò≈ «Úæ⁄∫Ø «È’Ò‰ Á≈ «¬’ «¬’æÒ∂
«¬È√≈È Á≈ ‘∆Ò≈ È‘∆∫ ‘πÁ
ß ∆, «¬‘ ¿π√
√Ó≈‹ ˘ Ù«ÓßÁ≈ ’È Á∆ ’≈Ú≈¬∆ ‘πÁ
ß ∆
˛, «‹√È∂ ¿π√Á≈ √≈Ê È‘∆∫ «ÁæÂ≈Õ Ø«‘Â
Ú∂ÓÒ
π ≈ Á∆ ÓΩ ¿πȪ∑ ÚÒØ∫ ‹≈Â∆Ú≈Á∆,
«Î’≈Íz√ Â≈’ª Á∂ «ıÒ≈¯ ⁄Ò≈¬∂ ‹≈
‘∂ √ßÿÙ Á∂ «¬’ ¡À√∂ ¿πÁ≈√∆ Ú≈Ò∂
¡ß‹≈Ó Á∂ »Í ”⁄ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∆ ˛, «‹√Á≈
Í«‘Òª ÂØ∫ ¡ßÁ≈˜≈ È‘∆∫ Ò◊≈«¬¡≈ ‹≈
√’Á≈ √∆Õ ¿πȪ∑ Íø‹ Á«Ò √’≈Òª «Úæ⁄∫Ø
«¬’ Ø«‘ ¡≈͉∂ ¡≈ı∆ ÍÒ Â’
ӘϻÂ∆ È≈Ò ‚櫇¡≈ «‘≈, «‹È∑ª ˘
«Í¤≈÷Û∆ «Ú«Á¡≈Ê∆ ‹Ê∂ÏÁ
ß ∆ ¡«÷Ò
Ì≈Â∆ «Ú«Á¡≈Ê∆ Íz∆ÙÁ ÚÒØ∫ Ò≈¬∂ ◊¬∂
«¬Ò˜≈Óª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ˛Á≈Ï≈Á
Ô»È∆Ú«√‡∆ «Úæ⁄∫Ø ’æ„ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ √∆Õ
«¬æÊ∫Ø Â’ «’ ÓΩ Á∂ ≈‘ ¿πµÍ Ëæ’∂ ‹≈‰
Á∂ ¡≈͉∂ ¡≈ı∆ Ú’Â Ú∆ Ø«‘ È∂
‘≈Ò≈ È≈Ò ÓæÊ≈ Ò≈¿π‰ Á∆ ¡≈͉∆
Ò⁄’ Ï’≈ æ÷∆Õ ¿π‘ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª
Á∂ ¡√π«æ ÷¡Â ‘≈Ò≈ Ï≈∂ √≈‚∆¡ª ¡æ÷ª
÷Ø‘Ò «◊¡≈, ¡Â∂ √≈‚∂ «√«÷¡≈ ÍzÏË
ß Á∆
¡√Ò ‘≈Ò ˘ Ú∆ ‹æ◊ ˜≈‘ ’ «◊¡≈:
Á«Ò «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ ’愉 Á∂ Á‘≈’∂
Íπ≈‰∂ «¬«Â‘≈√ Ú≈Ò≈ «¬’ Ú≈¬∆√
⁄ª√Ò, √æ‹∂ Íæ÷∆ «‘ßÁÂ
» Ú∆ Â≈’ª Á∆
ÏÁÒ≈Ò¿» Óπ«‘ßÓ «Ú⁄ ’∂∫Á∆ ÓßÂ∆¡ª Á∆
ÙÓ»Ò∆¡Â, √Óπ⁄
æ ∆ ÍzÙ≈√«È’ ÓÙ∆È∆ Á≈
‘π’Ó≈È «√¡≈√∆ Í≈‡∆¡ª Á∆ ’·ÍπÂÒ∆
ω ‹≈‰≈ ¡Â∂ √Ó≈‹∆ Ï∂ÍzÚ≈‘∆ Á∂
Âz≈√«Á’ «√æ‡Õ∂
«¬È∑ª Íø‹ Á«Ò «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘
’æ„∂ ‹≈‰ ÂØ∫ ÚæË’∂ «¬√ Á∆ ’ج∆ ˜ÏÁ√Â
«Ó√≈Ò È‘∆∫ «ÓÒ √’Á∆ «’ ‹≈ÂÍ≈Â∆
ÍzÏË
ß ’ßÓ «’Ú∂∫ ’Á≈ ˛Õ ‘≈Òª«’ ¿πȪ∑
˘ ’æ„∂ ‹≈‰ Á∆ Ú‹≈∑ È≈Ò Á«Ò ϑπ‹È
«Ú«Á¡≈Ê∆ Ì≈¬∆⁄≈∂ Á«Ó¡≈È
«¬’‹π‡
æ Â≈ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ Әϻ ‘ج∆ √∆,
Ò∂«’È ¿πȪ∑ ˘ ’æ„∂ ‹≈‰ Á∆ ’≈Ú≈¬∆ È∂
ıΩ¯È≈’ ‘’∆’ª ⁄∂Â∂ ’≈ «ÁæÂ∆¡ª ‘ÈÕ
«ÏÒ’πÒ ÓÈ» √«ÓzÂ∆ ÚÒØ∫ ¡≈Ú‰ª (Ì≈Ú
Á«Òª) ˘ ‹≈ÂÍ≈Â∆ ı≈«È¡ª ÂØ∫ Ï≈‘
«‘‰ Á∂ ¯Ó≈È Á∆ Âª∑ ‘∆, «¬√ √˜≈
«Ú⁄ Ú∆ ¿π‘ √≈∂ ÍzÂ∆’ Ù≈ÓÒ √È «‹È∑ª
«Ú⁄ ‹≈ÂÍ≈Â∆ √¯≈¬∆ Á∆ Ë≈È≈ ¤πÍ∆
‘ج∆ √∆Õ «√«÷¡≈ ‘π‰ ˜≈ÏÂ≈ÏæË ’È
‹≈‰ Ú≈Ò≈ ¿πµÁÓ Ï‰ ◊¬∆ ˛, ‹Ø Á«ÒÂ
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∂ «ıÒ≈¯ ’ßÓ ’ ‘∆ ˛:
¿π‘ Ò◊≈Â≈ √‡∆’∂‡ ’ «ÁæÂ∂ ‹≈‰,
‘Ó∂Ù≈ Ò¬∆ ’æ„ «ÁæÂ∂ ‹≈‰, ÏÁÈ≈Ó ’∆Â∂
‹≈‰ ‹ª ÍÛ∑≈¬∆ ¤π‡
æ ‹≈‰ Á∂ ıΩ¯ ‘∂·
«‹¿»∫Á∂ ‘ÈÕ «¬’ ¡À√∂ √Ó≈‹ «Ú⁄ «‹æÊ∂
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª È∂ ≈÷Ú∂∫’È Á∆¡ª
È∆Â∆¡ª ˜∆¬∂ ¿πµ⁄ «√æ«÷¡≈ √ß√Ê≈Úª
«Ú⁄ Í‘π⁄
ß ‰ Á∂ √ÓæÊ Ï‰≈¿π‰ Ú≈Ò∆,
√π«æ ÷¡≈ Á∂‰ Ú≈Ò∆ Ë≈È≈ Á∂ «‘ «¬‘
Ô’∆È∆∫ ω≈¬∂ ‹≈‰ Ò¬∆ «Ú¡≈Í’ √ßÿÙ
’∆Â≈ ˛, «’√∂ È∂ Ú∆ «¬√ ◊æÒ ¿πµÍ
⁄≈ȉ≈ Í≈¿π‰ Á∆ «‘ßÓ ȑ∆∫ ’∆Â∆ «’
«¬È∑ª «Úæ⁄∫Ø «’ßÈ∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ «¬√Á∆
«¬‹≈˜Â «ÓÒÁ∆ ˛ «’ ¿π‘ «‚◊∆ ‘≈√Ò
’’∂ «¬È∑ª √ß√Ê≈Úª ÂØ∫ ’≈ÓÔ≈Ï ‘Ø ’∂
Ú≈Í√ ÓπÛ √’‰, ¡Â∂ «’ß«È¡ª ˘ ÍÛ∑≈¬∆
¡æË-«Ú⁄≈Ò∂ ‘∆ ¤æ‚‰∆ ÍÀ ‹ªÁ∆ ˛ ¡Â∂
«¬√ Â∑ª ¿π‘ È≈¿πÓ∆Á∆ Á∆ «È≈ÙÂ≈ Á∂
Íæ’∂ «Ù’≈ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È ¡Â∂ «’ßÈ∂
¡≈«ı’≈ ÓΩ Á∂ ¡ß‹≈Ó Â’ ‹≈ Í‘π⁄
ß Á∂
‘ÈÕ
Ø«‘ Ú∂ÓπÒ≈ Ú◊∂ ‹Ø Á«ÒÂ
«Ú«Á¡≈Ê∆ ‚≈’‡ «‚◊∆ Ò¬∆
Ô»È∆Ú«√‡∆¡ª «Ú⁄ Á≈ıÒ ‘؉ «Ú⁄
’≈ÓÔ≈Ï ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È, «¬‘∆ ¿πÈ∑ª Á∆
√ÓfiÁ≈∆, «˜Á ¡Â∂ ‹≈ÂÍ≈Â∆ Ì∂ÁÌ≈Ú
Á∂ «ıÒ≈¯ ¿πȪ∑ Á∂ ¡‰Êæ’ √ßÿÙ Á∆
«ÈÙ≈È∆ ‘πÁ
ß ∆ ˛, ¿π‘ Ì∂ÁÌ≈Ú ‹Ø Í«‘Ò∂
«ÁÈ ÂØ∫ ‘∆ ¿πȪ∑ ˘ ÂÏ≈‘ ’ Á∂‰ Á∆
’Ø«ÙÙ ’Á≈ ˛Õ
‹≈ÂÍ≈Â∆ ËΩ∫√ È≈Ò ◊Ûæ⁄
π Í≈·Íπ√Â’ª, ¡Ò«‘Á◊∆ ˘ ‘Ø Ú∆ Íæ’≈ ’
Á∂‰ Ú≈Ò∂ ’≈Ò‹ ’À∫Í√ª Á≈ Ó≈‘ΩÒ, ¡≈͉∂
˛∫’ÛÏ≈˜ ‹≈ÂÍ≈Â∆ πÂÏ∂ ¿πµÍ ‘ß’≈
’È Ú≈Ò∂ ‘Ó‹Ó≈Â∆, ¿πÈ∑ª ˘ «¬’
ÏÁÂ Ì«Úæ÷ ÚæÒ Ëæ’‰ Ú≈Ò∂ ¡«Ë¡≈Í’
‹Ø «¬√ Â∑ª ¿πȪ∑ Á∂ È≈’≈Ó «‘‰ Á∆
Í∂Ù∆È◊ج∆ ˘ √æ⁄ √≈Ï ’Á∂ ‘È - «¬‘
√≈∂ Á«Ò «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Ò¬∆ ¡Í≈
¡√ßÌÚ ¸‰ΩÂ∆¡ª ‘ÈÕ ÏΩ«Ë’ Ù∂Ù
z ‡Â≈ Á∂
«Ú⁄≈ «Ú⁄ ß◊∆ ‘ج∆ ‹≈ ¿πµÍ ‹ÁØ∫
¡’≈Á«Ó’ ‹◊ Á∂ Á≈«¬«¡ª «Ú⁄
¡ÓÒ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛, ª ¿π‘ «˜ßÁ◊∆¡ª
˘ «È◊Ò ‹≈‰ ¡Â∂ ‹≈Ȫ ÒÀ‰ Ú≈Ò≈
«¬’ ÿØ ˜«‘ ω ‹ªÁ∆ ˛Õ ‹Ó≈ª Á∂
’Ó∂ ‹≈ÂÍ≈ Á∂ «ÚπË
æ ‡≈’∂ ¡Â∂ ¿π√Á∂
ı≈ÂÓ∂ Á∆¡ª Ê≈Úª Ï‰È Á∆ Ï‹≈¬∂ ¿πȪ∑
ÒØ’ª Á∆ Ï∂’≈Ï» ‹≈ÂÍ≈Â∆ Â≈’ Á∆
Á≈¡Ú∂Á≈∆ ω ‹ªÁ∂ ‘È ‹Ø Ï«‹æÁ ‘؉
¡Â∂ «◊¡≈È Á∂ √ß⁄≈ Á∂ Í≈ÚÈ Ë≈«◊¡ª
«Ú⁄ Ô’∆È æ÷Á∂ ‘È ¡Â∂ ‹Ø ‹ÓªÁ» ÂΩ
”Â∂ ‘∆ ÔÊ≈√«ÊÂ∆ ˘ Ï’≈ æ÷‰ È≈Ò
Ïæfi∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ
Ï≈¬∆’≈‡ Á∂ ıΩ¯ ÂØ∫ ¡≈͉∆ ÙÈ≈ıÂ
Òπ’¬
Ø ∆ æ÷‰ Ú≈Ò∂ Á«Ò «Í¤Ø’Û Ú≈Ò∂∂
¿πȪ∑ ⁄ßÁ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∂ «Í¤Ø’Û Á∆
¡√Ò∆¡Â ‹ÁØ∫ ÍÂ≈ Òæ◊ ‹ªÁ∆ ˛ ª
¿πȪ∑ ˘ ÿØ √˜≈ Ìπ◊‰∆ ÍÀ∫Á∆ ˛ «ÓæÊ‘≈√ Ú≈Ò∂ Í≈Â ’È Á∆ Âª∑ ¿πȪ∑
˘ ‹≈ÈÒ∂Ú≈ È≈’≈Ó∆ Á≈ √≈Í «ÁæÂ≈
‹ªÁ≈ ˛Õ ¡≈͉∂ ˜Ø È≈Ò ¿πµÌÈ Ú≈Ò∂
Á«Ò «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘, «‹È∑ª Á∆
ÙÈ≈ı √≈«¡ª Á∂ √≈‘Ó‰∂ Í«‘Òª ‘∆
[˛Á≈Ï≈Á ıπÁ’πÙ∆ ’ª‚ Á∂ ÍzÂ∆’Ó Ú‹Ø∫ √ßÚÁ
∂ ÈÙ∆Ò Ò∂÷’≈, ’«ÚæÂ∆, ’≈’πÈ
ß Ó∆È≈
’ßÁ≈√≈Ó∆ Á≈ «¬‘ Ò∂÷ Í≈·’ª È≈Ò √ªfi≈ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ˛ ‹Ø ÁπÈ∆¡≈ Á∆ “√Ì ÂØ∫ Úæ‚∆
‹Ó‘»∆¡Â” Á∆¡ª «√«÷¡≈ √ß√Ê≈Úª «Ú⁄ ÁæÏ’
∂ ⁄
π Ò∂ √Ó≈‹ ”⁄Ø∫ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª
Á∆ ÁÁÈ≈’ ‘≈Ò Á≈ «¬’ √«‹ßÁ Ú∂Ú≈ Í∂Ù ’Á≈ ˛Õ «¬√ ’ª‚ ÂØ∫ «Íæ¤Ø∫ Â≈«ÓÒÈ≈‚»
«Ú⁄ «ÂßÈ ÓÀ‚∆’Ò «Ú«Á¡≈ʉª È∂ ıπÁ’πÙ∆ ’∆Â∆ ˛, Ë≈Ú∆ (ÓπßϬ∆) «Ú⁄ Ø√-Íz◊‡≈
‘∂ Á«Òª ¿πµÍ ¡≈. ¡Àµ√. ¡Àµ√. Á∂ Òæ·Ó≈ª È∂ ‘ÓÒ≈ ’’∂ «¬’ Á‹È
«Ú÷≈Ú≈’≈∆¡ª ˘± ˜ıÓ∆ ’ «ÁæÂ≈ ˛ ¡Â∂ Ò÷È¿» Ô»È∆Ú«√‡∆ «Ú⁄ Ø«‘ Á∆ ıπÁ’πÙ∆
˘ ÒÀ ’∂ ÓØÁ∆ Á∂ «ıÒ≈¯ Ø‘ Íz◊‡≈¿π‰ Ú≈Ò∂ «ÂßÈ Á«Ò «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª, «‹È∑ª «Úæ⁄∫Ø
«¬’ ◊ØÒ‚ ÓÀ‚«Ò√‡ ˛, Ô»È∆Ú«√‡∆ «Úæ⁄Ø∫ ’æ«„¡≈ «◊¡≈ ˛Õ «‘ßÁ»ÂÚ∆ «Ïz◊∂‚ Á∂
√æÂ≈Ë≈∆ ‘؉ È≈Ò Ï‘π ‘∆ √ß◊∆È Ï‰ ¸æ’∂ ‘≈Ò≈ «¬√ ÚÂ≈∂ Á∆¡ª ‹Û∑ª ˘ Í»∆
«ÙæÁ È≈Ò √Ófi’∂ «¬È∑ª ¿πµÍ √æ‡ Ó≈È Ò¬∆ ‘πæfiª Ó≈Á∂ ‘ÈÕ]
˜≈«‘ ‘πÁ
ß ∆ ˛ ¡Â∂ ‹Ø ’‘≈Úª «Ú⁄Ò∂
¬∂’Ò«ÚÔ Ï‰ ‹ªÁ∂ ‘È, ¿πȪ∑ ˘ «˜ßÁ≈
ª ¤æ‚ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛ Ò∂«’È ¿πȪ∑ ˘
¡≈͉∆ ’Ò≈ Á∂ ‹Ω‘ «Ú÷≈¿π‰ ÂØ∫
È≈’≈Ó Ï‰≈ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡À√≈ «√¯
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª È≈Ò ‘∆ È‘∆∫ ‘πÁ
ß ≈, «’™«’
‹≈ÂÍ≈Â∆ √æÂ≈ Á∂ «¬È∑ª ◊«Ò¡≈«¡ª «Ú⁄
Á«ÒÂ-Ï‘π‹È ÎÀ’Ò‡∆ ˘ Ì∆ √Ó≈‹ «Úæ⁄∫Ø
¤∂’∂ «ÁæÂ∂ ‹≈‰ Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È≈ ÍÀ∫Á≈
˛Õ «¬ß‚∆¡È «¬ß√‡∆«⁄¿»‡ ¡≈Î ‡À’È≈ÒØ‹∆
(¡≈¬∆.¡≈¬∆.‡∆.) ÓÁ≈√ «Ú⁄ ¡≈͉∆ Óª
Á∂ √ßÿÙ ˘ ÓÀ∫ «‹ßÈ≈ ˛≈È∆ È≈Ò Âæ«’¡≈
˛, ¿πÈ∆ ‘∆ Ï∂Ú√∆ È≈Ò ÓÀ∫ «¬√ ¡Ω ˘
‡π‡
æ Á∂ ¡Â∂ «Ï÷Á∂ ‘ج∂ Ú∆ Á∂«÷¡≈ ˛, ‹Ø
ÓÀ˘ Ï‘π «Í¡≈∆ ˛Õ √»⁄∆Á˜ ‹≈ª√»⁄∆Á˜ ’Ï∆«Ò¡ª/‘Ø «Í¤Û∂ Ú◊ª Á∂
ÎÀ’Ò‡∆ ÓÀ∫Ïª Á∆ √≈‚∂ ¡≈¬∆.¡≈¬∆.‡∆./
«¬ß‚∆¡È «¬ß√‡∆«⁄¿»‡√ ¡≈Î ÓÀÈ‹
∂ ÓÀ∫‡ ¡Â∂
Ô»È∆Ú«√‡∆¡ª «Ú⁄ ȪÓ≈Â ÈπÓ≈«¬ßÁ◊∆
«¬√ ‹≈ÂÍ≈Â∆ «ÚÂ’∂ ˘ ‘Ø ˜Ϫ Á∂
«ÁßÁ∆ ˛, «’™«’ «¬√ Â∑ª Á∂ «Í¤Ø’Ûª
ÂØ∫ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ «¬’
¡À√∆ √‘≈«¬Â≈ Á∂‰ Ú≈Ò≈ Ì≈¬∆⁄≈≈ Ú∆
È√∆Ï È‘∆∫ ‘πÁ
ß ≈, ‹Ø ¿πȪ∑ Á∆¡ª ÓπÙ’Òª
˘ √π‰ √’∂ ‹ª ¿πȪ∑ ˘ √Ò≈‘ Á∂ √’∂Õ
Ï≈z‘Ó‰Ú≈Á∆ ÍzÎ
Ø √
À ª Á∂ «¬ß‡«Ú¿»
ÍÀÈÒ ¡æ◊∂, «‹È∑ª Á≈ ÁØ÷∆͉ «¬’
Î≈«¬«ß◊ √π’¡À‚ Á∆ Ô≈Á «ÁÚ≈ «ÁßÁ≈
˛, «¬’ «Ú«Á¡≈Ê∆/«Ú«Á¡≈ʉ
¡≈͉∂ ÏÒÏ»Â∂ «’Ú∂∫ «‡’ √’Á≈ ˛/
√’Á∆ ˛? «¬‘ ÍzÎ
Ø √
À , «‹È∑ª È∂ «¬’ Í≈√∂
‘Ø √’Á≈ ˛ «’ «È¿»’Ò∆¡ ÌΩ«Â’«Ú«◊¡≈È «Ú⁄ Óπ‘≈ ‘≈√Ò ’ Ò¬∆
‘ØÚ∂, Ò∂«’È Á»‹∂ Í≈√∂ ¡≈͉∂ Ò≈‚Ò∂
‹≈ÂÍ≈Â∆ Âπ¡√
æ Ϫ ˘ «‘æ’ È≈Ò Ò≈¬∆
æ÷Á∂ ‘ÈÕ ¡Â∂ ¿π‘ ¡’≈Á«Ó’ ‹◊Â
«Ú⁄ ‹≈ÂÍ≈Â∆ Á«‘ÙÂÚ≈Á Á∂ Ó√Ò∂ Á∂
Ó«‘˜ «¬’ Í≈√≈ Á∆ ‘∆ ÈπÓ≈«¬ßÁ◊∆
’Á∂ ‘ÈÕ ‹ÁØ∫ ¿πȪ∑ Á≈ Ó∂Ò ¬∂.Ï∆.Ú∆.Í∆.
Ú◊∂ «Í¤≈÷Û∆ «√¡≈√∆ «Ú«Á¡≈Ê∆
◊Ø‘ª È≈Ò ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ ª «¬‘ «¬’
ıÂÈ≈’ ÍæË ”Â∂ ‹≈ Í‘ß⁄
π Á≈ ˛Õ
√≈‚∆¡ª Ô»È∆Ú«√‡∆¡ª ¡≈Ëπ«È’
’ÂÒ◊≈‘ª ω ¸æ’∆¡ª ‘ÈÕ √≈∂ ‘∆ ‘Ø
ÓÀÁ≈È∂-‹ß◊ Á∆ Â∑ª, ¿πµ⁄ «√æ«÷¡≈
√ß√Ê≈Úª Ú∆ ‹≈ÂÍ≈Â∆ «ÚÂ’∂ Á∂ È≈ÒÈ≈Ò ‘Ø ⁄∆˜ª «Ú⁄ Óπ‘≈ ‘≈√Ò ’
¸æ’∆¡ª ‘ÈÕ ¿π‘ «Ú«Á¡≈ʉª ¡Â∂
¡Ω ÎÀ’Ò‡∆ Á∂ «¶◊’ ÙØÙ‰ Ò¬∆
ÏÁÈ≈Ó ‘È, ’‘≈‰∆¡ª ‹Ø ÁÏ≈ «ÁæÂ∆¡ª
‹ªÁ∆¡ª ‘È, ’‘≈‰∆¡ª «‹È∑ª ˘ «ÚØË
’È Ú≈Ò∆¡ª «Ù’≈«¬Â’Â≈Úª Á∆
«’Á≈’πÙ∆ ’È Ò¬∆ ÂØÛ-ÓØÛ’∂ Í∂Ù
’∆Â≈ «Áæ  ≈ ‹ªÁ≈ ˛, ‹Ø ¡≈Ú≈˜
¿π·≈™Á∆¡ª ‘È ¡Â∂ ‹Ø ¡≈͉∂ È≈Ò
ËÓ’∆ ‘∂·, Ó‹Ï»∆ Úæ√ ‹ª ˜ÏÁ√Â∆
√À’√ √ÏßË Ï‰≈¿π‰ Á∂ «’√∂ Ú∆ ÔÂÈ ˘
’≈ÓÔ≈Ï È‘∆∫ ‘؉ «ÁßÁ∆¡ªÕ «‹Ú∂∫ Ø«‘Â
Á∆ ıπÁ’πÙ∆ È∂ ı≈ÓØÙ∆¡ª ˘ ÂØÛÁ∂ ‘ج∂
‹≈ÂÍ≈ Á∆ ’≈ÂÒ ÙÈ≈ı ‹æ◊ ˜≈«‘
’ «ÁæÂ∆ ˛, ¡ÀÈ ¿π√∂ Â∑ª «¬’ «ÁÈ
¡√∆∫ ¿πȪ∑ ¡Ωª Á∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª Ú∆
√π‰ª◊∂, «‹È∑ª ˘ «¬È∑ª ¬∂’ªÂ ‡≈Í»¡ª ÂØ∫
ÓΩ Á∂ √ÓπÁ
ß  Á∂ ‘Ú≈Ò∂ ’ «ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ
¡√∆∫ ˛Á≈Ï≈Á Ô»È∆Ú«√‡∆ Ó≈ÓÒ∂
«Ú⁄ ‹Ø Á∂«÷¡≈ ˛ ¿π‘ ‹≈ÂÍ≈Â∆ Ù∂Ù
z ‡Â≈
¡Â∂ «√¡≈√∆ «ÓÒ∆Ìπ◊ Á≈ ıÂÈ≈’
◊ß„-«⁄Â≈Ú≈ ˛Õ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘
ËÓ’≈¿π‰ ¡Â∂ ÁÏ≈¿π‰ «Ú⁄ ≈‹ÓÙ∆È∆ ¡Â∂ ı≈√ ’’∂ Íπ«Ò√ Â≈’ª
Á∆ Ì»«Ó’≈ ’À∫Í√ª «Ú⁄ ‹Ï Á∂ Íπ≈‰∂
¡Â∂ ¡˜Ó≈¬∂ ‘ج∂ Â∆«’¡ª Ú‹Ø∫ ÍÀ ‹Ó≈
¸æ’∆ ˛Õ ¡≈¬∆.¡≈¬∆.‡∆. ÓÁ≈√ «Ú⁄
¡ßÏ∂‚’ Í∂∆¡≈ √‡æ‚∆ √’Ò Á∆
Ó≈ÈÂ≈ ıÂÓ ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á Á∂ «ÁȪ
«Ú⁄ ÚÁ∆Ë≈∆ ÓÁ-¡Ωª ’À∫Í√ «Ú⁄
‘ ‹◊≈∑ «ÁÈ-≈ Â≈«¬È≈ «‘ßÁ∂ √È
¡Â∂ «¬√Á∂ ◊∂‡ª Á∆ Í«‘∂Á≈∆ ’Á∂ √ÈÕ
(«¬‘ ¯À√Ò≈ ’≈¯∆ «ÚØË ÂØ∫ Ï≈¡Á Ú≈Í√
«Ò¡≈ «◊¡≈ √∆Õ) ‘π ‰ «¬√∂ Â∑ ª
˛Á≈Ï≈Á ’À∫Í√ «Ú⁄ ‘«Ê¡≈ÏßÁ Íπ«Ò√
Á∆ «¬√∂ Â∑ª Ì≈∆ Â≈«¬È≈Â∆ ˛ ¡Â∂ Á¯≈
ADD Á∂ «‘ ’«¯¿» Ò◊≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈
˛Õ
Ø«‘ Âπ√∆∫ ’≈Ò √∂◊≈È Á∆ Â∑ª
«¬’ «Ú«◊¡≈È Ò∂÷’ Ï‰È Á≈ ¡≈͉≈
ıÚ≈Ï «Íæ¤∂ ¤æ‚ ◊¬∂ ‘Ø ¡Â∂ √≈‚∂ ’ØÒ
«√¯ Âπ‘≈‚∂ ÙÏÁ «‘ ◊¬∂ ‘ÈÕ ‘π‰ √≈‚∂
‘ ÙÏÁ «Ú⁄ Âπ‘≈‚∆ ÓΩ Á≈ Ú˜È ˛,
‘ ¡æÊ» «Ú⁄ Âπ‘≈‚≈ ¡Ë»≈ ıÚ≈Ï ˛Õ
¡√∆∫ «Ú√Î؇ ‘؉ Ò¬∆ «Â¡≈-Ï«Â¡≈ ¿π‘ Â≈≈-Óß‚Ò Ï‰ª◊∂, «‹√ Á∆
◊æÒ Âπ√∆∫ ’∆Â∆ ˛, ¿π‘ Óß‚Ò «‹√Á∆
˜πÏ≈È ¿πµÍ ‹≈ÂÍ≈ Á∂ «¬√ ‹≈Ï
ÍzÏßË ˘ √≈Û’∂ √π¡≈‘ ’ Á∂‰ Á∆
Á≈√Â≈È ‘ØÚ∂◊∆Õ «¬√ ÓπÒ’ Á∆ ‘
Ô»È∆Ú«√‡∆ «Ú⁄, ‘ ’≈Ò‹ «Ú⁄, ‘
√’»Ò «Ú⁄, √≈‚∂ ‘ È≈¡∂ «Ú⁄ Âπ‘≈‚∂
√ßÿÙ Á≈ ‹˜Ï≈ ‘ØÚ◊
∂ ≈Õ ‚≈. ¡ßÏ‚
∂ ’
È∂ ‹≈ÂÍ≈ ˘ «¬’ ¡À√≈ ÙÀÂ≈È ’≈
«ÁæÂ≈ √∆, ‹Ø Âπ√∆∫ «‹æË Ú∆ ӻߑ ’Ø
Âπ‘≈‚≈ √Â≈ ’æ‡Á≈ Ș ¡≈™Á≈ ˛
¡Â∂ «‘ßÁπ√Â≈È∆ «√æ«÷¡≈ √ß√Ê≈Úª ‹Ø
¡◊≈‘Ó (Áæ÷‰ «Ú⁄ «√¯ Â∂ «√¯
Ïz≈‘Ó‰ª Á∂ ı≈√ ‘≈ÈπÓ≈ ωÂ Ú≈Ò∂
«Íø‚ «‹È∑ª Á∂ «¬’ «√∂ ”Â∂ «ÙÚ Á≈ ¡Â∂
Á»‹∂ ¿πµÍ «ÚÙ‰»ß Á≈ ÓßÁ ‘πÁ
ß ≈ ˛Õ) ω
¸æ ’ ∆¡ª ‘È ¿π È ∑ ª Á∂ ¡ß Á  √≈‚∆
«‹√Ó≈È∆ ÓΩ‹Á
» ◊∆ «Ú⁄ ‘∆ ‹≈ÂÍ≈ Á∂
Ï∆‹-È≈Ù Á≈ ÍÀˆ≈Ó √ÓØ«¬¡≈ ‘؉≈
⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ¡’≈Á«Ó’ ‹◊ ¿πµÍ
¡≈͉∆ ‘æ’-‹Â≈¬∆ ’È Ú≈Ò∂ «¬’
Á«ÒÂ, «¬’ Ù»Á, «¬’ ¡≈«ÁÚ≈√∆,
«¬’ Ï‘π‹È, «¬’ ¡Ω È≈Ò √≈‘Ó‰≈
‘؉ ”Â∂ ‘∂’ «ÿ‰≈¿π‰∆ ‹≈ÂÍ≈Â∆
Â≈’ ˘ Ê-Ê ’ßω «Á˙, ¿πȪ∑ ˘
«¬‘ ¡«‘√≈√ ‘؉ «Á˙ «’ ¡√∆∫ «¬Ê∂
«¬’ ¡À√∂ ÍzÏË
ß Á≈ ı≈ÂÓ≈ ’È Ò¬∆ ¡≈¬∂
‘ª, ‹Ø √≈˘ ıÂÓ ’È Á∆ Í»∆ Ú≈‘
Ò≈™Á∆ «‘≈ ˛, «’ ¡√∆∫ «¬Ê∂ ¿πȪ∑ ÒØ’ª
Ò¬∆ ‘¿»¡≈ Ï‰È ¡≈¬∂ ‘ª, «‹È∑ª È∂ √≈ÊØ∫
√≈‚∂ ıÚ≈Ï ÷Ø‘‰ Á∆ «‘ßÓ ’∆Â∆ ˛Õ
¿πȪ∑ ˘ «¬√Á≈ ¡«‘√≈√ ‘؉ «Á˙ «’
ÚÀ«Á’ Ôπ◊, Í«ÚæÂ ◊ßʪ Á∆ ◊æÒ ’ßÈ∆∫
Í≈ ÒÀ‰ Ú≈Ò∂ Ù»Á Á∂ ’ßȪ «Ú⁄ «√æ’≈
„≈Ò ’∂ Í≈¿π‰ Á≈ Ôπ◊, Úªfi∂ ’∆Â∂ ◊¬∂
«◊¡≈È ˘ ¡≈͉∆ ˜π Ï ≈È ¿π µ Í
«Ò¡≈¿π‰ Á∆ ˜π¡ ’È Ú≈«Ò¡ª Á∆
˜πÏ≈È Úæ„ Á∂‰ Á≈ Ôπ◊ ’ÁØ∫ Á≈ Ï∆Â
¸æ’≈ ˛Õ ¿π‘ «¬‘ √Ófi ÒÀ‰ «’ ¡√∆∫
Â≈Ò∆Ó ÒÀ‰, √ßÿÙ ’È ¡Â∂ ‹Ê∂ÏÁ
ß
‘؉ Ò¬∆ «¬È∑ª ◊Û∑ª-Óæ·ª ¿πµÍ ‘æÒ≈ ÏØÒ
«ÁæÂ≈ ˛; ¡√∆∫ «¬Ê∂ ÓÈ Ò¬∆ È‘∆∫ ¡≈¬∂,
¡√∆∫ «√æ ÷ ‰ Ò¬∆ ¡≈¬∂ ‘ª, Ò∂ « ’È
‹≈ÂÍ≈ Á∂ ÙÀÂ≈Ȫ ¡Â∂ ¿πȪ∑ Á∂ ’≈«ßÁ∂
«¬‘ ◊æÒ √Ófi ÒÀ‰ «’ ¡√∆∫ «¬Ê∂ ¿πȪ∑
˘ «¬’ ¡À√≈ √Ï’ «√÷≈¿π‰ Ú∆ ¡≈¬∂
‘ª, «‹√ ˘ ¿π‘ ’Á∆ ÌπÒ
æ È‘∆∫ √’‰◊∂Õ
[ؘ≈È≈ Á «‘ßÁ» AI ‹ÈÚ∆ B@AF]
¯Ú∆ B@AF
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
7
ÍzØ: √≈¬∆Ï≈Ï≈ Á∆ «◊zÎÂ≈∆
“¡Í∂ÙÈ ◊∆È ‘≥‡ «ÚØË∆ ‹Ó‘»∆ Î≥‡” ÚÒØ∫ «ÚØË∆ ’ÈÚÀÈÙÈ
´«Ë¡≈‰≈: ““ÍzØÎÀ√ √≈¬∆Ï≈Ï≈
˘ ‹∂Ò∑ «Ú⁄ √≈ÛÈ Á≈ ÓÈØÊ √Óπæ⁄∂
Ïπ æ Ë ∆‹∆Ú∆¡ª, «⁄ß Â ’ª ˘ «¬’
Î≈Ù∆Ú≈Á∆ √ßÁ∂Ù Á∂‰≈ ‘À «’ √Ê≈ÍÂ∆
Á∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ ˘ «¬‘ «È˜≈Ó √«‘‰
È‘∆∫ ’∂◊≈ ¡Â∂ ¡«‹‘∂ ’È ”Â∂ ¿πÈ∑ª
˘ ‹∂Ò∑ª «Ú⁄ √ÛÈ≈ ÍÚ∂◊≈Õ”” «¬‘
«Ú⁄≈ ¡æ ‹ «¬æ Ê ∂ ¡Í∂ Ù È ◊∆È
«ÚØ Ë ∆ ‹Ó‘»  ∆ Îß ‡ ÚÒØ ∫ Íz Ø Î À √ 
√≈¬∆Ï≈Ï≈ ˘ ÁπÏ≈≈ ‹∂Ò∑ Ì∂‹∂ ‹≈‰
¡Â∂ Ò∂÷’≈ ¡πßËÂ∆ ≈¬∂ ˘ ¡Á≈ÒÂ
Á∆ ÂΩ‘∆È Á≈ ÈØ«‡√ ‹≈∆ ’È «ÚπæË
‹Ê∂ Ï ß Á ’∆Â∆ √» Ï ≈ ’ÈÚÀ È ÙÈ ˘
√ßÏØËÈ ’«Á¡ª ÍzØÎÀ√ √≈¬∆Ï≈Ï≈ Á∆
‹∆ÚÈ-√≈ʉ ¬∂.¡Àµ√.Ú√ßÂ≈ È∂ ’‘∂Õ””
’ÈÚÀÈÙÈ Á∂ ÍzË≈È◊∆ Óß‚Ò «Ú⁄
Óπæ÷ ÏπÒ≈«¡ª ÍzØÎÀ√ ◊∆Ò≈È∆, Ú√ßÂ≈
’πÓ≈∆, ÍzØÎÀ√ ‹◊ÓØ‘‰ «√ßÿ Á∂ È≈Ò
Îß ‡ Á∂ ’ÈÚÀ È ÙÈ Íz Ø Î À √  ¬∂ . ’∂ .
ÓÒ∂  ∆, ◊π  Íz ∆  «√ß ÿ ’À È ∂ ‚ ≈ ¡Â∂
ÔÙÍ≈Ò Ù≈ÓÒ √ÈÕ ¡Â∂ ’ÈÚÀÈÙÈ
Á≈ ¡≈◊≈˜ Á«Ò «√⁄ √’≈Ò
Ø«‘ Ú∂Ó»Ò≈ ˘ ÓØÈ Ù˪‹Ò∆ Á∂ ’∂
’∆Â≈ «◊¡≈Õ
Ú√ß Â ≈ ’π Ó ≈∆ È∂ «’‘≈ «’
ÍzØÎÀ√ √≈¬∆Ï≈Ï≈ ˘ ⁄Ø∆ Á∂ «¬Ò˜≈Ó
«‘ ¡Á≈Ò ˘ ◊π ß Ó ≈‘ ’’∂
ÂÒ≈Ù∆ Ú≈߇ ÒÀ’∂ Íπ«Ò√ ¿πÒ‡≈ √≈‚∂
ÿ Á≈ √Ó≈È ⁄Ø∆ ’’∂ ÒÀ ◊¬∆ Â∂
«Î ’πfi Ó‘∆«È¡ª Ï≈¡Á √≈¬∆Ï≈Ï≈
˘ √Â∂ «Úæ ⁄ Ø ∫ ¡◊Ú≈ ’’∂
Ó≈˙Ú≈Á∆¡ª È≈Ò √Ïß Ë Âª Á∂
«¬Ò˜≈Ó Â«‘ ‹∂Ò∑ «Ú⁄ ‚æ’ «ÁæÂ≈
«◊¡≈Õ ÍzØÎÀ√ √≈¬∆Ï≈Ï≈ √Ó∂ √Óπæ⁄∂
«√¡≈√∆ ’À Á ∆¡ª Á∆ «‘≈¬∆ Ò¬∆
‹»fi‰≈ ‹Ó‘»∆ Â≈’ª Á≈ ¡æ‹ √Ì
ÂØ∫ ¡«‘Ó ’ßÓ ˛ «‹√ ÂØ∫ Íπ«Ò√ Á∂
÷؇∂ «¬≈Á∂ ˘ √Ó«fi¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ
’ÈÚÀ È ÙÈ Á∂ Óπ æ ÷ Ú’Â≈ Íz Ø Î À √ 
¡À µ √.¬∂ . ¡≈. ◊∆Ò≈È∆ È∂ Íz Ø Î À √ 
√≈¬∆Ï≈Ï≈ Á∂ √Óπæ⁄∂ Ó≈ÓÒ∂ Á∆ ¯√∆Ò
«Áß « Á¡ª «’‘≈ «’ «¬’ I@¯∆√Á∆
¡Í≈‘‹ ÍzØÎÀ√ ˘ Ï‘π Úæ‚≈ ıÂ≈
ω≈’∂ ¿π√ È≈Ò ≈‹ÂßÂ Á∂ «¬√
Â∑ª Á∂ √¨’ ÂØ∫ √ÍÙ‡ ‘À «’ «¬√
«È¡ª Íz Ï ß Ë ÂØ ∫ «¬È√≈¯ Á∆ ’Ø ¬ ∆
¿π Ó ∆Á È‘∆∫ æ ÷ ∆ ‹≈ √’Á∆Õ
ˆÀ’≈˘È∆ ’≈Ú≈¬∆¡ª Ø’» ’≈˘È
¿πÍ «Ú¡ß◊ ’«Á¡ª ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’
Á¡√Ò «¬‘ ’≈˘È ˆÀ  ’≈˘È∆
’≈Ú≈¬∆¡ª ˘ √π  æ « ÷¡≈ Á∂ ‰ Ò¬∆
’≈˘È ˛ ¡Â∂ «¬√ Â∑ ª Á∂ ∂ ˜≈ÒÓ
’≈˘È Á¡√Ò ‘π ’ Ó≈È ‹Ó≈ª
ÚÒØ∫ ¡≈͉∂ ˆÀ’≈˘È∆ ’≈«¡ª ˘
√πæ«÷¡≈ Á∂‰ Ò¬∆ «Ò¡ªÁ∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ
«‹È∑ ª Á≈ ÓÈØ  Ê «¬È√≈¯ Ò¬∆
¡≈Ú≈˜ Ïπ¶Á ’È Ú≈«Ò¡ª ˘ ‹∂Ò∑ª
«Ú⁄ √≈Û’∂ ıÂÓ ’È≈ ˛Õ
Í≈Ò∆ÓÀ∫‡ ¿πµÍ ‘ÓÒ∂ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Ú⁄
¿πÈ∑ª «‘≈√ «Ú⁄ Ú«‘Ù∆ ÂÙæÁÁ Á∂
¡≈͉∂ «Èæ‹∆ ¡ÈπÌÚ ¡Â∂ ¡¯˜Ò
◊π» ˘ Ϊ√∆ Á∆ «Ó√≈Ò «Áß«Á¡ª ¿πÈ∑ª
«’‘≈ «’ ‹Ó‘»∆¡Â Á∂ Ȫ ‘∂· «¬‘
Î≈Ù∆Ú≈Á∆ ≈‹ ˛ ‹Ø √πæ«÷¡≈ ¡Â∂
Ò≈’≈˘È∆¡Â Á∂ Ȫ ‘∂· «¬È√≈Ȫ
ÂØ∫ «˜ßÁ◊∆ Á≈ ‘æ’ ÷Ø‘ «‘≈ ˛Õ «‹√È∂
I@¯∆√Á∆ ¡Í≈‘‹ Íz Ø Î À √  ˘
«‹√Ó≈È∆ ÂΩ  ”Â∂ ‘Ø  È≈’≈≈ ’
«ÁæÂ≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ ÁØ‘∂ «Ó¡≈ª
Ú≈Ò∆ ¡Á≈ÒÂ∆ Íz ‰ ≈Ò∆ Óπ ‹ «Ó
√≈Ï ‘Ø ¸æ’∂ «‘ßÁ»ÂÚ∆ ’≈ÂÒª ˘ ª
˜Ó≈Ȫ ¡Â∂ ’Ò∆È «⁄懪 Á∂ ‘∆ ˛
Í √Ê≈ÍÂ∆ Á∂ ¡≈ÒØ⁄’ ÏπæË∆‹∆Ú∆¡ª
˘ Ó«‘˜ Í≈ÏßÁ∆ÙπÁ≈ ‹Ê∂ÏßÁ∆¡ª È≈Ò
√ÏßË ‘؉ Á∂ Ùæ’ Á∂ «¬Ò˜≈Ó «Ú⁄
¡‰«ÓæÊ∂ √Ó∂∫ Ò¬∆ ‹∂Ò∑ª «Ú⁄ √≈Û ‘∆
˛Õ «¬√ Â≈È≈Ù≈‘ ÚÂ≈∂ ˘ ¸‰ΩÂ∆
Á∂‰ Ò¬∆ Íø‹≈Ï Á∂ ◊ΩÚÓ¬∆ «Ú√∂
ÂØ ∫ Íz ∂  ‰≈ ÒÀ ∫ «Á¡ª ¿π √ ∂ Â∑ ª Á∂
√ÚÀ « ÚÙÚ≈√ È≈Ò ‹Ó‘»  ∆ √ß ÿ Ù
¿π √ ≈È Á∆ ÒØ Û ˛ «‹Ú∂ ∫ Á∂ Ù Ì◊Â
«¬È’Ò≈Ï∆¡ª È∂ ÏÂ≈ÈÚ∆
Ï√Â∆Ú≈Á ÂØ∫ ¡≈˜≈Á∆ ‘≈√Ò ’È
Ò¬∆ ’∆Â≈ √∆Õ Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ Á∂
Ì≈‰‹≈ Íz Ø Î À √  ‹◊ÓØ ‘ ‰ «√ß ÿ È∂
¡≈͉∂ √ßÏØËÈ «Ú⁄ «’‘≈ ‹≈«¬Á≈Á
˜Ï ’’∂ Á∂ÙÌ◊ª Á∂ Í«Ú≈ª Á∆
¡≈«Ê’Â≈ ˘ √æ ‡ Ó≈È≈ ¡ß ◊ ∂ ˜
Ï√Â∆Ú≈Á ÚÒØ∫ ω≈¬∂ √˜≈ ÍzÏßË Á≈
«‘æ√≈ √∆ «‹√ ˘ ¡≈˜≈Á∆ «ÓÒ‰ ÂØ∫
Ï≈¡Á Ú∆ Á∂√∆ ‘π’Ó≈È ‹Ó≈ ÚÒØ∫
Ï’≈ æ«÷¡≈ «◊¡≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª «’‘≈
«’ ÍzØÎÀ√ √≈¬∆Ï≈Ï≈ Á≈ Í«Ú≈ ¡Â∂
¿πÈ∑ª ¿πµÍ ≈‹’∆ ˜πÒÓ «ÚπæË ÒÛÈ
Ú≈Ò∆ ’Ó∂‡∆ «¬’æÒ∂ È‘∆∫ Íø‹≈Ï Á∂ ÒØ’
Ú∆ ¿πÈ∑ª Á∂ È≈Ò ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª ÓπÒ’
¿πµÍ Óß‚≈ ‘∂ «‘ßÁ»ÂÚ∆ Î≈Ù∆Ú≈Á
Á∂ ıÂ∂ Á∆ ⁄⁄≈ ’«Á¡ª ‘π’Ó≈Ȫ
Á∂ ÒØ’ Ò«‘ª ˘ ¡≈◊» «‘ ’È
Á∂ ÓÈ√» « Ï¡ª ˘ ¡√¯Ò ω≈¿π ‰
Ò¬∆ Ù‘∆Á Ì◊ «√ß ÿ Á∂ ÁØ
È≈¡«¡ª “«¬È’Ò≈Ï «˜ß Á ≈Ï≈Á”,
“√≈Ó≈‹Ú≈Á ÓπÁ≈Ï≈Á” ˘ Ó≈◊ÁÙ’ Ú‹Ø ∫ ÒÀ ‰ ”Â∂ ˜Ø  «Áæ  ≈Õ
’ÀÈ∂‚≈ ÂØ∫ À‚∆’Ò Á∂√∆ Á∂ √ßÍ≈Á’
¡Â∂ Íz«√æË ∂‚∆˙ ‘Ø√‡ ◊πÍz∆ «√ßÿ
È∂ ’À È ∂ ‚ ≈ Â∂ ‘Ø 
Óπ Ò ’ª Á∆ ËÂ∆
¿π µ Í «‘ß Á π √ Â≈È∆
‘’» Ó Â Á∂ ¡≈͉∂
ÒØ’ª ¿πµÍ ˜πÒÓª
¡Â∂ Ï∂«¬È√≈¯∆¡ª
«ÚπæË ¿π·≈¬∆ ‹≈
‘∆ ¡≈Ú≈˜ Ï≈∂
Áæ « √¡≈
¡Â∂
«‘ß Á π √ Â≈È «Ú⁄
ÒÛ∆ ‹≈ ‘∆
ÒÛ≈¬∆ È≈Ò «¬’Óπ æ · Â≈ Íz ◊ ‡≈¬∆Õ
¿πÈ∑ª ÂØ∫ «Œ¬Ò≈Ú≈ ’ÈÚÀÈÙÈ ˘ Î߇
Á∂ ’ÈÚ∆È ‚≈. Í«ÓßÁ, ÍzØÎÀ√
ÓÒ∂  ∆ ¡Â∂ ÔÙÍ≈Ò È∂ Ú∆ √ß Ï Ø Ë È
’∆Â≈Õ ’ÈÚÀ È ÙÈ ÚÒØ ∫ Í∂ Ù ’∆Â∂
¡«‘Ó Ó«Â¡ª «Ú⁄ ÍzØÎÀ√ √≈¬∆Ï≈Ï≈
Â∂ ‘Ø «√¡≈√∆ ’ÀÁ∆¡ª ˘ Âπß «‘≈¡
’È, Ò∂«÷’≈ ¡ßπËÂ∆ ≈¬∂ ˘ «ÁæÂ≈
¡Á≈ÒÂ∆ ÈØ « ‡√ Ú≈Í√ ÒÀ ‰ ,
˛Á≈Ï≈Á
Ô» È ∆Ú«√‡∆
Á∂
«Ú«Á¡≈Ê∆ Ø«‘ Ú∂ÓπÒ≈ Á∆ ıπÁ’πÙ∆
Ò¬∆ «˜ß Ó ∂ Ú ≈ ’∂ ∫ Á∆ Óß Â ∆ Â∂
Ô» È ∆Ú«√‡∆ ¡«Ë’≈∆¡ª ˘ √ıÂ
√˜≈Úª Á∂‰ Á∆ Óß◊ ’∆Â∆ ◊¬∆ ¡Â∂
Íø‹≈Ï «Ú⁄ ÒØ’ √ßÿÙª ˘ ÁÏ≈¿π‰
Ò¬∆ Ï≈ÁÒ √’≈ ÚÒØ∫ ¡Í‰≈¬∂ ‹≈
‘∂ Â≈È≈Ù≈‘ ’≈˘Èª, Ï∂¡ÁÏ∆ √ÏßË∆
Ë≈≈ BIE-¬∂ «Ú⁄ «È‘≈«¬Â ‹≈Ï
√Ø˪ ÊØ͉ ¡Â∂ «¬√ Ò¬∆ ¿πÓ ’ÀÁ
Á∆ √˜≈ «ÈÙ«⁄ ’È ¡Â∂ Ï«·ß‚≈,
´«Ë¡≈‰≈ Â∂ Í«‡¡≈Ò≈
«Ú⁄
Óπ˜≈‘«¡ª ¿πµÍ Í≈ÏßÁ∆ Ò≈¬∂ ‹≈‰
√Ó∂  ‘Ø  ‹≈Ï ’ÁÓª Á∆ «È÷∂ Ë ∆
’∆Â∆ ◊¬∆ «¬‘ ’ÁÓ Ú≈Í√ Ò¬∂ ‹≈‰
Á∆ Óß◊ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ ’ÈÚÀÈÙÈ ÚÒØ∫
Íø‹≈Ï Ì «Ú⁄ ÍzØÎÀ√ √≈¬∆Ï≈Ï≈ Á∆
«‘≈¬∆ ¡Â∂ ¡πßËÂ∆ ≈¬∂ ˘ ‹≈∆ ’∆Â∂
¡Á≈ÒÂ∆ ÈØ«‡√ ˘ Ú≈Í√ ’≈¿π‰
Ò¬∆ ˜ØÁ≈ Óπ«‘ßÓ ⁄Ò≈¿π‰ Á≈ √æÁ≈
«Áæ  ≈ «◊¡≈Õ «¬√ ÓΩ ’ ∂ Íz Ø Î À √ 
¬∂ . ¡À µ √.‹Ø Ù ∆, Íz Ø Î À √  ¡≈.Í∆.
√ÌÚ≈Ò, Íz Ø Î À √  ‹◊ÓØ ‘ ‰ «√ß ÿ
Ó≈ÒÚ≈ ’≈Ò‹, ‚≈. ÁÙÈ Í≈Ò,
‚ÀÓØ’∂«‡’ Ò≈«¬˜ ¡À√Ø√∆¬∂ÙÈ Á∂
’ÈÚ∆È ¡À‚ÚØ’∂‡ ÁÒ‹∆ «√ßÿ,
¡Ω ¡≈◊» √π÷«ÚßÁ ’Ω, ‹Ó‘»∆
¡«Ë’≈ √Ì≈ Á∂ √» Ï ≈¬∆ ¡‘π Á ∂ Á ≈
Ó≈√‡ Â√∂ Ó , ¡À ‚ ÚØ ’ ∂ ‡ ≈‹∆Ú
ÒØ ‘ ‡Ïæ Ë ∆, ϱ ‡ ≈ «√ß ÿ , ¡À ‚ ÚØ ’ ∂ ‡
¡À µ È.’∂ . ‹∆Â, ¡À ‚ ÚØ ’ ∂ ‡ ¡Ó‹∆Â
Ï≈¬∆, ‚≈. Â∂ ‹ Í≈Ò, ‹√Ú∆ Á∆Í,
¡À‚ÚØ’∂‡ ¡≈Â∆ ¡Â∂ ¡À‚ÚØ’∂‡ ¡‹∂
⁄ß ‚ ∆◊Û∑ , ’ÈÒ ‹∂ . ¡À µ √. Ï≈Û,
√Â∆Ù √⁄Á∂Ú≈, ‹√Úß ‹∆÷ ¡Â∂
Î߇ Á∂ √»Ï≈¬∆ ¡≈◊» ’ÓÒ‹∆ ÷øÈ≈,
¡ÓØÒ’ «√ßÿ ¡≈«Á ‘≈˜ √ÈÕ
-Ï»‡≈ «√ßÿ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
¯Ú∆ B@AF
8
Íz◊
Ø À«√Ú ’Ò⁄Ò ¡À√√
Ø ∆¬∂ÙÈ, ’ÀÒ◊∆Á∆ Ó∆«‡≥◊
’ÀÈ∂‚≈ ‘ÀÒÊ «√√‡Ó «Úº⁄ √πË≈ª Á∆ Ó≥◊ ¡Â∂ ¡∞Ë≥Â∆ ≈¬∂ Á≈ √ÓÊÈ ÓÂ≈
’ÀÒ◊∆, (Ó≈. Ì‹È) : Íz◊
Ø À«√Ú
’Ò⁄Ò ¡À √ Ø √ ∆¬∂ Ù È ’À Ò ◊∆ Á∆
‹ÈÚ∆ Ó‘∆È∂ Á∆ Ó∆«‡≥◊ ÁΩ≈È ’ÀÈ‚
∂ ≈
Á∂ ÍÏ«Ò’ ‘ÀÒÊ ’∂¡ «√√‡Ó Ï≈∂
«Ú⁄≈ ⁄⁄≈ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ ’ÀÒ◊∆ Á∂
’Ø√Ø ‘≈Ò «Úº⁄ ‘ج∆ «¬√ Ó∆«‡≥◊ «Úº⁄
ÏπÒ≈«¡ª È∂ «¬√ «√√‡Ó Á∂ Ù∞» ‘؉ Á∂
’≈Ȫ ¡Â∂ ÓΩ‹Á
» ≈ «√√‡Ó «Úº⁄ ÍÀÁ≈
‘Ø ‘∆¡ª ÷≈Ó∆¡ª Ï≈∂ ÷πÒ
º ∑ ’∂ «Ú⁄≈
Í∂Ù ’∆Â∂Õ ÏπÒ≈«¡ª È∂ «’‘≈ «’ ÒßÓ∂
√≥ÿÙ ÂØ∫ Ï≈¡Á «ÓÒ∆¡ª «√‘ ¡Â∂
‘Ø √‘»Òª ˘ ¡≈«Ê’ Ó≥ÁÚ≈Û∂ Á∆
¡≈Û ‘∂· ÒØ’ª ’ØÒ∫Ø ÷Ø«‘¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘À
«‹√ ’’∂ ÒØ’ª ˘ √π⁄Â
∂ ‘؉ Á∆ ÒØÛ
‘ÀÕ
Óπº÷ ÏπÒ≈∂ ¡À√Ø√∆¬∂ÙÈ Á∂ ÍzË≈È
√Ø ‘ È Ó≈È È∂ ÍÏ«Ò’ ‘À Ò Ê ’∂ ¡ 
«√√‡Ó Ù∞» ‘؉ Á∂ ’≈Ȫ Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆
«Ú√Ê≈ «Úº⁄ Í∂Ù ’∆Â∆Õ ¿∞‘Ȫ «¬√
«√√‡Ó ˘ Ù∞» ’È «Úº⁄ Í«‘Ò’ÁÓ∆
Ú≈ˇ∆¡ª ÁØ Ù÷Ù∆¡Âª ÈΩÓÈ ÏÀ«Ê¿±È
¡Â∂ ‡Ω Ó ∆ ‚◊Ò√ Á∆ «˜≥ Á ◊∆ Ï≈∂
‹≈‰’≈∆ «ÁºÂ∆Õ AHI@ ˘ ‡Øª‡Ø «Úº⁄
‹ÈÓ∂ ÈΩÓÈ ÏÀ«Ê¿±È È∂ AIAF «Úº⁄
‚≈’‡∆ Á∆ «‚◊∆ Í≈√ ’∆Â∆Õ ‚≈’‡∆
«’ºÂ∂ ”⁄Ø∫ ÍÀ√∂ ’Ó≈¿∞‰ Á∆ Ò≈Ò√≈ Á∂
¿∞Ò‡ ÒØ’ √∂Ú≈ ’È π⁄∆ ¿∞√ ˘ ⁄∆È
º’ ÒÀ ◊¬∆Õ AIAD Á∆ √≥√≈ ‹≥◊
ÁΩ≈È ‹Í≈È ÚÒØ∫ ⁄∆È ¿∞Í ’∆Â∂ ‘ÓÒ∂
ÁΩ≈È ‹ıÓ∆¡ª ˘ ‚≈’‡∆ √‘»Ò Á∂‰
Á∂ ÈΩÓÈ Á∂ ÎÀ√Ò∂ È∂ ¿∞√ ˘ ⁄∆È Á∆
¡≈Ó ‹ÈÂ≈ Á≈ È≈«¬’ ω≈ «ÁºÂ≈Õ¿∞√
Á∆ «¬√ Ì≈ÚÈ≈ Á∂ √«Â’≈ Ú‹Ø∫ ¿∞√
˘ ⁄∂¡ÓÀÈ Ó≈˙ ÂØ∫ «ÚÙ∂Ù √«Â’≈
«Ó«Ò¡≈ ¡Â∂ ¡º‹ Ú∆ ⁄∆È «Úº⁄ ¿∞√
Á∆ Ô≈Á «Úº⁄ √ÈÓ≈È √Ê≈«Í ’∆Â∂
‘ج∂ ‘ÈÕ ⁄∆È √’≈ È∂ ÈΩÓÈ Á∆ Ô≈Á
ÒØ’ ÓȪ «Úº⁄ Â≈˜≈ º÷‰ Ò¬∆ ÏπºÂ
Ò◊≈¬∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ √z∆ Ó≈È È∂ «¬‘ Ú∆
Áº « √¡≈ «’ AICF «Úº ⁄ ÈΩ  ÓÈ È∂
’«Ó¿±«È√‡ Í≈‡∆ ’ÀÈ‚
∂ ≈ Á≈ ÓÀ∫Ï ω
’∂ ÍÏ«Ò’ ‘ÀÒÊ ’À¡ «√√‡Ó ˘ Ò≈◊»
’È «Úº⁄ Ò≈ «Ó√≈Ò ’≥Ó ’∆Â≈Õ AICI
«Úº⁄ «¬º’ √‹∆ ÁΩ≈È ÷πÈ
» Á≈ ˜«‘
⁄ÛÈ ’’∂ ÈΩÓÈ Á∆ ÓΩ ‘Ø ◊¬∆Õ
‡ΩÓ∆ ‚◊Ò√ Á∆ «˜≥Á◊∆ Ï≈∂ √z∆
Ó≈È È∂ Áº«√¡≈ «’ ’ÀÈ‚
∂ ≈ Á∂ ÍÏ«Ò’
‘ÀÒÊ ’∂¡ «√√‡Ó ȱ≥» ¡ÓÒ∆ »Í «Úº⁄
Ò≈◊» ’È «Úº⁄ «¬√ Á≈ ÔØ◊Á≈È √∆Õ
AI@D «Úº ⁄ √’≈‡ÒÀ ∫ ‚ «Úº ⁄ ‹ÈÓ∂
‚◊Ò√ Á∂ Ó≈Í∂ ¿∞√ ˘ Í≈Á∆ ω≈¿∞‰≈
⁄≈‘∞≥Á∂ √ÈÕ AF √≈Ò Á∆ ¿∞Ó «Úº⁄
‚◊Ò√ Í«Ú≈ È≈ˇ «Ú≥È∆ÍÀµ◊ ¡≈
«◊¡≈ ¡Â∂ ¿∞√ È∂ ÒØ’ √∂Ú≈ ’È Ò¬∆
Í≈Á∆ Ï‰È È≈ÒØ∫ «√¡≈√∆ Ò∆‚ ωÈ
Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’ «Ò¡≈Õ √√’À⁄ÚÈ ÂØ∫
’ÀÈ‚
∂ ≈ ’≈ÓÈÚÀÒÊ ÎÀ‚∂ÙÈ (√∆.√∆.¡ÀÎ.)
Í≈‡∆ Á≈ ¿∞√ ˘ Í«‘Ò≈ ¡ÀÓ.Í∆. ωÈ
Á≈ Ó≈‰ ‘≈√Ò ‘Ø«¬¡≈Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á
«Úº⁄ AIDD «Úº⁄ ¿∞‘ ¿∞µÂ∆ ¡Ó∆’≈
Á∆ Í«‘Ò∆ √Ó≈‹Ú≈Á∆ √’≈ Á≈
Íz∆Ó∆¡ Ï«‰¡≈Õ AIEI «Úº⁄ ¿∞√ È∂
‹ÁØ∫ ¿∞√È∂ ÓÀ‚∆’Ò ÍÒÀÈ Á≈ Íz⁄≈
’È≈ Ù∞» ’∆Â≈ ª «ÚØË «Úº⁄ ‚≈’‡ª
Á∆ ‘ÛÂ≈Ò ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «√¡≈√∆ «ÚØË
Ú∆ ‘Ø«¬¡≈Õ¿∞√ Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ ˘ AIHD
«Úº⁄ «ÒÏÒ √’≈ È∂ ÍÏ«Ò’ ‘ÀÒÊ
’À¡ «√√‡Ó Á∂ »Í «Úº⁄ Ò≈◊» ’’∂
«¬‘ ¡À’‡ Í≈√ ’ «ÁºÂ≈Õ
∂‚∆˙ Àµ‚ ¡ÀÎ.¡ÀÓ. ÂØ∫ «Ù∆ È≈◊
È∂ ÍÏ«Ò’ ‘ÀÒÊ ’∂¡ «√√‡Ó Á∂ ÓΩ‹Á
» ≈
„ª⁄∂ «Úº⁄ Θ»Ò ÷⁄∆ ¡Â∂ «√‘Â
«ÚÌ≈◊ Á∂ ’Ó⁄≈∆¡ª Á∆¡ª Úº‚∆¡ª
ÂÈ÷≈‘ª Ï≈∂ ¡≥’Û∂ Í∂Ù ’∆Â∂Õ¿∞‘Ȫ
«’‘≈ «’ «√‘ «ÚÌ≈◊ «Úº⁄ Á√ ‘˜≈
’Ó⁄≈∆¡ª Á∆¡ª Ó»Ò ÂÈ÷≈‘ª «¬º’
Òº÷ ‚≈Ò √≈Ò≈È≈ ÂØ∫ Ú∆ «‹¡≈Á≈ ‘ÈÕ
¿∞Ȫ Áº«√¡≈ «’ «‚͇∆ «√‘ Ó≥Â∆
Á∆ √≈Ò≈È≈ ÂÈ÷≈‘ ̺ « ¡ª √Ó∂ Â
Òº◊̺◊ √ºÂ Òº÷ ‚≈Ò √≈Ò≈È≈ ‘ÀÕ √z∆
È≈◊ È∂ «’‘≈ «’ ÂÈ÷≈‘ª ¡Â∂ ‘Ø
̺«Â¡ª ¿∞Í Θ»Ò ÷⁄∆ ¿ºÍ ’≈Ï»
Í≈ ’∂ ÒØ’ª ˘ ‘Ø Ú∆ ÚË∆¡≈ «√‘Â
√‘»Òª «ÁºÂ∆¡ª ‹≈ √’Á∆¡ª ‘ÈÕ
◊∞Ï⁄È Ï≈Û È∂ «’‘≈ «’ ’ÀÈ‚
∂ ≈ Á∂
ÍÏ«Ò’ ‘ÀÒÊ ’∂¡ «√√‡Ó «Ú⁄Ò∆¡ª
÷≈Ó∆¡ª Á≈ ‹Ê∂ÏÊ
≥ ’ «ÚØË ’È≈ √Ó∂∫
Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ ‘∆Í≈Ò È∂ «’‘≈ «’ ¡ÒÏ‡≈
√»Ï∂ Á∆ ¡ÀÈ. ‚∆. Í∆. √’≈ È∂ «ÚºÂ∆
⁄π‰Â
Ω ∆¡ª Á∂ Ï≈Ú‹»Á Î≈Ó Ú’ √∂·∆
«Ïº Ò ,Úº ‚ ∂ ÚÍ≈«’ ¡Á≈«¡ª Á∆
≈«¬«Ò‡∆ ¿Í ‡À’√ Á∆ Á A@ Î∆√Á∆
ÂØ∫ ÚË≈ ’∂ AB Î∆√Á∆ ’È ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈
ÿº‡Ø ÿº‡ ÂÈ÷≈‘ AE ‚≈Ò ’È Á∆
Íz«’«¡≈ Ù∞» ’ «ÁºÂ∆ ‘ÀÕ
«¬√ ÂØ∫ Í«‘Òª ∂‚∆˙ √Í≈¬∆√ Á∂
√π‹∆ «√≥ÿ ‚Ø‚ È∂ «’‘≈ «’ ¡≈Ó ÂΩ
Â∂ «¬‘ ÍÛÈ-√π‰È ˘ «ÓÒÁ≈ ‘À «’
¡ºÂÚ≈Á Á≈ ’ج∆ ËÓ È‘∆∫ ‘∞Á
≥ ≈ Í
¡ºÂÚ≈Á∆ √≥◊·È ËÓ Á∂ Ȫ Â∂ ‘∆
ωÁ∂ ‘ÈÕ Úº ÷ -Úº ÷ ËÓª ”⁄Ø ∫ ‘∆
’º‡ÛÂ≈, «Î’Íz√Â∆ ¡Â∂ ¡ºÂÚ≈Á ˘
÷π  ≈’ «ÓÒÁ∆ ‘À Õ Í» ≥ ‹ ∆Í≈Â∆
√≈Ó≈‹Ú≈Á∆ «√√‡Ó ‘∆ «¬√Á≈
Í≈Ò‰‘≈≈ ‘ÀÕ ‹√Ú∆ √‘ØÂ≈ È∂ Ú∆
«Ú⁄≈ Í∂Ù ’∆Â∂Õ Ó≥⁄ √≥⁄≈Ò’ Ó≈√‡
Ì‹È È∂ ’ÀÒ◊∆ ‘≈’√ Î∆Ò‚ ‘≈’∆
¡’≈ÁÓ∆ ÚÒØ∫ √Á∆¡ª Á∆¡ª ¤∞‡
º ∆¡ª
ÁΩ≈È Ò◊≈¬∂ ◊¬∂ Î∆ ‘≈’∆ ’À∫Í Á∆
ÍzÙÙ
≥ ≈ ’«Á¡ª «’‘≈ «’ ¡«‹‘∂ ÔÂȪ
È≈ˇ Ì«Úº÷ Á∆ ÍÈ∆∆ ˘ Â≥Áπ√Â
ω≈¿∞‰ Á∂ ÔÂȪ ˘ ‘Ø Ú∆ ‘∞Ò≈≈
«ÓÒÁ≈ ‘ÀÕ
√≥√≈ Íz«√ºË Ò∂«÷’≈ ¡πËÂ
≥ ∆ ≈¬∂
˘ Óπ≥Ϭ∆ ‘≈¬∆’Ø‡ ÚÒØ∫ ÈØ«‡√ ‹≈∆
’È Á∂ «ÚØË «Úº⁄ «¬º’ ÓÂ≈ Í≈√ ’∆Â≈
«◊¡≈Õ Áº√‰ÔØ◊ ‘À «’ ¡πËÂ
≥ ∆ ≈¬∂ È∂
¡≈¿±‡ Ò∞’
º √≈Ò∂ «Úº⁄ «¬º’ Ò∂÷ ≈‘∆∫
I@ Î∆√Á∆ ¡Í≈‘‹ «ÁºÒ∆ Ô»È∆Ú«√‡∆
Á∂ ÍzØÎÀ√ ‹∆. ¡ÀÈ. √≈¬∆∫ Ï≈Ï≈ ¿∞Í
‹∂Ò∑ «Úº⁄ ‘ج∂ ¡‰ÓÈ∞÷
º ∆ ÂÙÁºÁ «÷Ò≈Î
¡Ú≈˜ ¿∞·≈¬∆ √∆Õ’ÓÒÍz∆ ’Ω Í≥Ë∂ ,
‘È∂’ Ϻˉ∆, ‹√Ú≥ √∂÷∫Ø , «ÙÚ ’∞Ó≈
ÙÓ≈ ¡Â∂ ¡‹≈«¬Ï «√≥ ÿ √∂ ÷ Ø ∫ È∂
’«ÚÂ≈Úª ≈‘∆∫ ‘≈˜∆ Ò◊Ú≈¬∆Õ
Ó≈√‡ Ì‹È È∂ Áº«√¡≈ «’ ÎÚ∆
Ó‘∆È∂ Á∆ Ó∆«‡≥◊ Í«‘Ò∂ ¡ÀÂÚ≈ G
ÎÚ∆ ˘ ’Ø√Ø ‘≈Ò «Ú÷∂ ‘ØÚ◊
∂ ∆Õ √≥Í’
Ò¬∆ Ó≈√‡ Ì‹È (D@C-DEE-DBB@)
ÎØÈ ’ √’Á∂ ‘ØÕ
¯Ú∆ B@AF
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
9
‘≈’√ ’ÒºÏ Á∂ Î∆Ò‚ ‘≈’∆ Í≥ÁÚ≈Û∂ È≈Ò ⁄ºÒ∆ ’ÀÒ◊∆ ”⁄ ⁄ºÒ∆ ‘≈’∆ Á∆ Ò«‘
Î∆Ò‚ ‘≈’∆ ’À∫Í ˘ Ï∂«Ó√≈Ò ‘∞≥◊≈≈, Í≥‹≈Ï ¬∆◊Ò˜ È∂ «‹ºÂ∆ √Á πºÂ Á∆ Ò∆◊, ÏØÂÒ ‚≈¬∆Ú ≈‘∆∫ ¿∞Ó«Û¡≈ ‘≈’∆ «Í¡≈
’ÀÒ◊∆: ’ÀÒ◊∆ ‘≈’√ Î∆Ò‚
‘≈’∆ ¡’≈ÁÓ∆ È∂ «¬º’ Úº÷∂ ¡≥Á≈˜ «Úº⁄
√≈Ò B@AE ˘ ¡Ò«ÚÁ≈ ¡Â∂ √≈Ò
B@AF ˘ ı∞Ù¡≈ÓÁ∆Á ¡≈÷∆Õ ’ÒºÏ È∂
√≈Ò B@AE Á∆¡ª Íz≈ÍÂ∆¡ª Á≈ Ò∂÷≈‹Ø÷≈ ’«Á¡ª «¬º’ ÈÚ∂∫ ‹ØÙ È≈ˇ ÈÚ∂∫
Ú∑∂ ˘ ‹∆ ¡≈«¬¡ª ¡≈«÷¡≈Õ √≈Ò ¡÷∆
«Úº⁄ ’ÒºÏ È∂ Í≥ÁÚ≈Û≈ ÓÈ≈¿∞∫«Á¡ª
√Á πÂ
º Á∆ Ò∆◊, Î∆ ’Ø«⁄≥◊ ’À∫Í ¡Â∂
ÏØÂÒ ‚≈¬∆Ú Ú◊∆¡ª ◊Â∆«ÚË∆¡ª
Á≈ ¡≈ÔØ‹È ’∆Â≈ «◊¡≈ «‹√ ’’∂
’ÀÒ◊∆ Ú≈√∆¡ª Á∂ ÓȪ «Úº⁄ «¬√ ÷∂‚
Ï≈∂ ‹ØÙ «√ı Â∂ Íπ‹
º «◊¡≈
√≈Ò B@AE Á≈ Ò∂ ÷ ≈-‹Ø ÷ ≈ :
’ÀÒ◊∆ ‘≈’√ ’ÒºÏ Á∆ ’Ó≈È ‘∂·
ÒØÍ∫Ø Á≈ Ú∆ ÷≈√ ÔØ◊Á≈È «‘≈Õ
‘≈’√ Íz ∆ Ó∆¡ Ò∆◊ : ÈÚ∂ ∫
«÷‚≈∆¡ª ˘ ‹Ï∂’≈ «÷‚≈∆¡ª È≈ˇ
ÓΩ’≈ Á∂‰ Á∂ Ó’√Á È≈ˇ ’ÒºÏ ÚÒØ∫
√ÈÓ≈È ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬√ Ò∆◊ ˘ √ÎÒ
ω≈¿∞‰ «Úº⁄ ÓÈÚ∆ «◊ºÒ, ÓÈÁ∆Í
Á∆Í», ◊∞Á∆Í ‘ª√, ◊∞Ò≈Ò «◊ºÒ
Ó≈‰»’,∂ √π÷Á∆Í Ì∆Ó Ó≈‰»’,∂ ÓÈÓØ‘È
«√Î ÁØ √≈Ò Í«‘Òª ÷ØÒ∆∑ ‘≈’√ Î∆Ò‚
‘≈’∆ ¡’≈ÁÓ∆ È∂ ÈÂ∆‹∂ Á∂‰∂ Ù∞» ’
«Áº  ∂ ‘ÈÕ ’Ø ⁄ «ÁÒÍ≈Ò «√≥ ÿ Á∆
«Ó‘È √Á’≈ √≈Ò B@AE ÁΩ  ≈È
¡’≈ÁÓ∆ Á∂ ⁄≈ Óπ‚
≥ ∂ ¡ÒÏ‡≈ Á∆ ‡∆Ó
ÚÒØ∫ ÷∂‚∂ «‹√ ‡∆Ó È∂ ’ΩÓ∆ ⁄À∫Í∆¡È«ÙÍ
(¡≥‚-AF) «Úº⁄Ø∫ Â∆‹≈ √Ê≈È Íz≈ÍÂ
’∆Â≈Õ «¬√ ‡∆Ó «Úº⁄ ÷∂‚∂ «ÁÒÁ∆Í
√∆≈, ‘‹Ø Ë≈Ò∆Ú≈Ò, ‹◊Ù∆ ÒßÓ∂∑
¡Â∂ «ÁÒ≈‹ «√ºË» ‘≈’√ ’ÒºÏ Á∂
«÷‚≈∆ ‘ÈÕ ¡’≈ÁÓ∆ Á∆¡ª ÁØ ’∞Û∆¡ª
‘Ò∆È ’Ω ◊∂Ú≈Ò ¡Â∂ «’√Ó ’Ω
Ë≈Ò∆Ú≈Ò ¡ÒÏ‡≈ Á∂ ’À∫Í Ò¬∆ ⁄π‰∆¡ª
◊¬∆¡ªÕ ’ÀÒ◊∆ «¬È‚Ø Ò∆◊ «Úº⁄
√≈√È ’ÒºÏ ÚÒØ∫ ÷∂‚ ‘∆¡ª «√Î «¬‘
ÁØ ’∞Û∆¡ª ‘∆ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈¬∆⁄≈∂ ÂØ∫ ‘ÈÕ
¡’≈ÁÓ∆ Á∆ ‡∆Ó È∂ ¡ÀÏ√ÎØ‚ «Úº⁄ ‘ج∂
‡»È≈ÓÀ∫‡ «Úº⁄∫Ø Á»‹≈ √Ê≈È Íz≈Í ’∆Â≈Õ
«¬√∂ Âª ¡À‚«Ó≥‡È «Úº⁄ ‘ج∂ ‡»ȪÓÀ∫‡ «Úº⁄∫Ø
‘≈’√ ¡’≈ÁÓ∆ Á∆ ‡∆Ó Í«‘Ò∂ √Ê≈È Â∂
‘∆Õ ’ÀÒ◊∆ ‘≈’√ ’ºÍ «Úº⁄∫Ø Ú∆ «¬√
‡∆Ó È∂ Í«‘Ò≈ √Ê≈È Íz≈Í ’∆Â≈Õ √≈≈
√≈Ò Á∆¡ª Íz’
À «‡√ª «Úº⁄ ’Ø⁄ «ÁÒÍ≈Ò
«√≥ÿ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ÓÀÈ‹
∂  ÁÒ‹∆ ’≈’≈
‘≈’√ Íz∆Ó∆¡ Ò∆◊ ‘ √≈Ò «Úº⁄ ÁØ
Ú≈ ’Ú≈¬∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ «¬√ Ò∆◊ «Úº⁄
⁄≈ ‡∆Óª Í≥ ‹ ≈Ï ¬∆◊Ò˜, Í≥ ‹ ≈Ï
Ò≈«¬È˜,Í≥‹≈Ï ÍÀ∫Ê˜ ¡Â∂ Í≥‹≈Ï
‡≈¬∆◊˜ Ì≈◊ ÒÀ∫Á∆¡ª ‘ÈÕ √Á πÂ
º
Á∆ Ò∆◊ Á∂ Î≈¬∆ÈÒ ÓÀ⁄ Î∆Ò‚ ‘≈’∆
Í≥ÁÚ≈Û∂ ÁΩ≈È ‘∆ ’Ú≈¬∂ ◊¬∂Õ Í≥‹≈Ï
‡≈¬∆◊˜ Á∆ ‡∆Ó È∂ ÓÈÓ∆ «√≥ÿ Ì∞Ò
º 
Á∆ ÎØ‡Ø Ú≈ˇ∆¡ª ‹√∆¡ª Í≈ ’∂ ÓÀ⁄
÷∂«‚¡≈Õ «¬√ Ò∆◊ Á∂ Î≈¬∆ÈÒ ÓÀ⁄ «Úº⁄
Í≥‹≈Ï ¬∆◊Ò˜ È∂ Í≥‹≈Ï Ò≈«¬È˜ ȱ»≥
E-D Á∂ Î’ È≈ˇ ‘≈ ’∂ «÷Â≈Ï∆ «‹ºÂ
Íz≈Í ’∆Â∆Õ «¬√ Ò∆◊ «Úº⁄ ◊∞Á∆Í
‘ª√ (C@ ◊Ø ˇ ) «Ï‘Â∆È √’Ø  
Ï«‰¡≈Õ ’Ó‹∆ „∞º‚∆’∂ «Ï‘Â∆È
«÷‚≈∆ Ï«‰¡≈Õ ‘‹Ø Ë≈Ò∆Ú≈Ò ÒØÍ∫Ø
(AF ◊Øˇ) ‹»È∆¡ Ú◊ Á≈ «Ï‘Â∆È
√’Ø «‘≈Õ ◊∞«Ú≥Á «„ÒØ∫ «Ï‘Â∆È
◊ØÒ’∆Í Ï«‰¡≈Õ «¬‘ Ò∆◊ Ì≈Ú∂∫ ÍπÙ
Ú◊ Á∆ √∆ Í «¬º’Ø «¬º’ ’∞Û∆ ‘Ò∆È
’Ω ◊∂Ú≈Ò È∂ ⁄À∫Í∆¡È ‡∆Ó Í≥‹≈Ï
¬∆◊Ò˜ ÚÒØ∫ ÷∂‚‰ Á≈ Ó≈‰ ‘≈√Ò
’∆Â≈ ¡Â∂ Ò∆◊ ÁΩ≈È Í≥‹ ◊ØÒ Ú∆
’∆Â∂Õ ’ÒºÏ ÚÒØ∫ ¿∞√ ˘ «ÚÙ∂Ù ÂΩ ”Â∂
«◊ºÒ Ó≈‰»’∂, ’Ó‹∆ „∞º‚∆’∂, ’≥Ú
͢, «’Í≈Ò «√ºË,» ‹◊‹∆ ‹º◊≈ ÒØÍ∫Ø ,
‹∆ÚÈ Óª◊‡, ‘«Ú≥Á ÷«‘≈, Í«Ó≥Á
Ï≈Û, √π÷Á∆Í ‘ª√, «ÁÒÍ≈Ò ‡∆‡≈,
‹√Ú≥ Ó≈‰»’∂, ‘ÀÍ∆ ÓºÁØ’∂, ◊∞Ó∆Â
‘·±, ‘⁄≥Á ÿºÒ ’Òª, ÓÈÚ∆ ≈ÓÍπ,
◊ØÒ‚∆ Ï≈Û, ‘ÀÍ∆ ‘Ø·∆, ‹º◊∆ Ï∆‘Ò≈,
‘«≥Á ◊∂Ú≈Ò, ’Ó‹∆ ◊⁄≈, ÈØÈ∆
Ë»’؇, √ÚÈ «√≥ÿ, ÿÏ∆ Ë≈Ò∆Ú≈Ò,
¡‹∆ «√≥ÿ ÏÈ≈ˇ≈, Ë∆≈ Í≥ȱ ¡Â∂
ÍÓ‹∆ ÒßÓ∂∑ È∂ Úº‚∆ «˜≥ÓÚ
∂ ≈∆ «ÈÌ≈¬∆Õ
¡≥Í≈«¬«≥◊ Ò¬∆ ˙’ª „∆‚√≈ ¡Â∂
‘«Ú≥ Á  ‘À Í ∆ „∆∫‚√≈ È∂ √∂ Ú ≈Úª
«ÁºÂ∆¡ªÕ
Î∆Ò‚ ‘≈’∆ ’À∫Í : ‘≈’√ Î∆Ò‚
‘≈’∆ ¡’≈ÁÓ∆ ÚÒØ∫ ÈÚ∆∫ «‹√‡∂ÙÈ
˘ ‘∞Ò≈≈ Á∂‰ Ò¬∆ √Á ∞ºÂ Á∆¡ª
¤∞º‡∆¡ª ÁΩ≈È ’Ø«⁄≥◊ ’À∫Í Ò◊≈«¬¡≈
«◊¡≈Õ «¬√ ’À∫Í Á∆ ÷≈√∆¡Â «¬‘ ‘∆
Ϻ«⁄¡ª ÂØ∫ ’ج∆ Ú∆ ÍÀ√≈ Ò¬∂ Î∆Ò‚ ‘≈’∆
Á∂ ◊∞ «√÷≈¬∂ ◊¬∂Õ ’ÀÒ◊∆ «Úº⁄ ¡≈͉∆
«’√Ó Á≈ «¬‘ Í«‘Ò≈ ˜Ï≈ √∆Õ
◊∞Áπ¡≈≈ ÁÙÓ∂Ù ’Ò⁄Ò √À∫‡ «Úº⁄
Ò◊≈¬∂ ◊¬∂ «‹√‡∂ÙÈ ’À∫Í «Úº⁄ ÒØ’
«ÚÙ∂Ù ÂΩ Â∂ Í‘∞⁄
≥ Õ∂ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ’∫Í
À
«Úº⁄ Ù≈ÓÒ AE@ Á∂ ’∆Ï Ïº«⁄¡ª ¡Â∂
Ó≈«Í¡ª È≈ˇ ‹ÀÈ«√√ √À∫‡ «Úº⁄ Ω‰’ª
Òº◊∆¡ª ‘∆¡ªÕ ’ÒºÏ Á∂ √∆È∆¡
«÷‚≈∆¡ª ÚÒØ∫ ÈßÈ∂∑ «÷‚≈∆¡ª ˘ Î∆Ò‚
‘≈’∆ Á∂ Óπ„
º Ò∂ ◊∞ «√÷≈¬∂ ◊¬∂Õ «¬√ ’À∫Í
Á∆ ’≈◊∞˜≈∆ ÂØ∫ Íz≈Ì≈«Ú ‘Ø ’∂ Úº‚∆
«◊‰Â∆ «Úº⁄ Ϻ⁄∂ ͺ’∂ ÂΩ Â∂ ’ÒºÏ ‹∞Û
◊¬∂Õ «ÁÒ Á∂ Ø◊ª Á∂ Ó≈«‘ ‚≈. ¡ÈÓØÒ
«√≥ÿ ’Í» ¡Â∂ ∂‚∆˙ ‘Ø√‡ ‚ÀÈ «√ºË»
’À∫Í «Úº⁄ ‘≈˜∆ Ì ’∂ ’ÒºÏ ÓÀÏª ¡Â∂
ÈÚ∂∫ «÷‚≈∆¡ª Á∆ ‘Ω∫√Ò≈ ¡Î˜≈¬∆
’∆Â∆Õ
¡ÒÏ‡≈ Î∆Ò‚ ‘≈’∆ È≈ˇ √ªfi :
Î∆ Î∆Ò‚ ‘≈’∆ ’À ∫ Í «Úº ⁄ ÈÚ∂ ∫
«÷‚≈∆¡ª Á∆ ‘≈˜∆ Á∂÷ ’∂ ¡ÒÏ‡≈
Î∆Ò‚ ‘≈’∆ Á∂ ¡«Ë’≈∆ Ú∆ ’≈Î∆
¿∞ÂÙ≈«‘ ‘Ø ◊¬∂ ¡Â∂ √≈≈ ¡ÓÒ≈
’Ø«⁄≥◊ ’À∫Í «Úº⁄ ¡≈ ’∂ ‘≈’√ ’ÒºÏ
Á∆ ÓºÁÁ Ò¬∆ ‹∞º‡ «◊¡≈Õ ¡ÒÏ‡≈
Î∆Ò‚ ‘≈’∆ Á∂ ÍzË≈È ÍÀ‚ ˙∆¡È,
‘≈¬∆-ÍÎ≈ÓÀ∫√ ’Ø⁄ Í∆‡, ¡ÒÏ‡≈
’Ø⁄ ÈÀÊÈ ¡Â∂ √Ø‘Ò
∂ ¡ÏÁπÒ
º ≈ «ÚÙ∂Ù ÂΩ
”Â∂ ’À∫Í «Úº⁄ ‘≈˜∆ ÌÁ∂ ‘∂Õ ’À∫Í Á∂
¡≥ «Úº⁄ ¡ÒÏ‡≈ Î∆Ò‚ ‘≈’∆ È∂
¡ÀÒ≈È ’∆Â≈ «’ ¿∞‘ ’ÀÒ◊∆ ‘≈’√
Î∆Ò‚ ‘≈’∆ ¡’≈ÁÓ∆ Á∂ «¬√ ¿∞ÁÓ ÂØ∫
’≈Î∆ ÍzÌ≈«Ú ‘ج∆ ‘ÀÕ ÍÀ‚ È∂ ¡ÀÒ≈È
’∆Â≈ «’ ¿∞‘ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈¬∆⁄≈∂ «Úº⁄
Î∆Ò‚ ‘≈’∆ Á∆¡ª ÈÚ∆¡ª √≥Ì≈ÚÈ≈Úª
ÂÒ≈Ù‰ Ò¬∆ ‘≈’√ ¡’≈ÁÓ∆ ˘ Í»≈
√«‘ÔØ◊ Á∂Ú◊
∂ ∆Õ ¿∞‘Ȫ ¡Í∆Ò ’∆Â∆ «’
¿∞ ‘ ¡ÒÏ‡≈ Î∆Ò‚ ‘≈’∆ È≈ˇ
«‹√‡‚ ‘Ø ’∂ ‘∆ ÷∂‚ ÓÀÁ≈È «Úº⁄
«ÈÂÈÕ «¬√ ÓΩ’∂ ¡ÒÏ‡≈ Î∆Ò‚ ‘≈’∆
Á∂ ¡‘∞Á∂Á≈ª Á≈ ÈÚ∂∫ «÷‚≈∆¡ª Á∂
Ó≈«Í¡ª È≈ˇ «¬º’ »-Ï-» Íz◊
Ω ≈Ó Ú∆
’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ «¬√ Íz◊
Ø ≈Ó «Úº⁄
¡’≈ÁÓ∆ Áπ¡≈≈ √≈Ò B@AF «Úº⁄
¿∞Ò∆’∂ ◊¬∂ Íz◊
Ø ≈Ó Á∆ »Í-∂÷≈ Ó≈«Í¡ª
È≈ˇ √ªfi∆ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ ¡ÒÏ‡≈ Î∆Ò‚
‘≈’∆ Á∂ ÍzË≈È ÍÀ‚ ˙∆¡È, ‘≈’√
¡’≈ÁÓ∆ Á∂ ’Ø⁄ «ÁÒÍ≈Ò «√≥ÿ ¡Â∂
’ÒºÏ Á∂ √∆È∆¡ ÓÀ∫Ï ◊∞Ò≈Ò Ó≈‰»’∂
È∂ Ó≈«Í¡ª È≈ˇ Úº‚ÓπÒ
º ∆ ‹≈‰’≈∆ √ªfi∆
’È ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ’¬∆ √Ú≈Òª Á∂ ‹Ú≈Ï
Ú∆ «ÁºÂÕ∂
ÏØ Â Ò ‚≈¬∆Ú : Î∆Ò‚ ‘≈’∆
Í≥ÁÚ≈Û∂ Á∂ ¡≈÷∆ «ÁÈ ’Ú≈¬∆ ◊¬∆
Î∆Ò‚ ‘≈’∆ ÏØÂÒ ‚≈¬∆Ú ˘ È≈ʬ∆√‡ Á∂ √Óπ⁄
º ∂ Ì≈¬∆⁄≈∂ È∂ ÌÚª ‘∞◊
≥ ≈≈
«ÁºÂ≈Õ ‹ÀÈ«√√ √À∫‡ Á∆ Í≈«’≥◊ ¡Ò≈‡
«Úº⁄ ’Ú≈¬∆ ◊¬∆ «¬√ ‚≈¬∆Ú Ò¬∆
√Ú∂ H Ú‹∂ ÂØ∫ ‘∆ ÷∂‚ ÍzÓ
∂ ∆¡ª È∂ ∆√≈¬∆’Ò ÏØÂÒª Á∂ „∂ Ò◊≈ «ÁºÂÕ∂ ’ÒºÏ
ÓÀ∫Ïª È∂ ÿª ÂØ∫ Ú∆ Ú≈‚∆ Ó≈Â≈ «Úº⁄
ÏØ Â Òª «¬’º · ∆¡ª ’’∂ «¬√ ÏØ Â Ò
‚≈¬∆Ú ˘ √ÎÒ Ï‰≈¿∞‰ «Úº⁄ ’ج∆
’√ Ï≈’∆ È‘∆∫ ¤º ‚ ∆Õ «¬√ ÏØ Â Ò
‚≈¬∆Ú ÂØ∫ «¬’º·∆ ‘ج∆ ≈Ù∆ ’ÒºÏ È∂
ÈÚ∂∫ «÷‚≈∆¡ª ¿∞Í ÷⁄‰ Á≈ ÎÀ√Ò≈
«Ò¡≈ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈¬∆⁄≈∂ «ÓÒ∂ Ï∂«Ó√≈Ò ‘∞≥◊≈∂ ’’∂ ‘∆ «¬√ ÏØÂÒ
‚≈¬∆Ú ÂØ∫ ÁØ ÂØ∫ Ú∆ ÚºË ’≥‡‡∂È ÏØÂÒª
Á∂ «¬’º·∂ ‘جÕ∂ ’ÒºÏ Á∂ «¬√ ¿∞µÁÓ Á≈
Ì≈¬∆⁄≈∂ ÚÒØ∫ «ÁºÂ∂ ÌÚ∂∫ ‘∞≥◊≈∂ Á≈
ÓÀ∫Ïª È∂ Ë≥ÈÚ≈Á ’∆Â≈Õ
ÈÚ∆∫ «‹√‡∂ÙÈ : ‘≈’√ Î∆Ò‚
¡’≈ÁÓ∆ Á≈ Í«‘Ò≈ Í» «Â¡≈ ’È
ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘∞‰ ¡◊Ò∂ ¿∞Ó Ú◊ ¿∞Í
«Ë¡≈È «ÁºÂ≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ ’ÒºÏ È∂
‹ÈÚ∆ Ó‘∆È∂ Ò¬∆ ‘≈Ò Ïπ’
º ’Ú≈ ’∂
Íz’
À «‡√ Á∆ √≈‰∆ ÿث٠’ «ÁºÂ∆ ‘ÀÕ
Î∆Ò‚ ‘≈’∆ Á∆ ÈÚ∆∫ «‹√‡∂ÙÈ ’ÒºÏ
ÚÒØ∫ ⁄ºÒ ‘∆ ‘ÀÕ «¬√ Ï≈∂ ‘Ø ‹≈‰’≈∆
Ò¬∆ ’Ø⁄ «ÁÒÍ≈Ò «√≥ÿ(D@C-FHA@GDI), ÁÒ‹∆ «√≥ÿ ’≈’≈ ÒØÍ∫Ø (D@CFH@-BG@@) ‹ª √π ÷ Ú∆ ◊∂ Ú ≈Ò
(D@C-D@B-@GG@) È≈ˇ √≥Í’ ’
√’Á∂ ‘ÈÕ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
¯Ú∆ B@AF
10
MPP Harinder Malhi celebrates Bill 70: stepping outside the law
Grand Opening of new
Constituency Office Location
On Friday, January 15th,
2016, MPP Harinder Malhi
celebrated the Grand Opening of
her new office location in
Brampton-Springdale. Over 250
people dropped in to tour the
office and wish her well.
The Member of Provincial
Parliament for BramptonSpringdale and her staff can
provide information and
assistance on provincial
government programs and
services such as:
* Office of the Registrar
General (Birth, Marriage and
Death Certificates);
* Family Responsibility
Office (FRO)
* Ontario Disability Support
Program (ODSP)
* Ontario Health Insurance
Plan (OHIP)
*
Ontario
Student
Assistance Plan (OSAP)
* Trillium Drug Plan
* Workplace Safety and
Insurance Board (WSIB) The
new location of her constituency
office is: 10215 Kennedy Road
North, Unit 7, Brampton, L6Z
0C5 Tel: 905-495-8030; Fax:
905-495-1041;
E-mail:
[email protected];
W e b s i t e :
harindermalhi.onmpp.ca The
Office is open for all BramptonSpringdale residents: Monday –
Friday 9 am to 5 pm.
Slyly making dire changes
to social assistance legislation
“to allow a better match between
training and jobs and to facilitate
labour market entry,” Bill 70 is
set to be the worst infringement
upon the Act to Combat Poverty
and Social Exclusion since it
was passed with unanimous
support from Quebec’s National
Assembly in December 2002.
The bill hampers a long history
of civic action in favour of social
assistance
and
income
protection to which the 2002 Act
had contributed in a way that
was just starting to bear its
fruits, both in the government’s
actions and in people’s minds.
If the proposed changes come
into law, they will do major
damage.
This historical perspective
has been lacking in the
disapproval and condemnation
with which the bill has been met.
It is time to refresh our collective
memory.
Since Quebec’s Social Aid
Act was passed in 1969, its
history has been interspersed
with periodical attempts by
governments to dilute the
legislation’s acknowledgement
that there exists a “right to social
aid for all individuals lacking
means of subsistence […]
regardless of the cause of the
need” as well as a “right to
equality before the law for all
persons” — to borrow from the
words used by the minister as
he presented the bill before a
parliamentary committee.
Various
reforms,
each
vigorously denounced and
fought against by large civic
coalitions, have attempted to
establish various forms of
categorizations, modulating the
level of income protection
according to age, supposed
capacity for work, cohabitation
choices, and so on.
There were also attempts to
make accessing the aid
conditional, even to limit it to
forms of forced labour—workfare
policies in which people have to
work in return for their benefits—
combined with penalties for
refusing to enrol in employment
assistance measures. Invariably,
these forms of social control
have helped turn the spotlight
onto the behaviours, supposed
deserving or undeserving, of the
poorest. In the meantime, at the
other end of the income
spectrum, a far richer fraction of
the population has once again
concentrated income for its own
benefit.
This is what it comes
down to, once more, with Bill
70—the difference being that
this time the government is
stepping outside of the Act to
Combat Poverty. This piece of
legislation acknowledges that
people at the bottom of the
pyramid are the first to try to pull
through and affirms the principle
of an untouchable income floor
for social assistance. Let’s take
a closer look.
1997-2010: Civic victories
leading to the end of welfare
penalties and steps towards the
principle of basic needs
coverage in social assistance
We must understand the
context that lead a whole swat
of civic organizations to create
in 1998 the Collectif pour une loi
sur l’élimination de la pauvreté,
an advocacy group demanding
legislation to eliminate poverty.
The aim was specifically to
oppose a social assistance
reform that would have instated
high penalties for beneficiaries if
they refused employment or
enrolment in programs at a time
when there were not even
enough measures and jobs
available. Moreover, the benefits
already left them destitute. The
strategy was to propose
framework legislation as well as
a program that would commit
Quebec society and its political
institutions to a combination of
actions and transformations
that could rid Quebec of poverty
within ten years.
Thanks to two years of
ACCOUNTANT
Corporate & Personal Business
Attends: CRA Audits
and Appeals
SUKHDEV SINGH CPA, CGA
TEL: (905) 793-0909
FAX: (905)-450-2165
10-2084 STEELES AVE EAST,
BRAMPTON, L6T 5A6
EMAIL: [email protected]
¯Ú∆ B@AF
research and consultations
across Quebec, the collective
drafted proposed legislation
(2000) which gained such wide
acceptance in civil society that
it led the government to
introduce a bill to combat
poverty and social exclusion.
Without taking it as far as the
citizens’ proposal, the law,
passed that same year, set the
province’s society and its
political institutions on the right
path to “strive towards a
poverty-free Québec.”
In its preamble, the law
considers that “persons living in
poverty and social exclusion are
the first to act to improve their
situation and that of their
families, and [that] such
improvement is linked to the
social, cultural and economic
development of the entire
community,” an implicit
acknowledgement that the issue
of societal action lies beyond
this initial agreed upon individual
action. It also forcefully
introduces, in section 15, a
“minimum benefit principle, a
threshold below which benefits
cannot be reduced by reason of
the application of administrative
penalties,
setoff
or
a
combination of both.” Three
years later, in 2005, social
assistance legislation was
altered
accordingly:
it
recognized explicitly in section 2
that the first impulse to get out
of poverty lies in the hands of
those living in poverty and put an
end to penalties for refusing
employment or employment
assistance measures.
When it comes to the
amount of benefits, in 2009, the
Centre d’étude sur la pauvreté et
l’exclusion sociale (CEPE,
Centre for the Study of Poverty
and Social Exclusion) proposed
the Market Basket Measure
(MBM) as an indicator to monitor
situations of poverty in terms of
basic needs coverage. That
same year, the Comité
consultatif de lutte contre la
pauvreté et l’exclusion sociale
(CCLPES, Advisory Committee
for the Fight Against Poverty and
Social
Exclusion)
recommended the MBM as
target income for social
assistance. It would eventually
double the basic benefit for an
individual deemed to have no
limitations to employment.
Various
departmental
publications pointed out the
need to adopt social protections
allowing for at least that level of
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
11
coverage, but it didn’t lead to any
consequential improvements.
2015: Back to confusing
right to and obligation to work
and enrol in employment
assistance measures
Bill 70 is compromising this
slow progression toward a more
suitable basic income protection
in the off-putting form of a law
filled with amending provisions
(which affect other laws). It is
therefore
completely
incomprehensible without the
legislation to be amended.
Under the pretence of lifting
young applicants out of a socalled “family welfare culture,”
regulation will force all that apply
for social assistance to join the
Objectif employ program. Even
with the basic benefit
supplement, the amount will
remain below the MBM.
New beneficiaries will have
to conform to the program’s
measures and accept jobs
offered, under penalty of losing
this supplement on their first
strike. They could even lose up
to half their basic social
assistance benefit if they reject
other offers. They might also
have to agree to travel or even
to move within the territory to
meet the alleged labour needs.
The 1998 confusion
between the right and obligation
to work and enrol in
employment
assistance
measures is back. How are we
meant to believe the labour
needs argument when the
CCLPES reminds us that “in
2014, there were 41,700 vacant
positions in Quebec for a total of
340,300 unemployed, i.e. a
position for every 8.2
unemployed persons”? How are
we meant to believe in the need
to
enforce
employment
assistance measures for the
poorest while the associated
budget has been slashed nearly
every year since 2003 and
excellent training programs
offered
by
community
organizations succumbed to this
year’s austerity cuts?
Who benefits from the
confusion?
This manoeuvre meets the
goal of disciplining and coercing
a labour force apprehensive of
income insecurity. The aim is
certainly not to support the
poorest in their efforts to
improve their living conditions
and to acknowledge their full
potential.
The bill comes at a time
when a variety of actors have
recognized the importance of
moving the current social
assistance system toward less
stigmatizing and more universal
forms of income guarantee. This
evolution would be the next step
in the road to a poverty-free
Quebec, along with the need to
adapt the job market to people
rather than the other way
around, as the CCLPES has
advised.
We can also see in this
manoeuvre a diversion that
masks all that is taking place
higher up on the social ladder.
Between 1997 and 2011,
the standard of living of the
richest quintile of the population
increased more than the
equivalent of the net income of
the poorest quintile, while the tax
rate for this richest quintile went
down from 26% to 22%. And
let’s not forget the richest 1%!
The $50 million that will be
saved—thanks to that shrapnel
shell of a legislation that is Bill
70—will cost much more in lost
health. The latter will boost
public dollars reallocated to a
medical profession whose
revenues monopolize an
increasingly large portion of the
funds pooled in public finances,
in the name of collective
solidarity and the “right to
equality before the law for all
persons.”
It begs the question: where
should we be looking on the
social ladder when we talk of a
culture of dependency?
Very cunning on the part of
the government to pull out Bill 70
during collective bargaining
negotiations with public sector
employees, while the usual
allies are busy protecting their
own work conditions and
environments.
But it is incoherent to do so
only a few days after
announcing consultations
toward a new version of the
action plan required by the Act to
Combat Poverty and Social
Exclusion, and in all likelihood
written in a very different hand.
The government is pulling a
fast one. It is backward,
unlawful, pregnant with
consequences, not to mention
antidemocratic: it is simply
astonishing that a change of this
magnitude would go through
mere amending provisions in a
bill that we hadn’t seen coming.
Finally, from the point of
view of those who will be asked
to choose their own brand of
misery in this new set of
constraints, confining them—
allegedly “for their own good”—
to a path desired and managed
by others, it is a gesture that
deprives them of the right to lead
the life one chooses.
Let’s get out of this mess.
Courtesy of Canadian
Centre for Policy Alternatives
Railway Engineer Rakesh got Railway
Ministry "Lal Bhadur Shashtri " Award
Engineer Rakesh Kumar
working as Senior Section
Engineer (Works) Land in
Divisional Railway Manager
Office ,Firozpur has bestowed
Railway Ministry "Lal Bhadur
Shashtri " Award for writing
Technical Book in Hindi on
Railway Land Management i.e.
"Railway Bhumi Parbandan
Karoron kamane Ka Sarot"
(Railway Land Management
:Source of earning crores).This
first prize award in overall India
shall be given by Chairman
Railway Board in Rail Bhawan
on 08.01.2016 on behalf of
Railway Ministry.
Rakesh told that Railway
Land is the biggest asset of
Indian Railways. Railway owned
4.32 lacs hectares of land & is
the second largest owner of
land in the country after the
Defence forces. This is the first
book in Hindi in India on Indian
Railway land management.
This is for ground level staff of
all Departments of railway facing
practical problems in day-to-day
working while dealing with
railway land issues. With the
help of this practical reference
guide ,railway staff can manage
Railway Land more effectively,
protect and utilize it properly
and earn crores of Rs monthly
from the valuable asset land.
This book shall helpful to
hundreds other who are
interested to establish projects
on Railway land and also
Revenues Departments as well
as other World Railways to know
how Indian Railways manages
its land.
Rakesh Kumar is known for
his honesty in the Railways He
thwarted numbers of attempts of
private parties and land mafia
grabbing the railway land in
Firozpur Division. He traced
Railway Land worth Crores of
rupees from old Punjab State
Government Revenue records
He was awarded highest
award of Indian Railways 'Ministry
of Railway National Award' for
outstanding work for protecting
the Railway Land during the year
2009'.
He also won highest
award of Indian Railways
'Ministry of Railway National
Award' for English Essay
Competition (Second Prize) for
the year 2010' on the topic
'PUBLIC,
PRIVATE
PARTNERSHIP OVER INDIAN
RAILWAYS'
He has also got 'General
Manager Group Award' during
the Railway Week 2011
He has also got 'Principal
Chief Engineer Award' on 4
August 2011 at New Delhi
He also got 'Divisional
Railway Manager Awards' for
the year 2002, 2008 ,2009 &
2012' He has also got numbers
of 'Cash Awards'.
Baba Farid Society
Faridkot Awarded "Baba Farid
Award for Honesty of the Year
2011" to Sh. Rakesh Kumar
being Most Honest man. This
includes Rs. 50,000, Citation,
Doshala, Siropa.
Rakesh has already
written total 08 books, out of
which 02 are technical and 03
books regarding Shaheed
Udham Singh,two books
regarding Sahaheed Bhagat
Singh and one book regarding
Gadar Lehar.
Rakesh Kumar,
Phone: 9779232276
[email protected]
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
¯Ú∆ B@AF
12
«⁄º‡∂ «¬È’Ò≈Ï Â∂ ’≈ÍØ‡∂
√À’‡ Á≈ ◊z«‘‰
‘∂ «¬È’Ò≈Ï ÂØ∫ «Íº¤Ø∫ «‹√ Á≈
√Ì ÂØ∫ ÚºË Íz⁄≈ ‘Ø«¬¡≈ ¡Â∂ ‘Ø «‘≈
‘À , ¿∞ ‘ ‘À «⁄º ‡ ≈ «¬È’Ò≈Ï Ì≈Ú
‚∂ ¡ ∆ Î≈«Ó≥ ◊ Õ ‘’» Ó Â È∂ ’¬∆
√≈Òª ÂØ∫ «¬√ ÷∂Â «Úº⁄ √√Â∂ ¡Â∂
¤Ø‡ª Ú≈Ò∂ ’˜∂ Á∂ ’∂ «¬√ ÷∂Â ˘
¿∞ÂÙ≈‘ ’È Á∆ Ï»-Á‘≈¬∆ Í≈¬∆
‘ج∆ ‘ÀÕ Ì≈ «Úº⁄ ÁπºË Á∂ ’≈ØÏ≈
”⁄ ◊∆Ï ¿∞ÂÍ≈Á’ª ÂØ∫ ÒÀ ’∂ Ù«‘ª
’√«Ï¡ª ”⁄ Ú≥‚‰ Ú≈«Ò¡ª Á≈ «¬º’
«ÚÙ≈Ò Â≈‰≈ Ï≈‰≈ ÎÀ«Ò¡≈ ‘Ø«¬¡≈
‘ÀÕ Á∂Ù Ì «Úº⁄ GE ¯∆√Á∆ ◊≈Úª
¡Â∂ HE ¯∆√Á∆ Óºfiª Á∆ Ó≈Ò’∆ ¡‹∂
Ú∆ ¤Ø ‡ ∂ ÿ∂ Ò » ¿∞  Í≈Á’ª ’Ø Ò ‘À
«‹Èª ”⁄ «˜¡≈Á≈ ¤Ø‡∂ «’√≈È ¡Â∂
÷∂ ӋÁ» ‘ÈÕ «¬‘ Ë≥Á≈ ¿∞‘Ȫ Á∆
«˜≥Á◊∆ ÂØÈ Ò¬∆ √‘≈¬∆ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ
Í∂ ∫ ‚± ÷∂   ”⁄ ‚∂ ¡ ∆ ∞ ˜ ◊≈ Á≈
√≈ËÈ ‘À ¡Â∂ «ÚÙ∂Ù ’ ’∂ «¬√ ÷∂Â
«Úº ⁄ √Óπ º ⁄ ≈ ˆ∆Ï Í«Ú≈ ¿∞ È ª
«Úº ⁄ Ú∆ ¤Ø ‡ ∂ Ϻ ⁄ ∂ ¡Â∂ ¡Ω  ª Á∆
̱«Ó’≈ ¡«‘Ó ‘ÀÕ √Á∆¡ª ÂØ∫ «¬√ Ë≥Á∂
”⁄ ’Ø Û ª Ì≈Â∆ Ò¬∆ ¡≈͉∆
«˜≥Á◊∆ ÂØÈ Á∂ ¡≈‘ ”⁄ Òº◊∂ ‘ج∂
‘ÈÕ «¬√ ÷∂Â ”⁄ «Í¤Ò∂∂ ÁØ «Â≥È
Á‘≈«’¡ª ”⁄ «√¯ AE ¯∆ √Á∆ ‘∆
Úº‚∂ ‚∂¡∆ Î≈Óª Á∂ «‘º√∂ ¡≈«¬¡≈
‘ÀÕ ÏÀ«’≥◊ Í»≥‹∆ È∂ Úº‚∂ ‚∂¡∆ Î≈Óª
˘ ¿∞  Ù≈‘ ’È «Úº ⁄ ¡«‘Ó
̱«Ó’≈ «ÈÌ≈¬∆ ‘ÀÕ Úº‚∂ ‚∂¡∆ Î≈Óª
Á≈ Áπ º Ë Ú∆ ¡‹∂ º ’ √’≈∆
«È◊≈È∆ ‘∂ · ’≥ Ó ’Á∂ «ÓÒ’
ÍÒª‡ª («Ó√≈Ò Ú‹Ø ∫ Í≥ ‹ ≈Ï ”⁄
Ú∂’≈ ¡Â∂ ‘«¡≈‰∂ ”⁄ Ú∆‡≈ Á∂ Ȫ
‘∂ · ) ‹ªÁ≈ «‘≈ ‘À Õ ‘∞ ‰ º ’ ’∞ º fi
Íz≈¬∆Ú∂‡ ¡Á≈∂ «¬√ ÷∂Â «Úº⁄ Ú∆
¡≈¬∂ √È Í «¬‘Á∂ Ï≈Ú‹» Á «¬√
÷∂   «Úº ⁄ ÈÀ √ Ò∂ , «ÓҒλ ‚ ‹ª
¡ÓπºÒ Ú◊∂ ¡Á≈«¡ª Á∆ Úº‚∆ Í‘∞≥⁄
È‘∆∫ √∆ «‹Ú∂∫ ¡Ó∆’≈ ¡Â∂ Ô»Í ”⁄
‚∂ ¡ ∆ ¿∞ Á ÔØ ◊ ¿∞ µ Â∂ Úº ‚ ∆¡ª
’≈ÍØ؇∆ ’≥ÍÈ∆¡ª Á≈ ’≥‡ØÒ ‘ÀÕ
Ì≈ ¡Â∂ «Ú’≈√Ù∆Ò Á∂ Ù ª «Úº ⁄
¡‹∂ Ú∆ ◊À  ‹Ê∂ Ï ≥ Á ’ ÷∂   Á∆
√Á≈∆ ‘∆ ‘ÀÕ «¬√ ÷∂Â ¿∞µÂ∂ ‘∞‰
‘≈ÏÛ∆ ‘ج∆ ’≈ÍØ∂‡∆ Í»≥‹∆ Á∆ ◊«‘∆
¡º ÷ ‘À Õ «¬√ Í» ≥ ‹ ∆ Á≈ Úº ‚ ∂ ÁÀ ∫ Â
Óπ È ≈¯≈-Ï» , Óπ È ≈¯≈-Ï» ’Á≈ «Î
«‘≈ ‘À Õ ’≈ÍØ  ∂ ‡ Í» ≥ ‹ ∆ «¬√ ÷∂  
«Úº ⁄ ¡≈͉∂ ’≈Ø Ï ≈ Á∂ «Ú√Ê≈
Ò¬∆ ¡≈ ‘∆ ‘À ¡Â∂ ‘’»Ó «ÚÙÚ
ÚÍ≈ √≥√Ê≈ Á∂ √ÓfiΩÂ∂ ¡È∞√≈ ÁπºË
Á∂ «¬√ ÷∂Â ˘ ÓπÈ≈¯≈ ÷Ø Í»≥‹∆ Ò¬∆
Úº ‚ ∆ ͺ Ë  ”Â∂ ÷Ø Ò ‘∆ ‘À Õ «‹√
È≈Ò ’Ø Û ª ’Ø Û ¤Ø ‡ ∂ Áπ º Ë
¿∞ÂÍ≈Á’ª ¡Â∂ Ú≥‚‰ Ú≈«Ò¡ª ¿∞µÂ∂
«¬º’ ÷Â∂ Á∆ ÂÒÚ≈ Ò‡’≈ «ÁºÂ∆
◊¬∆ ‘ÀÕ
’Ω Ó ∆ ‚∂ ¡ ∆ «Ú’≈√ ÏØ  ‚ Á∆
«ÍØ‡ B@AC-AD ÓπÂ≈Ï’ Á∂Ù «Úº⁄
√≈Ò≈È≈ ÁπºË Á≈ ¿∞ÂÍ≈ÁÈ AD ’ØÛ
‡È ÂØ∫ Í≈ ‘Ø «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬‘ ÁπÈ∆¡ª
Á∂ ÁπºË ¿∞ÂÍ≈ÁÈ Á≈ G@ ¯∆√Á∆ ‘À
Ì≈Ú Áπ º Ë ¿∞  Í≈ÁÈ Á∂ ÷∂   «Úº ⁄
Ì≈ ͫ‘Ò∂ ÈßÏ ¿∞µÂ∂ ‘À Í ÁπºË
Á∂ ÚÍ≈ «Úº ⁄ ‹ª Áπ º Ë ÂØ ∫ ω∆¡ª
Ú√ª «‹Ú∂ ∫ Áπ º Ë Á≈ Í≈¿∞ ‚  ‹ª
Óº ÷ ‰, «ÿ˙ ¡≈«Á «Úº ⁄ Ì≈ Á∆
«‘º√∂Á≈∆ Ï∂‘ºÁ Ó≈Ó»Ò∆ ‘ÀÕ «’¿∞∫«’
«¬ºÊ∂ «√¯ Â≈˜≈ ÁπºË Á∆ ÷Í ÚË∂∂
‘À ¡Â∂ Á»√∂ Í≈√∂ ÁπºË Á∆ √È¡Â
Á≈ «Ú’≈√ Ï∂‘ºÁ ͺ¤«Û¡≈ ‘Ø«¬¡≈
‘À Ì≈Ú ÁπºË ˘ √≥Ì≈Ò‰ ¡Â∂ Óº÷‰,
’∆Ó, «ÿ˙ ‹ª √π º ’ ≈ Áπ º Ë «Â¡≈
’È «Úº⁄ ’∞ÙÒÂ≈ ¡Â∂ ÓÙ∆È∆ Á∆
Ï∂‘ºÁ ÿ≈‡ ‘ÀÕ Á»√∂ Í≈√∂ Í»≥‹∆Ú≈Á∆
Á∂Ùª «Úº⁄ ‘≈Ò «¬√ ÂØ∫ ¿∞Ò‡ ‘ÀÕ
«Ó√≈Ò Ò¬∆ «È¿±‹∆ÒÀ∫‚ «‹‘Û≈ ‘
√≈Ò A.B ’ØÛ ‡È ÁπºË ÍÀÁ≈ ’Á≈
‘À , ‘ √≈Ò CE Òº ÷ ‡È Áπ º Ë Á≈
Í≈¿± ‚  Ï≈‘ Ì∂ ‹ Á≈ ‘À Õ «¬√ ”⁄
’ج∆ Ùº’ È‘∆∫ «’ «Ú’√ Á∂Ùª «Úº⁄
ÿº‡ ¡≈Ï≈Á∆ Â∂ ÚË∂∂ ÁπºË ¿∞ÂÍ≈ÁÈ
Á∂ È≈Ò È≈Ò Ó≈√≈‘≈∆ ‘؉ ’ ’∂
«ÁÒ Á∂ Ø ◊ ª Á∆ ÚËÁ∆ √Óº « √¡≈
’≈È ÒØ’ ÁπºË Óº÷‰ ÿº‡ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ
√Ø ÿ∂ Ò » Ï≈˜≈ ”⁄ ÿº ‡ ÷Í È∂ ,
¡Ó∆’≈, Ô»  Í, ¡√‡∂ Ò ∆¡≈,
«È¿±‹∆ÒÀ∫‚ «Úº⁄ ÁπºË Í≈¿±‚ ¡Â∂
Óº÷‰ Á∂ ¡≥Ï≈ Ò≈ ¤º‚∂ ‘ÈÕ ¿∞Ȫ
˘ «¬‘ ÈÙ‡ ’È≈ ÍÀ ∫ Á≈ ‘À Õ «¬‘Ø
’≈È «’ ¿∞ µ ÊØ ∫ Á∆¡ª ‚∂ ¡ ∆
’≥ÍÈ∆¡ª «Úº⁄ Â∆‹∆ ÁπÈ∆¡ª Á∂ Á∂Ùª
Á∆¡ª Ó≥ ‚ ∆¡ª ¿∞ µ Â∂ ¡º ÷ ª «‡’≈¬∆
ÏÀ·∆¡ª ‘ÈÕ
Áπ È ∆¡ª Á∆ Áπ º Ë Á∆ Ó≥ ‚ ∆ ”Â∂
¡º ÷ ª «‡’≈¿∞ ‰ Ú≈Ò∆¡ª Œ«¬‘Ȫ
’≥ Í È∆¡ª È∂ ¡Î∆’È Á∂ Ù ª ˘
Í«‘Òª ‘∆ «ÚÁ∂ Ù ∆ Áπ º Ë Á∂ ¡≈Ô≈Â
¿∞µÂ∂ «ÈÌ ω≈ ¤º«‚¡≈ ‘ÀÕ «‹√
’ ’∂ ¿∞‘ ¡≈͉∂ Á∂Ùª ¡≥Á ÁπºË
Á∂ ¿∞  Í≈ÁÈ ˘ ⁄≥ ◊ ∂  ≈ ¡Â∂ Á∂ Ù
Á∆¡ª √ÚÀ ÒØ Û ª Óπ  ≈Ï’ ¿∞ √ ≈È
«Úº⁄ È≈’≈ÓÔ≈Ï ‘∂Õ «¬‘ ’≈ÍØ∂‡∆
’≥ Í È∆¡ª ’∆ ’Á∆¡ª ‘È-Ï≈˜≈
«Úº⁄ √√Â≈ ÁπºË, «ÿ˙ ‹ª Óº÷‰ √πº‡
’∂ Í«‘Òª ¿∞ √ Á∂ Ù Á∂ √Ê≈È’
¿∞  Í≈Á’ Íz ‰ ≈Ò∆ ¡Â∂ √Ø Â ª ˘
ÈÙ‡ ’Á∆¡ª ‘ÈÕ ÿ∂Ò» ’≈ØÏ≈
˘ ÈÙ‡ ’È Ò¬∆ ‘Ø „≥◊ Â∆’∂
Ú∆ ÚÂÁ∆¡ª ‘È ¡Â∂ ‚∂ ¡ ∆
¿∞ Á ÔØ ◊ «Ú’√ Ú∆ È‘∆ ‘Ø ‰
«Á≥Á∆¡ªÕ «ÚÙ∂Ù ’’∂ ¡√∆∫ Ì≈ Á∆
«¬º’ «Ó√≈Ò Ò¬∆¬∂ «‹ºÊ∂ ¡º√∆«Ú¡ª
”⁄ «Ú⁄ ¡Ó∆’È ◊ª ¡Â∂ ¡Ó∆’È
√≈Ȫ Á≈ √∆ÓÈ ¡≈Ô≈ ’∆Â≈ «◊¡≈
¡Â∂ Íz⁄≈«¡≈ ‹ªÁ≈ «‘≈ «’ ◊≈Úª
Á∆ È√Ò ÚºË ÁπºË «Á≥Á∆ ‘ÀÕ «¬√ ‘ØÛ
”⁄ √Ê≈È’ ◊≈Úª Á∆¡ª È√Òª,
√≈‘∆Ú≈Ò, À µ ‚ «√≥ Ë ∆, ≈·∆,
ÊÍ≈’ ¡Â∂ Óºfiª Á∆¡ª È√Òª
È∆Ò∆ ≈Ú∆, Óπ  ≈, Ó«‘√≈È≈,
˜Î≈Ú≈Á∆ ¡≈«Á «‹Èª ˘ Á∂ √ ∆
È√Òª «’‘≈ ‹ªÁ≈ √∆, ˘ √«‘‹∂
√«‘‹∂ ÷ÂÓ ‘؉ «’È≈∂ ˺’ «ÁºÂ≈
‹ÁØ ∫ «’ «¬‘ Á∂ √ ∆ È√Òª Ì≈Â∆
Ú≈Â≈ÚÈ ¡Â∂ ı∞≈’ ¡≈«Á ͺ÷Ø∫ Ú∆
¡Â∂ Èج∆ ÒßÏ∆ «√‘ ͺ÷Ø∫ Ú∆ «¬‘Ȫ
¡Ó∆’Ȫ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ ÚºË Î≈«¬Á∂Ó≥Á
√È ¡Â∂ Áπ º Ë ¿∞  Í≈ÁÈ «Úº ⁄ Ú∆
√≈‘∆Ú≈Ò «’√Ó Á∆ È√Ò ’ج∆ ÿº‡
È‘∆ √∆Õ «¬‘Ȫ ˘ «Ú’√ ’È
Á∆ ʪ ÊØÛ∆ ¿∞Ó Ú≈Ò∆ ¡Â∂ ÊØÛª
√Óª ÁπºË Á∂‰ Ú≈Ò∆ ÚË∂∂ ÷⁄∆Ò∆¡Ó∆’È ◊ª-˘ ¿∞  Ù≈‘ ’’∂
«¬ºÊØ∫ Á∂ Ú≈«¬Â∆ ÁπºË ¿∞ÂÍ≈ÁÈ Á∆
Íz«’z¡≈ ˘ ÍzÌ≈«Ú ’∆Â≈ «‹√ È≈Ò
ı≈’ ÁÚ≈¬∆¡ª ¡Â∂ ‘Ø ’≈ØÏ≈ Á∆
Ó≥‚∆ «Ú’√ ‘ج∆Õ
«¬‘Ȫ Ï‘∞’ΩÓ∆ ’≈ÍØ∂ÙȪ Á∆
Ó≥ ‚ ∆ ”⁄ ÿ∞ √ ÍÀ ∫ · ¡Â∂ √Á≈∆
√Ê≈Í ’È ¡Â∂ √Ê≈È’
¿∞ÂÍ≈Á’ª ˘ ÈÙ‡ ’È ‹ª ÒªÌ∂
’È Á∆ «¬º’ ‘Ø «Ó√≈Ò Ú∆ ‘ÀÕ ¡º‹
√≈‚∆ √Ø ¬ ∆ «Úº ⁄ «‹‘Û∂ Â∂ Ò
Í’Ú≈È Ò¬∆ ÚÂ∂ ‹≈ ‘∂ ‘È ¿∞‘
«˜¡≈Á≈Â Ï≈‘Ø∫ ‘∆ Ó≥◊Ú≈¬∂ ‹ªÁ∂
‘È ¡Â∂ √≈‚∂ √√Â∂ ¡Â∂ «√‘ÂÓ≥Á
√Ø ∫ Á≈ Â∂ Ò ˘ Ó≈‚È √Ø ¬ ∆ ”⁄Ø ∫
Òº◊̺◊ Ï≈‘ ‘∆ ˺’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈
‘ÀÕ √Ø∫ Á∂ Â∂Ò Á∆ ÚÂØ∫ «Ú∞ºË Íz⁄≈
’∆Â≈ «◊¡≈ √∆ «’ «¬√ «Úº ⁄
¡≈‹∆ÓØÈ(«¬º’ Âª Á∆ fi≈Û∆ Ï∆‹ª
⁄Ø ∫ «È’«Ò¡≈ Â∂ Ò «‹‘Û≈ ÓÈ∞ º ÷ ∆
«√‘ Ҭ∆ ‘≈È∆’≈’ ‘∞≥Á≈ ‘À) Á∆
«ÓÒ≈Ú‡ ‘À ¡Â∂ «¬√ ‘¿± ¬ ∂ È∂
√Ø « ¬¡≈Ï∆È ¡Â∂ Í≈ÓØ « ÒÚ Â∂ Ò
Ó≈’∆‡ Ò¬∆ ≈‘ ͺË≈ ’ «ÁºÂ≈Õ
«¬‘Á∂ È≈Ò ‘∆ √«‘‹∂ √«‘‹∂ √Ø∫ ¡Â∂
«ÂÒª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘Ø √Ê≈È’ Â∂Òª
Ú≈Ò∆¡ª Î√Òª Á∂ ¿∞  Í≈ÁÈ ¿∞ µ Â∂
Î’ «Í¡≈Õ Ó≥‚∆ «Úº⁄ Í»≈ ÓπºÒ È≈
«ÓÒ‰ ’’∂ ¡Â∂ Ó«‘≥◊∆¡ª ‘؉ ’
’∂ «¬‘Ȫ Á∆ ÍÀ Á ≈Ú≈ ‘≈Ù∆¬∂ ”Â∂
⁄Ò∆ ◊¬∆Õ ¡«‹‘∆ Íz⁄≈ Óπ«‘≥Ó Í»∆
ÔØ ‹ È≈Ϻ Ë ‘∞ ≥ Á ∆ ‘À ¡Â∂ «¬√ «Úº ⁄
’≥ Í È∆¡ª Ì≈∆ ’Ó ÷⁄ ’∂
√Ê≈È’ Íz Ô Ø ◊ Ù≈Ò≈Úª ¡Â∂ Íz ⁄ ≈
¬∂‹≥√∆¡ª ˘ Ú∆ ÷∆Á ÒÀ∫Á∆¡ª ‘ÈÕ
Ì≈Ú ¡≈͉∂ ◊À-«Ó¡≈∆ Ó≈Ò Ú∂⁄‰
Ò¬∆ «¬‘ ’≥ÍÈ∆¡ª Ïπ∂ ÂØ∫ Ïπ∂ ’ÁÓ
⁄πº’‰ ÂØ∫ Ú∆ ◊∞∂˜ È‘∆∫ ’Á∆¡ªÕ
¡À √ Ú∂ Ò ∂ ’Ω Ó ªÂ∆ Ó≥ ‚ ∆ ”⁄
Óº÷‰, «ÿ¿∞, χ-¡≈«¬Ò ‹ª ÁπºË
Á∆¡ª ’∆Óª «Úº ⁄ Ì≈∆ «◊≈Ú‡
¡≈¬∆ ‘ÀÕ ¿∞‘ ¡≈͉≈ Ó≈Ò Ì≈Â∆
Ó≥‚∆ ”⁄ ‚≥Í ’È≈ ⁄≈‘∞≥Á∆¡ª ‘ÈÕ
«¬√ Ò¬∆ ÷π º Ò ∆ Ó≥ ‚ ∆ Ú≈Ò∆ È∆Â∆
¿∞‘Ȫ Ò¬∆ Ï‘∞ «˜¡≈Á≈ Ò≈‘∂Ú≥Á∆
‘À Õ Ï∂ Ù ’ ‘≈Ò Á∆ ÿÛ∆ Ì≈Â∆
Ï≈˜≈ «Úº⁄ «¬‘Ȫ Á∂ Á≈÷Ò∂ Ò¬∆
¡≈Ô≈ Ù∞ Ò ’ C@ ¯∆ √Á∆ ÂØ ∫ D@
¯∆ √Á∆ º’ ÚºË «◊¡≈ ‘ÀÕ Á√≥Ï
”⁄ ÈÀ  Ø Ï ∆ ”⁄ ‘Ø ¬ ∆ «ÚÙÚ ÚÍ≈
√≥ ◊ ·È Á∆ Ó∆«‡≥ ◊ «Úº ⁄ Ú∆ «‹º Â
’≈ÍØ؇∆ Í»≥‹∆ Á∆ ‘∆ ‘ج∆ ‘ÀÕ ÷πºÒ∂
ÚÍ≈ √ÓfiΩ  ∂ ¡Â∂ √√Â∂ ¿∞  Í≈Áª
Á≈ ⁄º ’  ÏÛ≈ ‡∂ ‚ ≈ ‘À Õ √√Â∂
¿∞ÂÍ≈Á Ì≈Ú Ó≈Ó»Ò∆ ’∆Ó ¿∞µÂ∂ Á∂Ù
Á∆ Ó≥ ‚ ∆ ”⁄ Ú≈Î Ó≈Ò √π º ‡ ‰ Á≈
√≈¯ ÓÂÒÏ ‘À √≈‚∂ Á∂ Ù Á∆
¿∞ÂÍ≈ÁÈ Íz«’z¡≈ ˘ «√ºË≈ ÍzÌ≈ÚÂ
’È≈Õ ‹∂ Á∂Ù ¡≥Á «’√∂ ⁄∆˜ Á≈
¿∞ÂÍ≈ÁÈ È‘∆∫ ‘Ø «‘≈ ª ¿∞‘Á≈
√√Â≈ ¡≈Ô≈ Î≈«¬Á∂ Ó ≥ Á ‘∞ ≥ Á ≈ ‘À Õ
Í Á∂Ù ”⁄ ‘Ø ‘∂ ¡Â∂ Úº‚∆ Ú√Ø∫ Ò¬∆
Ø ‡ ∆ Ø ˜ ∆ È≈Ò ‹∞ Û ∂ ¿∞  Í≈Á Á≈
√√Â≈ ¡≈Ô≈ ÷ÂÈ≈’ ‘À Õ ÷π º Ò ∂
ÚÍ≈ √ÓfiΩ«Â¡ª È∂ Í«‘Òª ‘∆ ÷≈‰
Í∆‰ Ú≈Ò∂ Â∂ Ò ª Á∆ Ó≥‚∆ ”⁄ «‹Ú∂∫
ÿ∞ º √ ÍÀ ∫ · ’∆Â∆ ‘À ¡Â∂ √Ê≈È’
ÍÀÁ≈Ú≈∆ Íz«’z¡ª ˘ ÂÏ≈‘ ’∆Â≈ ‘ÀÕ
Óº÷‰, χ ¡≈«¬Ò, «ÿ˙ Â∂ ÁπºË Á∂
¡≈Ô≈ È≈Ò «¬‘ √Óπº⁄∂ Á∂Ù Á∂ ‚∂¡∆
Î≈«Ó≥◊ ˘ ÍzÌ≈«Ú ’∂◊∆Õ Á∂Ù ”⁄
«⁄º ‡ ∂ «¬È’Ò≈Ï Á∂ Ò≈¬∂ ‹≈ ‘∂
‘≈’Óª Á∂ È≈¡∂ ‘∂· ¡√Ò «Úº⁄ Í»∂
Ì≈ Á≈ ‚∂¡∆ ÷∂Â Á≈ ’≈ØÏ≈
Ï‘∞’ΩÓ∆ ’≈ÍØ∂‡∆ ÿ≈«‰¡ª ˘ √Ω∫͉
Á∆ ÒßÏ∆ «Â¡≈∆ ‘Ø ‘∆ ‘ÀÕ
«Í¤Ò∂ «ÁÈ∆ Ô»  Í∆ √≥ ÿ È≈Ò
«‹‘Û∂ Ì≈ Á∂ √ÓfiΩÂ∂ ‘ج∂ ‘È, ¿∞Ȫ
”⁄ ‚∂¡∆ Î≈«Ó≥◊ ÷∂Â Ú∆ ‘ÀÕ ‹∂
«ÚÁ∂Ù∆ Í»≥‹∆ Á∆ «¬√ ÷∂Â «Úº⁄ «√ºË∆
ÁıÒ ¡≥Á≈˜∆ ÚºËÁ∆ ‘À ª Ú∂’≈ ¡Â∂
‘«¡≈‰∂ Á≈ Ú∆‡≈ ª ’∆ ◊∞‹≈Â
Á≈ ¡Ó»Ò Ó≈‚Ò Ú∆ «¬√ Í»≥‹∆ Á∆ Ì∂∫‡
⁄Û ‹≈Ú∂ ◊ ≈ «‹√ Á∆ √ÎÒÂ≈ Á∂
ÁÓ◊˜∂ ÓØ Á ∆ Ó≈Á≈ ¡≈ «‘≈ ‘À Õ
‘≈Òª«’ ¡Ó»Ò Á∆ ’≈ÓÔ≈Ï∆ «Íº¤∂ ÓØÁ∆
‘∂·Ò∆ ◊∞‹≈ √’≈ Á∆ «Ó‘Ï≈È∆
È‘∆∫ ‘Ø Ï‘∞ ’∞ºfi ‘ÀÕ ¡Ó»Ò ‘ØÚ∂ ‹ª
Ú∂’≈ «¬‘Á≈ ÒßÓ≈ ⁄ΩÛ≈ ÁπºË «¬’º·≈
’È, ÍzØ√À«√≥◊ ’È, Ó≥‚∆ ’È Á≈
Â≈‰≈Ï≈‰≈ «¬º ’ «ÁÈ ”⁄ È‘∆∫
¿∞√«¡≈Õ «¬√ Á∂ Í∂∫‚± ÷∂Â «Úº⁄ ÎÀÒ∂
˜≈Ò È∂ ¤Ø ‡ ∂ Áπ º Ë ¿∞  Í≈Á’ª ˘
¡≈͉∂ È≈Ò ‹Ø«Û¡≈ ‘À, «‹‘Û∂ ’∞ºfi
Ò∆‡ «¬ºÊØ Âº’ «¬º’-«¬º’ ‹ª ÁØ-ÁØ
Ò∆‡ Áπ º Ë Ú∆ «¬‘Ȫ ’∂ ∫ Áª ˘
√ÍÒ≈¬∆ ’Á∂ √ÈÕ «¬√ Â≈‰∂ Ï≈‰∂
È∂ ÁØË∆¡ª (‹Ø «Í≥‚ª ⁄Ø∫ ÁπºË ⁄π¡≈ ’∂
Ù«‘ª ”⁄ √ÍÒ≈¬∆ ’Á∂ ‘È) ˘
ÍzÌ≈«Ú ˜» ’∆Â≈ Í ÂØ«Û¡≈ È‘∆∫
√∆Õ ‘≈Òª«’ Ú∂’≈, ¡Ó»Ò ‹ª Ú∆‡≈
Ú◊∂ √’≈∆ «È◊≈È∆ ‘∂ · ’≥ Ó
’Á∂ «¬‘Ȫ ¡Á≈«¡ª È∂ Ù«‘ª ”⁄
Áπ º Ë Á∆ Ó≈’∆«‡≥ ◊ Á≈ Ú∆ Í»  ≈
ÈÀµ‡Ú’ ¿∞√≈«¡≈ √∆ ¡Â∂ ÁπºË ÂØ∫
«¬Ò≈Ú≈ Á‘∆∫, Óº ÷ ‰, ¡≈¬∆√’∆Ó
Ú◊∂ ¿∞  Í≈Áª ˘ Ú∆ Ï≈˜≈ ”⁄
«Ò¡ªÁ≈ √∆Õ Ï≈˜≈ ”⁄ ÷ÍÂ’≈ª
’ØÒØ∫ Ú√»Ò∂ ‹ªÁ∂ ÍÀ«√¡ª Á∆ «‘º√∂Á≈∆
Í∂ ∫ ‚± ÷∂   Á∆¡ª Áπ º Ë ¿∞  Í≈Á’
√«‘’≈∆ √≥ÓÂ∆¡ª º’ Ú∆ Í‘∞≥⁄Á∆
√∆Õ «‹‘Û≈ Íπ≈ÂÈ «Èº‹∆ ÁØË∆ ÍzÏ≥Ë
È≈ÒØ∫ «Ï‘Â √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ «¬‘Ø
ÁπºË √«‘’≈∆ √≥ÓÂ∆¡ª √È «‹‘Û∆¡ª
“Áπ º Ë «¬È’Ò≈Ï“ Á∆ ¡Ë≈ ̱ Ó ∆
ω∆¡ª ¡Â∂ «¬Èª È∂ Í∂∫‚± ÷∂Â «Úº⁄
¤Ø ‡ ∂ «’√≈È≈ ¡Â∂ ˜Ó∆È «Ú‘» ‰ ∂
ÂÏ«’¡ª «ÚÙ∂Ù ’ ’∂ Í∂∫‚± Ó‹Á»ª
Á∆ ’Ó˜Ø  ¡≈«Ê’ ‘≈Ò ˘ ’∞ º fi
«Ï‘Â ’È «Úº⁄ ̱«Ó’≈ «ÈÌ≈¬∆
¡Â∂ ¿∞Ȫ ˘ ∞˜◊≈ Ú∆ «ÁºÂ≈Õ ‹ÁØ∫
«¬‘ √ÓfiΩÂ∂ ¡ÓÒ ”⁄ ¡≈¬∂ ‹ª «ÚÙÚ
ÚÍ≈ √≥√Ê≈ Á∂ ÁÏ≈ ‘∂· ÁπºË ¡≈Ô≈Â
Ò¬∆ √≈∆¡ª Ø’ª ÷ÂÓ ’È ¡Â∂
«√ºË∂ «ÚÁ∂Ù∆ «ÈÚ∂Ù Á∂ ¡ÓÒ È∂ ˜Ø
Ϋۡ≈ ª √Ê≈È’ ÁπºË ÍÀÁ≈ ’È
Ú≈Ò≈ √ÚÁ∂Ù∆ Ó≈‚Ò ÷ÂÓ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈
¡Â∂ √«‘‹∂ √«‘‹∂ «ÚÁ∂Ù∆ ÁπºË ¡Â∂
Áπ º Ë ¿∞  Í≈Áª Á∂ √√Â∂ Í È È≈Ò
Ú∂’≈, Ú∆‡≈ ¡Â∂ ¡Ó»Ò Ú◊∂ ¡Á≈∂
ÿ≈‡∂ ⁄Ø∫ ‘∞≥Á∂ ‘ج∂ «Ú’‰ ÚºÒ ÚºË‰◊∂
¡Â∂ È≈Ò ‘∆ ¤Ø‡∂ ÁπºË ¿∞ÂÍ≈Á’≈ Á∆
Í»∆ ÒÛ∆ Ú∆ ÍzÌ≈Ú ‘ØÚ∂◊∆Õ
«¬‘ ÷Â≈ «√¯ Ì≈ Ҭ∆ ‘∆
È‘∆∫ «Ú’≈√ Ù∆Ò Á∂Ùª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈
Í»∆ ÁπÈ∆¡ª ¿∞µÂ∂ Ó≥‚Ò≈ «‘≈ ‘À «’
¤Ø ‡ ∂ Áπ º Ë ¿∞  Í≈Á’ ÂÏ≈‘∆ Úº Ò
ںˉ◊∂Õ ¡√∆∫ Í«‘Òª ‘∆ Áº«√¡≈ √∆
«’ ÁπÈ∆¡ª ”⁄ ÍÀÁ≈ ‘ج∂ ’∞ºÒ ÁπºË Á≈
¡ºË≈ ◊À √≥◊«·Â ÷∂Â «Úº⁄ ‘À ¡Â∂
«Ú’≈√Ù∆Ò Á∂Ùª «Úº⁄ «¬‘ H@ ¯∆√Á∆
Á∆ ¡È∞Í≈ ‘ÀÕ ÁπÈ∆¡ª Á∆¡ª È≈Ó∆◊≈Ó∆ ‚∂¡∆ ’≥ÍÈ∆¡ª «¬√ ‘’∆’Â
ÂØ ∫ Ú≈’¯ ‘ÈÕ ¿∞ ‘ «¬‘ Ú∆
‹≈‰Á∆¡ª ‘È «’ Áπ º Ë Á∂ «¬√
’≈ØÏ≈ ˘ -«‹‘Û≈ ¤Ø‡∂ «È‹∆ ‘ºÊª
ÂØ ∫ ÒÀ ’∂ √«‘’≈∆ Áπ º Ë ¿∞  Í≈Á’
’∂∫Áª º’ ÎÀ«Ò¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘À «’Ú∂∫
ÂØÛÈ≈ ‘ÀÕ «¬√ Ó≥ÂÚ Ò¬∆ ’≥ÍÈ∆¡ª
Á≈ Íz⁄≈ Â≥Â ÷ÍÂ’≈ª Á∂ ÁÚ≈˜∂
º’ ÎÀÒÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ √Ê≈È’ Â≈˜∂ ÁπºË
˘ ¡√π  º « ÷¡Â ¡Â∂ «√‘ Ҭ∆
‘≈È∆’≈’ ’«‘‰ º ’ ‹≈Ú∂ ◊ ≈Õ
«¬‘Á∆ «Ó√≈Ò ◊∆√ «Úº⁄ Á∂÷∆ ‹≈
√’Á∆ ‘À «‹ºÊ∂ ◊∆√ √≥’‡ ÂØ∫ Í«‘Òª
«¬‘Ȫ ’≥ Í È∆¡ª È∂ ¿∞ µ ÊØ ∫ Á∂ Áπ º Ë
¿∞ÂÍ≈ÁÈ ¡Â∂ Ó≥‚∆ Á∂ Â≈‰∂ Ï≈‰∂ ˘
ÂÏ≈‘ ’∆Â≈ ¡Â∂ «Î ¡≈͉≈ Í»≈
Â≈‰≈ Ï≈‰≈ ¿∞ √ ≈ ’∂ ’Ï‹≈ ’
«Ò¡≈Õ ‘∞ ‰ Á∆ ◊∆√ √’≈ ”Â∂
«‹‘Û∂ ÁÏ≈¡ Í≈¬∂ ‹≈ ‘∂ ‘È ¿∞Ȫ
⁄Ø∫ «¬º’ «¬‘ Ú∆ ‘À «’ ÁπºË Á∂ ÍÀ’‡
¿∞µÂ∂ «¬√ Á∂ ÷≈Ï ‘؉ Á∆ «Ó¡≈Á ˘
¯Ú∆ B@AF
ÚË≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂ ª «’ A@@ ¯∆ √Á∆
÷Í Á∆ ◊≥‡∆ ‘Ø ‹≈Ú∂Õ √≈‚∂ Á∂Ù
«Úº⁄ «¬√ Á∆ ˜≈‘≈ «Ó√≈Ò ‘À «’
«ÂÒª Á∆ ÍÀ Á ≈Ú≈ «Ú∞ º Ë «ÚÁ∂ Ù ∆
Ï‘∞’ΩÓ∆ ¡À◊Ø-«Ï‹ÈÀ√ ’≥ÍÈ∆¡ª È∂
Íz⁄≈ ’∆Â≈ «’ «ÂÒª Á≈ ¿∞ÂÍ≈ÁÈ
¡ÀÈ≈ ÍzÌ≈«Ú ‘Ø«¬¡≈ «’ ÒØ’ «¬‘˘
Ï∆‹‰ ÂØ∫ ‘∆ Ó»≥‘ ÓØÛ ◊¬∂Õ √Ø √≈‚∂
√Ê≈È’ ÁπºË Á∂ ’≈ØÏ≈ ”⁄ Òº◊∂ ¤Ø‡∂
’≈Ø Ï ≈∆¡ª(ÁØ Ë ∆¡ª) ¡Â∂ «¬º Ê Ø ∫ Á∂
Ú∂  ’≈, Ú∆‡≈ ¡Â∂ ¡Ó» Ò Ú◊∂
¡Á≈«¡ª Ò¬∆ Ú∆ ¿∞‘Ȫ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂
«‡’ √’‰≈ √π÷∂≈ È‘∆∫ ‘ØÚ∂◊≈Õ ¡√∆∫
‹≈‰Á∂ ‘ª «’ Â≈˜≈ ÁπºË ¤∂Â∆ ı≈Ï
‘Ø ‹ªÁ≈ ‘À ¡Â∂ √≈‚∂ ’ØÒ ¤Ø‡∂ ͺË
”Â∂ ¡«‹‘∆ Â’È∆’ ‘∆ È‘∆∫ «’ ¿∞‘˘
Óº ÷ ‰ ‹ª Áπ º Ë Í≈¿± ‚  ¡≈«Á «Úº ⁄
ÂÏÁ∆Ò ’ Ò¬∆¬∂ Õ ¡≈Ëπ « È’
Â’È∆’ ¿∞µÂ∂ ¿∞Ȫ Á∆ √Á≈∆ ¿∞Ȫ
˘ ÓΩ’∂ Óπ‘º¬∆¡≈ ’Ú≈¬∂◊∆Õ
‘≈Òª «’ Úº‚∆¡ª ÁπºË Á∂ ÚÍ≈
”⁄ Òº ◊ ∆¡ª ’≥ Í È∆¡ª «¬‘ Á≈¡Ú≈
’Á∆¡ª ‘È «’ ¿∞ È ª Á∂ ¡≈¿∞ ‰
È≈Ò ÁπºË ¿∞ÂÍ≈Á’ª Ò¬∆ Ò≈Ì’≈∆
’∆Ó «ÓÒ∂◊∆Õ ¿∞‘ «¬‘ Í«‘Ò∂ ◊∂Û
”⁄ ’È◊∂ Ú∆Õ Í ‘’∆’ ’∆ ‘ØÚ∂◊∆
«¬‘ Ú∆ ‹≈‰Á∂ ‘ªÕ «¬º ’ ª Áπ º Ë
¿∞ÂÍ≈ÁÈ ˘ «¬’º·∂ ’È ¡Â∂ «Î
ÁπºË Á∂ Ó≥‚∆’È Á∂ ÎÀÒ∂ ‘ج∂ Ï≈˜≈
«Úº ⁄ Áπ º Ë Á∆¡ª Ò≈◊ª Á≈ Ú≈Ë≈
«’√ Á∂ «√ ÍÚ∂◊≈?
Í»≥‹∆ Á≈ «¬º’Ø ‡∆⁄≈ ÓπÈ≈¯∂ È≈Ò
«Â‹Ø∆ ÌÈ≈ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ Í«‘Òª «¬‘
’≈ÍØ∂‡∆ Í»≥‹∆ ÷ÍÂ’≈ª ˘ √√Â≈
Áπ º Ë A@ ‹ª AE ÍÀ √ ∂ ¡Â∂ Áπ º Ë
¿∞ÂÍ≈Á’ª ˘ A@ ‹ª AE ÍÀ√∂ ÚºË
’∆Ó Á∂ Ò≈Ò⁄ ”⁄ «◊zΠ”⁄ ÒÀ ’∂
«È‹∆ Áπ º Ë Á∂ ¤Ø ‡ ∂ ’≈Ø Ï ≈Ï ¡Â∂
Â≈‰∂Ï≈‰∂ ˘ ÂÏ≈‘ ’∂◊∆Õ «Î ÏÀ∫«’≥◊
Í»≥‹∆ ≈‘∆∫ ¿∞ÂÍ≈ÁÈ, ÍzØ√À«√≥◊ ¡Â∂
Ï≈˜≈ ˘ ¡≈͉∂ ÍzÌ≈Ú ‘∂· ÒÚ∂◊∆Õ
ÁØË∆¡ª ÂØ∫ ’Ø¡≈Í∂«‡Ú √π√≈«¬‡∆¡ª
≈‘∆∫ ‘∞≥Á≈ ‘Ø«¬¡≈ ÁπºË Á≈ ’≈““ØÏ≈∆
√¯ ’ØÛª ÁØ‘«‰¡ª ‹ª „ØÒª Ú≈Ò∂
ÁØË∆¡ª Á∆ ʪ «◊‰Â∆ Á∆¡ª ‚∂¡∆
’≥ Í È∆¡ª º ’ «√Ó‡ ‹≈Ú∂ ◊ ≈ ¡Â∂
«¬‘ ’≈ÍØ  ∂ ‡ ∆ Í» ≥ ‹ ∆ «¬√ «ÚÙ≈Ò
Ï≈˜≈ Á∂ Â≈‰∂ Ï≈‰∂ ¿∞ µ Â∂ ’Ϙ≈
’È Ò¬∆ Áπ º Ë Á∆ ◊∞ ‰ Úº  ≈ ¡Â∂
«Ó¡≈ Á∂ Ȫ ‘∂· √≥√Á ”⁄ ¡«‹‘∂
’≈˘È Ú∆ Í≈√ ’Ú≈¬∂ ◊ ∆ «‹‘Û∂
«¬‘Ȫ Á≈ ≈‘ √≈¯ ’È ”⁄ √‘≈¬∆
‘Ø‰Õ «¬√ √∂Ú≈ Ò¬∆ ª ÓØÁ∆ √’≈
Í«‘Òª ‘∆ «Â¡≈ ÏÀ·∆ ‘ÀÕ
«¬‘ ‘’∆’ ‘À, ¡Ó∆’≈ «Úº⁄
‘∆ «Í¤Ò∂∂ ⁄≈ Á‘≈«’¡ª «Úº⁄ HH
¯∆ √Á∆ ¤Ø‡∂ ‚∂¡∆ Î≈Ó ÂÏ≈‘ ‘Ø
◊¬∂ ‘È ¡Â∂ «¬√ Á∆ ʪ Úº‚∂ ‚∂¡∆
Î≈Óª È∂ ÒÀ Ò¬∆ ‘À , «‹º Ê ∂ Ì≈Â∆
’≈Ó∂ ‹≈’∂ ◊Ø‘≈ √πº‡Á∂ ‘È ‹ª ⁄≈≈
Í≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ «¬Ú∂∫ ‘∆ ¡‹È‡≈¬∆È≈,
Ï≈˜∆Ò, ¡√‡∂ Ò ∆¡≈, Áº ÷ ‰∆
¡Î∆’≈ √≈∂ Á∂Ùª «Úº⁄ ¤Ø‡∂ ÁπºË Á∂
’≈ØÏ≈∆ ‹ª ‚∂¡∆¡ª Á∆ «◊‰Â∆
ÁØ ¯∆√Á∆ ÂØ∫ A@ Î∆√Á∆ Á∆ √≈Ò≈È≈
Á È≈Ò ÿº‡ ‘∆ ‘ÀÕ «‹√ ÎÂ≈
È≈Ò ¤Ø ‡ ∂ ’≈Ø Ï ≈∆ ¿∞ ‹ Û Á∂ ‘È
¿∞√ÂØ∫ Áπ◊‰∆ ÎÂ≈ È≈Ò Úº‚∆¡ª
’≥ÍÈ∆¡ª Á≈ ’≈ØÏ≈ ÚºËÁ≈ ‘ÀÕ ¤Ø‡∂
¤Ø ‡ ∂ ’≈Ø Ï ≈∆¡ª Ò¬∆ Áπ º Ë Á≈
’≈ØÏ≈ ÿ≈‡∂ Á≈ √ΩÁ≈ ω ‹ªÁ≈ ‘À
¡Â∂ ¿∞‘ «¬√ ÂØ∫ ÂØÏ≈ ’ Á∂ ‘ÈÕ
¤Ø ‡ ∂ ’≈Ø Ï ≈∆¡ª Á∂ Áπ º Ë ˘ ◊À  -
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
13
«Ó¡≈∆ √≈Ï ’È Ò¬∆ Úº‚∂ ‚∂¡∆
Î≈Óª Á∂ ÍÙ» ¡ ª Á∆ ÷π  ≈’ ¡Â∂
ÁÚ≈¬∆¡ª Á∂ √∂ Ú È ≈‘∆∫ Ú∆ Áπ º Ë
Á≈ «¬º ’ «Ó¡≈ √Ê≈Í ’∆Â≈
‹ªÁ≈ ‘À «‹√ ¡º ◊ ∂ ¤Ø ‡ ∂ Áπ º Ë
¿∞ÂÍ≈Á’ª Ò¬∆ ÚºË Ò≈◊ Ú≈Ò∂
Áπ º Ë ˘ √√Â∆ ¿∞ µ Â∂ Ú∂ ⁄ ‰≈ √«‘‹∂
√«‘‹∂ ÏØfiÒ ¡Â∂ ÿ≈‡∂ Á≈ √ΩÁ≈ ω
‹ªÁ≈ ‘À ¡Â∂ ¿∞ ‘ Ï≈‘ ‘Ø ‹ªÁ∂
‘ÈÕ «¬ºÊ∂ «¬‘ È؇ ’È Ú≈Ò≈ ‘À
«’ ÈÀ√Ò∂ ’≥ÍÈ∆ «‹√È∂ Í≥‹≈Ï «Úº⁄
ÓØ◊≈ «Ú÷∂ ÍÒª‡ Ò≈«¬¡≈ ‘À «¬’ºÒ∆
ÁπÈ∆¡ª Á∂ ÁπºË ’≈ØÏ≈ Á≈ Í≥‹ ¯∆
√Á∆ ’≥‡ØÒ ’Á∆ ‘ÀÕ «¬‘ ’≥ÍÈ∆¡ª
«¬º ’ ◊ª ‹ª Óº fi È‘∆∫ Í≈ÒÁ∆¡ª
«‹Ú∂ ∫ ¤Ø ‡ ∆ «’√≈È∆ ˜Ó∆È «Ú‘» ‰ ∂
Ú◊ ‹ª Ó‹Á» Í≈ÒÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘
Úº‚∂ ÁπºË ¿∞ÂÍ≈Á’ª ¡Â∂ ÷ÍÂ’≈ª
Á∂ «Ú⁄’≈ «¬º ’ ’Û∆ ω ’∂
ÓπÈ≈¯≈ ’Ó≈¿∞∫Á∆¡ª ‘ÈÕ
’≥ÍÈ∆¡ª ÁØË∆¡ª ¡Â∂ √≥ÓÂ∆¡ª
ÚÒØ∫ «ÁºÂ∂ ‹≈ ‘∂ Â≈˜∂ ÁπºË Á∆ ʪ
«‹‘Û≈ ÁπºË ÷ÍÂ’≈ª ˘ Óπ‘º¬∆¡≈
’Ú≈¿∞ ‰ ◊∆¡ª ¿∞ ‘ «√‘ ¡Â∂
Ú≈Â≈Ú‰ Á∆ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ Ú∆ ◊À«Ó¡≈∆ ‘∆ È‘∆∫ √◊Ø ∫ ¡«Â
È∞ ’ √≈ÈÁ∂ ‘ ‘Ø Ú ∂ ◊ ≈Õ «Ó√≈Ò Ò¬∆
’≥ Í È∆¡ª Â≈˜∂ Áπ º Ë Á∆ ʪ ¿∞ ‘ ˘
ÍÀ √ ⁄Ø  ≈¬∆‹‚ (√≥ √ Ø Ë ’∂ ) ’’∂
Ú∂⁄Á∆¡ª ‘ÈÕ «‹ºÊ∂ «¬‘ Ó«‘≥◊≈ ‘Ø
‹ªÁ≈ ‘À ¿∞µÊ∂ «¬‘Á∆ ÍØÙ‡’Â≈ Ú∆
‹ªÁ∆ «‘≥Á∆ ‘ÀÕ «¬‘Á∂ Ó«‘≥◊∂ ‘؉
«Íº¤∂ «¬º’ ‘Ø «Ó√≈Ò Ú≈⁄‰∆ ‹»∆
‘ÀÕ √¯Ò ‚∂¡∆ ¡≥ÁØÒÈ «Úº⁄ ¡ÈßÁ
‚∂ ¡ ∆ Ó≈‚Ò Á∆ «Ó√≈Ò «Áº  ∆
‹ªÁ∆ ‘À Õ «‹√ Âª Á∆ Â’È∆’
¡Â∂ √ØË’ È∆Â∆ ¡≈ÈßÁ Ó≈‚Ò «Úº⁄
¡Í‰≈¬∆ ‹ªÁ∆ ‘À ¿∞√ ‘∂· ¡≥«ÂÓ
ÓπºÒ Á≈ Úº‚≈ «‘º√≈, ÍÀ«’≥◊, √≥√ØËÈ
Ì≈Ú Óπ Û √π Ë ≈È, ·ß ‚ ≈ ’È ÂØ ∫
«¬Ò≈Ú≈ ‡ª√ÍØ  ‡, Íz Ï ≥ Ë È,
«¬√«Â‘≈ Ï≈˜∆ ¡Â∂ «Ú’∆ Á∂
’«ÓÙÈ ¡≈«Á «Úº ⁄ Ú∆ ‹ªÁ≈ ‘À Õ
«‹√ Á≈ Ò≈Ì Áπ º Ë ¿∞  Í≈Á’ª ˘
È‘∆ ‘∞≥Á≈Õ «‹‘Û≈ ÁπºË Úº‚∂ √«‘ª
«Úº⁄ D@-E@ ∞ͬ∂ «’ÒØ «Ú’Á≈ ‘À
¿∞ ‘ «√¯ BE-BH ∞ Í ¬∂ «’ÒØ ‘∆
÷∆«Á¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À ¡Â∂ √ØËÈ ¡Â∂
ÓπÛ √ØËÈ «Íº¤Ø∫ «¬√ «Úº⁄Ø∫ ÎÀ‡ ’º„
Ò¬∆ ‹ªÁ∆ ‘À «¬‘ ’«‘’∂ «’ «¬‘
ÓÈ∞º÷∆ √∆ ¡È∞’»Ò «Â¡≈ ’∆Â≈
«◊¡≈ ‘À ª «’ Ò≈Ì’≈∆ ‘∂Õ «¬√
Íz Ø √ À √ «Úº ⁄ «‹‘Û∂ √≈«¬‰ª Á∆
ÚÂØ. ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘À ¿∞Ȫ È≈Ò ÁπºË
Á∂ ÷≈Ï ‘؉ Á∆ «Ó¡≈Á Ï∂Ùº’ ÚºË
‹≈Ú∂ Í ÓÈ∞º÷∆ √∆ ˘ Ïπ∆ Âª
ÍzÌ≈«Ú ’È Ú≈Ò∆ ‘∞≥Á∆ ‘ÀÕ ÓπÈ≈¯∂
Ò¬∆ Í«‘Ò ÓÈ∞º÷ ‹ª ÓÈ∞º÷∆ √∆
È‘∆∫ Ï≈˜≈ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ Í ‹ÁØ∫ ‘∞‰
Úº‚∆¡ª «ÚÙÚ∆ ’≈ÍØ∂‡∆ ’≥ÍÈ∆¡ª
«¬√ ÷∂Â «Úº⁄ ¡≈ ‘∆¡ª ‘È Âª
«¬‘ Í∂∫‚± ÷∂Â Á∆ ¤Ø‡∆ «’√≈È∆ ¡Â∂
˜Ó∆È «Ú‘» ‰ ∂ ¿∞ È ª ÂÏ«’¡ª
«‹‘Ȫ Á≈ ∞ ˜ ◊≈ Á≈ «¬º ’ Ø «¬º ’
√‘≈≈ ‘À ÂØ ∫ «ÏȪ «¬‘ ÚÂ≈≈
√«‘‹∂ √«‘‹∂ Óº Ë Ú◊ Á∂ Áπ º Ë
¿∞  Í≈Á’ª ¿∞ µ Â∂ Ú∆ «Ó¡≈ Á∆
ÂÒÚ≈ Ò‡’≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ Úº‚∂ ‚∂¡∆
Î≈«Ó≥ ◊ ˘ ¿∞  Ù≈‘ ’∂ ◊ ≈Õ
√≈Ó≈‹∆ ’≈ÍØ  ∂ ‡ ∆ Í» ≥ ‹ ∆ Ò¬∆
¡È≈‹, Í≈‰∆, ¿±  ‹≈, «Íº ¤ Ø ∫ Áπ º Ë
¡«‹‘≈ ÷∂   ‘À «‹º Ê ∂ ¿∞ È ª Ò¬∆
ÓπÈ≈¯∂ Ò¬∆ ÚË∂∂ ÓΩ’∂ ‘ÈÕ
Á«Ò Ï◊≈Ú Á∆ ˜ØÙ∆Ò∆ ¡Ú≈˜ -«Í≥‚ fiºÏ Ú≈Ò≈ Ï≥Â
ÁÚ∆ Á«Ú≥Á ’Ω
‹∞fi≈» »‘
˜∞ÒÓ Á∆ ÒÛ∆ È‘∆∫ ‡∞‡
º Á∆ «‹Ú∂∫
˜∞ÒÓ È≈Ò «ÌÛÈ Á∆ ’Ê≈
⁄ÒÁ∆ «‘≥Á∆ ‘À «ÂÚ∂∫
ÓØ’Ò∂ ¡≥Ï ‘∂· Ò«‘Ò‘≈¿∞∫Á∂
÷∂ª Á∆ ı»Ï√»Â∆
¡ÀÚ∫∂ Óπ⁄
º ∆ Á∆ È‘∆∫
È≈‘∆ ¡ÀÚ∫∂ Óπ⁄
º ∆ Á∆ ‘À √≈‚∆ ‹≥◊
˜≈ÒÓ ‚≈„≈ ‘À ÏÛ≈
Â∂ «ÙºÁ Ó∂∆ Ú∆ ÿº‡ È‘∆∫...
«¬‘ √Âª ‘≥«‚¡≈¬∂ ÂØ∫ ‹Ø◊∂ ÚºÒ
˘ ‹ª«Á¡ª ⁄∂Â∂ ¡≈¬∆¡ªÕ ⁄≥‚∆◊Û∑ ÂØ∫
Í«‡¡≈Ò∂ Â’ √Û’ª Á∂ ÁØÚ∂∫ Í≈√∆∫
«Ú’≈√È∞Ó≈ ’ÓÙ∆¡Ò ◊≈‘ «Í¡≈
‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ Í«‡¡≈Ò∂ ÂØ∫ Ï≈‘ √≥◊» √Û’
”Â∂ Á» ¡≈ ’∂ «’Â∂ ÁπÓÒ
∂ Â’ ÎÀÒ∂ ÷∂ª
Á∂ Á∆Á≈ ‘∞Á
≥ ∂ ‘ÈÕ Í≥‹≈Ï ÷∂ª È≈Ò,
ÍÀÒ∆ Ï≥«È¡ª È≈Ò ¡Â∂ ÷∂ª ”⁄ ’≥Ó
’Á∂ «√Û∆ «’Â∆¡ª È≈Ò √Ø∫‘Á≈ ‘ÀÕ
ıÀ! Íπ¤
º Á∂-Íπ¤≈¿∞∫Á∂ ¡√∆∫ «Í≥‚ fiºÏ Á∂
≈‘ ÍÀ∫Á∂ ‘ªÕ Í≥‹≈Ï ”⁄ ˜≈Â-Í≈Â
Ò◊Í◊ ‘ ʪ ‘≈˜ ‘ÀÕ «Í≥‚ª ”⁄ «¬‘
«√Ò«√Ò≈ ◊«‘∂ Â∂ ÍzÂ÷
º ¡≥Á≈˜ «Úº⁄
Ó«‘√»√ ‘∞Á
≥ ≈ ‘ÀÕ Ó√ÒÈ Á«Òª Á∂ ÿ
«Í≥‚ Á∂ Ò«‘≥Á∂ Í≈√∂ ¡Â∂ «ÈÚ≈‰ ÚºÒ
‘؉◊∂Õ Í≥‹≈Ï Á∂ «Í≥‚ª ”⁄ Á«Òª Ú≈Ò∆
¡≈Ï≈Á∆ ˘ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ “«Ú‘Û≈“ ¡≈÷Á∂
‘ÈÕ «Ú‘Û∂ Ú≈Ò∂ Ó؇∂ «‹‘∂ ÂΩ ”Â∂
Ϻ’∆¡ª, √»ª «‹‘∂ ‹≈ÈÚ Í≈ÒÁ∂ ‘È
‹ÁØ∫«’ Ï≈’∆ «Í≥‚ Ú≈Ò∂ Óºfiª, ◊≈Úª
Í≈ÒÁ∂ ‘ÈÕ
’≈‰∆ Ú≥‚ Á∂ «ÁzÙ «¬√ √≈∂ ’∞fi
ÂØ∫ ‘∆ ÍzÂ÷
º ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Á»∫Ø Ó‡ÓÀÒ∂ «‹‘∂
«Áº√Á∂ «Í≥‚ fiºÏ Á∂ Ù∞» ”⁄ ‘∆ Ï≥ «√≥ÿ
Á≈ ÿ Ș ¡≈«¬¡≈Õ ÿ ¿∞ µ Â∂
Òº«◊¡≈ √∆Í∆¡≈¬∆ ¡ÀµÓ¡ÀµÒ Á≈ fi≥‚≈
‘Ú≈ È≈Ò ’ÒØÒª ’Á≈ ‘ÀÕ ¡√∆∫ ¿∞√
Á∂ «Ú‘Û∂ Á∂ ◊∂‡ ”⁄ ÷∂‚ ‘∆¡ª Â∂ Óπ√’≈
‘∆¡ª ’∞Û∆¡ª ’ØÒ∫Ø ÒßÿÕ∂ ’∞Û∆¡ª Ò¬∆
˙Í∂ ÒØ’ª Á∆ «¬√ ÿ ”⁄ ¡≈ÓÁ ¡≈Ó
ÚÂ≈≈ ‘À «’¿∞∫«’ «’ÂØ∫ È≈ «’ÂØ∫
ͺÂ’≈, «¯ÒÓ√≈˜ Â∂ ‘Ø ÒØ’ Ï≥Â
«√≥ÿ ’ØÒ ¡≈¿∞∫Á∂ «‘≥Á∂ ‘ÈÕ Ï≥ «√≥ÿ
ÿ Á∂ Úª‚∂ «Úº⁄ ‹≈¬∆ ”⁄ ÏÀ·≈ √≈‚∆
¿∞‚∆’ ’ «‘≈ ‘ÀÕ ¿∞√ Á∆ º’‰∆ «Úº⁄
√Ú≈◊ ‘ÀÕ ÓÀ˘ Í≥‹≈Ï Á∂ ’≈Ò∂ ÁΩ Ï≈∂
¡Ó‹∆ ϺÏ∆ Á∆ «Ò÷∆ «¬º’ ’‘≈‰∆
⁄∂Â∂ ¡≈¿∞∫Á∆ ‘À «‹√ «Úº⁄ «¬º’ ÷πÒ
º ∂∑ ‚∞Ò
º ∂∑
‹∞º√∂ Ú≈Ò≈ ÈΩ‹Ú≈È ‹≈¬∆ ÒÀ ’∂ Ó≥‹∂
¿∞Â∂ ÏÀ·≈ ‘À Â∂ ¿∞√ Á∂ Úº„∂ ‡∞’
º ∂ «Í≥‚∂ ”⁄Ø∫
Ò‘» «ÂºÍ-«ÂºÍ ʺÒ∂ ⁄Ø¡ «‘≈ ‘ÀÕ Ï≥Â
Á∆¡ª ÁØÚ∫∂ Ï≈‘Úª ¡Â∂ «¬º’ Һ ’º‡∆
‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹»Á ¿∞√ «Úº⁄∫Ø Ó˜Ï»Â Á∂‘
Ú≈Ò∂ Ï∂ÍÚ
z ≈‘ Í≥‹≈Ï∆ Á∂ ÁÙÈ ‘∞Á
≥ ∂ ‘ÈÕ
√∆Í∆¡≈¬∆ ¡ÀµÓ¡ÀµÒ Á∂ √◊Ó
Ú’ Â∂ Ó˜Á» Óπ’Â∆ ÓØ⁄∂ Á∂ ’≈’∞È
Ï≥ «√≥ÿ ˘ ¡≈͉∆ È≈Ï≈Ò◊ Ë∆ ˘
«¬È√≈¯ «ÁÚ≈¿∞‰ Á∂ ÁØÙª ”⁄ ҺªÏ≈‘ª Â∞ÛÚ≈¿∞‰∆¡ª ͬ∆¡ªÕ B@@B
«Úº⁄ ¿∞√ Á∆ Ë∆ È≈Ò √Ó»«‘’ ÏÒ≈Â’≈
‘Ø«¬¡≈Õ Ï≥ «√≥ÿ ÁÒ∂∆ È≈Ò «¬√
ÚË∆’∆ «Ú∞Ë
º Ò«Û¡≈ ¡Â∂ ÁØÙ∆¡ª ˘
√∆÷ª «Íº¤∂ ’≈«¬¡≈Õ «¬√ ÁΩ≈È «Í≥‚
Á∂ ÓØ‘ÂÏª ÂØ∫ ÒÀ ’∂ Í≥⁄≈«¬Â ¡Â∂ ÍπÒ∆√
Á∂ Úº‚∂ ¡«Ë’≈∆¡ª Â’ È∂ ¿∞√ ˘ Á√
Òº÷ ∞ͬ∂ Â’ Á∆ ’Ó ÒÀ ’∂ √ÓfiΩÂ∂ Ò¬∆
ÓÈ≈¿∞‰ Á∆ Ú≈‘ Ò≈¬∆, Í ¿∞‘ ‚«‡¡≈
«‘≈Õ ¿∞√ È∂ ¡≈͉∆ Ë∆ Á∆ ¡√ÓÂ
Á≈ ÓπºÒ È‘∆∫ Úº«‡¡≈Õ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ Í≥‹
‹ÈÚ∆ B@@F Á∆ ≈ ˘ ¿∞ √ ˘
ÈÒ«’¡ª Á∆¡ª ‘ºÊ∆¡ª ¡Â∂ ‡’»¡ª È≈Ò
Úº„-‡∞º’ ’∂ Á» ÷∂ª «Úº⁄ √πº‡ «ÁºÂ≈
«◊¡≈Õ ¿∞√ Á∂ Ú≈√ ÍÂ≈ Òº◊‰ ”Â∂
¿∞√ ˘ ⁄π’
º ’∂ Ó≈È√≈ ‘√ÍÂ≈Ò ÒÀ ◊¬∂Õ
‚≈’‡ª È∂ A@@@ ∞ͬ∂ Ò¬∂ «ÏȪ ¿∞√
˘ ‘ºÊ Ò≈¿∞‰∫Ø Èª‘ ’ «ÁºÂ∆Õ CF ÿ≥‡∂
Ó◊Ø∫ ¿∞√ Á∆ ÓºÒÓ
∑ -ͺ‡∆ ‘ج∆, Í ¿∞Á∫Ø
Â’ ◊À∫◊∆È ÎÀÒ ⁄π’
º ∆ √∆ Â∂ ’≈Ó∂‚
√π÷ÁÙÈ ÈºÂ Á∂ ’≈Ó∂‚ ‹∆ª ’Ω Â∂
‘Ø √≈Ê∆ ¿∞√ ˘ ⁄πº’ ’∂ Í∆‹∆¡≈¬∆
⁄≥‚∆◊Û∑ ÒÀ ¡≈¬∂Õ √Ê≈È’ ͺÂ’≈
’∞√’∂ È‘∆∫Õ Í∆‹∆¡≈¬∆ «Úº⁄ ¿∞√ Á∆¡ª
ÁØÚ∂∫ Ï≈‘Úª Â∂ «¬º’ Һ ’º‡∂ ‹≈‰
(¡Í∂ÙÈ ’È) Ó◊Ø∫ √ºÁ∆ ◊¬∆ ÍzÀ√
’≈ÈÎ≥ √ È≈Ò ‘∆ «¬‘ ˜≈ÒÓ≈È≈
’≈Ú≈¬∆ Ó∆‚∆¡≈ ”⁄ ¡≈ √’∆Õ
¿∞√ Ó◊Ø∫ ÁπÈ∆¡ª Ì «Úº⁄ «¬‘
’ª‚ ⁄«⁄ ‘Ø « ¬¡≈Õ AD ‹Ó‘»  ∆
‹Ê∂ÏÁ
≥ ∆¡ª È∂ ¿∞√ Á∂ ‘º’ «Úº⁄ √≥ÿÙ
’∆Â≈Õ Í≥‹≈Ï Á∂ Úº‚∂ ÍπÒ∆√ ¡«Ë’≈∆¡ª
È∂ «Úº⁄ «Ú⁄≈Ò∂ ÍÀ ’∂ ◊ºÒ «ÈÏ∂ÛÈ Á∂
‘∆Ò∂ ’∆Â∂, Í «¬È√≈¯ Á∂ Â’Í»È
«√∂ Â’ Íπº‹‰≈ «¬√ ’∂√ ”⁄ Ò≈˜Ó∆
√∆ ‹Ø «√∂ Ú∆ ⁄«Û∑¡≈Õ ‘Ø ª ‘Ø Òß‚È
«Úº⁄ Ì≈Â∆ Á»Âÿ ¡º◊∂ ¿∞µÊØ∫ Á∆¡ª
Ì≈Â∆ ‹Ó‘»∆ Â∂ Ó≈ÈÚ∆ ‘º’ª Ï≈∂
‹Ê∂ÏÁ
≥ ∆¡ª È∂ ˜ØÁ≈ Ø√ ÍzÁÙÈ ’∆Â≈
¡Â∂ Ï∆Ï∆√∆ È∂ ¿∞√ Á∆ ’Ú∂‹ ’∆Â∆Õ
ͺÂ’≈ «√Ë≈Ê ’≈’ Ï≥ «√≥ÿ Ï≈∂
Á√Â≈Ú∂˜∆ ω≈ ⁄πº«’¡≈ ‘ÀÕ ¿∞√ ”Â∂
‡∆Ú∆ Íz◊
Ø ≈Ó Ï‰≈¬∂ ¡Â∂ ◊∆ «¯ÒÓ≈¬∂
‹≈ ⁄π’
º ∂ ‘ÈÕ ¿∞Á∫Ø ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ‘∞‰ Â’ Ï≥Â
«√≥ ÿ fiº Ï  “Á«Ò «˜√‡À ∫ √“ Á≈
√Ó≈È¡Ê∆ ω≈ ⁄π º « ’¡≈ ‘À Õ ¿∞ ‘
«¬È’Ò≈Ï∆ ’Ú∆ √≥ ≈Ó ¿∞Á≈√∆ Á∂
◊∆ ◊≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ ¿∞√ Á∂ È≈«¬’ ◊∞»
◊Ø«Ï≥Á «√≥ÿ Â∂ Ù‘∆Á Ì◊ «√≥ÿ ‘ÈÕ
BA ‹ÈÚ∆ ÂØ∫ BE ‹ÈÚ∆ Â’ ‘Ø ‘∂
“‹ÀÍπ «Ò‡∂⁄ ÎÀ√‡∆ÚÒ” «Úº⁄ Ï≥ «√≥ÿ
fiºÏ ˘ Í«‘Ò∂ «ÁÈ «¬º’ Í»≈ √ÀÙÈ «ÁºÂ≈
‹≈‰≈ ‘ÀÕ ‹ÀÍπ Ó∂Ò∂ «Úº⁄ ¿πÿ∆ Ò∂«÷’≈
«È»ÍÓ≈ ÁºÂ ÚºÒ∫Ø «Ò÷∆ Ï≥ «√≥ÿ Á∆
‹∆ÚÈ∆ Ú∆ «Ò∆˜ ’∆Â∆ ‹≈ ≈‘∆ ‘ÀÕ
«È»ÍÓ≈ ÁºÂ È∂ «’Â≈Ï ˘ “ÏÀÒ‚
∂ ¡≈Î
Ï≥ «√≥ÿ” Á≈ È≈Ó «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ «ÏȪ Ùº’
Ï≥ «√≥ÿ ¿∞‘ ‹»fi≈» Â∂ «√Á’∆ ÓÈ∞÷
º ‘À
«‹√ Á∆ Ú≈ ‹ª ◊≈Ê≈ ‘∆ ‘Ø √’Á∆ ‘ÀÕ
Íπ√Â’ «Úº⁄ ¿∞√ Á∂ √≥ÿÙ Á∂ È≈ÒÈ≈Ò Í≥‹≈Ï Á∆ √Ó≈«‹’, √º«Ì¡≈⁄≈’
¡Â∂ ¡≈«Ê’ ωÂ ¡Â∂ ¡Ωª Á∆
√«ÊÂ∆ ”Â∂ ⁄⁄≈ ¤∂Û∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ
¿∞‘ Áº√Á≈ ‘À «’ ¿∞√ È∂ Ï⁄ÍÈ
”⁄ ‘∆ ‘º¬∆¡≈ ’ «Ò¡≈ √∆ «’ ¿∞‘
√∆∆ È‘∆∫ Ò∂◊≈ ¡Â∂ ¡≈˜≈Á Ó˜Á»
Ú‹Ø∫ ’≥Ó ’∂◊≈Õ ¿∞√ È∂ «Ù≥◊≈ Á≈
√≈Ó≈È «Í≥‚-«Í≥‚ «Î ’∂ Ú∂«⁄¡≈, ÒØ‘≈
«¬’º·≈ ’∆Â≈, √» Í≈Ò∂, ÍÙ» ⁄≈∂Õ
√≈¬∆’Ò ”Â∂ «Í≥‚-«Í≥‚ ◊≈‘∞≥Á≈ ¿∞‘
¿∞µ⁄∆-¿∞µ⁄∆ ◊≈¿∞∫Á≈Õ «Î ¿∞‘ √∆Í∆¡≈¬∆
¡ÀµÓ¡ÀµÒ Ú≈«Ò¡ª Á∂ √≥Í’ ”⁄ ¡≈
«◊¡≈ Â∂ ¡Ó ⁄Ó’∆Ò∂ Â∂ ’∞ÒÁ∆Í
Ó≈‰’ Á∂ ◊∆ ¤º‚ ’∂ √≥ ≈Ó ¿∞Á≈√∆
Á∂ ◊∆ ¿∞√ Á∂ ⁄∂«Â¡ª «Úº⁄ Úº√ ◊¬∂Õ
¿∞‘ ◊Û∑’Á
∂ ≈ ¡≈Ú≈˜ ”⁄ Áº√Á≈ ‘À «’
¿∞√ È∂ Ï‘∞ √≈∆¡ª «Ú‘«Û¡ª Ú≈Ò∆¡ª
¡Ωª ˘ ÒØ’ª Á≈ ◊Ø‘≈-’»Û≈ ’ÈØ∫ ¡Â∂
Ï≥«Á¡ª ˘ √∆∆Íπ‰∂ ÂØ∫ ‘‡≈ ’∂ ‘Ø ’≥Óª
Á∂ ≈‘ Í≈«¬¡≈Õ Í«‘Òª Ú∆ ÁØ ‘ÓÒ∂
fiºÒ‰ ÂØ∫ Ó◊Ø∫ Â∂ «¬√ Ó≈» ‘ÓÒ∂ Ú≈Ò∂
«ÁÈ Ú∆ ¿∞‘ ¡ªË≈ ÍzÁ∂Ù «Úº⁄ ‘؉
Ú≈Ò∂ Í≈‡∆ Á∂ ‚ÀÒ∆◊∂‡ «¬‹Ò≈√ Ò¬∆
Ò≈ÓÏ≥Á∆ ’ ’∂ Í «‘≈ √∆Õ ¿∞‘
Í≥ ‹ ≈Ï Á≈ Í«‘Ò≈ Á«Ò ‘À ‹Ø
¿∞ Í Ò∆¡ª ‹≈ª Á∂ ÒØ ’ ª Úº Ò Ø ∫
ÏÒ≈Â’≈ Á∂ ’∂√ «Úº⁄ ÁØÙ∆¡ª ˘ √˜≈
«ÁÚ≈ √«’¡≈ ‘ÀÕ
Ï≥ «√≥ÿ ¿∞µÂ∂ ‘ÓÒ∂ Ï≈∂ Ó∆‚∆¡≈
«Úº⁄ ⁄⁄≈ ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹»Á ÍπÒ∆√ «¬√
˘ ¿∞√ Á∆ Ë∆ È≈Ò ÏÒ≈Â’≈ Á∂ Ó≈ÓÒ∂
È≈ÒØ∫ «ÏÒ’∞Ò Úº÷ ’≈ «Á≥Á∆ ‘∆
‹ÁØ∫«’ ¿∞√ Á∆ Ó≈’∞º‡ ’È Ú≈Ò∂
√˜≈Ô≈¯Â≈ ÁØÙ∆¡ª Á∂ È∂ÛÒ∂ √Ï≥Ë∆ √ÈÕ
Ï≥ «√≥ÿ Á∂ √≥ÿÙ È∂ Á«Ò ¡Ωª
Á∆ ‘؉∆ Ï≈∂ ¡Â∂ ‹≈Â∆◊ «‘≥√≈ Â∂
¡÷ΩÂ∆ ¿∞ÍÒ∆¡ª ‹≈ª Á∂ Ëπ ¡≥Á
ÏÀ·∆ ȯ Ï≈∂ ÈÚ∂∫ «√«˙∫ ˜ØÁ≈
⁄⁄≈ ¤∂Û∆ √∆Õ ¡≈͉∂ ‡∞º‡∂ ¡≥◊ª ”Â∂
¿∞√ ˘ Áπ÷
º ª ‘À, Í √ÚÀ-Â√ ÌØ≈
È‘∆∫Õ ¿∞‘ Áº√Á≈ ‘À «’ ¿∞‘ ÚË∆¡≈
ÍØ⁄Ú∆∫ ͺ◊ Ï≥ȉ
∑ Á≈ ¡≈Á∆ √∆Õ Ï≈‘ª
’º‡∂ ‹≈‰ Ó◊Ø∫ ¿∞‘ ¡«‹‘≈ È‘∆∫ ’
√’Á≈Õ √≈¯-√πÊ∂ ’ººÍÛ∂ Í«‘ȉ Á≈
ÙΩ’∆ÈÕ Ì≈Ú∂∫ ‘∞‰ ¿∞‘ ‘ ’≥Ó Ò¬∆ ‘Øª
”Â∂ «ÈÌ ‘À, Í ¿∞√ Á∆ ¡≈Ú≈˜ Â∂
«¬≈Á∂ ’≈«¬Ó ‘ÈÕ Í∆‹∆¡≈¬∆ ”⁄ ¡≥◊
’º‡‰ Ò¬∆ ’∆Â∂ ◊¬∂ ¡Í∂ÙÈ ÂØ∫ ÁØ «ÁÈ
Ó◊Ø∫ ¿∞‘ Ú≈‚ ”⁄ ◊≈ «‘≈ √∆Õ Á»∫Ø Á»∫Ø ÒØ’ ¿∞√ ˘ Á∂÷‰ ¡≈¬∂Õ Í≈‡∆ Á∂
Íz◊
Ø ≈Óª ”⁄ ‹≈ ’∂ ¿∞‘ ¡º‹ Ú∆ ◊≈¿∞∫Á≈
‘ÀÕ ‹ÁØ∫ «¬º’ ‡∞‚
≥ ’≥È ¿∞µÂ∂ Ò≈ ’∂ ¡Â∂
Á»‹≈ ‘Ú≈ ”⁄ Ò«‘≈ ’∂ ¿∞‘ ÒßÓ∆ ‘∂’
Ò≈¿∞∫Á≈ ‘À ª ¿∞√ Á∆ ¡≈Ú≈˜ ’«‘
’Á∆ ‹≈ÍÁ∆ ‘ÀÕ ¿∞√ Á∆¡ª Ï≈‘Úª
Â∞‘≈˘ «’Ú∂∫ Ú∆ ¡Ë»∆¡ª È‘∆∫ Òº◊Á∆¡ªÕ
¿∞‘ Ï≈Ï≈ È≈È’, ◊∞» ◊Ø«Ï≥Á «√≥ÿ ¡Â∂
√Á≈ Ì◊ «√≥ÿ Á∂ «¬È√≈¯Í√≥Á
Í≥ ‹ ≈Ï Á≈ ¡√Ò Ú≈√ ‘À Õ ¿∞ √ Á∂
√≥ÿÙ È≈Ò ˜∞ÒÓ Á∆ ’Ê≈ ∞’ È‘∆∫
‹≈‰∆, Í ¿∞√ Á∂ ‹∞fi≈»Í‰
π ∂ ¡Â∂ ¿∞√
È≈Ò ÷Û∑∆¡ª ‹Ê∂ÏÁ
≥ ∆¡ª Â∂ ‹∞fi≈» ÒØ’
Ú∆ «¬‘ Ù≈‘Á∆ ÌÁ∂ ‘È «’ ˜∞ÒÓ ˘
«√ººË≈ ‡’È Á≈ «√Ò«√Ò≈ Ú∆ «’Â∂
∞’◊
∂ ≈ È‘∆∫Õ
√≥Í’: IHGF@-HBIHB
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
¯Ú∆ B@AF
14
«ÚÙÚ ÚÍ≈ √≥√Ê≈ Á∆ ÈÀÏ
Ø ∆ Ó∆«‡ß◊
÷∂Â∆ √À’‡ ¡º÷ª ÍØ÷,∂
’≈ÍØ‡
∂ √À’‡ Ì≈»
ÓØ‘È «√≥ÿ
«ÚÙÚ ÚÍ≈ √≥√Ê≈ Á∆ ’∆È∆¡≈
Á∆ ≈‹Ë≈È∆ ÈÀÏ
Ø ∆ ”⁄ AE ÂØ∫ AI Á√≥Ï
˘ Ó∆«‡≥◊ ‘ج∆ ‘ÀÕ «ÚÙÚ ÚÍ≈ √≥√Ê≈
Á∆ ÁØ‘≈ ◊∂Û Á∆ «¬‘ Á√Ú∆ Ó∆«‡≥◊
√∆ ¡Â∂ ÁØ‘≈ Ó∆«‡≥◊ ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬‘ √Ì
ÂØ∫ Ó‘ºÂÚÍ»È Ó∆«‡≥◊ ‘Ø «ÈÏÛ∆ ‘ÀÕ
«¬√ Á≈ ’≈È «¬‘ ‘À «’ «¬√ Ó∆«‡≥◊
≈‘∆∫ ¡Ó∆ Á∂Ùª È∂ ÁØ‘≈ ◊∂Û ‹Ø B@@A
”⁄ Ù∞» ‘Ø«¬¡≈ √∆, Á≈ √Ó∆ ÂΩ ”Â∂
¡≥ ’ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ «Ú’≈√Ù∆Ò ¡Â∂
◊∆Ï ÓπÒ’ ⁄≈‘∞Á
≥ ∂ √È «’ ÁØ‘≈ ◊∂Û
‹Ø ÚÍ≈ ˘ √‘»Òª Á∂‰ Á≈ «ÈÙ≈È≈
ÒÀ ’∂ ⁄«Ò¡≈ ‹ªÁ≈ Ó≥«È¡ª ‹ªÁ≈ √∆
«‹√ ’’∂ «¬√ ˘ “ÁØ‘≈ «Ú’≈√ ¬∂‹‚
≥ ≈“
«’‘≈ ‹ªÁ≈ √∆, ˘ ‘Ø ⁄Ò≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂
ª ‹Ø «¬‘ ¡≈͉∂ «ÓÊ∂ ¿∞ÁÙ
∂ ª ˘ Í»≈
’ ÒÚ∂Õ «Ú’≈√Ù∆Ò ¡Â∂ ◊∆Ï Á∂Ùª
Á∂ ÒØ’ «˜¡≈Á≈Â ÷∂Â∆Ï≈Û∆ ”Â∂ «ÈÌ
‘Ø ‰ ’’∂ ¿∞ È ª Á∆ ¿∞ Í ‹∆Ú’≈ Á≈
√≈ËÈ Óπ÷
º ÂΩ ”Â∂ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ ‘ÀÕ «¬Èª
«’√≈Ȫ Á∂ «ÚÙ≈Ò «‘º«√¡ª Á∆¡ª ‹Øª
Á≈ ¤Ø‡≈ ¡’≈, ͤÛ∆ Â’È∆’ ¡Â∂
¡ÈÍÛÂ≈ ‘؉ ’’∂ «¬‘ ÒØ’ ◊∆Ï∆
Á∆ ‘≈Ò ”⁄ «‘≥Á∂ ‘ÈÕ ÷∂Â∆ Á∆¡ª
ÚÍ≈’ Ùª Ú∆ ÷∂Â∆ ¿∞Í‹ Á∂ ¿∞Ò‡
‘؉ ’’∂ ÷∂Â∆ «¬º’ ÿ≈‡∂ Ú≈Ò≈ ’≈ØÏ≈
Ï«‰¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈
√»Á÷Ø∆, Î√Òª ˘ «ÏÓ≈∆¡ª ÍÀ‰ ¡Â∂
’∞Á Á∆ ’ØÍ∆ Á≈ «Ù’≈ ‘؉ ’’∂
Ò◊≈Â≈ «’√≈È-Ó˜Á»  Ò◊≈Â≈
’‹≈¬∆ «‘≥Á≈ ‘ÀÕ «’√≈È∆ ’ØÒ ‘Ø
’ج∆ Ë≥Á≈ È≈ ‘؉ ‘ √≈Ò ÷πÁ’∞Ù∆¡ª
Á≈ ÚÂ≈≈ Â∂˜∆ È≈Ò ÚË «‘≈ ‘ÀÕ
«¬√ ’’∂ «¬Èª ÓπÒ’ª ”⁄ ÷∂Â∆ ÿº‡Ø
ÿº‡ √‘≈«¬’ ÓπÒ
º , √Ï«√‚∆¡ª, Î√Òª
Á∂ Ì≥‚≈∆’È, ÷∂Â∆ ¿∞Í‹ª Á∆ ÷∆Á
Á∆ ◊≥‡∆ ÂØ∫ «ÏȪ «‡’ È‘∆∫ √’Á∆Õ
«¬√∂ ’’∂ «’√≈È ‘ √≈Ò ÷∂Â∆ Á≈
Ë≥Á≈ ¤º‚‰ Ò¬∆ Әϻ ‘∞Á
≥ ∂ ‘ÈÕ
«Ú’≈√Ù∆ˇ ¡Â∂ ˆ∆Ï ÓπÒ’ª Á∂
‘∞’Ó≈È Ú∆ Ì≈Ú∂∫ ¡Ó∆ ÓπÒ’ª Á∂
‘∞ ’ Ó≈Ȫ Úª◊ ’≈Í∂ ‡ ͺ ÷ ∆
ÈÚ¿∞Á≈Ú≈Á∆ È∆Â∆¡ª ”Â∂ ‘∆ ⁄ºÒ ‘∂
‘È Í «Î Ú∆ «¬Èª ÓπÒ’ª ˘ ¡≈͉∂
Á∂ Ù ª ¡≥ Á  Ì∞ º ÷ -Áπ º ÷ È≈Ò √Â≈¬∂
«’√≈Ȫ, Ó˜Á»  ª Â∂ ‘Ø  ˆ∆Ï
«Ó‘ÈÂ’Ù ‹ÈÂ≈ Á∂ ÁÏ≈¡ Á≈
√≈‘Ó‰≈ ’È≈ ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ «¬√ ’’∂ «¬‘
Á∂Ù ÁØ‘≈ ◊∂Û ˘ ‘Ø ÚË≈ ’∂ ˆ∆Ï
«’√≈Ȫ ¡Â∂ Ó˜Á»ª Ò¬∆ “√ÍÀÙÒ
√π«º ÷¡≈ ÍzÏË
≥ “ Á∆ Ó≥◊ ’ ‘∂ √È «‹√
Á≈ Ó≥ÂÚ «¬º’ÁÓ ¡≈Ô≈ Úˉ ‹≈
Î√Òª Á∂ ’ΩÓªÂ∆ ÓπºÒ ÿ‡‰ ’≈È
ÿ∂Ò» Î√Òª Á∂ ÓπÒ
º ÿ‡‰ ÂØ∫ √π«º ÷¡≈
’È≈ ‘∞Á
≥ ≈ ‘ÀÕ «¬Èª Á∂Ùª ¡≥Á ÷≈Ë
Á∆¡ª ÒØÛª Í»∆¡ª ’È Ò¬∆ ¡Â∂ ÷≈Ë
√π«º ÷¡≈ Ò¬∆ ¡≥È Ì≥‚≈È Á∆ ˜»Â
ÍÀ∫Á∆ ‘ÀÕ ¡Ó∆ Á∂Ù ¡≈͉∂ «’√≈Ȫ ˘
Úº‚∆¡ª √Ï«√‚∆¡ª «Á≥Á∂ ‘È «‹√
’≈È «Ú’≈√Ù∆Ò ¡Â∂ ◊∆Ï Á∂Ùª Á∆
÷∂Â∆ Ó≈Û∂ ∞÷ ÍzÌ≈Ú ‘∞Á
≥ ∆ ‘ÀÕ «ÚÙÚ
ÚÍ≈ √≥√Ê≈ ”⁄ ’«‘‰ ˘ Ì≈Ú∂∫ ‘
ÓπÒ’ ˘ Ï≈Ï Á∆ È∞Ó≈«¬≥Á◊∆ ‘À ¡Â∂
‘ ÓπÒ’ ’ØÒ Ú∆‡Ø Á≈ ¡«Ë’≈ ‘À ¡Â∂
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ”⁄ √≈«‘Â’ π⁄∆
«Ú’√ ’È Á≈ ÙÒ≈ÿ≈ÔØ◊ ÔÂÈ
√≥ Ï≈Ï≈ ¡Â «√≥ÿ ÍÏ«Ò’
√∆È∆. √À ’ ≥ . √’» Ò , ‘«¡≈¿±
(Ò«‘≈◊≈◊≈) Úº Ò Ø ∫ Ó≈. ‰Á∆Í
√≥◊ÂÍπ≈ Á∆ Óπ÷
º √≥Í≈ÁÈ≈ ‘∂· √’»Ò
ÓÀ◊˜∆È “«⁄≈◊” Á≈ √≈Ò≈È≈ ¡≥’
Íz ’ ≈«Ù ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘À Õ √’» Ò
ÓÀ◊˜∆È «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∂ Ì«Úº÷ «Úº⁄
√Ê≈Í Ò∂÷’ Ï‰È Á≈ ¡≈Ë≈ ‘∞Á
≥ ≈
‘ÀÕ ¡≈͉∆¡ª Ì≈ÚÈ≈Úª ¡Â∂ «Ú⁄≈ª
˘ «Ò÷Â∆ »Í Á∂‰≈ Ú∆ «¬º’ ’Ò≈ ‘ÀÕ
«¬‘ ’Ò≈ ¡«Ì¡≈√ Ó≥ ◊ Á∆ ‘À ,
¡«Ì¡≈√ È≈Ò ‘∞È ω ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ
«Ú«Á¡≈Ê∆ ⁄È≈Úª ¿∞‘Ȫ Á∆ √Ø⁄
Á≈ «⁄º   ¿∞ Ò ∆’Á∆¡ª ‘ÈÕ
«Ú«Á¡≈Ê∆ ¡≈͉∆¡ª ⁄È≈Úª Á∂
÷Û∂ «Úº⁄ ‹ÁØ∫ √ØË ’«Á¡ª ¿∞‘Ȫ
˘ ‘Ø ¿∞⁄ Í≈¬∂ Á∆¡ª ω≈¿∞‰ Á≈
ÔÂÈ ’Á∂ ‘È, ª ⁄È≈Úª ”⁄
√πË≈ Á∂ È≈Ò È≈Ò ¿∞‘Ȫ Á≈ ÏΩ«Ë’
«Ú’≈√ Ú∆ ‘∞Á
≥ ≈ ‘ÀÕ «¬√ ÓÀ◊˜∆È «Úº⁄
√’» Ò Á∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆¡ª
⁄È≈Úª ¤≈Í’∂¿∞‘Ȫ «Úº⁄ √≈«‘Â
ÍzÂ∆ ÍzÓ
∂ ÍÀÁ≈ ’È Á∆ ’Ø«Ù√ ’∆Â∆
◊¬∆ ‘ÀÕ ¡√Ò «Úº⁄ “«⁄≈◊” Á≈ √Ï≥Ë
‘∆ ⁄≈ȉ È≈Ò ‘À, ‹Ø Ϻ«⁄¡ª «Úº⁄
ÍÛ∑≈¬∆, ÷∂‚ª, Â∂ ÓÈØ≥‹È Á∂ È≈Ò
È≈Ò √≈«‘Â’ π⁄∆¡ª Ú∆ «Ú’√ ’
«‘≈ ‘ÀÕ «¬√ «Úº⁄ Ï∑≈Ú∆∫ Ùz‰
∂ ∆ º’
Á∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆¡ª ’«ÚÂ≈Úª,
’‘≈‰∆¡ª, Ïπfi≈ª, Ò∂÷ ¡≈«Á ¤≈Í∂
◊¬∂ ‘ÈÕ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆¡ª
⁄È≈Úª ˘ ÍÛ∑’∂ ÍÂ≈ Òº◊Á≈ ‘À «’
Ϻ«⁄¡ª «Úº⁄ ⁄È≈ÂÓ’Â≈ Á∂ È≈Ò
È≈Ò √Ó≈«‹’ √»fi Ú∆ ‘ÀÕ ¡≈√ ‘À «’
«¬√ √’»Ò Á∂ ¿∞ÁÓ
º ÂØ∫ ‘Ø √’»Ò Ú∆
Íz∂ È≈ ÒÀ ’∂ ¡«‹‘∂ ¿∞Í≈Ò∂ ’È◊∂,
‹Ø «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª «Úº ⁄ √≈«‘Â’
π⁄∆¡ª ÍÀÁ≈ ’È Ò¬∆ Ò≈‘∂ÚÁ
≥ ‘؉◊∂Õ
- ÓÈÚ∆ ’Ω
√≈∂ ÎÀ√Ò∂ ¡≈Ó √«‘ÓÂ∆ È≈Ò Ò¬∂ ‹ªÁ∂
‘È Í ¡√Ò ”⁄ “√ºÂ∆ Ú∆‘∆∫ √Ω Úª◊”
⁄ÒÁ∆ ¡Ó∆ Á∂Ùª Á∆ ‘ÀÕ «¬√∂ ’’∂
«¬√ ÈÀÏ
Ø ∆ Ó∆«‡≥◊ ÂØ∫ Í«‘Òª ’≈ÈÎ≥√
Á≈ Ó√ΩÁ≈ «Â¡≈ ’È √Ó∂∫ ÁØ‘≈ ◊∂Û
¡‹∂ Ì≈Ú∂∫ «√∂ Ú∆ Òº◊≈ È‘∆∫ √∆ Í
’≈ÈÎ≥√ Á∂ Ó√∂Á∂ ”⁄ ÁØ‘≈ ◊∂Û Á≈
«˜’ º’ È‘∆∫ √∆Õ «Ú’≈√Ù∆ˇ ¡Â∂
ˆ∆Ï ÓπÒ’ Ì≈Ú∂∫ ⁄≈‘∞Á
≥ ∂ √È «’ ÁØ‘≈
◊∂Û ¿∞ÁØ∫ Â’ ⁄Ò∂ ‹ÁØ∫ ÁØ‘≈ ◊∂Û Á∂
√≈∂ ÓπÁ
º ∂ «‹Èª ”⁄ ˆ∆Ï «’√≈Ȫ Á∆
√πº«÷¡≈ ¡Â∂ ÷≈Ë √Óº«√¡≈ Ù≈ÓÒ ‘À
Á≈ ‘ºÒ È‘∆∫ «È’Ò ¡≈¿∞∫Á≈Õ Í ¡Ó∆
ÓπÒ’ ÁØ‘≈ ◊∂Û ˘ ıÂÓ ’È≈ ⁄≈‘∞Á
≥ ∂
√È ¡Â∂ ¿∞Ȫ È∂ ÈÚ∂∫ ÓπÁ
º ∂ «‹‘Û∂ ¿∞Ȫ
Á∂ «‘ºÂª ”⁄ √È «‹Ú∂∫ ¬∆-’≈Ó√,
«ÚÙÚ ÓπºÒ ⁄∂È (ÒÛ∆), Óπ’≈ÏÒ∂Ï≈˜∆
’≈˘È, «’ ’≈˘È, Ú≈Â≈ÚÈ ¡Â∂
«ÈÚ∂Ù Ú◊∂ ‘Ø ÓπÁ
º ∂ Ù≈ÓÒ ’ Ò¬∂Õ
ÚÍ≈’ Ó≈‘ª È∂ Ú∆ «’‘≈ «’
ÈÀØÏ∆ ÍÀ’∂‹ È∂ ÁØ‘≈ ◊∂Û Á∂ «ÚÙÚ
ÚÍ≈ √≥√Ê≈ Á∂ Ïπ«È¡≈Á∆ ¿∞Á∂Ù ˘
“ÍzÌ≈Ú∆ ÂΩ ”Â∂ Ó≈“ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ «‹√
Á≈ Ó’√Á «Ú’√≈Ù∆Ò ¡Â∂ ˆ∆Ï
Á∂ Ù ª Á∂ ÚÍ≈’ «‘ª ˘ ¡º ◊ ∂
ÚË≈¿∞ ‰ ≈ √∆ ‹ª Á» ‹ ∂ ÙÏÁª ”⁄
“«Ú’≈√ ¬∂‹≥‚∂“ ˘ ¡º◊∂ ÚË≈¿∞‰≈ √∆Õ
«¬Èª Óπ  ≈«Ï’ ÈÀ  Ø Ï ∆ Á≈ ¡≥  Ó
¡À Ò ≈ÈÈ≈Ó≈ √≈∂ Á∂ Ù ª Á∆ ¡≈Ó
√«‘ÓÂ∆ È≈Ò ÚÍ≈ ”⁄ ∞’≈Ú‡ª ˘
‘‡≈¿∞‰ Ï≈∂ Í≈√ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ √∆Õ
Ì≈ Á∂ Ó≥  ≈Ò∂ Óπ  ≈«Ï’ ÁØ ‘ ≈
«Ú’≈√ ¬∂‹≥‚∂ ”Â∂ ÓπÛ ◊ºÒÏ≈ ȑ∆∫
⁄Ò∆ ¡Â∂ Ì≈ È∂ «¬√ Á≈ «ÚØË
’∆Â≈Õ ÁØ‘≈ «Ú’≈√ ¬∂‹≥‚∂ ”Â∂ ¡≈Ó
√«‘ÓÂ∆ È≈ ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹»Á ¡≥ÂÓ
¡ÀÒ≈ÈÈ≈Ó≈ Í≈√ ’È≈ «ÚÙÚ ÚÍ≈
√≥ √ Ê≈ Á∂ Ïπ « È¡≈Á∆ ¡√» ˇ ª Á∆
¿∞ÒßÿÈ≈ ‘ÀÕ Á¡√Ò Ì≈Â∆ ¡≈◊»
«¬º’ Í≈√∂ «’√≈Ȫ, Ó˜Á»ª ¡Â∂ ‘Ø
«Ó‘ÈÂ’Ù ÒØ’ª Á∂ ‘º’ «Úº⁄ Ó◊Óº¤
Á∂ ‘≥fi» Ú◊≈¿∞∫Á∂ ‘È ¡Â∂ Á»‹∂ Í≈√∂
’≈ÍØ∂‡ ÿ≈«‰¡ª Á∆ È∞Ó≈«¬≥Á◊∆
’Á∂ ‘؉ ’’∂ ‘ ‘≈Ò ”⁄ ¿∞Ȫ
Á∂ ͺ÷ ”⁄ ÷ÛÁ∂ ‘ÈÕ ‘∞‰ «ÚÙÚ ÚÍ≈
√≥√Ê≈ Á∆ ’≈ÈÎ≥√ ÁΩ≈È Ú∆ ¿∞Ȫ
Á∂ ÚÒÚÒ∂ ’≈Í∂‡ ÿ≈«‰¡ª Ò¬∆
‚∞ºÒ ‚∞ºÒ ÍÀ∫∂Á∂ ‘∂ ‘È ¡Â∂ ¿∞‘ «Ï¡≈È
«Á≥ Á ∂ ‘∂ ‘È «’ «ÚÁ∂ Ù ∆ Ï‘’Ω Ó ∆
’≈ÍØ∂ÙÈ Ò¬∆ Ì≈ ¡≥Á «ÈÚ∂Ù
’È Ò¬∆ √Ø÷ Á≈ Á‹≈ ‘∂·Ø∫ AC@
ÂØ∫ ⁄πº’ ’∂ Í«‘Òª A@@ ¡Â∂ «Î E@
º’ Í‘∞≥⁄≈¿∞‰≈ ‘ÀÕ «¬‘ ª ‘∆ √≥ÌÚ
‘À ‹∂ ’ «ÚÁ∂Ù∆ «ÈÚ∂Ù Ò¬∆ Ì≈Â
Á∆ Ó≥‚∆ ÷ØÒ «ÁºÂ∆ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ «¬‘ ª
‘∆ √≥ Ì Ú ‘À ‹∂ Ì≈ ”⁄ «ÚÁ∂ Ù ∆
’≥ÍÈ∆¡ª Á∂ «ÈÚ∂Ù Ò¬∆ √≈∆¡ª Ø’ª
‘‡≈ «ÁºÂ∆¡ª ‹≈‰Õ «¬‘ ª ‘∆ √≥ÌÚ
‘À ‹∂ √’≈∆ ¡È≈‹ Ì≥‚≈∆’È Ò¬∆
ω≈¬∆¡ª λ‚ ’≈ÍØ∂ÙÈ Ú◊∆¡ª
√≥√Ê≈Úª Á≈ ÌØ◊ Í≈ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂ ¡Â∂
ÿº ‡ Ø ÿº ‡ √‘≈«¬’ Óπ º Ò , «‹√ ˘
¡Ó∆’≈ Ú◊∂ √≈Ó≈‹∆ ÓπÒ’ ÷πºÒ∆
Ó≥‚∆ Á∂ √≥’ÒÍ Á∂ ¿∞Ò‡ √ÓfiÁ∂ ‘È
¡Â∂ «¬√ ˘ Ó≥‚∆ Á∆¡ª Ù’Â∆¡≈ Ò¬∆
∞ ’ ≈Ú‡ Ó≥ È Á∂ ‘È, ˘ ıÂÓ ’∆Â≈
‹≈Ú∂Õ √≥’ÒÍ Á∂ ͺË Ì≈ ¡≈◊» Ú∆
√≈Ó≈‹∆ Á∂Ùª Á∆¡ª È∆Â∆¡ª «ÁÙ≈
«ÈÁ∂Ùª «‘ ⁄ºÒ‰ ’’∂ «¬‘ Ú∆
√≈Ó≈‹∆ Á∂Ùª È≈Ò √«‘Ó ‘ÈÕ «¬√∂
’’∂ ‘∞ ‰ «ÚÙÚ ÚÍ≈ √≥ √ Ê≈ Á∆
ÈÀØÏ∆ ’≈ÈÎ≥√ ¡≥Á ¿∞‘ «¬º’ «ÁzÛ
√‡À∫‚ È‘∆∫ ÒÀ √’∂Õ «¬√∂ ’’∂ ¿∞‘
Ó≥Â∆¡ª ͺË Á∆ «¬≥‚È
Ø Ù
∂ ∆¡≈ Á∂ Ï≈Ò∆
Ù«‘ ¡≥Á ‘ج∆ ’≈ÈÎ≥√ √Ó∂∫ ÷∂Â∆
√Ï«√‚∆¡ª Ò¬∆ «ÚÙÚ ÚÍ≈ √≥√Ê≈
”⁄ º«÷¡≈ «◊¡≈ ’Ó˜Ø «‹‘≈ “ÙªÂ∆
¿∞ÍÏ≥Ë“ ”Â∂ Í«‘≈ Ú∆ È‘∆∫ Á∂ √’∂ «‹√
ÓπÂ≈«Ï’ «Ú’≈√Ù∆Ò ¡Â∂ ˆ∆Ï ÓπÒ’
ÒØÛ ÍÀ‰ ”Â∂ B@AG º’ A@ ÍzÂ∆ÙÂ
ÂØ∫ ’∞fi ÚºË √Ï«√‚∆ Á∂ √’Á∂ √ÈÕ «¬√
¿∞ÍÏ≥Ë Á≈ ‘ºÒ «ÚÙÚ ÚÍ≈ √≥√Ê≈
Á∆¡ª Ì«Úº÷ Á∆¡ª Ó∆«‡≥◊ª ”⁄ ’È
ÂÀ¡ ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆Õ Í Ì≈ È∂ «¬√
¿∞ÍÏ≥Ë Ï≈∂ Ú∆ ÈÀÏ
Ø ∆ ’≈ÈÎ≥√ ”⁄ ⁄πÍ
º
Ë≈ Ò¬∆ ‘ÀÕ Ì≈ È∂ ’∂ÚÒ Ù≈Â∆
¿∞ÍÏ≥Ë ¿∞µÂ∂ ‘∆ È‘∆∫ √◊Ø∫ ÷≈Ë √π«º ÷¡≈
Ò¬∆ Ì≥‚≈∆’È, ÿº‡Ø ÿº‡ √‘≈«¬’ ÓπÒ
º
¡Â∂ √Ï«√‚∆¡ª ”Â∂ Ú∆ «˜¡≈Á≈ ˜Ø
È‘∆∫ «ÁºÂ≈Õ «ÚÙÚ ÚÍ≈ √≥√Ê≈ Á∆¡ª
«Í¤ˇ∆¡ª ’≈ÈÎ≥√ª «Ú⁄ Ú∆ Ì≈Ú∂∫
Ì≈ ‘Ó∂Ù≈ «ÒÎÁ≈ «‘≈ ‘À Í ÈÀÏ
Ø ∆
Á∆ ÓΩ‹»Á≈ ’≈ÈÎ≥√ «Úº⁄ Ì≈ Á∆
’≈◊∞‹≈∆ «Í¤Ò∆¡ª √≈∆¡ª Ó∆«‡≥◊ª
ÂØ ∫ Ó≈Û∆ ‘∆ ‘À Õ Ì≈ ’Ø Ò «¬√
’≈ÈÎ≥ √ «Úº ⁄ Ø ∫ Ó≈È-√ÈÓ≈È È≈Ò
’«‘‰ ’ج∆ ◊ºÒ È‘∆∫ ¡Â∂ Ì≈ «¬√
’≈ÈÎ≥√ «Úº⁄Ø∫ Ïπ∆ Âª ÷≈Ò∆ ‘ºÊ
Óπ«Û¡≈ ‘ÀÕ ÈÀÏ
Ø ∆ ÍÀ’˜
∂ «Úº⁄∫Ø «È≈Ù ‘ج∆
Ú‰‹ Ó≥Â∆ «ÈÓÒ≈ √∆Â≈ÓÈ È∂
¡≈͉≈ Ó»‘
≥ º÷‰ Ò¬∆ Ì≈ Á∂ «ÚÙÚ
ÚÍ≈ √≥√Ê≈ Á∂ √Ê≈¬∆ ÍzÂ∆«ÈºË ¡≥‹Ò∆
ÍzÙ≈Á ÚºÒØ∫ ¡≈͉∂ ’ØÒØ∫ «ÚÙÚ ÚÍ≈
√≥√Ê≈ Á∂ ‚≈«¬À’‡ ‹ÈÒ ØÏ‡Ø
¡À‹∂Ú∂‚Ø ˘ ÈÀØÏ∆ Ó∆«‡≥◊ Á∂ √Ó≈ÍÂ∆
͡ÀÈ∆ «Úº⁄ «¬º’ ͺÂ ÷Ú≈«¬¡≈ ‘À
«‹√ ”⁄ ¿∞ √ È∂ ÈÀ  Ø Ï ∆ Ó∆«‡≥ ◊ ”Â∂
«È≈ÙÂ≈ Á≈ Íz◊‡≈Ú≈ ’∆Â≈ ‘ÀÕ «¬√
ͺÂ «Úº⁄ «’‘≈ «◊¡≈ ‘À «’ Ó≥Â∆¡ª
ͺË Á∆ Ó∆«‡≥◊ ”⁄ ‹Ø «Ú⁄≈ Ú‡ªÁ≈
‘Ø«¬¡≈ ‘À, «¬√ ˘ ¡◊Ò∆¡ª ‘Ø Ó∆«‡≥◊ª
”⁄ ¡º◊∂ ÚË≈¿∞‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ
‹Ú≈‘ Ò≈Ò Ô» È ∆Ú«√‡∆ Á∂
ÍzÎ
Ø √
À  ¡Â∂ ÚÍ≈’ Ó≈‘ «Ï√Ú≈‹∆Â
Ë È∂ «’‘≈ «’ ÁØ‘≈ ◊∂Û ˘ ‹≈∆ º÷‰
”Â∂ ¡≈Ó-√«‘ÓÂ∆ È≈ Ï‰È ¡Â∂
«Ú’√ Á∂Ùª ÚºÒ∫Ø «¬‘ √ͺه Íπ‹∆ÙÈ
ÒÀ‰ «’ ¿∞‘ ÁØ‘≈ ◊∂Û ‘Ø ¡º◊∂ È‘∆∫
ÒÓ’≈¿∞‰≈ ⁄≈‘∞≥Á∂, «¬√ Á≈ ¡√Ò∆
¡Ê «¬‘ ‘À «’ ÁØ‘≈ ◊∂Û ÈÀÏ
Ø ∆ «Úº⁄
ıÂÓ ‘Ø «◊¡≈ ‘ÀÕ ‡ºÎ‡√ Ô»È∆Ú«√‡∆
Á∂ «‡ÓØÊ∆ ¬∂ Ú≈¬∆˜ ‹Ø «ÚÙÚ «Ú’≈√
¡Â∂ Ú≈Â≈ÚÈ √≥ √ Ê≈ Á≈ «√⁄
‚≈«¬À’‡ ‘À, È∂ «’‘≈ ‘À «’ ÈÀØÏ∆
Ó≥Â∆ ͺË∂ ¡ÀÒ≈È≈Ó∂ È∂ .. ¡Ó∆’≈ Á∂
Ï«‹Á √πfi≈Úª ¡º◊∂ fi∞’ ’∂ ÁØ‘≈ Á∂ ÓπÁ
º ∂
«Ú√≈ «ÁºÂ∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ «¬√ È∂ ¡Ó∆’≈
Á∂ ¡≈͉∂ ÚÍ≈’ «‘ºÂª Á∂ ͺ÷ Á∂
Ó㮧 Á¡ª Ò¬∆ √Â≈ ÷ØÒ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ ¡√Ò
”⁄ «Ú’≈√Ù∆Ò ¡Â∂ ˆ∆Ï Á∂Ù ¿∞Ȫ
«⁄ º’ ÁØ‘≈ ◊∂Û ˘ ‹≈∆ º÷‰≈
⁄≈‘∞Á
≥ ∂ √È «‹Èª «⁄ ˆ∆Ï «’√≈Ȫ
¡Â∂ ÷≈Ë √Óº«√¡≈ Á∂ ÓπºÁ∂ ‘ºÒ È‘∆∫ ‘Ø
‹ªÁ∂Õ Í ¡Ó∆ Á∂Ù ÁØ‘≈ ◊∂Û ˘ ıÂÓ
’È≈ ⁄≈‘∞≥Á∂ √È ¡Â∂ ¿∞‘ ¡≈͉∂
«‘ºÂª ˘ ¡º◊∂ ÚË≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ ÈÚ∂∫ ÓπºÁ∂
«Ò¡≈¿‰∂ ⁄≈‘∞ ≥ Á ∂ √ÈÕ «¬√ ’’∂
¡Ó∆ Á∂Ùª È∂ «Ú’≈√Ù∆ˇ ¡Â∂ ˆ∆Ï
Á∂Ùª È≈Ò Âª Âª Á∆¡ª ⁄≈Òª ⁄ºÒ
’∂ ÁØ‘≈ ◊∂Û Á≈, «ÏȪ «Ú’≈√Ù∆Ò
¡Â∂ ˆ∆Ï Á∂Ùª Á∆¡ª √Óº«√¡≈Ú≈ ˘
√≥ÏØ«Ë ‘Ø«¬¡ª, ÌØ◊ Í≈ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ
Á¡√Ò ÁØ ‘ ≈ ◊∂ Û Á≈ ÌØ ◊
Í≈¿∞ ‰ Ò¬∆ ’∂ Ú Ò ¡Ó∆ Á∂ Ù ‘∆
«˜≥Ó∂∫Ú≈ È‘∆∫ ‘ÈÕ «Ú’≈√Ù∆Ò Á∂Ùª
È∂ √≈Ó≈‹∆ ¤Â¤≈«¬¡≈ ‘∂ · ‹Ø
Í» ≥ ‹ ∆Ú≈Á∆ «Ú’≈√ Á≈ √Â≈
¡÷«Â¡≈ ’∆Â≈ ‘À, «¬‘ Ó≈‚Ò ¿∞Ȫ
È∂ ¡Ó∆ Óπ Ò ’ª Á∆ È’Ò ’’∂
¡Í‰≈«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬√ Í»≥‹∆Ú≈Á∆ Ó≈‚Ò
¡Ë∆È Ù«‘∆’È ˘ «Ú’≈√ Á≈
ÍÀÓ≈È≈ √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À ¡Â∂ «¬√
’’∂ ͤÛ∂ ÓπÒ’ Ú∆ Ù«‘∆’È ”Â∂
˜Ø Á∂ ‘∂ ‘ÈÕ ¿∞Á≈‘È Ò¬∆ Ì≈Â
¡≥Á Ô»Í∆¬∂ ¡Â∂ ¡ÀÈ‚∆¬∂ √’≈ª
Ù«‘∆’È ”Â∂ ˜Ø «Á≥Á∆¡ª ‘È ¡Â∂
ÓØ Á ∆ √’≈ ª Úº ‚ ∂ ÍÀ Ó ≈È∂ ”Â∂
√Ó≈‡ «√‡∆ Á≈ √≥’ÒÍ ÒÀ ’∂ ⁄ºÒ
‘∆ ‘ÀÕ Ù«‘∆’È Í∂∫‚± Ú√Ø ˘ ¿∞‹≈Û∂
«ÏȪ È‘∆∫ ‘Ø √’Á≈Õ Í∂∫‚± Ú√Ø∫ Á≈
¿‹≈Û≈ ÷∂Â∆ Á≈ ¿∞‹≈Û≈ ’∆Â∂ «ÏȪ
È‘∆∫ ‘Ø √’Á≈Õ ¡«‹‘≈ ’È Ò¬∆
ˆ∆Ï «’√≈È∆ ¡Â∂ Í∂∫‚± Ó˜Á»ª ˘
¿∞‹≈ÛÈ≈ ˜»∆ ‘ÀÕ «¬‘∆ ’≈È Ì≈Â
Á∆¡ª ‘≈’Ó ‹Ó≈ª «¬º’ Í≈√∂ ˆ∆Ï
«’√≈È∆ ¡Â∂ Í∂∫‚± Ó˜Á»ª Ò¬∆ ‘≈¡
Á≈ È≈‘≈ Ó≈ ‘∆¡ª ‘È ¡Â∂ Á»‹∂
Í≈√∂ √’≈∆ ¡È≈‹ Ì≥ ‚ ≈È, ÿ‡Ø
ÿº ‡ √‘≈«¬’ Óπ º Ò ıÂÓ ’È ‹ª
Î√Òª Á∂ Ì≈¡ √√Â∂ º ÷ ’∂
√Ï«√‚∆¡ª ıÂÓ ’ ‘∆ ‘ÀÕ «‹√ Á∂
«√º‡∂ Ú‹Ø∫ «’√≈È∆ «ÁÈØ «ÁÈ ’‹≈¬∆
‘Ø ‘∆ ‘À ¡Â∂ «’√≈È-Ó˜Á» 
÷πÁ’∞Ù∆¡ª ’ ‘∂ ‘ÈÕ ‘∞‰ ÈÀØÏ∆
’≈ÈÎ≥√ ¡≥Á ª «’√≈È∆ Óπº«Á¡ª
¡Â∂ √Óº « √¡≈Úª ˘ «Ú√≈ «Áº  ≈
«◊¡≈ ‘À Õ «¬√ Âª «ÚÙÚ ÚÍ≈
√≥√Ê≈ Á∆ ÈÀΩÏ∆ ’≈ÈÎ≥√ «’√≈Ȫ
¡Â∂ Í∂∫‚± Ó˜Á»ª Ò¬∆ Ó≈» ‘ºÒ≈ ÒÀ
’∂ ¡≈¬∆ ‘ÀÕ
¯Ú∆ B@AF
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
15
Ì≈Â∆ ◊‰≈‹ Á∂
FF Ú∑∂ ¡Â∂ Í∂∫‚±
Úº√∫Ø Á∆ ‘≈ÒÂ
◊∞Ó∆ «√≥ÿ ÍÒ≈‘∆
BF ‹ÈÚ∆ B@AF ˘ Ì≈ ”⁄
◊‰Â≥Â Ò≈◊± ‘Ø«¬¡ª FF Ú∂∑ ‘Ø ◊¬∂
‘ÈÕ BF ‹ÈÚ∆ AIE@ ˘ Ì≈Â
√’≈ Á∂ ¡À’‡ AICE Á∆ ʪ Ì≈Â∆
√≥ « ÚË≈È Ò≈◊± ‘Ø « ¬¡≈ √∆Õ «¬√
√≥ « ÚË≈È ˘ BF ‹ÈÚ∆ AIDI ˘
Ì≈Â∆ √≥«ÚË≈È ¡√≥ÏÒ∆ ÚæÒØ∫ ÍÃÚ≈È
’∆Â≈ «◊¡≈ √∆Õ √≥«ÚË≈È «Úº⁄ ‘
È≈◊«’ ˘ Ï≈Ï Á∂ ¡«Ë’≈ «ÁæÂ∂
◊¬∂Õ «¬‘ ¡«Ë’≈ Í∂∫‚¡
± ª Ò¬∆ Ú∆ ¿∞‘Ø
«‹‘∂ «ÓºÊ∂ ◊¬∂, «‹‘Ø «‹‘∂ Ù«‘∆¡ª Ò¬∆Õ
«¬‘ ¡«Ë’≈ ˆ∆Ï, ¡Ó∆, «’√∂ Ú∆
ËÓ, «’√∂ Ú∆ ‹≈Â-Ï≈Á∆ Ò¬∆, ‘∂’
¡ΩÂ-ÓÁ Ò¬∆ «¬º’Ø «‹‘∂ ’‘∂ ◊¬∂Õ ‘
«¬º’ Á∂ Úˉ-Î∞ºÒ‰, ÏØÒ‰, ¡≈˜≈Á
Ì≈ ”⁄ √‘±Òª ÍÃ≈Í ’È, ’˘È
¡È∞√≈ «¬È√≈Î ÍÃ≈ÍÂ∆ Á∆ ◊ºÒ Ì≈Â∆
√≥«ÚË≈È Á≈ Ë∞≈ «ÓºÊ∆ ◊¬∆Õ ’∆ Á∂Ù
Á≈ «Í≥‚, Á∂Ù Á≈ Í∂∫‚± ÓÁ-¡Ω Á∂Ù
Á∂ ◊‰Â≥Â Á∂ Ò≈◊± ‘؉ Á∂ FF Ú«∑¡ª
Ï≈¡Á √Ó≈ÈÂ≈ Á∂ ‘º ’ Íà ≈ Í ’
√«’¡≈?
¡æ‹ Á∂Ù Á∂ «Úº⁄ BH ’ØÛ ÒØ’
’Ø∂ ¡ÈÍÛ∑ ‘ÈÕ Á∂Ù Á∂ DF.E ¯∆√Á∆
ÒØ’ª Á∂ ÿª Á∆¡ª ÎÙª ’º⁄∆¡ª ‘È
¡Â∂ «√¯ BI ¯∆√Á∆ ÒØ’ª Á∂ ÿ
’≥’∆‡ Ú≈Ò∂ ‘ÈÕ Á∂Ù ”⁄ CC.E ¯∆√Á∆
ÍÚ≈ª Ò¬∆ ‘≈Ò∂ Ú∆ √≈¯-√∞Ê≈ Í≈‰∆
¿∞ÍÒºÏË È‘∆∫Õ Á∂Ù Á∂ EC.A ¯∆√Á∆
ÍÚ≈ª Á∂ ÒØ’ ÷∞æÒ∂∑ ”⁄ ‹≥◊Ò-Í≈‰∆
‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Òæ◊Ìæ◊ CA ¯∆√Á∆ ÿª ”⁄
ØÙÈ∆ Ò¬∆ «Óº‡∆ Á∂ Â∂Ò Á∆ ÚÂØ∫ ’∆Â∆
‹ªÁ∆ ‘ÀÕ «¬È∑ª ÒØ’ª «Úº⁄ Í∂∫‚± ¡≈Ï≈Á∆
Á∂ ÒØ’ ÚºË ‘È; ¿∞‘ Í∂∫‚± ¡≈Ï≈Á∆, «‹√
˘ Á∂Ù Á∂ È∂Â≈Úª, ¡«Ë’≈∆¡ª È∂ ¡√ÒØ∫
‘∆ «Ú√≈ ¤º«‚¡≈, ¡º÷Ø∫-ÍØ÷∂ ’
¤º«‚¡≈ ˛Õ ’≈ˆ˜ª «Úº⁄ Úº‚∂ ¡«Ë’≈
«ÁæÂ∂, Í ¡√ÒØ∫ «¬È∑ª ¡«Ë’≈ª Á∆
ÚÂØ∫ ’È Á∆ Í∂∫‚¡
± ª ˘ ’Á∂ Ú∆ ÷∞Ò
æ ∑
È≈ «ÓÒ∆Õ
«Í≥‚ Á∂ È≈Ó ¿∞µÂ∂, «Í≥‚ Á∂ «Ú’≈√
Á∂ È≈Ó ¿∞µÂ∂ Á∂Ù «Úº⁄ Úº‚∆¡ª √’∆Óª
ω∆¡ª, Í «Í≥‚ ˘ Úˉ-Î∞æÒ‰ÍÒ‰ Á∆ ’Á∂ Ú∆ ÷∞Ò
æ ∑ È≈ «ÁæÂ∆ ◊¬∆Õ
«Í≥‚ ¡≈˜≈Á∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á √∞◊
≥ Û «◊¡≈Õ
«Í≥‚ Á≈ ¡≈͉≈ «È¡ª „ª⁄≈ ¿∞µ÷Û
«◊¡≈Õ «Í≥‚ Á∆ Â’-√≥◊ ¡Ê«ÚÚ√Ê≈ √’≈∆ √Ω Û ∆¡ª È∆Â∆¡ª
’≈È ‚◊Ó◊≈ ◊¬∆Õ ÷∂Â∆ ∞Ò-÷∞Ò ◊¬∆
¡Â∂ È≈Ò ‘∆ ∞Ò «◊¡≈ Í∂∫‚± ¡Â∂ Í∂∫‚±
√æ«Ì¡≈⁄≈Õ Í∂∫‚± ÷∂ª ¿∞µÂ∂ ‹Ø Ó≈‰
’Á≈ √∆, ¿∞√ Á≈ ¿π‘ Ó≈‰ ‡∞‡
º «◊¡≈Õ
«◊Ú∆ º÷ «Ò¡≈ Í∂∫‚± ˘, «Í≥‚ ˘
’≈ÍØ‡
∂ ‹◊ Á∂ ÷∞Ò
æ ∑∂ ¡Ê⁄≈∂ È∂Õ ÷∞Ò
æ ∑∂
‚æÒ
∞ ,∑∂ ÷∞Ù «‘‰∂ Í∂∫‚± «Í≥‚ ¤º‚‰ Ò¬∆
Ӌϱ ’ «ÁæÂ∂ ◊¬∂Õ
√≈Ò B@AA Á∆ ÓÁÓ-Ù∞Ó≈∆
Á√≈¿∞∫Á∆ ‘À «’ GB.AI ¯∆√Á∆ Í∂∫‚±
¡≈Ï≈Á∆ ‘∞‰ FH.HD ¯∆√Á∆ «‘ ◊¬∆
‘À ¡Â∂ AIIA-B@@A Á∂ Ó∞’≈ÏÒ∂ B@@A
ÂØ∫ B@AA «Úº⁄ Í∂∫‚± ¡≈Ï≈Á∆ «Úº⁄ Ú≈Ë≈
E.I ¯∆√Á∆ ÿ«‡¡≈ ‘ÀÕ ÚÒ‚ ÏÀ∫’ Á∆
«ÍØ‡ ¡È∞√≈ B@AD ”⁄ Á∂Ù Á∆ Í∂∫‚±
¡≈Ï≈Á∆ FG.FC ¯∆√Á∆ «‘ ◊¬∆Õ Á∂Ù
Á∂ F,D@,HFG ⁄≈◊, Ï∂«⁄≈◊ «Í≥‚
‘È, «‹ºÊ∂ B@AA Á∆ ÓÁÓ-Ù∞Ó≈∆
¡È∞√≈ HC, C@, HG, FFB ÒØ’ «‘≥Á∂
√ÈÕ
Á∂Ù Á∆ Úº‚∆ Í∂∫‚± ¡≈Ï≈Á∆ Ò¬∆
È≈ Ù«‘ª Ï≈Ï Á∆ ∞˜◊≈ Á∆ √∞«ÚË≈
‘À, È≈ «Í≥‚ª «Úº⁄ √≈Ú∆¡ª «√‘Â,
«√º«÷¡≈ √‘±Òª ‘ÈÕ «Í≥‚ª ”⁄ È≈ √≈¯√∞Ê∂ Í∆‰ Ú≈Ò∂ Í≈‰∆ Á≈ ÔØ◊ ÍÃÏË
≥ ‘À,
È≈ ◊Ò∆¡ª, È≈Ò∆¡ª, √«Â¡ª Á∆
√¯≈¬∆ Á≈Õ «Í≥‚ª ”⁄ ’±Û∂ Á∂ „∂, √∆Ú∂‹
Á≈ ÷∞æÒ∑≈ Í≈‰∆ Ï∆Ó≈∆¡ª Á≈ ’≈È
ωÁ≈ ‘ÀÕ √Ó∂∫-√Ó∂∫ Ù«‘ª Á∂ Ï≈Ï
Á∆¡ª √‘±Òª «Í≥‚ª ˘ Á∂‰ Á∆¡ª
√’∆Óª √’≈ª ÚæÒ∫Ø Ï‰≈¬∆¡ª ◊¬∆¡ª,
⁄Ò≈¬∆¡ª ◊¬∆¡ª, Í ’Á∂ Ú∆ «√∂
È‘∆∫ ⁄Û∑∆¡ªÕ ’∆ ’∂◊≈ ¿∞ÁØ∫ º’
«‚‹∆‡Ò «¬≥‚∆¡≈, ‹ÁØ∫ º’ «Í≥‚ ”⁄
«Ï‹Ò∆ ‘∆ È‘∆∫? ’∆ ’∂◊≈ ¿∞Á∫Ø Âº’
√‡≈‡ ¡æÍ «¬≥‚∆¡≈, ‹ÁØ∫ Í∂∫‚¡
± ª Á∂ ͺÒ∂
’ج∆ Ú∆ ¤Ø‡≈-Ó؇≈ ∞˜◊≈ ⁄Ò≈¿∞‰
Ò¬∆ ËÈ ‘∆ È‘∆∫? ’∆ ’∂◊≈ √Úº¤
«¬≥‚∆¡≈, ‹ÁØ∫ º’ «√ Á∂ ¿∞µÂ∂ ’±Û≈
„؉ Ò¬∆ ‡Ø’∆ ‘À, ‘ºÊ ”⁄ «√¯ fi≈Û±
‘È, √¯≈¬∆ Ò¬∆ ’ج∆ ÓÙ∆È∆ ‘∆ È‘∆∫?
’«‘‰ ˘ ª Í∂∫‚± «Ú’≈√ Ò¬∆
ÍÃ Ë ≈È Ó≥  ∆ ◊≈Ó «Ú’≈√ √Û’
ÔØ‹È≈, √ÚÈ ‹ÔßÂ∆ ◊Ã≈Ó √Ú≈‹
ÔØ‹È≈, «¬≥Á≈ ¡Ú≈√ ÔØ‹È≈, ÓÈ∂◊≈,
¡‹∆«Ú’≈ «‹‘∆¡ª ÔØ‹È≈Úª «Í≥‚ª ”⁄
«‘≈«¬Ù∆ ÿ, √Û’ª, ∞˜◊≈ Á∂‰
Ò¬∆ ω≈¬∆¡ª ◊¬∆¡ª, Í «¬‘
ÔØ‹È≈Úª ˜Ó∆È∆ ͺË ¿∞µÂ∂ √Ó∂∫-√Ó∂∫
Ï∞∆ Â∑ª ¯∂Ò∑ ‘ج∆¡ªÕ √Ó≈«‹’ √∞«º ÷¡≈
Á∂ È≈Ó ¿∞µÂ∂ ¡‡Ò ÍÀÈÙÈ ÔØ‹È≈, ¡≈Ó
¡≈ÁÓ∆ Ï∆Ó≈ ÔØ‹È≈, Ϻ«⁄¡ª Á∆ «√‘Â
√∞º«÷¡≈ Ò¬∆ «¬ß‡À◊∂«‡‚ ⁄≈¬∆Ò‚
«‚ÚÀ Ò ÍÓÀ ∫ ‡ Íz Ø ◊ ≈Ó, √Ó± « ‘’ Í∂ ∫ ‚±
«Ú’≈√ Ò¬∆ √Ó± « ‘’ Í∂ ∫ ‚± «Ú’≈√
ÍÃ◊
Ø ≈Ó Á∂Ù Á∂ Ó ‘∂ «Í≥‚ ˘ ÌØ≈ Ì
Ú∆ ≈‘ ȑ∆∫ Á∂ √’∂, «’¿∞∫«’ ’Á∂
Ú∆ «Í≥‚ Á∆¡ª Ó∞º„Ò∆¡ª ÒØÛª ¿∞µÂ∂
¡≈Ë≈Â, «÷º  ∂ Á∂ «‘√≈Ï È≈Ò
ÒØ Û ∆∫Á∆¡ª √’∆Óª È‘∆∫ ω≈¬∆¡ª
◊¬∆¡ªÕ ’∆ Á∞È∆¡≈ Á∆ Á±‹∆ √Ì ÂØ∫
Úº‚∆ ’≈Ó≈-Ù’Â∆, «‹√ «Úº⁄ Úº‚∆
«◊‰Â∆ Í∂∫‚¡
± ª Á∆ ‘À, Ò¬∆ ‘ºÊ∆∫ «’ºÂ≈
«√÷Ò≈¬∆ Á≈ ’ج∆ ’≈◊ ÍÃØ◊≈Ó
¿∞Ò∆«’¡≈ «◊¡≈? ’∆ «Í≥‚ª ”⁄ ÒØ’ª
Ò¬∆ √Ω÷∆¡ª, √√Â∆¡ª «√‘Â, «√µ«÷¡≈
√‘±Òª Á≈ ÍÃÏ≥Ë ’Á∂ √’≈ª ÚæÒØ∫
’∆Â≈ «◊¡≈? ’∆ ’Á∂ Úº‚∂ ÷∂‚ √’±Ò’≈Ò‹ «Í≥‚ª Á∂ ÈΩ‹Ú≈Ȫ Á∆ Ù’Â∆
Á∆ √‘∆ √∆’ ÚÂØ∫ Ò¬∆ ÷ØÒ∂∑ ◊¬∂?
’∆ «¬≥‹ È≈ ’È≈ Ì≈Â∆ ◊‰≈‹ Á∂
√ß«ÚË≈È Á∆ ¿∞Òÿ
≥ ‰≈ È‘∆∫?
«Í≥‚ª Á∂ «Ú’≈√ Ò¬∆ ’Á∂ √Ó≈‡
«Í≥‚ ÔØ‹È≈ Á≈ ¡≈◊≈˜ ’È Á∆ ◊ºÒ
’∆Â∆ ◊¬∆, ’Á∂ «¬º’ «Í≥‚ ˘ ÈÓ±È∂ Á≈
«Í≥‚ ω≈ ’∂ Á±‹∂ «Í≥‚ª Ò¬∆ ¿∞Á≈‘‰
ω≈¿∞‰≈ ÂÀ¡ ‘Ø«¬¡≈, ’Á∂ √ª√Áª ÚæÒ∫Ø
‘Ò’∂ Á≈ «¬º’ «Í≥‚ ⁄∞‰ ’∂ ¿∞√ ˘
¡≈ÁÙ «Í≥‚ ω≈¿∞‰ Á≈ È≈‘≈ «ÁæÂ≈
«◊¡≈Õ ’∆ «¬È∑ª È≈‘«¡ª ˘ ¡ÓÒ∆
‹≈Ó≈ Í«‘È≈«¬¡≈ ‹≈ √«’¡≈? ’∆ Á∂Ù
Á∂ «Í≥ ‚ ª Á∆¡ª Ï∞ « È¡≈Á∆ ÒØ Û ª,
Ï∞«È¡≈Á∆ √‘±Òª ˘ ͱ«¡ª ’È Ò¬∆
«¬µ’√≈Â≈ Ú≈Ò∆ ’ج∆ ≈Ù‡∆ È∆Â∆
È‘∆∫ ω≈¬∆ ‹≈ √’Á∆, «‹√ Á∆ Ó∞„
æ Ò∆
«¬’≈¬∆ «Í≥‚ ‘ØÚ,∂ «‹√ Á∆ ◊Ã≈Ó √Ì≈
˘ «È¡ª«¬’ Ù’Â∆¡ª ‘≈√Ò ‘؉,
ÔØ‹È≈Úª ˘ ͱ«¡ª ’È Ò¬∆ ÒØÛ∆∫Á∂
√Ê≈È’ ‹ª √’≈∆ ¯≥‚ ¿π√ ˘ «ÓÒ‰
¡Â∂ «‹È∑ª ¿∞µÂ∂ ¡¯√Ù≈‘∆ ¡Â∂ Óæ·
∞ ∆
Ì ÒØ’ª Á∆ «ÚÙ∂Ù ‹’Û È≈ ‘ØÚ,∂ «‹Ú∂∫
«’ ‘∞‰ Í≥⁄≈«¬Â∆ ≈‹ Ò≈◊± ’È Á∂
È≈Ó ¿∞µÂ∂ ’∆Â∆ ◊¬∆ ‘À, ¡Â∂ «‹√ Á≈
¿∞ÁÙ
∂ ≈‹È∆Â’ª ÚæÒ∫Ø «Íø‚ Á≈ «Ú’≈√
’È≈ È‘∆∫, √◊Ø∫ ¡≈͉≈ Ú؇ ÏÀ∫’
ÚË≈¿π‰≈ ˛?
Á∂Ù Á∆ Әϱ «¬’≈¬∆ «Í≥‚ ¡º‹
‡∞º‡ «‘≈ ‘ÀÕ «¬√ ¿∂∞µÂ∂ ‘ج∂ √Ó≈«‹’
‘Ó«Ò¡ª È∂ «¬√ Á≈ Ó∞„
º Ò≈ «È¡ª«¬’
Â≈‰≈-Ï≈‰≈ ÂØÛ «ÁæÂ≈ ‘ÀÕ Á∂Ù Á∂ «Í≥‚
Á∂ «Ú’≈√ Á∆ ’‘≈‰∆ ‘≈Ò∂ Ù∞± ‘∆ È‘∆∫
‘ج∆, ¿∞Ò‡≈ «Ú’≈√ Á∂ È≈Ó ¿∞µÂ∂ «¬√
Á≈ Ú≈Â≈Ú‰ ÂÏ≈‘ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ‘À
¡Â∂ «¬√ Á∂ ’∞ Á Â∆ ı˜≈«È¡ª ˘
Òæ«∞ ‡¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ ¡ÈÍÛ∑ Í∂∫‚± ÒØ’ª
Á≈ Ï∞∆ Â∑≈∫ ÙØÙ‰ ‘Ø «‘≈ ‘À ¡Â∂
√’≈∆ Â≥Â ÂÓ≈ÙÏ∆È Ï‰ ’∂ «¬‘
√Ì Ú∂÷ «‘≈ ‘ÀÕ Úº‚∆¡ª Í∂∫‚± √Ó≈«‹’
√’∆Óª Í∂∫‚± ÒØ’ª Á∂ Á ¿∞µÂ∂ „∞’
º ‰ ‘∆
È‘∆∫ «ÁæÂ∆¡ª ‹≈ ‘∆¡ªÕ «¬≥‹ Ì≈Â∆
◊‰Â≥Â «Úæ⁄ Í∂∫‚± ÒØ’ Úº‚∆ Ï∂«¬È√≈Î∆
Á≈ «Ù’≈ ‘Ø ‘∂ ‘ÈÕ ’∆ ’ج∆ Ú∆ √Ë≈È
Í∂∫‚± «¬√ Ú∂Ò∂ Á∂Ù Á∆ ¿∞µ⁄ ¡Á≈Ò «Úº⁄
«¬È√≈Î ÒÀ‰ Ò¬∆ ‹≈‰ Á∂ √ÓºÊ ‘À?
’∆ ’ج∆ √Ë≈È Í∂∫‚± Úº‚∂ ¡¯√ª Á∂
Á ”Â∂ ‹≈ ’∂ ¡≈͉∂ ‘º’ª Ò¬∆ ◊∞‘≈
Ò≈¿∞‰ Á≈ ‘∆¡≈ ’È Á∂ ÔØ◊ ‘Ø«¬¡≈
‘À? ’∆ Ì≈Â∆ ÒØ’Â≥Â ”⁄ ¡≈Ó ÒØ’ª
Á∆, ı≈√ ’ ’∂ √Ë≈È Í∂∫‚±¡ª Á∆,
¡≈Ú≈˜ «’Ë∂ √∞‰È ÔØ◊ ‘Ø ‘∆ ‘À?
¡º‹ Ú∆ «Í≥‚ ¡≈˜≈Á∆ Á∂ Í«‘Òª
«‹‘∂ «Í≥‚ª Á∆ ÁÙ≈ È≈ÒØ∫ «’Ë∂ Ú∆ «Ì≥È
È‘∆∫ ‘Ø √«’¡≈Õ «Í≥‚ Á∆ ◊ºÒ √’≈∂ÁÏ≈∂ ¿∞√ Â∑ª È‘∆∫ √∞‰∆ ‹≈ ‘∆,
«‹√ Á∆ ÂÚº’Ø «Í≥‚ È∂, Í∂∫‚±¡ª È∂
¡≈˜≈Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á ’∆Â∆ √∆Õ
¡¯√Ù≈‘∆, √’≈∆ Â≥Â ˘
Í≈ÁÙ∆ ¡Â∂ ‹Ú≈ÏÁ∂‘ ω≈ ’∂ ‘∆
◊‰Â≥Â Ì≈ Á∂ Ï≈Ï∆ Á∂ √≥ÁÙ
∂ ˘
Ò≈◊± ’È Ú≈Ò∂ ≈‹È∆Â’ È∂Â≈ Í∂∫‚±
√Ó≈‹ ˘ ’∞fi ≈‘ Á∂ √’Á∂ ‘ÈÕ
IHAEH-@B@G@
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
16
¯Ú∆ B@AF
¯Ú∆ B@AF
17
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
¯Ú∆ B@AF
18
Ó√Ò≈ ’ÀÈ‚
∂ ≈ «Úº⁄ «¬Ò≈‹ Ò¬∆ ÒßÏ∆ ¿∞‚∆’ √»⁄∆ Á≈
’ÀÈ‚∂ ∆¡È «√‘ √∂Ú≈ ‹ª ¡Ó∆’È ÚÍ≈ Ó≈‚Ò
‚≈. ‘Á∆Í «√≥ÿ, ◊∞¡Ò
À ¯, ˙∫‡≈∆˙
’ÀÈ‚
∂ ≈ «√‘ Íz‰≈Ò∆ «‘ «¬Ò≈‹
Ò¬∆ ÒßÏ∆ ¿∞‚∆’ √»⁄∆ ’≈‰ ÒØ’ª ¡≥Á
¡√≥ÂÙ
Ø Á∆ Ì≈ÚÈ≈ «Ú⁄≈-⁄⁄≈ «Ú⁄
‘À ¡Â∂ Úº÷-Úº÷ Ú◊ª ÚÒØ∫, Úº÷-Úº÷
Ó≥ÂÚ Ò¬∆ √’≈ ¿∞Í È∆Â∆◊Â
ÂÏÁ∆Ò∆ Ò¬∆ ÁÏ≈¡ Í≈¿∞‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ
’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ ‘ÀÕ «¬√ «√‘ Íz‰≈Ò∆ ˘
Ï◊À «’√∂ ¡≈«Ê’ Ì∂Á Ì≈Ú Á∂ √≈«¡ª
˘ √Ó≈ÈÂ≈ Ú≈Ò∆, «˜¡≈Á≈ ˜»ÂÓ≥Á
Ó∆˜ª ˘ Í«‘Ò Á∂ ¡≈Ë≈ Ú≈Ò∆, ‘Ø
«˜¡≈Á≈ ⁄π√ Á∞√Â, ω≈¿∞‰ Á∂ ¿∞ÁÙ
∂
È≈Ò ¿∞√≈» «Ú⁄≈ª Á≈ √ÓÊÈ ’È≈
Ï‘∞ ˜»∆ ‘ÀÕ Ï‘∞ √≈∂ Ú◊ª ÚÒØ∫ «¬√
◊ºÒ Á∆ Ú∆ ÍzÛ
Ø Â≈ ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ ‘À «’
’ÀÈ‚
∂ ≈ ˘ Ú∆ Ô». ¡À√. ¬∂. ¡Ó∆’≈ Á∂
«√‘ ÍzÏË
≥ Á∂ Ó≈‚Ò Á∂ ≈‘ ÍÀ ’∂ «√‘Â
ÍzÏË
≥ ª Á∆ Ó»Ò »Í «Ú⁄ ÂÏÁ∆Ò∆ ’È∆
⁄≈‘∆Á∆ ‘À Í ¡Ó∆’È Ó≈‚Ò Á∂ «√‘Â
ÍzÏË
≥ Á∆ «Ú√Ê≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â∂ Ï◊À
È’Ò ’È≈ ⁄≥◊≈ ’ÁÓ È‘∆∫ ωÁ≈
‹Á«’ «¬√ Ó≈‚Ò Á∂ Ï‘∞ √≈∂ Ȫͺ÷∆
ͺ÷ √≈Ï ‘Ø ⁄π’
º ∂ ‘ÈÕ
’ÀÈ‚
∂ ≈ Á∂ «√‘ ÍzÏË
≥ ª «Ú⁄ ÒØ’
ͺ÷∆ √πË≈ª Á∂ Ó≥ÂÚ È≈Ò, ¿∞‚∆’ √»⁄∆
√Óª ¤Ø‡≈ ’È Á∂ √πfi≈¡ Ò¬∆ ’ÀÈ‚
∂ ≈ Á∂
Ó≈«‘ ‚≈’‡ª Á∆¡ª ‹Ê∂ÏÁ
≥ ∆¡ª ÚÒØ∫
“Ú∂‡ ‡≈«¬Ó ¡Ò≈«¬≥√” È≈Ó Á∆ √≥√Ê≈ Á≈
◊·È ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘À ¡Â∂ «√‘ ÍzÏË
≥ ª
Á≈ √Ú∂ ’’∂ ¡«Ë¡ÀÈ ’’∂ «¬º’ «ÍØ‡
‹≈∆ ’∆Â∆ ◊¬∆ ‘À «‹√ Á≈ È≈Ó ‘À
““¡Ò∆Ó∆È∂«‡ß ◊ ’Ø‚ ◊«‚ÒØ’ «¬È
’ÀÈ‚
∂ ≈√ ‘ÀÒÊ ’∂¡ «√√‡ÓU «¬‘ «ÍØ‡
’À È ∂ ‚ ≈ Á∂ «√‘ √≥ Ì ≈Ò È∆Â∆ Á∆
¡≈ÒØ⁄È≈«Ӓ ¡«Ë¡ÀÈ Á√Â≈Ú∂˜
ωÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ «ÍØ‡ «Ú⁄ √πË≈ Ò¬∆
√Ò≈‘ª È≈Ò, ÔØ◊ «Ú¿∞∫ÂÏ≥Á∆ Ò¬∆ ’≈¯∆
¡«Ë¡ÀÈ Ù≈ÓÒ ‘ÀÕ «¬√ «Ú⁄ ÒßÏ∆ ¿∞‚∆’
√»⁄∆ Â∂ «⁄≥Â≈ Á≈ Íz◊‡≈Ú≈ ’Á∂ ‘ج,∂
«√‘ ÍzÏË
≥ ª Á∂ Í√≈≈ ’’∂ «¬√˘ √≈∂
ÒØ’ª Ò¬∆ ‘Ø Ú‰ÔØ◊ ω≈¿∞‰,
‘√ÍÂ≈Ò ÍzÏË
≥ ª ˘ ‘Ø ºÂÍ ω≈¿∞‰≈,
√Ì Ò¬∆ «¬’Ø «‹‘≈ «’Î≈«¬Â∆ ¿∞ÍÒºÏË
ω≈¿∞‰≈ Ù≈ÓÒ ‘ÀÕ «¬√ «ÍØ‡ «Ú⁄
Áº « √¡≈ «◊¡≈ ‘À «’ ’À È ∂ ‚ ≈ Á∂
““√√’À ⁄ ÚÀ È √» Ï ∂ ” ” ÚÒØ ∫ ÍÏ«Ò’
‘√ÍÂ≈Òª ¿∞Í ‘Ø «˜¡≈Á≈ √’≈∆
Î≥‚ª «Ú⁄ Ú≈Ë≈ ’’∂ «¬Ò≈‹ Á∆ ¿∞‚∆’
√»⁄∆ √Ó∂∫ ˘ Ï‘∞ ¤Ø‡≈ ’È Á≈ ’≈ÓÔ≈Ï
˜Ï≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬√ ˜Ï∂ Á∂
ÍzÏË
≥ ª ≈‘∆∫ ÀÎÒ ÍzÏË
≥ ª ˘ «¬’‹∞‡ ’∆Â≈
«◊¡≈, È√ª/‚≈’‡ª Á∂ ’≥Ó √‡∂ÙȪ
Á≈ Í√≈≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ «‹√ È≈Ò Ó∆˜ª
Á∂ «¬Ò≈‹ «Ú⁄ Â√ºÒ∆Ï÷Ù √πË≈ ‘؉ Á∂
È≈Ò È≈Ò ¿∞‚∆’ √»⁄∆ √Óª Ú∆ ÿº‡
‘Ø«¬¡≈Õ ⁄≈‘∂ “Ú∂‡ ‡≈«¬Ó ¡Ò≈«¬≥√”
«ÍØ‡ Á≈ Ó’√Á «√‘ Íz‰≈Ò∆ ¡≥Á
¡√Á≈«¬’ √πË≈ ’È≈ ¡Â∂ √≈∂
È≈◊«’ª Ò¬∆ «√‘ ÍzÏË
≥ ’È≈ ‘À Í
«¬√ Á∂ ¡≈ÒØ⁄È≈«Ӓ ͺ÷ ˘ «Èº‹∆’È
¡Â∂ ÓπÈ≈¯∂ Ú≈Ò≈ ’≈ÍØ‡
∂ √À’‡ ¡≈͉∂
«‘ºÂ Ò¬∆ Ú ’∂ ÒØ’ª ˘ ◊∞Ó
≥ ≈‘ ’
√’Á≈ ‘À «‹‘Û≈ «’ Í«‘Òª ‘∆ ¡Ó∆’È
Ó≈‚Ò Á∆ Ú’≈Ò ’’∂ √’≈ ¿∞Í
ÁÏ≈¡ ω≈¿∞‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ «Ú⁄ ‘ÀÕ «¬√
’’∂ «¬‘ ◊ºÒ Ï‘∞ ˜»∆ ‘À «’ √≈∂
¡Ó∆’È È≈◊«’ Á≈ ¡Ω√ÂÈ «¬Ò≈‹
÷⁄≈ ÍÏ«Ò’ FFIG ¡Ó∆’È ‚≈Ò
√∆ ‹Á«’ «¬√ √Ó∂∫ ’ÀÈ‚
∂ ≈ Á≈ «¬√ ÂØ∫
«’ºÂ∂ ÿº‡ CCBF ¡Ó∆’È ‚≈Ò √∆Õ «¬√
√≈Ò ’ÀÈ‚
∂ ≈ Á∆ √≈∆ Á∆ √≈∆ A@@%
Ú√Ø ∫ Ï∆Ó≈ ’Ú⁄ Ë≈’ √∆ ‹Á«’
¡Ó∆’È Ú√Ø∫ Á≈ AE% «‘º√≈ Ï∆Ó≈
√π«º ÷¡≈ ’Ú⁄ ÂØ∫ Ï◊À √∆ ¡Â∂ «‹‘Û∂
¡Ó∆’È Ï∆Ó≈-Ë≈’ Ú∆ √È, ¿∞Ȫ∑ ˘
Ú∆ ’≈¯∆ √≈∂ Ú≈Ë» «¬Ò≈‹ ÷⁄∂ ¡≈͉∆
‹∂Ï «Ú⁄Ø∫ ’È∂ ÍÀ∫Á∂ √ÈÕ ‘∞‰∂ «‹‘∂ ’∆Â∂
«¬’ √Ú∂ ÓπÂ≈Ï’ CG% ¡Ó∆’È Ú√Ø∫
◊∆Ï∆ ’’∂ ÷⁄∂ ÂØ∫ ¡√ÓºÊ ‘؉ ’≈È
«¬Ò≈‹ ÂØ∫ √º÷‰∆ ‘∆ ‘∆ ‹Á«’ «¬‘
«◊‰Â∆ ’ÀÈ‚
∂ ≈ Ú≈√∆¡ª Ò¬∆ «√¯ AB%
‘∆ √∆Õ
√≥√≈ Á∆ √Ó≈¬∂Á≈∆ ÚÒØ∫ ¡Ó∆’È
Ó≈‚Ò Á∂ «√‘ ÍzÏË
≥ ª Á∆ «Èº‹∆’È ¡Â∂
ÓπÈ≈¯∂ Ò¬∆ È’Ò Ú≈Ò∂ Íz⁄≈ Á∂ ¿∞Ò‡
¡Ó∆’È «√‘ ÍzÏ≥Ë Á≈ «ÚÙÒ∂Ù‰
’È≈ Ï‘∞ ˜»∆ ‘ÀÕ «¬√ Ò∂÷ ≈‘∆∫,
’ÀÈ‚
∂ ≈ Á∂ È≈◊«’ª ¡≥Á ⁄Ò ‘∆ Ï«‘√
Ò¬∆ ’À È À ‚ ≈ Á∂ «√‘ Íz Ï ≥ Ë È≈Ò
¡Ó∆’È «√‘ Ó≈‚Ò Á∆ Â∞ÒÈ≈ ’Á∂
‘ج,∂ ÁØÚª Á∂ ‘ªÍº÷∆¡ª Ȫͺ÷∆ ‹«Ï¡ª
Á≈ «ÚÙÒ∂Ù‰ ’ª◊∂Õ
’ÀÈ‚
∂ ≈ √’≈ Áπ¡≈≈ √Ì Ò¬∆
‘√ÍÂ≈Òª ¡Â∂ ‚≈’‡ª Á≈ √Ó≈ÈÂ≈
¡≈Ë≈ ”Â∂ «¬Ò≈‹ ÍzÏË
≥ Ò¬∆, √≥È AIGB
«Ú⁄ ““ÓÀ‚∆’Ò ’∂¡ ¡À’‡”” Ò≈◊» ’∆Â≈
«◊¡≈Õ «¬√ ÂØ∫ Í«‘Òª ’ÀÈ‚
∂ ≈ ¡Â∂ Ô».
¡À√. ¬∂. ¡Ó∆’≈ Á∂ «√‘ ÍzÏË
≥ «¬’Ø
«‹‘∂ √È-¡≥Ù’ »Í «Ú⁄ ÍÏ«Ò’ ¡Â∂
¡≥Ù’ »Í «Ú⁄ Íz¬∆Ú∂‡ √À’‡, ¡≥Ù’ »Í
«Ú⁄ ◊À-ÓπÈ≈¯∂ Ú≈Ò≈ ¡Â∂ ¡≥Ù’ ÓπÈ≈¯≈
¡≈Ë≈ÂÕ Í ÁØ‘ª Á∂Ùª Á∂ Ï‘∞Â∂ ÒØ’
¿∞√ √Ó∂∫ º’ «√‘ Ï∆Ó≈ ’Ú⁄ ÂØ∫
¡‰√π«º ÷¡Â «‘ ‘∂ √ÈÕ ÁØ‘ª Á∂Ùª «Ú⁄
AIG@ «Ú⁄ Ï∆Ó≈ º«÷¡≈ ’∆Ó ’∆ÏÈ
C@@ ¡Ó∆’È ‚≈Ò √∆ ‹Á«’
¡Ó∆’È È≈◊«’ Á≈ ¡Ω√ÂÈ ‹∆ÚÈ
√≈Ò, ’À È ∂ ‚ ∆¡È È≈◊«’ È≈ÒØ ∫
Â’∆ÏÈ «¬’ √≈Ò «˜¡≈Á≈ √∆Õ AIGB
ÂØ∫ Ï≈¡Á ’ÀÈ‚
∂ ∆¡È ÓÀ‚∆’∂¡ ¡À’‡
Ò≈◊» ‘؉ È≈Ò ÁØ‘ª Á∂Ùª Á∂ «√‘ ÍzÏË
≥
¡Òº◊-¡Òº◊ ≈‘ª Á∂ ͪË∆ ω ◊¬∂Õ
¡Ó∆’È «√‘ ÍzÏ≥Ë Ò◊≈Â≈ ‘Ø
Ó«‘≥◊≈ ‘∞Á
≥ ≈ «◊¡≈ ¡Â∂ ¡º‹ Â’∆ÏÈ
DF «ÓÒ∆¡È ¡Ó∆’È È≈◊«’ Ï∆Ó≈
’Ú⁄ ÂØ∫ Ï◊À «√‘ «¬Ò≈˜ ÂØ∫ Úªfi∂
‘ÈÕ √≥È B@@E Á∆ «ÍØ‡ ÓπÂ≈Ï’
‹∂ «¬È∑ª √≈Òª Á∂ «√‘ ÍzÏË
≥ ª Á∂
ÈÂ∆«‹¡ª Á∆ Â∞ÒÈ≈ ’∆¬∂ ª ‘∞‰
’ÀÈ‚
∂ ≈ Á∂ «Ú¡’Â∆ Á∆ ¡Ω√ÂÈ ¿∞Ó,
¡Ó∆’≈ Á∂ «Ú¡’Â∆ È≈ÒØ∫ √πË’∂ B.E
√≈Ò «˜¡≈Á≈ ÒßÏ∆ ‘Ø ◊¬∆ ‘ÀÕ ¡Ó∆’≈
Á∂ ÒØ’ª Ò¬∆ ‚≈’‡ª Ò¬∆ ¿∞ÍÒϺËÂ≈
√Óª Ú∆ ÿº‡ «‘≈ ¡Â∂ ’ÀÈ‚
∂ ≈ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂
‘√ÍÂ≈Òª Á∆ ÚÂØ∫ Ò¬∆ √Óª Ú∆ ÿº‡
‘∆ «‘≈Õ ¡Ó∆’≈ «Ú⁄ ÍzÂ∆ «Ú¡’Â∆
È√ª ¡Â∂ ‘√ÍÂ≈Ò «Ï√«¡ª Á∆
«◊‰Â∆ Ú∆ ’ÀÈ‚
∂ ≈ Á∆ ÍzÂ∆ «Ú¡’Â∆ ÿº‡
‘ÀÕ
’ÀÈ‚
∂ ≈ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ ¡Ó∆’È «√‘Â
ÍzÏË
≥ ª Á≈ ÍzÌ≈Ú‘∆‰ √≈Ï ‘؉≈ ¡Â∂
ÚºË ÷⁄ ’∂ ÿº‡ ÈÂ∆‹∂ Íz≈Í ’È Á≈
’≈È ‘À - «√‘ Íz Ï ≥ Ë Ò¬∆ ‘Ø 
√Ó≈¬∂Á≈∆ Á∂Ùª Á∆ Â∑ª «Èº‹∆ «ÈÚ∂Ù
’≈ÍØ‡
∂ ’≥ÍÈ∆¡ª Â∂
«˜¡≈Á≈ «ÈÌ ‘؉≈
‘ÀÕ «¬‘∆ √Ó≈¬∂Á≈∆
Á∂Ù ‘È «‹‘Û∂ «√‘Â
√∂Ú≈Úª ˘ √∂Ú≈ ÷∂Â
Ó≥ȉ ÂØ∫ «¬È’≈∆ ‘Ø
’∂, «¬√ ˘ Ï≈˜≈ Á∆
«‹‰√ Á∆ Â∑ª ÓÈ ‘∂
‘ÈÕ «¬È∑ª √Ó≈¬∂Á≈∆
Á∂ Ù ª ¡≥ Á  «√‘Â
√≥Ì≈Ò, «¬Ò≈‹ «¬’
˜» Ҭ∆ È‘∆∫, √◊Ø∫
÷∆Á-ÔØ◊Â≈ ¡È∞√≈
Ú≥ ‚ ∆ ‹≈‰ Ú≈Ò∆
«‹È√ ‘À, ‹Á«’ ÒØ’ª
«Ú⁄ ÓÀ‚∆’Ò ˜»Â
¡Â∂ ÷∆Á ÔØ ◊ Â≈
«Ú⁄ Ï‘∞ ں‚≈ ¡≥Â
‘ÀÕ «¬Ò≈‹ «√‘ √≥Ì≈Ò Ò¬∆ √Ì ÂØ∫
«˜¡≈Á≈ ˜» Ú≈Ò∆ Ú√Ø∫, ¿∞È∆∑ ∫ ‘∆ ÿº‡
÷∆Á ÔØ◊Â≈ Ú≈Ò∆ ‘∞Á
≥ ∆ ‘ÀÕ √Ó≈¬∂Á≈∆
Ï≈˜≈, «√‘ √≥Ì≈Ò Á∆ Ú≥‚ Ò¬∆ ÏÛ≈
‘∆ ◊À ÓÈ∞÷
º ∆ √≈Ï ‘∞Á
≥ ≈ ‘À «’¿∞∫«’ ¿∞√Á≈
Ó≥ÂÚ «¬Ò≈‹ Á∆ ˜» Ú≈Ò∂ ÓÈ∞÷
º ˘
«¬Ò≈‹ Á∂‰≈ È‘∆∫ ‘∞≥Á≈ √◊Ø∫ ÚÍ≈’
Ó≥ÂÚ È≈Ò ÚºË ÂØ∫ ÚºË ÓπÈ≈¯≈ Íz≈ÍÂ
’È≈ ‘∞Á
≥ ≈ ‘ÀÕ ¡Ó∆’≈ Á∂ ‘√ÍÂ≈Ò
¡’√ √∂Ú≈Úª Ò¬∆ «¬Ù«Â‘≈Ï≈˜∆
’Á∂ ‘ÈÕ Ï≈’∆ ÚÍ≈’ ¡Á≈«¡ª Á∆
Â∑ª ¿∞‘ Ú∆ ÚºË ÂØ∫ ÚºË Ó∆˜ ◊≈‘’
«÷⁄È≈ ⁄≈‘∞Á
≥ ∂ ‘È Í «√¯ ⁄≥◊∆ ÷∆Á
ÔØ◊Â≈ Ú≈Ò∂ ◊≈‘’ ‘∆, «‹‘Û∂ ÚºË ÷⁄
’ √’Á∂ ‘؉, ¡Ó∆ ¡Â∂ Ó«‘≥◊∂ Ï∆Ó≈
Í≈Ò√∆ Ú≈Ò∂ ◊≈‘’, «‹‘Û∂ Ó«‘≥◊∂
‚≈«¬◊ÈØ√«‡’ ‡À√‡ ’Ú≈ √’Á∂ ‘؉,
⁄≈‘∂ ¿∞Ȫ∑ ˘ «¬√ Á∆ ˜» ‘∆ È≈ ‘ØÚÕ∂
Ï∆Ó≈ «‘ ‹ª √√Â∆ Ï∆Ó≈ Í≈«Ò√∆ Ú≈Ò∂
Ó∆˜ ‚≈«¬◊ÈØ√«‡’ ‡À√‡ª ÂØ∫ Ï◊À ‘∆
«‘ ‹ªÁ∂ ‘È ‹Á«’ ¿∞Ȫ∑ ˘ «¬√ Á∆
√ı ˜» Ú∆ ‘ØÚÕ∂
FE √≈Ò ÂØ∫ ÿº‡ ¿∞Ó Ú≈Ò∂ Ï‘∞Â∂
¡Ó∆’È È≈◊«’ª ˘ ‡À’√ «‘ Ï∆Ó≈
«√‘ Ò≈Ì ¿∞Ȫ∑ Á∂ ∞˜◊≈Á≈Â≈ Áπ¡≈≈
‘∆ ÈΩ’∆ Á∂ È≈Ò «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ ‘À «‹√ Á∆
⁄؉ Ú∆ ∞˜◊≈ ’≥ÍÈ∆ ÚÒØ∫ ¡≈Í ‘∆ ’∆Â∆
‹ªÁ∆ ‘ÀÕ Ï∆Ó≈ ’≥ÍÈ∆ Á∆ ⁄؉ Ú∂Ò∂
∞˜◊≈Á≈Â≈ ÿº‡ ÂØ∫ ÿº‡ «’Ù Ú≈Ò∆
Ï∆Ó≈ Í≈«Ò√∆ Á∆ ⁄؉ ’Á≈ ‘À, ª«’
«¬√ «Ú⁄ ¿∞√˘ ¡≈͉∆ ÔØ◊Á≈È ≈Ù∆
ÿº‡ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ ¿∞√˘ Ú∆ «¬’√∆ÓÂ≈¬∆
º’ ‘∆ «ÈË≈ ’Á≈ ‘À ¡Â∂ Ò◊≈Â≈
ÚËÁ∆ «’Ù Á≈ ÏØfi Ú∆ ¡’√ Ú’
¿∞Í ‘∆ ¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ¡≈͉∆ ¿∞Ó È≈Ò
Ò◊≈Â≈ Ó«‘≥◊∆ ‘Ø ‘∆ Ï∆Ó≈ «’Ù ˘
ÿº‡ º÷‰ Ò¬∆, Ú’ Ï∆Ó∂ ÂØ∫ «ÓÒ‰
Ú≈Ò∆ √‘»Ò ˘ Ò◊≈Â≈ ÿ‡≈¿∞‰≈ Ú≈Ò∆
⁄؉ ‘∆ «Ï‘Â √ÓfiÁ≈ ‘À ª «’ Ï∆Ó≈
«’Ù ¿∞√Á∆ ÷∆ÁÔØ◊Â≈ Á∆ √∆ÓÂ≈¬∆
«Ú⁄ ‘∂Õ
«Èº‹∆ ÷∂Â Á∆¡ª «¬‘ Ï∆Ó≈
’≥ÍÈ∆¡ª, «‹È∑ª È≈Ò ؘ◊≈Á≈Â≈ Á≈
·∂’≈ ‘∞Á
≥ ≈ ‘À, ÓπÈ≈¯∂ Ó≥ÂÚ Ú≈Ò∆¡ª ÚÍ≈’
’≥ÍÈ∆¡ª ‘∆ ‘∞Á
≥ ∆¡ª ‘ÈÕ «¬‘ ’≥ÍÈ∆¡ª
√√Â∂ Ï∆Ó∂ ’’∂ Ó«‘≥◊∂ «¬Ò≈‹ Á∆ ˜»Â
Ú∂Ò∂ ÓπÈ’ ‘∆ ‘Ø ‹ªÁ∆¡ª ‘È, ¿∞√ Ú∂Ò∂
«‚‚’‡∆Ï≈Ò, ’Ø-Í∂Ó∫À‡√ ‹ª ’Ò∂Ó «‘Â
’«‘ ’∂, «¬Ò≈‹ Á≈ Ï‘∞Â≈ ÏØfi Ó∆˜ «√
‘∆ Í≈ «Á≥Á∆¡ª ‘ÈÕ √≈∂ √≥√≈ «Ú⁄
¡Ó∆’≈ ‘∆ ¡«‹‘≈ ÓπÒ’ ‘À «‹√ Á≈
«√‘ ÍzÏË
≥ ¡√Á≈ «¬Ù«Â‘≈Ï≈˜∆ È≈Ò
¡Ó∆ ¡Â∂ «√‘ÂÓ≥Á ÒØ’ª ˘ Ò∞Ì≈¿∞ªÁ≈
¡Â∂ ◊∆Ï Ï∆Ó≈ ÒØ’ª ˘ ËØ÷≈ Á∂‰ Á∂
’≥Ó È≈Ò ⁄Ò «‘≈ ‘ÀÕ
¡≈˙ ˜≈ Á∂÷∆¬∂ «’ Ï∆Ó≈ «’Ùª
È≈Ò «¬’º·≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ «√‘ √≥Ì≈Ò
‚≈Ò «’≥È≈ ’∞ È√ª, ‚≈’‡ ¡Â∂
«¬Ò≈‹ Ú≈Ò∂ ‘√ÍÂ≈Òª ’ØÒ Í‘∞⁄
≥ Á≈ ‘ÀÕ
√Ì ÂØ∫ Í«‘Òª-Ï∆Ó≈ «’Ù Á≈ ’≈¯∆ «‘º√≈,
Â’∆ÏÈ AE% ÂØ∫ BE% Ï∆Ó≈ ’≥ÍÈ∆ Á∂
¯Ú∆ B@AF
ÍzÙ≈√«È’, ÚÍ≈’ ¡Â∂ «¬Ù«Â‘≈Ï≈˜∆
÷«⁄¡ª Ò¬∆ º÷ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ Ï≈’∆
«√‘ ÍzÏË
≥ Á∂ ¡≈Ò∂ Áπ¡≈Ò∂ ÎÀÒ∂ ÚÍ≈’
¬∂‹‡
≥ ª Á∂ ‘Ú≈Ò∂ ’ «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ ‘À «‹Ú∂∫
«’ ‘√ÍÂ≈Òª Á∆¡ª «Ú⁄ØÒ∆¡ª ¤Ø‡∆¡ª
’≥ÍÈ∆¡ª, ¡≈«‚‡ ’≥ÍÈ∆¡ª, ÁÚ≈¬∆¡ª
Ú≈Ò∆¡ª ’≥ÍÈ∆¡ª, ’≈˘È∆ √∂Ú≈Úª ¡Â∂
Ó≈«’«‡≥◊ ’≥ÍÈ∆¡ª, ¬∂‹≥√∆¡ª ¡Â∂
«¬ÈÎÓ∂ÙÈ ÍzÏË
≥ Á∆¡ª ÎÓª ¡≈«ÁÕ
Ï‘∞ ÿº‡ «‘º√≈ ‘∆ «¬Ò≈‹ √≥√Ê≈Úª ’ØÒ
Í‘∞⁄
≥ Á≈ ‘ÀÕ «¬’ √Ú∂ ÓπÂ≈Ï’ AIII «Ú⁄
¡Ó∆’≈ «Ú⁄ CA% «‘º√≈ ÍzÙ≈√«È’ ÷⁄≈
√∆ «‹‘Û≈ «’ ’ÀÈ‚
∂ ≈ Á∂ AF.G% ÷⁄∂ Á∂
Óπ’≈ÏÒ∂ ÁØ◊‰
∞ ≈ √∆Õ «¬√ Â∑ª ¡Ó∆’≈
Á≈ «√‘ √≥Ì≈Ò «√√‡Ó Í»∆ ¿∞Òfi‰ Á≈
«Ù’≈ ‘ÀÕ «¬√ ÍzÂ∆ ÒØ’ª «Ú⁄ «È≈Ù≈ ‘À
¡Â∂ «¬√ ˘ √Ì Ò¬∆ «¬’ √Ó≈È
ω≈¿∞‰Á∆ Ó≥◊ ¿∞·Á∆ «‘≥Á∆ ‘ÀÕ
¡Ó∆’È È≈◊«’ª «Ú⁄ «¬’ ÍØÒ√Ú∂÷‰ ’∆Â≈ «◊¡≈ «‹√ «Ú⁄ B/C «‘º√∂
È∂ «¬√ ˘ ’ÀÈ‚
∂ ≈ Á∆ Â‹ ”Â∂ ÏÁÒ‰ Á∂
‘º’ «Ú⁄ Ú؇ «ÁºÂ∆ ‘À ⁄≈‘∂ Ï‘∞ √≈∆¡ª
Ï∆Ó≈ ’≥ÍÈ∆¡ª ¡Â∂ ‘Ø ÚÍ≈’ ¡Á≈∂
ÒØ’ª «Ú⁄ ’ÀÈ‚
∂ ≈ «√‘ ÍzÏË
≥ Ï≈∂ Ï‘∞Â
Ì∞Ò÷
∂ ≈ Í≈¿∞ Íz⁄≈ ’Á∂ «‘≥Á∂ ‘ÈÕ
√≥È AIGB «Ú⁄ ’ÀÈ∂‚≈ ¡≥Á
““ÓÀ‚∆’Ò ’∂¡ ¡À’‡”” Ò≈◊» ‘؉ È≈Ò
√≈∂ ÒØ’ ‚≈’‡ª ¡Â∂ ‘√ÍÂ≈Ò √∂Ú≈Úª
Ò¬∆ Ï∆Ó≈ Ô∞’ ‘Ø ◊¬∂ Í «√‘ √≥Ì≈Ò
Ò¬∆ ÿ ¡≥Á Ó∆˜ Á≈ «¬Ò≈‹, ÒßÏ∂ √Ó∂∫
Ú≈Ò∂ Ø◊ª Á≈ «¬Ò≈‹ ¡Â∂ ‚≈’‡ Á∆
Í⁄∆ Ú≈Ò∆¡ª ÁÚ≈¬∆¡ª ¡Â∂ ‘Ø Ò≈Ì,
¡Òº◊-¡Òº◊ √»«Ï¡ª Á∂ ÎÀ√Ò∂ ¿∞Í ¤º‚
«ÁºÂ∂ ◊¬∂ «’ ‹∂ ¿∞‘ Á∂‰≈ ⁄≈‘∞Á
≥ ∂ ‘È Âª
Á∂ √’Á∂ ‘ÈÕ Ï‘∞ √≈∂ ‘√ÍÂ≈Òª
Áπ¡≈≈ Ô»‹ Î∆√ª ¡Â∂ ‚≈’‡ª Á∂ Ú≈Ë»
÷⁄∂ Ú√»Ò ’È∂ ‹≈∆ ‘∂ ¡Â∂ «¬‘ √≈∂
⁄ÒÈ √≥È AIHD «Ú⁄ ¡≈ ’∂ ıÂÓ ’∆Â∂
◊¬∂ ‹ÁØ∫ ““’ÀÈ‚
∂ ∆¡È «√‘ ¡À’‡”” Ò≈◊»
’∆Â≈ «◊¡≈ «‹√ ≈‘∆∫ ÎÀ‚Ò √’≈
ÚÒØ∫ √»Ï≈ √’≈ ˘ «√‘ ÷⁄∂ Ò¬∆
Î≥‚ «‘º√≈ Á∂‰ Á∆ Ù Ò◊≈¬∆ ◊¬∆ ¡Â∂
«√‘ √≥ Ì ≈Ò √≈«¡ª ˘ ¿∞ Í ÒÏË
’Ú≈¿∞‰∆ Ò≈˜Ó∆ ‘ج∆ ¡Â∂ ‘√ÍÂ≈Òª
ÚÒØ∫ ¿∞◊≈‘∂ ‹ªÁ∂ Ô»‹ Î∆√ ¡Â∂ Ú≈Ë»
⁄≈‹ ÷ÂÓ ‘جÕ∂ «¬√ È≈Ò ’∞fi Ú≈Ë»
√∂Ú≈Úª «‹Ú∂∫ «’ ¡À√. ¡≈. ¡≈¬∆.
√‹∆’Ò √‘»Òª ¡Â∂ ‘Ø Ó≈«‘ √∂Ú≈Úª
Á∆¡ª ’∆Óª ”Â∂ ’≥‡ØÒ ‘Ø«¬¡≈Õ √≈«¡ª
˘ «¬’Ø «‹‘∆¡ª «√‘ «¬Ò≈‹ «ÓÒ‰
È≈Ò ‘√ÍÂ≈Òª ¡≥Á Ó∆˜ª Á∆ «◊‰Â∆
«Ú⁄ Ú≈Ë≈ ‘Ø«¬¡≈ Í «¬√ È≈Ò Ó∆˜ª
Ò¬∆ ¿∞‚∆’ √»⁄∆ √Óª ÒßÏ≈ ‘؉≈ √πÌ≈Ú’
‘∆ √∆Õ «¬‘ ÍzÏË
≥ ⁄≈‘∂ Ï‘∞ ’≈◊
√≈«Ï ‘Ø«¬¡≈ ‘À Í «¬√ ÒßÏ∆ √Ó∂∫ Á∆
¿∞‚∆’ √»⁄∆ ’’∂, ÒØ’ª «Ú⁄ ‘ÓÈ
«Í¡≈≈ È≈ ‘Ø √«’¡≈Õ
√≥ È AII@ «Ú⁄ ’À È ∂ ‚ ≈ Á∂
¡≈«Ê’ Ó≥ÁÚ≈Û∂ Á∂ ÁΩ «Ú⁄, «√‘Â
√∂Ú≈Úª ˘ Ú∆ ÷⁄∂ Á∆ ÿ≈‡ Á≈ √≈‘Ó‰≈
’È≈ «Í¡≈Õ «¬√∂ ÁΩ ¡≥Á «√‘Â
√∂Ú≈Úª Á∆ ‘Ø ÒßÏ∆ ‘ج∆ ¿∞‚∆’ √»⁄∆,
«¬’ «√¡≈√∆ ÓπÁ
º ≈ ω ◊¬∆Õ AII@ ÂØ∫
Ï≈¡Á, ¡≈«Ê’ ‘≈Ò «Ú⁄ ’∞fi √πË≈
¡≈¿∞‰ È≈Ò, √»«Ï¡ª ÚÒØ∫ «√‘ √∂Ú≈Úª
¿∞Í «˜¡≈Á≈ Î≥‚ ÷⁄ ’È∂ Ù∞» ‘Ø
◊¬∂ ¡Â∂ ¿∞‚∆’ √»⁄∆ √≥ÌÒ’∂ ’∞fi ÿ‡∆,
Í ’∞fi «¬Ò≈‹ª Ò¬∆ «‹Ú∂∫ ⁄»Ò∂∑ ¡Â∂ ◊Ø‚∂
ÏÁÒ‰ Ò¬∆ ¡‹∂ Ú∆ ¿∞‚∆’ √»⁄∆ ÒßÏ∆
‘∆Õ «√‘ √∂Ú≈Úª «Ú⁄ ÚË≈¬∂ ◊¬∂
ÍÏ«Ò’ Î≥‚ª «Ú⁄ Ú≈Ë∂ Á∂ Ï≈‹Ú»Á ‘Ø
√‘»Òª ¡Â∂ Ó≈«‘ √∂Ú≈Úª Á∂ √πË≈
«Ú⁄ ’∞fi ÚË √Óª Òº◊ √’Á≈ √∆Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
19
ÒßÏ∆ ¿∞‚∆’ √»⁄∆ Á∂ ÓπÁ
º ∂ ˘ ÒÀ ’∂,
«√‘ ÷∂Â «Ú⁄ ÓπÈ≈¯≈ ’Ó≈¿∞‰ Á∆
Â≈’ «Ú⁄ ÏÀ·∆¡ª ÚÍ≈’ ’≥ÍÈ∆¡ª
’ÀÈ‚
∂ ≈ «Úæ⁄ «Èº‹∆’È ¡Â∂ ¡Ó∆’È
Ó≈‚Ò Ò≈◊» ’È Á≈ ÁÏ≈¡ ÚË≈¿∞‰≈
Ùπ± ’ «ÁºÂ≈Õ ’ÀÈ‚
∂ ≈ Á∆ ÎÀ‚Ò ¡Â∂
√»Ï≈ ÍØ«Ú≥È«ÙÒ √’≈ª Ú∆ «√‘Â
√∂Ú≈Úª «Úº⁄ ‘Ø ‘∂ √’≈∆ ı⁄ ˘ ÏØfi
Ó≥È ‘∆¡ª ‘È ¡Â∂ «¬√ Á∂ Î≥‚ª «Úº⁄
’‡ΩÂ∆ ’È∆¡ª ⁄≈‘∞Á
≥ ∆¡ª √È Õ √≥È
B@@E Á∂ √πÍ∆Ó ’Ø‡ ¡≈¯ ’ÀÈ‚
∂ ≈ Á∂
“⁄≈¿∞Ò∆ ÏÈ≈Ó «’¿∞Ï’” Ú≈Ò∂ Óπ’Á
º Ó∂
’≈È Ú∆ «¬√ ÓπÁ
º ∂ ˘ ‘Ø ÏÒ «Ó«Ò¡≈Õ
«‹√ «Ú⁄ «¬’ √≈Ò ÂØ∫ ⁄»Ò≈∑ ÏÁÒ‰
Á∂ «¬Ò≈‹ Á∆ Á∂∆ ˘ ÓÈ∞÷
º ∆ ¡«Ë’≈ª
Á∆ ¿∞Òÿ
ß ‰≈ Ó≥«È¡≈ «◊¡≈ ¡Â∂ «’¿∞«Ï’
√»Ï∂ Á∆ √’≈ ˘ ‘Á≈«¬Â ’∆Â∆ ◊¬∆
«’ ‹ª ª «√‘ √∂Ú≈Úª Áº √πË≈ ’’∂
¿∞‚∆’ √»⁄∆ ÿº‡ ’∂ ‹ª Ó∆˜ ˘ «Èº‹∆
÷∂Â Á∂ «¬Ò≈‹ Ò¬∆ ÓȘ»∆ Á∂ÚÕ∂ ⁄≈‘∂
«¬√ ÎÀ√Ò∂ ÂØ∫ Ï≈¡Á «’¿∞«Ï’ √’≈
È∂ «√‘ ÍzÏ≥˪ «Ú⁄ ‘Ø Î≥‚ Ò◊≈’∂
√πË≈ ’È∂ Ù∞» ’’∂, Í Á»√∂ √»Ï∂ «‹Ú∂∫
«’ «Ïz«‡Ù ’ØÒÏ
ß ∆¡≈ ¡Â∂ ¡ÀÒÏ‡≈ √»«Ï¡ª
È∂ «√‘ √∂Ú≈Úª ˘ «Èº‹∆ ÚÍ≈’ Ï∆Ó≈
’≥ÍÈ∆¡ª Ò¬∆ ÷ØÒ∑ «ÁºÂ≈Õ «¬√ È≈Ò
«√‘ ¡Á≈«¡ª ¡Â∂ ‚≈’‡ª ˘ Ó∆˜
ÂØ∫ «¬Ò≈‹ Ò¬∆ Ú≈Ë» Î∆√ª Ú√»Ò ’È
Á∆ ÷πÒ
º ∑ «ÓÒ ◊¬∆Õ
«¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á √≈∂ ’ÀÈ‚
∂ ≈ «Ú⁄
«√‘ ÷∂Â «Ú⁄ Í»≥‹∆ «ÈÚ∂Ù ¡Â∂
«Èº‹∆’È Á∆ ÷πÒ∑ Á∂ ’∂ ¿∞‚∆’ √»⁄∆
ÿ‡≈¿∞‰≈ ⁄⁄≈ Á≈ «ÚÙ≈ ‘∆ «‘≈Õ «¬‘
◊ºÒ Ú∆ ◊≥Ì∆ ‘À «’ «’‘Û≈ Ó∆˜
¿∞‚∆’ ’ «‘≈ ‘ÀÕ ¿∞Á≈‘‰ Á∂ ÂΩ
”Â∂ ⁄»Ò∂∑ ÏÁÒ‰ ¡Ó∆’≈ «Ú⁄ º‹∂ Íπ‹
º ∂
Ó«‘≥◊∂ Ï∆Ó≈Ë≈’ Ó∆˜ Ò¬∆ ¿∞‚∆’ √»⁄∆
√Óª Ï‘∞ ¤Ø‡≈ ‘Ø √’Á≈ ‘À Í ¡Ó∆’≈
Á∂ ‘∆ Ó«‘≥ ◊ ≈ Ï∆Ó≈ ’Ú⁄ Í≈«Ò√∆
÷∆Á‰ ÂØ∫ ¡√ÓºÊ DF «ÓÒ∆¡È ÒØ’ª
Ò¬∆ «¬‘ ¿∞‚∆’ √»⁄∆ √Óª ÓΩ º’ Á≈
Ú∆ ‘Ø √’Á≈ ‘À «’¿∞∫«’ «Èº‹∆ ¡Â∂
ÍÏ«Ò’ ÷∂Â Á∂ ÒÚ∂∫-«ÓÒÚ∂∫ «√‘Â
Íz Ï ≥ Ë ª ¡≥ Á  «Èº ‹ ∆ ÚÍ≈’ ÷∂  ,
ÍÏ«Ò’ ÷∂Â Á∂ ‚≈’‡ª ¡Â∂ ‘Ø
√≈ËȪ ˘ ‘∆ ¡≈͉∂ ÚºÒ «÷º⁄ ÒÀ∫Á≈ ‘ÀÕ
Íz≈¬∆Ú∂‡ «Èº‹∆ ÷∂Â Á∂ ‘√ÍÂ≈Òª Á∆
¿∞‚∆’ √»⁄∆ ¤Ø‡∆ ÂØ∫ ¤Ø‡∆ ‘Ø √’Á∆ ‘À
Í «¬√Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫, ÍÏ«Ò’ ÷∂Â
Á∂ ‘√ÍÂ≈Òª Á∂ ÒØÛÚ≥Á Ó∆˜ª Ò¬∆
¿∞‚∆’ √»⁄∆ ‘Ø Ú∆ ÒßÏ∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ
«√‘ √∂ Ú ≈Úª «√Î ÷∆Á‰ Ú≈Ò∂
¡Ó∆ ÒØ ’ ª Á∆ ËØ ‘  ω’∂ «‘
‹ªÁ∆¡ª ‘È ¡Â∂ ˜» Ú≈Ò∂ Ó∆˜
«¬√ ÂØ∫ Úªfi∂ «‘ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ √Ì Á∂ ÌÒ∂
¡Â∂ ‹»ÂÓ≥Á Ó∆˜ª Á∆ ÒØÛ ÓπÂ≈«Ï’
’ÀÈ∂‚∆¡È ÒØ’ª ˘ ÒßÏ∆ ¿∞‚∆’ √»⁄∆
Ú≈Ò∂ ◊∞≥Ó≈‘’∞≥È Íz⁄≈ ÂØ∫ √π⁄∂ ‘؉
Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ ¿∞‚∆’ √»⁄∆ ˘ ¤Ø‡≈ ’È
¡Â∂ √≈«¡ª ˘ Ï◊À «’√∂ ¡≈«Ê’
Ì∂ÁÌ≈Ú Á∂ ¡Â∂ ÒØÛÚ≥Á Ó∆˜ª ˘
Í«‘Ò Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂, ⁄π√Â-Á∞√Â
«√‘ ÍzÏË
≥ √πË≈ª Ò¬∆ «¬’Ø «¬’ ‘ºÒ
«¬‘ ‘À «’ ÎÀ‚Ò ¡Â∂ √»Ï≈ √’≈ª
ÚÒØ∫ «√‘ ÍzÏË
≥ Ò¬∆ ÚºË ÂØ∫ ÚºË Î≥‚ª
Á≈ ÍzÏ≥Ë ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ «¬√ Â∑ª Í»∂
’ÀÈ∂‚≈ Á∆ ÍzÂ∆ «Ú¡’Â∆ Ú√Ø∫ Ò¬∆
‚≈’‡ª, È√ª, ‘√ÍÂ≈Òª Á∂
«◊ȉÔØ◊ ÒØÛ∆∫Á∂ ¡È∞Í≈ Ú≈Ò∆¡ª
«√‘ √∂ Ú ≈Úª Á≈ Í√≈≈ ’’∂ ,
√≈«¡ª ˘ Ï≈Ï «√‘ √‘»Òª Á∂
ÍzÏË
≥ È≈Ò ¿∞‚∆’ √»⁄∆ ˘ Ï‘∞ ¤Ø‡≈
’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ
«ÚÙÚ Íz«√æË «Ú«◊¡≈È∆ √ ¡≈¬∆˜’ «È¿±‡È 鱧 Ô≈Á ’«Á¡ª
‹√Úß ‹∆÷
ÁπÈ∆¡≈ «Ú⁄ «¬√ Â∑ª Á∂ Ï‘πÂ
‘∆ ÿæ‡ ÒØ’ ÍÀÁ≈ ‘πßÁ∂ ‘È, «‹È∑ª È∂
¡≈͉∆ «˜ßÁ◊∆ Á∂ ‘È∂«¡ª 鱧 ⁄∆ ’∂
«¬√ √Ó≈‹ 鱧 ÈÚ∆∫ ΩÙÈ∆ «Ú÷≈’∂
¡≈͉≈ Ȫ √Ê≈Í ’∆Â≈ ‘ØÚ∂Õ √
¡≈¬∆˜’ «È¿±‡È ¡«‹‘∂ «√Û∆ ÒØ’ª
«Ú⁄Ø ∫ «¬’ √È «‹È∑ ª Á∂ ‹ÈÓ ÂØ ∫
Í«‘Òª ‘∆ «ÍÂ≈ Á≈ √≈«¬¡≈ ÷ÂÓ ‘Ø
«◊¡≈ √∆Õ Óπ„Ò∂ «ÂßÈ √≈Ò Âª «È¿±‡È
Á∆ Óª ¿π√ 鱧 Í≈ÒÁ∆ ‘∆, Í ‹ÁØ∫
¿π√ È∂ Á±‹∆ Ù≈Á∆ ’ Ò¬∆ ª Óª Ú∆
¿π√ 鱧 Á≈Á∆ Á∂ ‘Ú≈Ò∂ ’ ◊¬∆Õ Á≈Á∆
«¬√ Ïæ⁄∂ È≈Ò Ï‘π ‘∆ Ò≈‚-«Í¡≈
’Á∆ √∆, «¬√ ’’∂ «È¿±‡È ÍÛ∑≈¬∆
«Ú⁄ ’Ó˜Ø  ¡Â∂ √∆’ Íæ ÷ Ø ∫ Ú∆
Ó≈Û±¡≈ «‹‘≈ ¡Â∂ √Ó≈¿± √πÌ≈¡ Á≈
ω «◊¡≈Õ «È¿±‡È Á≈ ‹ÈÓ BE
Á√ßÏ AFDB ¬∆. 鱧 ‘؉ «Í¤Ø∫ AFED
«Ú⁄ ‹ÁØ∫ ¿π√ 鱧 ◊À∫ÒÓ Á∂ ◊ÀÓ Á∂
√’±Ò «Ú⁄ Á≈ıÒ ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈
ª ¿π‘ ¿πÊ∂ È≈ ÍÛ∑≈¬∆ «Ú⁄ Â∂ È≈
√∆’ ÂΩ ”Â∂ Â’Û≈ ‘Ø«¬¡≈Õ «¬’
«ÁÈ√’±Ò Á≈ «¬’ ÒÛ’≈‹Ø √∆’ ÂΩ
”Â∂ ⁄ß◊≈ Â’Û≈ √∆, «È¿±‡È Á∂ ◊Ò
¡≈ «Í¡≈Õ ÁØÚ∫∂ ◊πÊÓ-◊πÊ
æ ≈ ‘Ø Í¬∂Õ «¬√
√Ó∂∫ ‘Ø Ú∂÷ ‘∂ Ïæ«⁄¡ª 鱧 ¿πÁ∫Ø Ï‘πÂ
˛≈È∆ ‘ج∆ ‹ÁØ∫ «È¿±‡È È∂ ¿π√ Â’Û∂
«Á÷ Ú≈Ò∂ ÒÛ’∂ 鱧 ËÛæÓ ’’∂ ËÂ∆
”Â∂ ͇’≈ «ÁæÂ≈Õ «¬√ ÿ‡È≈ È≈Ò
«È¿±‡È Á≈ «‹Ê∂ √≈Ê∆¡ª ”Â∂ Ø‘Ï ÍÀ
«◊¡≈, ¿π Ê ∂ ¡≈͉∂ ¡≈Í ”Â∂ Ú∆
√ÚÀ«ÚÙÚ≈√ ‘Ø «◊¡≈Õ«¬√ ÿ‡È≈ È∂
«È¿±‡È Á∂ ‹∆ÚÈ ”⁄ «¬’ ÈÚª ÓØÛ
ÒÀ ¡ªÁ≈Õ ‘π‰ ¿π‘ ÍÛ∑≈¬∆ «Ú⁄ Ú∆ Ï‘πÂ
«ÁÒ⁄√Í∆ ÒÀ‰ Òæ◊ «Í¡≈«‹√ √Á’≈
«¬’ √≈Ò «Ú⁄ ‘∆ ¿π‘ ¡≈͉∆ ‹Ó≈Â
«Ú⁄ Í«‘Ò∂ ÈßÏ ”Â∂ ¡≈ «◊¡≈Õ
«‘√≈Ï Á∂ Ó‹Ï±È «Ú⁄ «È¿±‡È
鱧 «˜¡≈Á≈ «ÁÒ⁄√Í∆ ‘Ø ◊¬∆ √∆, «¬√
√Ó∂∫ Âæ’ ¿π√ Á∆ Óª Á±‹∆ Ú≈ «ÚËÚ≈
‘Ø ◊¬∆ ‹Ø «Î ÂØ∫ Ú≈Í√ «È¿±‡È ’ØÒ
¡≈ ◊¬∆Õ ¿πȪ∑ Á≈ ◊π˜≈≈ ˜Ó∆È ”Â∂
‘∆ √∆ «‹√ ’’∂ ¿π√ È∂ «È¿±‡È Á∆
ÍÛ∑≈¬∆ ¤‚≈’∂ Ú≈‘∆ Á∂ ’ßÓ «Ú⁄ Ò≈
«ÁæÂ≈Õ Í ‘π‰ «È¿±‡È Ú≈‘∆ Á∂ ’ßÓ
¡Â∂ ‚ß◊ª Á∆ √ßÌ≈Ò «Ú⁄ «ÁÒ⁄√Í∆
È‘∆∫ √∆ ÒÀ∫Á≈ «‹√ ’’∂ Óª-ÍπÂ
æ π√
æ ∂
‘∆ «‘ßÁ∂ √ÈÕ ¿π√ Á∆ Ó≈Â≈ ‡«È∂‡∆
’≈Ò‹ ’À∫Ï‹ Á∆ ÓÀ∫Ï √∆Õ «È¿±‡È Á∆
ÍÛ∑≈¬∆ «Ú⁄ «ÁÒ⁄√Í∆ Ú∂÷ ’∂ ¿π√ È∂
¡≈͉∆ ÌÀ‰ («È¿±‡È Á∆ Óª) Â∂ ˜Ø
Í≈«¬¡≈ «’ «È¿±‡È 鱧 ÍÛ∑≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂Õ
ÁπÏ≈≈ √’±Ò «Ú⁄ Á≈ıÒ ‘Ø ’∂ ¿π√ È∂
ÍÛ∑≈¬∆ «Ú⁄ ⁄ß◊∆ «Ó‘È ’∆Â∆Õ AFFE
«Ú⁄ ¿π√ È∂ Ï∆. ¬∂. Á∆ «‚◊∆ Íz≈ÍÂ
’ Ò¬∆Õ ’≈Ò‹ «Ú⁄ ÍÛ∑«Á¡ª «È¿±‡È
Á∂ «‘√≈Ï Ú≈Ò∂ ÍØÎ
z √
À  ÏÀØ È≈Ò ‚±ÿ
ß ∂ √ÏßË
ω ◊¬∂ «‹√ Í≈√Ø∫ «È¿±‡È 鱧 ⁄ß◊∆
‘æÒ≈Ù∂∆ «ÓÒ∆Õ «¬’ «ÁÈ «È¿±‡È Ï≈◊
«Ú⁄ ‡«‘Ò «‘≈ √∆ ‹ÁØ∫ ¿π√ È∂ Ú∂«÷¡≈
«’ «¬’ √∂Ï Á÷ È≈ÒØ∫ ‡π‡
æ ’∂ ËÂ∆
”Â∂ «◊ «◊¡≈Õ Ïæ√ «¬√∂ ÿ‡È≈ È∂
«È¿±‡È 鱧 √Ø⁄‰ Ò≈ «ÁæÂ≈ «’ «¬‘ √∂Ï
ËÂ∆ ÚæÒ È±ß «’™ ¡≈«¬¡≈ ˛? ¿π√
Á∆¡ª «¬È∑ª √Ø⁄ª «Ú⁄≈ª ’’∂ ‘∆
’πÁ Á≈ «¬‘ «ÈÔÓ «È’«Ò¡≈ «‹√
鱧 Ó≈Á∂ Á∆ ¡≈’Ù‰ Ù’Â∆ «’‘≈ ‹ªÁ≈
˛Õ
AFFG «Ú⁄ «È¿± ‡ È ’À ∫ Ï‹
Ô±È∆Ú«√‡∆ Á≈ ÎÀÒØ Ï«‰¡≈ ¡Â∂ ’¬∆
√≈Ò Íz’≈Ù Ù’Â∆ Â∂ ÷Ø‹ ’Á≈ «‘≈Õ
«¬È∑ª ÷Ø‹ª Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ¿π√ È∂ Á±Ï∆È
ω≈¬∆ ¡Â∂ È≈Ò Ï‘√Í Á∂ Áπ¡≈Ò∂
ÿπÓ
ß Á∂ ⁄ßÁª 鱧 Ú∂«÷¡≈Õ ¿πÁ∫Ø ‘∆ «È¿±‡È
È∂ ΩÙÈ∆ 鱧 ÂzÀ’ØÈ∆ Ù∆Ù∂ «Ú⁄Ø∫ ¶ÿ≈’∂
Áæ«√¡≈ «’ ΩÙÈ∆ √æ ß◊ª Á∆ ω∆ ‘ج∆
˛Õ AFFI «Ú⁄ «È¿±‡È Á∂ «ÓæÂ ÍzÎ
Ø √
À 
ÏÀØ È∂ ¡≈͉∆ ÈΩ’∆ ÂØ∫ ¡√Â∆¯≈ Á∂
«ÁæÂ≈ ¡Â∂ «È¿±‡È 鱧 ¿πÈ∑ª Á∆ ʪ
«‘√≈Ï Á≈ ÍzØÎÀ√ ω≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ
«È¿±‡È Á∆¡ª ’≈„ª È∂ ¿π√ 鱧 √≈«¬ß√
Á∂ ‘Ò«’¡ª «Ú⁄ Ï‘π ¿πÿ≈ ω≈
«ÁæÂ≈ «‹√ ’’∂ AFGA «Ú⁄ ¿π‘ √ß√≈
Íz«√æË ≈«¬Ò √π√≈«¬‡∆ Á≈ ÓÀ∫Ï ¸«‰¡≈
«◊¡≈Õ
AFHD «Ú⁄ «È¿±‡È È∂ ¡≈͉∂
«ÓæÂ ˛Ò∆ Á∆ Íz∂ ‰≈ √Á’≈ Ó≈Á∂ Á∆
¡≈’Ù‰ Ù’Â∆ ¿πÂ∂ ’∆Â∂ ¡≈͉∂ ÷Ø‹
’ßÓª 鱧 Íz’≈Ù ’∆Â≈Õ AG@C «Ú⁄ ¿π‘
≈«¬Ò √π√≈«¬‡∆ Á∂ ÍzË≈È Ï‰∂ ¡Â∂
Ò◊≈Â≈ BE √≈Ò Âæ’ ¿π‘ ‘ √≈Ò
ÍzË≈È ¸‰∂ ‹ªÁ∂ ‘∂Õ
AG@E «Ú⁄ ÓÒ’ª “¬∂È” ’À∫Ï‹
Ô±È∆Ú«√‡∆ Á≈ ÓπÒ≈‘‹≈ ’È ◊¬∆
ª ¿πÊ
∂ ∂ «È¿±‡È 鱧 “√” Á≈ «÷Â≈Ï Á∂
¡≈¬∆Õ «¬Ê∂ «¬‘ Ú∆ ÚȉÔØ◊ ˛ «’
«‹‘Û≈ ¡Ó∆’È √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ⁄ßÈ
”Â∂ ¿π  «¡≈ √∆, ‹ÁØ ∫ ¿π ‘ Ïß Ï ¬∆
¡≈«¬¡≈ ª ¿π√ 鱧 Íπ«æ ¤¡≈ «◊¡≈ «’
«’‘Û∂-«’‘Û∂ √≈«¬ß√Á≈Ȫ Á∆¡ª ÷Ø‹ª
È∂ ¿π√ 鱧 ⁄ßÈ ”Â∂ Í‘π⁄
ß ‰ «Ú⁄ √‘≈«¬Â≈
’∆Â∆ ª ¿π√È∂ Í«‘Ò≈ Ȫ «È¿±‡È
Á≈ «Ò¡≈Õ «È¿±‡È Á∆ «¬’ ‘Ø Íz≈ÍÂ∆
«¬‘ Ú∆ ˛ «’ ¿π√È∂ ΩÙÈ∆ Á∆ ¯Â≈
(Íz’≈Ù ◊Â∆) Ï≈∂ «√æË ’∆Â≈ «’ ΩÙÈ∆
«Èæ’∂ «Èæ’∂ «’‰«’¡ª Á∆ Ï≈‰∆ ‘πÁ
ß ∆ ˛Õ
«¬‘ «’‰’∂ «¬’ Òæ÷ ÈæÏ∂ ‘˜≈ Ó∆Ò
Î∆ √À’‚
ß Á∆ ¯Â≈ È≈Ò ⁄ÒÁ∂ ‘ÈÕ
«È¿±‡È «‹‘∂ Ó‘≈È ÍπÙª Á∆¡ª
‹∆ÚÈ∆¡ª ÂØ∫ Óπ÷
æ ÂΩ ”Â∂ «√æ÷‰ Ú≈Ò∆
«¬‘ ◊æÒ ˛ «’ ‹∆ÚÈ Á∆ √¯ÒÂ≈
«¬ÒÓ («◊¡≈È) Á∂ Íπ‹≈∆ Ï‰È «Ú⁄
˛ È≈ «’ Ó≈«¬¡≈ Á∂ Íπ‹≈∆ ωÈ
«Ú⁄Õ √∆’ ÂΩ ”Â∂ Ì≈Ú∂∫ «È¿±‡È B@
Ó≈⁄ AGBG 鱧 ‘Ó∂Ù≈ Ò¬∆ ÁπÈ∆¡≈ ÂØ∫
«Ú¤Û ◊¬∂ Í ¿πȪ∑ È∂ ¡≈͉∆¡ª ÷Ø‹ª
Áπ¡≈≈ ‹Ø ’πfi ÓÈπ÷
æ Â≈ 鱧 √Ω∫«Í¡≈ ¿π‘
’Á∆ Ú∆√≈‚∂ ’ØÒ∫Ø «Ú¤ÛÈ Ú≈Ò≈ È‘∆∫,
«‹√ ’’∂ «È¿±‡È Á≈ Ȫ ‘Ó∂Ù≈ ‘∆
ÁπÈ∆¡≈ «Ú⁄ «¬’ ≈‘ «Áz√≈Ú∂ Á∂ ÂΩ
”Â∂ ‹≈«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ‘∂◊≈Õ
IHAEA-FIHBE
«¬ß‚Ø ¡ÓÀ’È ˛∆‡∂˜ ÎØÓ Î«˜ÈØ Á≈ Ú¯Á Á∂Ù Ì◊ Ô≈Á◊≈ ‘≈Ò Íπ‹æ ≈
‹¶Ë: ÏÒÁ∂Ú «√ßÿ Ë≈Ò∆Ú≈Ò Á∆
¡◊Ú≈¬∆ «Ú⁄ «¬ß‚Ø ¡ÓÀ’È ˛∆‡∂˜ ÎØÓ
Ϋ˜ÈØ Á≈ Ú¯Á Á∂Ù Ì◊ Ô≈Á◊≈
‘≈Ò «Ú÷∂ Íπ‹
æ ≈ «‹æÊ∂ ’Ó∂‡∆ Á∂ ‹ÈÒ
√’æÂ ‚≈. ÿÏ∆ ’Ω, ÷‹≈È⁄∆ √∆ÂÒ
«√ßÿ √ßÿ≈, ‡æ√‡∆ ’πÒÚß «√ßÿ √ßË,±
’Ó∂‡∆ ÓÀ∫Ï Á∂Ú ≈‹ ÈÔ∆¡ Â∂ ‘Øª ÚæÒ∫Ø
¿πȪ∑ ˘ ‹∆ ¡≈«¬¡ª ¡≈«÷¡≈ «◊¡≈Õ
«˜’ÔØ◊ ˛ «’ «¬ß‚Ø ¡ÓÀ’È
˛∆‡∂˜ ÎØÓ Î«˜ÈØ È∂ ÏÒÁ∂Ú «√ßÿ
Ë≈Ò∆Ú≈Ò Á∂ «ÍÂ≈ ◊π  Ï÷Ù «√ß ÿ
Ë≈Ò∆Ú≈Ò Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Ú⁄ ¡Ó∆’≈
Á∆ ËÂ∆ Ϋ˜ÈØ «Ú÷∂ B@@A «Ú⁄ Í«‘Ò≈
“Ó∂Ò≈ ˆÁ∆ Ï≈«Ï¡ª Á≈” Á≈ Ò◊≈¿π‰
Á∆ «Í Í≈¬∆ √∆Õ «‹√ √Á’≈ ¡æ‹
¡Ó∆’≈ Á∂ ’ØÈ∂ ’ØÈ∂ ˆÁ∆ Ï≈«Ï¡ª Á∆
Ô≈Á «Ú⁄ ¡‰«◊‰Â Ó∂Ò∂ Òæ◊‰∂ Ùπ± ‘Ø
¸æ ’ ∂ ‘ÈÕ «¬√ ÓΩ ’ ∂ ÏÒÁ∂ Ú «√ß ÿ
Ë≈Ò∆Ú≈Ò È∂ ‹≈‰’≈∆ «Áß«Á¡ª Áæ«√¡≈
«’ «¬ß‚Ø ¡ÓÀ’È ˛∆‡∂‹ ÎØÓ Î«˜ÈØ
ÚæÒ∫Ø √≈Ò «Ú⁄ «¬’ Ó∂Ò∂ ÂØ∫ Ùπ± ’’∂
⁄≈ √Ó≈◊Ó ’Ú≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘È «‹‘Û∂
√≈‚∂ Á∂Ù Á∂ ’ΩÓ∆ Ù‘∆Á ’Â≈ «√ßÿ
√≈Ì≈, Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ ¡Â∂ Ù‘∆Á
¿±ËÓ «√ßÿ Á∂ Ù‘∆Á∆ «ÁÈ ”Â∂ ’Ú≈¬∂
‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª Ó∂«Ò¡ª «‹æÊ∂ Á∂Ù Ì◊Â∆
Á∂ È≈‡’ ’Ú≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘È, ¿π Ê ∂
ÈΩ‹π¡≈È Í∆Û∑∆ ˘ Á∂Ù Ì◊ª Á∆¡ª
’πÏ≈È∆¡ª ÂØ∫ ‹≈‰± ’Ú≈¿π‰ Ò¬∆
Ïæ«⁄¡ª Á∆¡ª ’Ò≈ «’ª Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂
Ú∆ ’Ú≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Ô≈Á ‘∂ «¬√
√Ó∂∫ «¬ß‚Ø ¡ÓÀ’È ˛∆‡∂˜ ÎØÓ Î«˜ÈØ
Á∂ Íz Ë ≈È ˆÁ∆ Ï≈Ï≈ Ï⁄È «√ß ÿ
ÿØÒ∆¡ª ’Òª Á∂ ÍØÂ∂ √. ◊πÁ∆Í «√ßÿ
¡Â∂ ‹ÈÒ √’æÂ √π«ßÁ «√ßÿ ÏÁ∂Ù≈
‘È, ‹Ø «’ «¬Ò≈’∂ Á∂ ¿πÿ∂ ’«Ó¿±«È√‡
¡≈◊± ¡Â∂ «Íø‚ Óß„≈Ò∆ √≈Ï’≈ √Íø⁄
√Ú◊∆ ◊πÏ⁄È «√ßÿ Óß„≈Ò∆ Á∂ ÍπÂ
æ 
‘ÈÕ «¬√ ÓΩ’∂ ÏÒÁ∂Ú «√ßÿ Ë≈Ò∆Ú≈Ò
ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ’≈. ◊πÏ÷Ù «√ßÿ Á∂ ÍπÂ
æ 
¡Â∂ ˆÁ∆ Ï≈Ï≈ Ï⁄È «√ßÿ ÿØÒ∆¡ª
Á∂ ÍØÂ∂ √π÷Á∂Ú «√ßÿ ‡Øª‡Ø ¡Â∂ ÍØ ˘‘ª
ÏÒ«ÚßÁ ’Ω, √π÷Á∂Ú «√ßÿ ‡Øª‡Ø ¡Â∂
Ȥæ   ’Ω  ¡Â∂ «¬ß ‚ Ø ’À È ∂ ‚ ∆¡È
Ú’˜ ¡À √ Ø √ ∆¬∂ Ù È ’À È À ‚ ≈ Á∂
¡≈◊∂È≈¬∆˜ ’πÒÚß «√ßÿ „∂√∆,
«Ú≈√ Î≈¿±∫‚Ù
∂ È Á∂ ’≈. Ìπ«ÍøÁ «√ßÿ
ÓæÒ∆∑ , Íz.Ø ◊ØÍ≈Ò «√ßÿ Ïπ‡
æ , ’≈Ó∂‚ Ù≈Ó
Ò≈Ò, ’∂√, ÓÈ‹∆ ’∂√, ◊πÁ∆Í
«√ßÿ √ßË ¡≈«Á √≈Ê∆ Ú∆ ‘≈˜ √ÈÕ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
¯Ú∆ B@AF
20
Ì≈Â∆ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆¡ª ¡Ó∆’≈ ÚµÒ ˘ Ú‘∆ª
‚≈. ⁄È‹∆ «√øÿ ◊∞Ó‡≈Ò≈
@@A-ICG-EGC-IHAB
«¬’ √Óª √∆‹ÁØ ∫ Ì≈ «Ú⁄
Í∂ Ù ≈Ú ’≈Ò‹ È‘∆∫ √È ‘∞ ø Á ∂ Â∂
«Ú«Á¡≈Ê∆ «¬ø◊ÒÀ∫‚ «Úµ⁄ ÍÛ∑È Ò¬∆
‹ªÁ∂ √ÈÕ ‘∞‰ Ì≈ «Ú⁄ Úµ‚∆ ͵Ë
”Â∂ «Ú«Á¡’ ¡Á≈∂ ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹»Á Ú∆
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª «Ú⁄ «ÚÁ∂Ùª «Ú⁄ ‹≈‰
Á≈ ∞fi≈È ÚµË «‘≈ ‘À Â∂ ‘∞‰ ¡Ó∆’≈
Ì≈Â∆ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆ Í«‘Ò∆ Í√øÁ
‘ÀÕ «ÚµÂ∆ √≈Ò B@AD «Ú⁄ EFFEC
«Ú«Á¡≈Ê∆ ÍÛ∑≈¬∆ Á≈ Ú∆˜≈ ÒÀ ’∂
¡Ó∆’≈ ◊¬∂Õ «¬‘ «◊‰Â∆ ¿∞√ ÂØ∫
Í«‘Ò∂ «ÚµÂ∆ √≈Ò È≈ÒØ∫ B@E@@ ÚµË
√∆Õ «ÚµÂ∆ √≈Ò B@AE «Úµ⁄ I@,@@@
ÂØ ∫ ÚµË «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª È∂ Ì≈Â∆
√¯≈Â÷≈È∂ ˘ ÍÛ∑≈¬∆ Á∂ Ú∆˜∂ Ò¬∆
«ÏÈÀ͵Â Ì∂‹∂ √È, «¬È∑ª «Ú⁄Ø∫ «’øÈ∂
«Ú«Á¡≈Ê∆ ¡Ó∆’≈ ◊¬∂, «¬‘ ¡≈¿∞∫Á∂
«ÁȪ «Ú⁄ ÍÂ≈ Òµ◊ ‹≈Ú∂◊≈Õ
Ì≈Â∆¡ª Á≈ «ÚÁ∂Ùª ˘ ‹≈‰ Á≈
∞fi≈È Ò◊≈Â≈ ÚµË «‘≈ ‘ÀÕ B@@@
«Ú⁄ EC@@@ «Ú«Á¡≈Ê∆ «ÚÁ∂Ù ◊¬∂
Â∂ B@@I «Ú⁄ «¬‘ «◊‰Â∆ ÚµË ’∂
AI@@@@ ‘Ø ◊¬∆Õ ¡Ó∆’≈ ÂØ∫ Ï≈Á
«¬ø◊ÒÀ∫‚ Á»‹∂ √Ê≈È ”Â∂ ‘ÀÕ B@@I «Ú⁄
AG% «Ú«Á¡≈Ê∆ «¬ø◊ÒÀ∫‚ ◊¬∂Õ «¬ø◊ÒÀ∫‚
ÚµÒØ∫ Ú∆˜∂ Á∆¡ª Ùª √ı ’È ’’∂
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á≈ ∞fi≈È ‘∞‰ ¿∞µÊ∂ ‹≈‰
Ò¬∆ ÿµ‡ «‘≈ ‘ÀÕB@@@ «Ú⁄ CCDH
«Ú«Á¡≈Ê∆ Ô»Í ◊¬∂ Â∂ «¬‘ «◊‰Â∆
B@@I «Ú⁄ ÚµË ’∂ EAEEF ‘Ø ◊¬∆Õ
«¬È∑ª «Ú⁄Ø∫ «˜¡≈Á≈Â ‹ÓÈ Â∂ Îª√
◊¬∂Õ «¬ø◊ÒÀ∫‚ ‹≈‰ Ú≈«Ò¡ª Á∆ «◊‰Â∆
«¬È∑ª ÂØ∫ Úµ÷∆ ‘ÀÕ ¡≈√‡∂Ò∆¡≈ ÂØ∫
«¬Ò≈Ú≈ «Ú«Á¡≈Ê∆ ‘∞ ‰ ’À È ∂ ‚ ≈,
«È¿±‹∆ÒÀ∫‚, √Ú∆‚È, ‚ÀÈÓ≈’, «¬‡Ò∆
Â∂ ¡≈«¬ÒÀ∫‚ ÚµÒ Ú∆ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ
«Ú«Á¡≈Ê∆ ¿∞Ȫ∑ Ê≈Úª ˘ Í«‘Ò Á∂‰
Òµ◊∂ ‘È «‹µÊ∂ «Ú«Á¡≈ √√Â∆ ‘ØÚ∂ Â∂
Í≈‡ ‡≈«¬Ó ’øÓ ’È ˘ «ÓÒ ‹≈Ú∂
«’¿∞∫«’ ¡Ó∆’≈ √Ó∂ ϑ∞Â∂ Ó∞Ò’ª «Ú⁄
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ ’øÓ ’È Á≈ ÍëӇ
È‘∆∫ «ÓÒÁ≈Õ
«‹µÊØ∫ Â∆’ ¡Ó∆’≈ «Ú⁄ ¡≈¿∞∫Á∂
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á≈ √ÏøË ‘À, GD Ó∞Ò’ª
ÂØ∫ ¡Ó∆’≈ ¡≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª
«Ú⁄Ø∫ ⁄∆È Í«‘Ò∂ ¡Â∂ Ì≈ Á»‹∂ √Ê≈È
”Â∂ ‘∂ ‘ÈÕ B@@H ÂØ∫ B@AB Â∆’ Í»≈
√Óª ÍÛ∑ ≈ ¬∆ ’È Ú≈Ò∂ Ì≈Â∆
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆ «◊‰Â∆ AFH@CD √∆,
‹Á «’ ⁄∆È Á∆ BHDAGI √∆Õ Áµ÷‰∆
’Ø∆¡≈ Â∆‹∂ √Ê≈È ”Â∂ √∆Õ «¬√ Á∂
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆ «◊‰Â∆ AA@@@@ √∆Õ
√≈¿±Á∆ ¡Ï ‹Ø «’ ¡Ó∆’≈ «Ú⁄
¡«ÂÚ≈Á∆ AA √ÂøÏ Á∂ ‘ÓÒ∂ Ò¬∆
˜∞Ó
ø Ú
∂ ≈ ‘À Á≈ ⁄ΩÊ≈ √Ê≈È √∆Õ «¬√ Á∂
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆ «◊‰Â∆ ECEBH √∆Õ
È∂Í≈Ò Á∆ «◊‰Â∆ B@@@@, √Ã∆ Òø’≈ Á∆
DAAC, «¬˜≈«¬Ò Á∆ DEHH
Í≈«’√Â≈È Á∆ ’∂ Ú Ò EGFG √∆Õ
Á∞È∆¡ª Ì Á∂ «ÚÁ∂Ùª «Ú⁄ ‹≈‰ Ú≈Ò∂
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª «Ú⁄Ø∫ BA% «Ú«Á¡≈Ê∆
¡Ó∆’≈ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ B@@H-B@AB Á∂ Íø‹
√≈Ò≈ «Ú⁄ «ÚÁ∂Ù∆ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ÂØ∫
¡Ó∆’≈ ˘ BA.H ¡Ï ‚≈Ò ÏÂΩ
«‡¿±ÙÈ Î∆√ ’Ó≈¬∆ ‘ج∆ Â∂ ¿∞È∑ª Á∂
«‘‰ √«‘‰ ÂØ∫ AB.H ¡Ï ‚≈Ò
ÍÃ≈Í ‘جÕ∂
«‹µÊØ∫ Â∆’ Ì≈Â∆¡ª Á≈ √øÏË
ø ‘À
‘À Á ≈Ï≈Á Á≈ Í«‘Ò≈ √Ê≈È √∆Õ
‘À Á ≈Ï≈Á ÂØ ∫ BFBB@ «Ú«Á¡≈Ê∆
¡Ó∆’≈ ◊¬∂ Â∂ ‹∂ √’øÁ≈Ï≈Á ˘ Ù≈ÓÒ
’ Á∂¬∆¬∂ ª «¬‘ «◊‰Â∆ C@@@@ Á∂
’Ã∆Ï ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ Ó∞Ϭ
ø ∆ ÂØ∫ AGBID, Í»È
ø ∂
ÂØ∫ EEEA, «ÁµÒ∆ ÂØ∫ HGBH, ⁄ÀȬ∆ ÂØ∫
IADA, Ïø◊ÒΩ ÂØ∫ HHCE ¡«‘ÓÁ≈Ï≈Á
Â∂ ÚÁØ Á ≈ ˘ «ÓÒ≈’∂ I@@@
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ Ú∆˜≈ «Ó«Ò¡≈ ‘ÀÕ
’Ò’µÂ∂ Á∂ ’∂ÚÒ CHHA «Ú«Á¡≈Ê∆
¡Ó∆’≈ ◊¬∂ Í «¬È∑ª Á∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈ «¬‘
√∆ «’ «¬È∑ª «Ú⁄ DD% Í∆ ¡À⁄ ‚∆ ’È
Ú≈√Â∂ ◊¬∂ ‹Á «’ Ï≈’∆ √»«Ï¡ª Á∂
‚≈’‡∂‡ ’È Ú≈«Ò¡ª Á∆ «◊‰Â∆
Ï‘∞ ÿµ‡ √∆Õ ‘ÀÁ≈Ï≈Á Á∂ E% Â∂ ⁄ÀȬ∆
Á∂ AD% «Ú«Á¡≈Ê∆ ‘∆ Í∆ ¡À⁄ ‚∆ ’È
◊¬∂Õ Íø‹≈Ï Á∂ ¡ø’Û∂ È‘∆∫ «ÓÒ∂Õ ¡Ó∆’≈
‹≈‰ Ú≈Ò∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª «Ú⁄Ø∫ ÁØ
«Â‘≈¬∆ Í≈√ √≈«¬ø √ , Â’È≈ÒØ ‹ ∆,
«¬ø‹È∆«ø◊, «‘√≈Ï, «Ï˜È√ ÓÀÈ‹ÓÀ∫‡
‹ª Ó≈’∆‡ È≈Ò √øÏ«ø Ë «ÚÙ∂ √È ‹Á
«’ «¬È∑ª Á∂ Ó∞’≈ÏÒ∂ ”Â∂ ’∂ÚÒ DH%
¡Ó∆’∆ «Ú«Á¡≈Ê∆ «¬È∑ª «Ú⁄ «Ú«Ù¡ª
«Ú⁄ ◊¬∂Õ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆ Í«‘Ò∆
Í√øÁ ¡Ó∆’≈ Á∂ ÓÀ‡Ø Ù«‘ ‘ÈÕ Ï‘∞Â∆
¡≈Ï≈Á∆ Ú≈Ò∂ Ù«‘ «‹Ú∂∫ «È¿±Ô≈’,
ÏØ√‡È, Ò≈√ ¬∂∫‹Ò√ «Ú⁄ √Ì ÂØ∫ ÚµË
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª È∂ Á≈÷Ò≈ «Ò¡≈
‘À Õ ¡Ó∆’≈ «Ú⁄ ’∞ Ò «ÚÁ∂ Ù ∆
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª «Ú⁄Ø∫ AA.H% Ì≈Â∆
‘ÈÕ «¬√ ÂØ∫ Ì≈Ú ‘À, Ì≈ Á∂ ‘∞«Ù¡≈
«Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆ Í«‘Ò∆ Í√ø Á
¡Ó∆’≈ ‘ÀÕ
¡Ó∆’≈ √Ì ÂØ∫ Ó«‘ø◊≈ Ó∞Ò’ ‘ÀÕ
¡Ó∆’≈ «Ú⁄ ÍÛ∑≈¬∆ Á≈ √≈Ò≈È≈ ÷⁄≈
AE@@@ ‚≈Ò ÂØ∫ G@@@@ ‚≈Ò ‘À Â∂
«¬‘ ’Ø√ ¡Â∂ Ô»È∆Ú«√‡∆ ”Â∂ «ÈÌ
’Á≈ ‘ÀÕ Ô»Í «Ú⁄ ‹≈‰ Á≈ ∞fi≈È
Ú∆ Ú«Ë¡≈ ‘ÀÕ √∞¡≈Ò ÍÀÁ≈ ‘∞Á
ø ≈ ‘À «’
¡Ó∆’≈ Ì≈Â∆¡ª Á∆ Í«‘Ò∆ Í√øÁ
«’¿∞∫ ‘À? «¬√ Á∂ ’¬∆ ’≈È ‘ÈÕ
¡Ó∆’∆ «Ú«Á¡≈ Á≈ ͵Ë Ï‘∞ ¿∞µ⁄≈
‘ÀÕ ÍÛ∑≈¬∆ Á∆¡ª «ÚË∆¡ª Á≈ ’ج∆
Ó∞’≈ÏÒ≈ È‘∆∫Õ ÷Ø‹ Ò¬∆ Ï‘∞ √‘»Òª
‘È, ‹Ø «’ Ì≈ «Ú⁄ È‘∆∫Õ ÍÃ’
À ‡∆’Ò
‡Ã«∂ Èø◊ ”Â∂ Ï‘∞ ‹Ø «ÁµÂ≈Õ ÷Ø‹ Á∆¡ª
√øÌ≈ÚÈ≈Úª Ï‘∞ ‘ÈÕ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª
˘ ÈØÏÒ Í∞√’≈ ÍÃ≈Í «ÚÁÚ≈Ȫ
È≈Ò ’øÓ ’È Á≈ ÓΩ’≈ «ÓÒÁ≈ ‘ÀÕ
Ò⁄’Â≈ Ï‘∞ ‘À ‹Ø «’ Ì≈ «Ú⁄
È‘∆∫Õ «Ú«Á¡≈Ê∆ «¬’ «ÚÙ∂ ˘ Ó∞µ÷ «ÚÙ∂
ÚµÒØ∫ ÒÀ ’∂ ‘Ø «Ú«Ù¡ª ˘ ¤Ø‡∂ «Ú«Ù¡ª
Úª◊ ÒÀ √’Á≈ ‘ÀÕ ◊Ë
À ¬
» Ù
∂ È D √≈Ò Á∆
‘ÀÕ Â∞√∆∫ «˜¡≈Á≈ ’Ø√ ÒÀ ’∂ «¬‘ «‚◊∆
D √≈Ò ÂØ∫ Í«‘Òª Ú∆ ÍÃ≈Í ’ √’Á∂
‘Ø Â∂ ÿµ‡ ’Ø√ ÒÀ ’∂ ÚµË √Óª Ú∆ Ò≈
√’Á∂ ‘ØÕ «¬√ Â∑ª Á∆¡ª Ï‘∞ √≈∆¡ª
√‘»Òª ‘È ‹Ø Ì≈ «Ú⁄ È‘∆∫Õ √Ì
ÂØ∫ Úµ‚∆ ◊µÒ «¬‘ ‘À «’ Ô»È∆Ú«√‡∆¡ª
√Ó∂∫ Á∆¡ª ‘≈‰∆ ‘ÈÕ √Ó∂∫ Á∆ Óø◊
¡È∞√≈ «¬‘ ’Ø√ «Â¡≈ ’Á∆¡ª ‘ÈÕ
’«Ó¿±«È‡∆ ’≈Ò‹ª Â∂ Â’È∆’∆ ’≈Ò‹ª
«Ú⁄ ’Ø√ ’È ÂØ∫ Ï≈Á ¯Ω∆ ÈΩ’∆ «ÓÒ
‹ªÁ∆ ‘ÀÕ «¬µÊØ∫ Á∆¡ª Ô»È∆Ú«√‡∆¡ª
Á∞È∆¡ª Á∂ Í«‘Ò∂ √Ê≈È ”Â∂ ‘È Í
Ì≈ Á∆ ’Ø ¬ ∆ Ú∆ Ô» È ∆Ú«√‡∆
Í«‘Ò∆¡ª B@@ Ô»È∆Ú«√‡∆¡ª «Ú⁄
Ù≈ÓÒ È‘∆∫Õ «¬È∑ª Á∂ ’À∫Í√ Á≈ ‹∆ÚÈ
Ï‘∞ ÚË∆¡≈ ‘ÀÕ Ì≈ «Ú⁄ ÷≈√ ’’∂
Íø‹≈Ï «Ú⁄ ÈΩ’∆¡ª Á∂ ÓΩ’∂ Ï‘∞ ‘∆
ÿµ‡ √ÓfiØ È≈ Ó≈Â ‘∆ ‘È, «¬√ Ò¬∆
«Ú«Á¡≈Ê∆ «ÚÁ∂Ùª ˘ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ
Ì≈ È∂ ‹∂ Âµ’∆ ’È∆ ‘À ª
Ì≈ ˘ «Ú«Á¡≈ Á∂ ÷∂   «Ú⁄
’êÂ∆’≈∆ ÂÏÁ∆Ò∆¡ª ’È Á∆ ÒØÛ
‘À Õ ¡Ó∆’≈ «Ú⁄ Ô» È ∆Ú«√‡∆¡ª
¡≈˜≈Á ‘ÈÕ Ì≈Ú «√¡≈√ÂÁ≈Ȫ ÂØ∫
Ó∞ ’  ‘È ‹Á «’ Ì≈ «Ú⁄
Ô»È∆Ú«√‡∆¡ª ˘ «√¡≈√ÂÁ≈È ⁄Ò≈
‘∂ ‘È «‹È∑ª ˘ «Ú«Á¡’ ÷∂Â Á≈
’Ø ¬ ∆ ˜Ï≈ È‘∆∫Õ ’¬∆ «√µ«÷¡≈
ÓøÂ∆¡ª È∂ ’≈Ò‹ª Á≈ Ó»ø‘ Ú∆ È‘∆∫
Ú∂«÷¡≈ Õ ‘∞‰ ¡«‹‘∂ «√«÷¡≈ ÓøÂ∆
«√µ«÷¡≈ «ÚÌ≈◊ ˘ «’Ú∂∫ ⁄Ò≈ √’Á∂
‘È? «¬√ Ò¬∆ Ô»È∆Ú«√‡∆¡ª ˘ ÷∞Á
Ó∞÷Â≈∆ Á∂‰ Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ ¡Ó∆’≈ «Ú⁄
ÍÃدÀ√ª ˘ ’øÓ Á∂ ¡≈Ë≈ “Â∂ Âµ’∆
«ÁµÂ∆ ‹ªÁ∆ ‘À, ‹Á «’ Ì≈ «Ú⁄
Íï
Ø √
À ª Á∆ ’ج∆ ‹∞¡≈Ï Á∂‘∆ È‘∆∫Õ «¬È∑ª
˘ ‹∞ ¡ ≈ÏÁ∂ ‘ ÏÈ≈¿∞ ‰ Á∆ ÒØ Û ‘À Õ
¡Ϫ ∞ͬ∂ Á≈ √Ó≈«¬¡≈ Ï≈‘ ‹≈
«‘≈ ‘À ÍÛ∑∆ «Ò÷∆ Í∆Û∑∆ Á≈ «ÚÁ∂Ù∆
Ò≈Ì ¿∞·≈ ‘∂ ‘È ‹Ø «’ Ì≈ Ҭ∆
ÈÓØÙ∆ Á∆ ◊µÒ ‘ÀÕ «¬√ ˘ ÏΩ«Ë’ «È’≈√
(ÏÃÈ
∂ ‚∂È) ’«‘øÁ∂ ‘È, «‹√ ˘ Ø’‰
Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ
¯Ú∆ B@AF
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
21
Âπ «◊¡≈ ⁄ÒÁ≈ «ÎÁ≈ «¬«Â‘≈√ ’≈. ⁄ÀÈ «√ßÿ ⁄ÀÈ
‚≈. ÿÏ∆ ’Ω
’≈Ó∂ ‚ ⁄À È «√ß ÿ ⁄À È Á∂ ± Í
«Úæ ⁄ Âπ  Á≈ «ÎÁ≈ √≈‘ ÒÀ ∫ Á≈
«¬«Â‘≈√ H ‹ÈÚ∆ B@AF ˘ √≈˘
√Á∆Ú∆ «Ú¤ØÛ≈ Á∂ «◊¡≈Õ √≈∆ ¿πÓ
ÒØ ’ √∂ Ú ≈ «Úæ ⁄ ¡͉ ’È Ú≈Ò∂
ÒØ’ √ßÿÙª Á∂ ‹∆ÚÈ-Ì √≈Ê∆ ‘∂
⁄À È «√ß ÿ ⁄À È Á≈ √ß ◊ ≈Ó∆ ‹∆ÚÈ
√≈‚∂ √≈‘Ó‰∂ ¡È∂’ª «ÁÙ≈Úª ˘ ΩÙÈ
’Á≈ ˛Õ ¿π√Á∂ Âπ ‹≈‰ È≈Ò Á∂Ù
Ì◊ª Á∆ ‘ΩÒ∆ ‘ΩÒ∆ ¡ÒØÍ ‘πßÁ∆ ‹≈
‘∆ Úæ‚∆ Í∆Û∑∆ Á≈ «¬æ’ ‘Ø Úæ‚≈ ÊßÓ
«÷√’ «◊¡≈ ˛Õ
BE √Âß Ï  AIAG ˘ «˜Ò∑ ≈
‹¶Ë Á∂ «Íø ‚ Á≈Á± Ú ≈Ò Á∂ «¬’
◊∆Ï «’√≈È Í«Ú≈ «Úæ⁄ ‹ÈÓ ÒÀ‰
Ú≈Ò∂ ’≈Ó∂‚ ⁄ÀÈ Á∂ «ÍÂ≈ √. ÁÒ∂Ò
«√ßÿ Â∂ Óª Ì≈È∆ ’Ø∂ ¡ÈÍÛ∑ √È,
Í ¿πÈ∑ª Á∂ ÓÈ «Úæ⁄ ¡≈͉∂ Ïæ⁄∂ ˘
«√æ«÷¡≈ «ÁÚ≈¿π‰ Á∆ ⁄≈‘ ÏÛ∆ ÍzÏæÒ
√∆Õ «¬√ ’’∂ ¿πÈ∑ª È∂ ⁄ÀÈ ‘πª ˘
Óπæ„Ò∆ «√æ«÷¡≈ ‘≈√Ò ’È Ò¬∆ «Íø‚
Í≈√Ò≈ Á∂ Íz ≈ «¬Ó∆ √’± Ò Á≈÷Ò
’Ú≈ «Áæ Â ≈Õ
«Ó‚Ò √’± Ò Á∆
«√æ«÷¡≈ Íz≈Í ’È ¿πÈ∑ª È∂ ¡≈͉∂
È≈È’∂ «Íø‚ ¤Ø’≈ «Úæ⁄ «ÈÚ≈√ ’
«Ò¡≈ Â∂ ¡Í≈ Á∂ √’±Ò «Ú⁄Ø∫ ¡◊Ò∆
«√æ « ÷¡≈ Íz ≈ Í ’∆Â∆Õ Ï⁄ÍÈ ÂØ ∫
«Ó‘ÈÂ∆ Â∂ ÍÛ∑È «Úæ⁄ ‘π«Ù¡≈ ⁄ÀÈ
«√ßÿ ˘ Íz≈«¬Ó∆ √’±Ò ÂØ∫ ‘∆ Ú˜∆Î≈
Íz≈Í ‘Ø «◊¡≈ √∆Õ ¿π‘ ‹ÁØ∫ ¡≈͉∂
«Íø ‚ Áß Á ± Ú ≈Ò ÂØ ∫ Í≈√Ò∂ ˘ ÍÀ Á Ò
√’±Ò ‹ªÁ∂ √È Âª ¿πÈ∑ª Á∆ √ß◊Â
«¬æ’ √≈˱ È≈Ò ‘Ø ◊¬∆Õ ¿πÈ∑ª Á∂ ÓÈ
«Úæ⁄ «◊¡≈È Íz≈ÍÂ∆ Á∆ Â∆Ï ⁄≈‘
È∂ «‹Ê∂ ¿π√ √≈˱ Á∆ «√æ«÷¡≈Úª È≈Ò
‹Ø « Û¡≈, ¿π Ê ∂ «◊¡≈È Íz ≈ ÍÂ∆ Á∆
⁄∂Ù‡≈ ¡◊Ò∂∆ «√æ«÷¡≈ ‘≈√Ò ’È
Ò¬∆ ¿πÈ∑ª ˘ «Íø‚ ÂØ∫ Ù«‘ «÷æ⁄ ’∂
ÒÀ ¡≈¬∆ ¡Â∂ ¿π È ∑ ª ÷≈Ò√≈ ‘≈¬∆
√’±Ò ‹¶Ë Á≈÷Ò≈ ÒÀ «Ò¡≈Õ ¿π‘
¡≈͉∂ ‹∆ÚÈ Á∂ ¡≈ßÌÒ∂ √≈Òª «Úæ⁄
«√æ÷ «¬«Â‘≈√ ¡Â∂ ‹∆ÚÈ ‹ª⁄ ÂØ∫
Ï‘π Íz∂« Â∂ ÍzÌ≈«Ú ‘ج∂Õ ¿πÈ∑ª
˘ ‘∆ «√ßÿ ÈÒ±¬∂ Á∆ ‹∆ÚÈ∆ È∂ Ú∆
Ï‘π  Íz Ì ≈«Ú ’∆Â≈Õ ¡≈Èß Á Íπ 
√≈«‘Ï Á∂ ‘Ø Ò ∂ Ó‘æ Ò ∂ ÓΩ ’ ∂ ¿π È ∑ ª È∂
«Íz ß √ ∆ÍÒ ◊ß ◊ ≈ «√ß ÿ Á∂ Ì≈ÙÈ ÂØ ∫
ÍzÌ≈«Ú ‘Ø ’∂ È«Ù¡ª Á≈ «Â¡≈◊
’ «ÁæÂ≈ Â∂ «˜ßÁ◊∆ Á≈ «¬‘ «ÈÙ≈È≈
«Óæ Ê «Ò¡≈ «’ ¿π ‘ ÈØ ¬ ∂ √Ó≈‹
«√‹‰≈ «Úæ ⁄ ¡≈͉∆ «˜ß Á ◊∆ ˘
√Ó«Í ’ Á∂‰◊∂Õ «√æ÷∆ ‹∆ÚÈ
‹≈⁄ ÂØ∫ ÍzÌ≈«Ú ‘Ø ’∂ ¿πÈ∑ª È∂ ¡ß«ÓzÂ
Ú∆ ¤’ «Ò¡≈ Â∂ ͱÈ «√æ÷∆ ±Í Ë≈È
’ «Ò¡≈Õ
Ï∂«¬È√≈¯∆ Á∂ «ÚπæË ÒÛ‰ Á≈
˜‹Ï≈ ¿πÈ∑ª Á∂ ÓÈ «Úæ⁄ «Ú«Á¡≈Ê∆
‹∆ÚÈ ÂØ∫ ‘∆ ÍzÚæÒ √∆Õ «¬’ Ú≈
‹¶Ë Á∂ ÷≈Ò√≈ ‘≈¬∆ √’± Ò Á∂
¡«Ë¡≈Í’≈ ÚÒØ ∫ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª
È≈Ò Áπ«ÚÚ‘≈ ’È ”Â∂ ’∆Â∆ ◊¬∆
Ø√ ‘ÛÂ≈Ò «Ú⁄ Ú∆ ¿πÈ∑ª √◊Ó
«‘æ√≈ «Ò¡≈Õ Í Ó≈«Í¡ª ˘ «¯’
ÍÀ «◊¡≈ «’ ‹∂’ √≈‚≈ Ïæ⁄≈ «¬√
Â∑ª Á∆¡ª Ï≈ˆ∆¡≈È≈ ‘’ª ’Á≈
«‘≈ ª ¿π‘ Í«Ú≈ Á∂ √πÍÈ∂ ͱ∂
È‘∆∫ ’ √’∂◊≈Õ «¬√ Ò¬∆ ¿πÈ∑ª È∂
’≈Ò‹ Á≈ıÒ ’≈¿π‰ Á∆ ʪ «Íø‚
«Ú⁄ ‘∆ «¬’ ¤Ø ‡ ∆ «‹‘∆ ‘æ ‡ ∆ ÷Ø Ò ∑
«ÁæÂ∆Õ
«¬‘ ¿π ‘ √Óª √∆ ‹ÁØ ∫ ˆÁ∆
Ï≈«Ï¡ª ÚæÒØ∫ Á∂Ù Á∂ √πÂßÂÂ≈ √ß◊≈Ó
Ò¬∆ ’∆Â∂ ˆÁ Á∂ ¡√¯Ò «‘ ‹≈‰
’≈È √À∫’Û∂ Á∂Ù Ì◊ª ˘ Ϊ√∆¡ª,
¿πÓ ’ÀÁª ¡Â∂ ‹±‘ ÏßÁ ’ «ÁæÂ≈
«◊¡≈ √∆Õ «¬È∑ª «√Û∆ Á∂Ù Ì◊ª
È∂ «‘ßÓ È≈ ‘≈∆ Â∂ ¡≈˜≈Á∆ Ò¬∆
Ï≈Ò∆ ÙÓ∑ª Á∆ Ò≈‡ ˘ ÓÿÁ∆ æ÷‰
Ò¬∆ ¡≈͉≈ √ßÿÙ ‹≈∆ æ«÷¡≈Õ
AIBF «Ú⁄ ˆÁ∆ Ì≈¬∆ √ßÂØ÷ «√ßÿ
Á∆ √ßÍ≈ÁÈ≈ ¡Ë∆È “«’Â∆” ¡ıÏ≈
Ùπ± ’∆Â∆Õ ˆÁ Í≈‡∆ Ú≈Ò∂ Á∂Ù
Ì◊Â, «’Â∆ Í≈‡∆ ¡Â∂ «‘ß Á
’«Ó¿±«È√‡ Í≈‡∆ Á∂ ÓÀ∫Ï ω ’∂
√ªfi∂ ÂΩ ”Â∂ ’ßÓ ’Á∂ √ÈÕ «¬‘ Á∂Ù
Ì◊ «Íø‚ª Á∂ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘ ¡≈͉∂
È≈Ò ‹Ø Û È Ò¬∆ ¡≈Í «Íø ‚ ª «Ú⁄
‹ªÁ∂ «‘ßÁ∂ √ÈÕ «¬√ «¬Ò≈’∂ «Ú⁄Ø∫
«ÏÒ◊≈, ⁄∆Ó≈, Ùß ’  ‹ß « ‚¡≈Ò≈,
Ïπß‚≈Ò≈, πÛ’≈, Ùß’, ¿πÍÒ̱Í≈ Á∂
Á∂Ù Ì◊ ’≈Î∆ √◊Ó ‘ÈÕ ˆÁ∆
Ï≈«Ï¡ª Á∆¡ª ’πÏ≈È∆¡ª Â∂ ’ßÓª ÂØ∫
⁄ÀÈ «√ßÿ ⁄ÀÈ Ï‘π ÍzÌ≈«Ú √È Â∂
¿π‘ ‘ØÒ∆ ‘ØÒ∆ «¬√ Ò«‘ Á∂ È≈Ò ‹πÛ
◊¬∂Õ «’Â∆ Í≈‡∆ È≈Ò ⁄ÀÈ «√ßÿ
⁄À È ˘ ‹Ø Û È Á∆ ¡«‘Ó Ì± « Ó’≈
«ÈÌ≈¿π‰ Ú≈Ò∂ «Íø‚ πÛ’≈ Á∂ ⁄ÀÈ
«√ßÿ Â∂ Ùß’ ÂØ∫ ’≈Ó∂‚ ‹∆ÚÈ «√ßÿ
Áπæ÷∆, «ÏÒ◊∂ ÂØ∫ Ì≈¬∆ ¿π‹≈◊ «√ßÿ,
‹Ú≈Ò≈ «√ßÿ Â∂ ’Ó «√ßÿ √ÈÕ
‘π ‰ ⁄À È «√ß ÿ ⁄À È Á≈ ‹∆ÚÈ
πæπ÷ ÏÁÒ «◊¡≈Õ ’≈Ó∂‚ Ì◊ «√ßÿ
«ÏÒ◊≈ Â∂ ’≈Ó∂‚ ϱfi≈ «√ßÿ È∂ ¿πÈ∑ª
˘ Ó≈’√Ú≈Á Á≈ Óπ æ „ Ò≈ Í≈·
ÍÛ≈«¬¡≈ ¡Â∂ ¿π‘ ¤∂Â∆ ‘∆ «’Â∆
Í≈‡∆ «Úæ⁄ √ÈÓ≈ÈÔØ◊ √Ê≈È Íz≈ÍÂ
’ ◊¬∂Õ AICG «Ú⁄ ’≈. ⁄ÀÈ «√ßÿ
È∂ «’Â∆ Í≈‡∆ Á∂ √’æÂ ω ’∂
¡≈͉∆¡ª «˜ßÓ∂Ú≈∆¡ª «ÈÌ≈¬∆¡ªÕ
AICH Á∂ √≈Ò «Úæ ⁄ Íø ‹ ≈Ï «Ú⁄
’πÁÂ∆ ’ØÍ∆ ¡À√∆ Ú≈Í∆ «’ Ó∆∫‘
È≈ ÍÀ‰ ’≈È ÷±‘ª Â∂ ¤æÍÛª Á∂ Í≈‰∆
√πæ’ ◊¬∂Õ ¡≈Ó ‹ÈÂ≈ Â∂ ÷≈√ ’
«’√≈È∆ «Ú⁄ ‘≈‘≈’≈ Óæ ⁄ ◊¬∆Õ
Áπ¡≈Ï∂ «Ú⁄ È«‘ ’愉 Á∆ Óß◊ ˘
ÒÀ ’∂ AICG «Úæ⁄ Íø‹≈Ï «’√≈È ’Ó∂‡∆
Á≈ ◊·È ‘Ø«¬¡≈, «‹√Á∂ Í«‘Ò∂ ÍzË≈È
Ï≈Ï≈ ‹Ú≈Ò≈ «√ßÿ ·æ·∆¡ª ω∂ Â∂
‹¶Ë «˜Ò∂ Á∂ Íz Ë ≈È Ï≈Ï≈ ’Ó
«√ßÿ ⁄∆Ó≈ Â∂ √’æÂ ⁄ÀÈ «√ßÿ ⁄ÀÈ
ω∂Õ ‘π‰ ¿πÈ∑ª È∂ ͱ∆ Â∑ª ¡≈͉≈
‹∆ÚÈ ÒØ’ √ßÿÙª ˘ ¡«Í ’
«ÁæÂ≈ √∆ ¡Â∂ «’√≈È∆ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈
Ó˜Á±, «Ú«Á¡≈Ê∆ Â∂ «¬√Â∆ Î߇
’≈«¬Ó ’È «Ú⁄ Ú∆ Óπ æ ÷ ̱ « Ó’≈
«ÈÌ≈¬∆Õ
’≈. ⁄ÀÈ ÒØ’ª È≈Ò Ëπ È∂«Û˙
‹πÛ∂ ‘ج∂ ¡≈◊± √ÈÕ «¬√∂ ’’∂ ¿πÈ∑ª
Á∂ «Íø‚ Ú≈«Ò¡ª È∂ ¿πÈ∑ª ˘ AB √≈Ò
√Íø ⁄ ‘Ø ‰ Á≈ Ó≈‰ Ú∆ Ï÷«Ù¡≈Õ
«¬‘ ¡≈˜≈Á Ì≈ Á∆ Í«‘Ò∆
Íø⁄≈«¬Â √∆Õ ¿π‘ «¬ßÈ∂ Á± ¡ßÁ∂Ù
√È «’ ¿πÈ∑ª È∂ ¿π√ √Ó∂∫ ÁΩ≈È «Íø‚
Á∆¡ª ◊Ò∆¡ª Â∂ È≈Ò∆¡ª Íæ’∆¡ª
’Ú≈ ’∂ ◊ßÁ∂ Í≈‰∆ Á∂ «È’≈√ Á≈
Íz Ï ß Ë ’Ú≈«¬¡≈Õ
«Íø ‚ Á∂
¡≈«ÁËÓ∆¡ª Á∂ ÏÀ·‰ Ò¬∆ «¬’ ÊÛ≈
ωÚ≈«¬¡≈Õ Ï◊À ‹≈Â-Í≈Â, ¿±⁄È∆⁄ ÂØ∫ √ªfi∆¡ª Ê≈Úª ˘ √ªfi∂ ÂΩ
”Â∂ Ú‰ Á≈ ¡«Ë’≈ Í≈√
’Ú≈«¬¡≈Õ
’≈. ⁄ÀÈ «√ßÿ ⁄ÀÈ √≈∆ ¿πÓ
«‘ßÁ ’«Ó¿±«È√‡ Í≈‡∆ È≈Ò ‹πÛ∂
‘∂Õ Úæ÷ Úæ÷ «˜ßÓ∂Ú≈ ¡‘πÁ∂Á≈∆¡ª
Ú∆ «ÈÌ≈¬∆¡ªÕ ¿π‘ ‘Ó∂Ùª ‘∆ Í≈‡∆
¡Èπ Ù ≈√È «Ú⁄ «‘ ’∂ Í≈‡∆ Á∂
‘π ’ Óª Á∆ ’æ ‡ ÛÂ≈ È≈Ò Í≈Ò‰≈
’Á∂ ‘∂Õ Í≈‡∆ Á∂ ‘π’Ó ¡Èπ√≈
«¬√Â∆ «Úß◊ ˘ Әϱ ’È Ò¬∆
√π Ù ∆Ò≈ È≈Ò Î˜∆ «Ú¡≈‘
’Ú≈«¬¡≈, ‹Ø ’π fi √≈Òª Ï≈¡Á
‘’∆’ «Ú⁄ ÏÁÒ «◊¡≈Õ Í≈‡∆
Á∂ ‘π’Ó ¡Èπ√≈ √Ó∂∫ Â∂ Í«√«Ê«Â¡≈
¡Èπ√≈ ¡≈͉≈ ‘πÒ∆¡≈ ÏÁÒ ’∂ ⁄ÀÈ
«√ßÿ ÂØ∫ Íz’≈Ù «√ßÿ Ú∆ ω∂Õ ÓΩ’≈
¡≈¿π‰ ”Â∂ ÈÚª ˜Ó≈È≈ ¡ıÏ≈ ÍzÂ∆
√Ω∫Í∆ ◊¬∆ ’«·È «˜ßÓ∂Ú≈∆ Ú∆ ÏÛ∆
ÂÈÁ∂‘∆ È≈Ò «ÈÌ≈¬∆Õ ‘π’Óª Á∆
Í≈Ò‰≈ ’Á∂ ‘ج∂ «ÎÒΩ ¡√À∫ÏÒ∆ √∆‡
Á∆ ⁄؉ Ú∆ ÒÛ∆ Ì≈Ú∂∫ «’ √¯ÒÂ≈
Íz≈Í ȑ∆∫ ‘ج∆Õ
’≈. ⁄ÀÈ «√ßÿ ⁄ÀÈ È∂ ’πÏ≈È∆
Ú≈Ò∂ Á∂Ù Ì◊ª ˘ «¬’æ·∂ ’∆Â≈ ¡Â∂
¿πÈ∑ª ˘ Î∆‚Ó Î≈¬∆‡ª Á∂ ¡«Ë’≈
Â∂ «¡≈«¬Âª «ÁÚ≈¿π‰ Ú≈√Â∂ Î∆‚Ó
Î≈¬∆‡ √ß√Ê≈ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ Ú∆ ’∆Â∆
Â∂ ¶Ó≈ √Óª «¬√ Á∂ ‹ÈÒ √’æÂ
Ú∆ ‘∂ Õ Á∂ Ù Ì◊ª ˘ √π Â ß Â Â≈
√ÀÈ≈È∆¡ª Á≈ Á‹≈ Áπ¡≈¿π‰ Ò¬∆
AIF@ «Ú⁄ Ú¯Á Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ’∆Â∆
¡Â∂ ÂæÂ’≈Ò∆ ≈Ù‡ÍÂ∆ «◊¡≈È∆
˜ÀÒ «√ßÿ ¡Â∂ ÍzË≈È ÓßÂ∆ «¬ßÁ≈
◊ªË∆ ˘ ¡≈͉≈ Óß ◊ Íæ   Í∂ Ù
’∆Â≈Õ
’≈. ⁄À È «√ß ÿ ⁄À È ˆÁ∆
Ï≈«Ï¡ª ÚÒØ∫ √Ê≈«Í ’∆Â∆ ‘ج∆ Á∂Ù
Ì◊ Ô≈Á◊≈ ’Ó∂‡∆ Á∂ ¶Ó≈ √Óª
Ó≈‰ÔØ◊ ÓÀ∫Ï Ú∆ ‘∂ ¡Â∂ √‘≈«¬’
√’æÂ, ‡æ√‡∆ ¡Â∂ «¬«Â‘≈√ √Ï’Ó∂‡∆ Á∂ ÓÀ∫Ï Á∆ «˜ßÓ∂Ú≈∆¡ª Ú∆
«ÈÌ≈¬∆¡ªÕ Á∂ Ù Ì◊ Ô≈Á◊≈
’Ó∂‡∆ È∂ ˆÁ∆ Ï≈«Ï¡ª Á∂ ÈΩÚ∂∫ Ó∂Ò∂
¿πÂ∂ fiß‚≈ Ò«‘≈¿π‰ Á∆ √Ó ¡Á≈
’È ¡Â∂ √ث¡ª ˘ √ßÏØËÈ ’È
Á≈ Ó≈‰ Ú∆ ’≈. ⁄ÀÈ ˘ «ÁæÂ≈Õ
Á∂ Ù Ì◊ Ô≈Á◊≈ ‘≈Ò Á∂
¡ßÁ ˆÁ∆ «Ó¿±«˜¡Ó ω≈¿π‰ ¡Â∂
«¬√ «Ú⁄ ˆÁ∆¡ª Á∆¡ª ¿πÍÒæÌË
Â√Ú∆ª Ò≈¿π‰ «Úæ⁄ Ú∆ ¿πÈ∑ª Á≈
Íz Ó π æ ÷ ÔØ ◊ Á≈È √∆Õ «‹‘Û∆¡ª
Â√Ú∆ª ¿πÍÒæÌË È‘∆∫ √È, ¿π‘Ȫ
Á≈ ‘πÒ∆¡≈ Áæ√ ’∂ Í∂∫«‡ß◊˜ ω≈¿π‰
¡Â∂ Ò◊Ú≈¿π ‰ «Úæ ⁄ Ï≈Ï≈ Ì◊Â
«√ßÿ «ÏÒ◊≈, ’≈. ◊ßËÚ √ÀÈ ’ؤÛ
Á∂ È≈Ò-È≈Ò ’≈. ⁄ÀÈ «√ßÿ ⁄ÀÈ Á≈
ÔØ◊Á≈È Ú∆ Ï‘πÓπæÒ≈ ˛Õ
‹ÁØ∫ Á∂Ù Ì◊ Ô≈Á◊≈ ’Ó∂‡∆
È∂ Úæ÷ Úæ÷ «¬Ò≈«’¡ª Â∂ «Íø‚ª «Úæ⁄
ˆÁ∆ Ï≈«Ï¡ª Á∆ Ô≈Á «Úæ⁄ ÓÈ≈¬∂
‹≈‰ Ú≈Ò∂ «Á‘≈«Û¡ª «Úæ⁄ «Ù’Â
’È Á≈ ÎÀ √ Ò≈ ’∆Â≈ ª ’≈Ó∂ ‚
⁄ÀÈ «√ßÿ ⁄ÀÈ È∂ Ú∆ Íø‹≈Ï «Úæ⁄ Úæ÷
Úæ÷ Ê≈Úª «Úæ⁄ ˆÁ∆ Ï≈«Ï¡ª Á≈
√π È ∂ ‘ ≈ Í‘π ß ⁄ ≈¿π ‰ «Úæ ⁄ ¡≈͉≈
√≈Ê’ Ø Ò «ÈÌ≈«¬¡≈Õ Á∂ Ù ÂØ ∫
«¬Ò≈Ú≈ ¿π ‘ ÁØ Ú≈ ’È∂ ‚ ≈ «Úæ ⁄
ÓÈ≈¬∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ˆÁ∆ Ï≈«Ï¡ª Á∂
Ó∂Ò∂ «Úæ⁄ Ú∆ Ù≈ÓÒ ‘ج∂Õ ˆÁ Í≈‡∆
Á∆ ‹ÈÓ ÙÂ≈ÏÁ∆ (B@AC) ÓΩ’∂ ’Ó∂‡∆
ÚÒØ∫ ÓÈ≈¬∂ ◊¬∂ ÙÂ≈ÏÁ∆ √Ó≈Ø‘ Ú∂Ò∂
fiß ‚ ≈ Ò«‘≈¿π ‰ Á∆ √Ó ’≈. ⁄À È
«√ßÿ ⁄ÀÈ ¡Â∂ ’≈. ◊ßËÚ √ÀÈ ’ؤÛ
È∂ √ªfi∂ ÂΩ ”Â∂ ’∆Â∆Õ ‘ √≈Ò Òæ◊‰
Ú≈Ò∂ ˆÁ∆ Ï≈«Ï¡ª Á∂ Ó∂Ò∂ «Úæ⁄ ¡Â∂
‡æ√‡ Á∆¡ª Ó∆«‡ß◊ª «Ú⁄ Ú∆ ’Ó˜Ø
«√‘ ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹±Á ¿π‘ ¡≈͉∆
‘≈˜∆ ´¡≈¿π∫Á∂ √ÈÕ √ßÈ B@AE Á∂
ˆÁ∆ Ï≈«Ï¡ª Á∂ Ó∂ Ò ∂ «Úæ ⁄ C@
¡’±Ï ˘ ‘ج∂ Ì≈ÙÈ Óπ’≈Ï«Ò¡ª Á∂
‹∂±¡ª ˘ «¬È≈Ó Ú∆ ’≈. ⁄ÀÈ «√ßÿ
⁄ÀÈ ‘Øª È∂ ¡≈͉∂ ‘æÊ∆∫ Úß‚∂ √ÈÕ
«¬‘ ¿πÈ∑ª Á∆ Á∂Ù Ì◊ Ô≈Á◊≈ Á∂
«Ú‘Û∂ «Úæ⁄ ¡≈÷∆ Î∂∆ √∆Õ
√ßÿÙ ¡Â∂ ’πÏ≈È∆ Á∂ Óπ‹√æÓ∂
’≈Ó∂‚ ⁄ÀÈ «√ßÿ ⁄ÀÈ ÏÛ∆¡≈ √±÷Ó
Â∂ √≈«‘Â’ ±⁄∆¡ª Á∂ Ó≈Ò’ Ú∆ √ÈÕ
√≈«‘ ¡Â∂ Ù≈√Â∆ √ß◊∆ Á∂ ÍzÂ∆
¿π È ∑ ª Á≈ ¿π ⁄ ∂ ⁄ ≈ ÓØ ‘ √∆Õ «¬√ ÂØ ∫
«¬Ò≈Ú≈ ¿π È ∑ ª È∂ √≈‚∂ «¬È’Ò≈Ï∆
«¬«Â‘≈√ ˘ ¡≈͉∆ ’ÒÓ Á∆ ¤Ø‘
È≈Ò Ú∆ «˜ßÁ≈ æ÷‰ Á∆ √≈Ê’ ’Ø«Ù√
’∆Â∆Õ «‹Ê∂ Úæ ÷ Úæ ÷ ≈‹È∆Â’,
«¬«Â‘≈√’ Â∂ √Ó≈«‹’ Ó√«Ò¡ª Ï≈∂
¿π È ∑ ª Á∂ Ò∂ ÷ Ø ˜ ≈È≈ ¡÷Ï≈ª ¡Â∂
ÓÀ◊˜∆È≈ «Úæ⁄ ’Á∆ ¿πÈ∑ª Á∂ Ȫ¡ ‘∂·
¡Â∂ ’Á∂ ÒØÛ ÍÀ‰ ”Â∂ ¯˜∆ Ȫڪ
‘∂· ¤ÍÁ∂ ‘∂, ¿πÊ∂ ¿πÈ∑ª È∂ “«’Â∆
Í≈‡∆ Á±‹∆ √ß√≈ ‹ß◊ √Ó∂∫”, “È∂Â≈
‹∆ √πÌ≈Ù ⁄ßÁ ÏØ√”, “‘ÎÈ ÓΩÒ≈
’≈Ó∂‚ Â∂‹≈ «√ßÿ √πÂßÂ” Â∂ “Ó∂≈
≈‹√∆ √¯” «’Â≈Ϫ Á∆ «√‹‰≈ Ú∆
’∆Â∆Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ “ˆÁ Ò«‘
Á∆ ’‘≈‰∆, ˆÁ∆ Ï≈«Ï¡ª Á∆
˜πÏ≈È∆” ¡Â∂ “¡≈͉≈ Î˜” Ó≈√’
¡ıÏ≈ Á∆ √ßÍ≈ÁÈ≈ Ú∆ ’∆Â∆Õ
I ‹ÈÚ∆ B@AF ˘ ¡ß « ÂÓ
ÁÙȪ Ò¬∆ «¬È∑ª Á∆ «ÓzÂ’ Á∂‘ Á∂Ù
Ì◊ Ô≈Á◊≈ Á∂ «Ú‘Û∂ «Ú⁄ æ÷∆
◊¬∆Õ ’Ó∂‡∆ ÚæÒØ∫ «¬È∑ª Á∆ Á∂‘ ¿πÂ∂
ÎπæÒ Ó≈Ò≈Úª ¡Â∂ ˆÁ∆ Í≈‡∆ Á≈
fiß‚≈ Í≈ ’∂ ÏÛ∂ √«Â’≈ È≈Ò ¡ß«ÂÓ
«ÚÁ≈«¬◊∆ «ÁæÂ∆ ◊¬∆Õ
«Í¤Ò∂ ’πfi √≈Òª ÂØ∫ ‹ÁØ∫ ’≈. ⁄ÀÈ
«ÁÒ Á∆ «ÏÓ≈∆ ’≈È ¡√Úæ√Ê √È
Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆ ÍÂÈ∆ √πÙ∆Ò≈ ⁄ÀÈ Ú∆
Ï∆Ó≈ «‘ßÁ∆ √∆Õ ¿πÈ∑ª Á∆ «¬’ÒØÂ∆
√ßÂ≈È ¿πÈ∑ª Á∆ Ï∂‡∆ √«ÚÂ≈ È∂ ⁄ß◊∆
Ë∆ Á≈ ¯˜ «ÈÌ≈¿π ∫ «Á¡ª ¡≈͉∂
¡≈Í ˘ ¡≈͉∂ Óª-«Í¿π Á∆ √∂Ú≈ «Úæ⁄
√ÓÍ ’ «ÁæÂ≈Õ ¿π‘ ÏÂ≈È∆¡ª
Á≈ √πæ÷ √π«ÚË≈ Ú≈Ò≈ ‹∆ÚÈ «Â¡≈◊
’∂ ¡≈͉∂ Ó≈Â≈ «ÍÂ≈ Á∆ Á∂÷ Ì≈Ò
«Úæ⁄ ‹πæ‡ ◊¬∆Õ √πÙ∆Ò≈ ⁄ÀÈ Âª ’πfi
√≈Ò Í«‘Ò≈ √π◊Ú≈√ ‘Ø ◊¬∂ Í Ï∂‡∆
√«ÚÂ≈ Ò◊≈Â≈ «Í¤Ò∂ F √≈Ò ÂØ∫
¡≈͉∆ «ÍÂ≈ ‹∆ Á∆ Á∂÷ Ì≈Ò «Úæ⁄
Òæ◊∆ ‘∆Õ «¬‘ √«ÚÂ≈ Â∂ ¿π√Á∂ ÍÂ∆
Ú≈‡π ’ ≈ÚÒ Á∆ √∂ Ú ≈ ‘∆ √∆ «‹√
√Á’≈ ’≈. ⁄ÀÈ «√ßÿ ⁄ÀÈ È∂ ¡≈͉∂
‹∆ÚÈ Á≈ «¬‘ ¡ß « ÂÓ √¯ ÏÛ∂
¡≈≈Ó È≈Ò ÂÀ¡ ’∆Â≈Õ
¡æ‹ ¡√∆∫ Á∂Ù Ì◊ Ô≈Á◊≈
’Ó∂‡∆ È≈Ò ¶Ó≈ √Óª ‹πÛ∂ ‘∂ ¡≈͉∂
Ó≈‰ÔØ◊ ‡æ√‡∆ ’≈. ⁄ÀÈ «√ßÿ ⁄ÀÈ
˘ ¿πÈ∑ª Á∆ «¬«Â‘≈√ ˘ «ÁæÂ∆ Ò≈√≈È∆
Á∂‰ Ò¬∆ ÈÂÓ√Â’ ‘ªÕ
‹ÈÒ √’æÂ
Á∂Ù Ì◊ Ô≈Á◊≈ ’Ó∂‡∆,
‹¶ËÕ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
’∆ Ï≈Ï≈ È≈È’ Â’Ù∆Ò √∆ ?
◊∞Ó∂Ò «◊ºÒ
«√÷ ËÓ ˘ Ó≥ȉ Ú≈Ò∂ «¬‘ ◊ºÒ ¡≈Ó
‘∆ ’«‘≥Á∂ ‘È «’ √ºÌ ÂØ∫ Úº‚≈ Â’Ù∆Ò Ï≈Ï≈
È≈È’ √∆ Â∂ ’∞fi Â’Ù∆Ò ‹ª Íz◊
Ø À«√Ú ÒØ’
Ú∆ «¬√ ◊ºÒ È≈Ò √«‘Ó ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ’∆
Ï≈Ï≈ È≈È’ √⁄Óπ⁄ Â’Ù∆Ò √∆ ? «¬√ ◊ºÒ
˘ «Ú⁄≈È Ò¬∆ Í«‘Òª Ï≈Ï∂ È≈È’ ˘ E@@
√≈Ò Í«‘Òª Á∂ √Ó∂∫ Á∂ √≥ËÚ «Úº⁄ ÷ ’∂
«Ú⁄≈ ’Á∂ ‘ªÕ ‹ÁØ∫ ÂØ∫ ÓÈ∞÷ È∂ ⁄≈ ÍÀª ÂØ∫
ÁØ ÍÀª Â∂ Â∞È≈ Ù∞» ’∆Â≈ ¿∞ÁØ∫ ÂØ∫ ‘∆ ¿∞√
«Úº⁄ ⁄∂ÂÈ≈ Á≈ Í√≈≈ ‘؉≈ Ù∞» ‘Ø «◊¡≈Õ ¿∞√
È∂ «◊¡≈È ÂØ∫ ¡ÓÒ Â∂ ¡ÓÒ ÂØ∫ «◊¡≈È Á∆
Íz«’«¡≈ ≈‘∆∫ ¡≈͉∂ «◊¡≈È «Úº⁄ Ú≈Ë≈
’’∂ ¡≈͉∆¡ª ¡◊Ò∆¡ª Í∆Û∑∆¡ª ˘ «ÁÂ≈
«‹Èª È∂ «¬√ «Úº⁄ ‘Ø Ú≈Ë≈ ’∆Â≈ Â∂ «¬‘
«◊¡≈È Á∂ Ú≈Ë∂ Á≈ ¡ÓÒ ‹≈∆ «‘≈, ‹≈∆ ‘À
Â∂ «‘≥Á∆ ÁπÈ∆¡≈ º’ ‘∂◊≈ «’¿∞∫«’ ’ج∆ Ú∆
«◊¡≈È ‹ª √º⁄ ¡≈÷∆ È‘∆∫Õ ‘≈√Ò ’∆Â∂
«◊¡≈È ≈‘∆∫ ÓÈ∞÷ ¡≈͉∆¡ª «‹¿∞‰ Á∆¡ª
‘≈Òª ⁄≥◊∆¡ª ÂØ∫ ⁄≥◊∆¡ª ω≈¿∞∫Á≈ «‘≈ Â∂
ω≈ «‘≈ ‘ÀÕ «¬√ «¬«Â‘≈√’ ¡ÓÒ «Úº⁄ ’∞fi
ÒØ’ «¬‘Ø «‹‘∂ Ú∆ ÍÀÁ≈ ‘∞≥Á∂ ‘∂ ‹Ø Ï≈’∆¡ª
È≈ÒØ∫ «˜¡≈Á≈ √»fiÚ≈È, «◊¡≈ÈÚ≈È, ÁÒ∂
Â∂ √Ó≈‹ ˘ √∂ Ë Á∂ ‰ Ú≈Ò∂ √∆Õ ¿∞ È ∑ ª È∂
¡≈͉∆¡ª «˜≥ Á ◊∆¡ª √Ó≈‹ ˘ ÚË∆¡≈
ω≈¿∞‰ Á∂ Ò∂÷ Ò≈ «ÁÂ∆¡ªÕ Ï≈Ï≈ È≈È’
¿∞Ȫ∑ «Ú⁄Ø∫ «¬’ √∆ «‹√ È∂ ÓΩ’∂ Á∂ ‘≈’Óª Á∂
‹∞ÒÓª Á∆ «ÚØËÂ≈ ’∆Â∆, √Ó≈‹ Á∆¡ª ’¬∆
»Û∆Ú≈Á∆ √Óª Â∂ Í÷≥‚ª «÷Ò≈¯ ¡≈Ú≈˜
¿∞·≈¬∆ Â∂ ¡≈͉∆ «‹≥Á◊∆ ÓÈ∞÷Â≈ Á∂ Ò∂÷∂ Ò≈
«ÁÂ∆Õ ¿∞‘ Ï‘∞ «◊¡≈ÈÚ≈È √∆ «‹√ ˘
’∞Á Ú≈∂ ’≈Î∆ ‹≈‰’≈∆ √∆Õ¿∞√ È∂ ¡≈͉∂
‹∆ÚÈ ’≈Ò «Úº⁄ ⁄≈ ¿∞Á≈√∆¡ª ≈‘∆∫ Ï‘∞Â
Á» B º’ Ô≈Â≈ ’∆Â∆ Â∂ Ï‘∞ ÒØ’ª È≈Ò
√≥Ú≈Á ⁄≈«¬¡≈ «‹√ È≈Ò ¿∞√ Á∂ «◊¡≈È
«Úº⁄ ‘Ø Ú≈Ë≈ ‘Ø«¬¡≈Õ ¿∞√ È∂ Ï‘∞ÁÚ
∂ Ú≈Á Â∂
«÷Ò≈¯ «¬’ Á∂ÚÚ≈Á («¬’ ºÏ) Á≈ «√˪Â
«ÁÂ≈ Â∂ Á∂Ú∆ Á∂ګ¡ª Á∆ Ó»Â∆ Í»‹≈ Â∂ ‘Ø
’¬∆ ’Ó’ª‚ª Á≈ «ÚØË ’∆Â≈ ‹Ø ¿∞Ȫ∑ √«Ó¡ª
«Úº⁄ «¬’ «¬È’Ò≈Ï∆ ’ÁÓ √∆Õ «¬√ Ò¬∆ ¡º‹
ÂØ∫ E@@ √≈Ò Í«‘Òª Á∂ √Ó≈«‹’ «Ú’≈√ Á∂
ÍÛ≈¡ Á∂ ⁄Ω÷‡∂ «Úº⁄ Ï≈Ï∂ ˘ ÷ ’∂ Á∂÷‰≈ ‘ØÚ∂
ª ‹∂ Ï≈Ï∂ È≈È’ ˘ «¬’ «◊¡≈ÈÚ≈È, √Ó≈‹
√πË≈’, «¬È’Ò≈Ï∆ Â∂ Â’Ù∆Ò ÓÈ∞÷ «’‘≈
‹≈Ú∂ ª «¬‘ ’ج∆ ¡Â’ÊÈ∆ È‘∆∫ ‘ØÚ◊
∂ ∆Õ
«’√∂ √Ó∂∫ Á∂ √Ó≈‹ Á∂ «◊¡≈È Á∆¡ª
¡≈͉∆¡ª «¬«Â‘≈√’ √∆ÓÂ≈Úª ‘∞Á
≥ ∆¡ª ‘ÈÕ
¡≈͉∂ √Ó∂∫ «Úº⁄ Ï≈Ï≈ È≈È’ «È√≥Á‘
∂ ¡≈Ó
ÒØ’ª È≈ÒØ∫ Ï‘∞ «˜¡≈Á≈ «◊¡≈ÈÚ≈È Â∂
√»fiÚ≈È «¬È√≈È √∆Õ Í Ï≈Ï∂ È≈È’ Á∂ √Ó∂∫
ÂØ∫ ‘∞‰ º’ Á∂ E@@ √≈Ò Á∂ √Ó≈‹’ «Ú’≈√
Á∂ «¬«Â‘≈√ «Úº⁄ ÓÈ∞÷ È∂ ¡≈͉∂ «◊¡≈È Á∂
Ú≈Ë∂ «Úº⁄ Ï‘∞ ڂ∆¡ª ÓºÒª Ó≈∆¡ª ‘ÈÕ
«Ú«◊¡≈È Á∆¡ª ÷Ø‹ª È∂ ‹∆Ú «Ú’≈√, Ïz«‘Ó≥‚,
√∆’ «Ú«◊¡≈È Â∂ ‘Ø ÷∂Âª «Úº⁄ ’¬∆
⁄ÓÂ’≈ ’ «ÁÂ∂ ‘ÈÕ ‘∞‰ ‹∂ Ï≈Ï∂ È≈È’ ˘
¡º‹ Á∂ √Ó≈«‹’ «Ú’≈√ Á∂ ÍÛ≈¡ Á∂ ⁄Ω÷‡∂
«Úº⁄ ÷ ’∂ Á∂÷∆¬∂ ª ¡≈ͪ Á∂÷Á∂ ‘ª «’ Ï≈Ï∂
È≈È’ È∂ Íπ≈‰∂ ¡«Ë¡≈ÂÓÚ≈Á∆ ÎÒ√¯∂ «Úº⁄
√πË≈ ’’∂ ºÏ Á∆ ‘Ø∫Á Á≈ ÈÚª ÎÒ√¯≈ «ÁÂ≈
√∆Õ «Ú«◊¡≈È Á∆¡ª ÷Ø‹ª ÷≈√ ’’∂ ‚≈«ÚÈ
Á≈ ‹∆Ú «Ú’≈√ Á≈ «√˪ Â∂ ¡≈¬∆È√‡∆È
Á∆ √≥÷Í
∂ ’ «Ê¿±∆ È∂ ¡«Ë¡≈ÂÓÚ≈Á∆ ÎÒ√¯∂
˘ Óπ„∫Ø ‘∆ È’≈ «ÁÂ≈ ‘À Õ ¡º‹ Ë≈«Ó’
ÒØ’ª ’ØÒ «¬‘Ø «‹‘∆ ’ج∆ ÁÒ∆Ò ‹ª «Ê¿∞∆
È‘∆∫ ‘À ‹Ø ºÏ Á∆ ‘Ø∫Á Á∆ Ú’≈Ò ’Á∆
‘ØÚ∂ Â∂ ‹Ø «Ú«◊¡≈È È∂ ¡≈͉∆¡ª ÷Ø‹ª È≈Ò
ºÁ È≈ ’∆Â∆ ‘ØÚÕ∂ «√÷ ËÓ Á∂ ÍÀ’
Ø ≈ª ÚÒØ∫
Ï≈Ï∂ È≈È’ Á∆ ‘ÁÚ≈ «Úº⁄ Ï≈‘Ó‰ª ÚÒØ∫
√»‹ ˘ Í≈‰∆ Á∂‰ Á∂ «ÚØË «Úº⁄ Â’ ’È
˘ Ï‘∞ ‹Ø ÙØ È≈Ò Íz⁄≈ ’∂ Ï≈Ï∂ ˘
Â’Ù∆Ò «√Ë ’È Á∆ ÁÒ∆Ò «ÁÂ∆ ‹ªÁ∆
‘À Â∂ ¿∞√ ˘ ¡≥Ë«ÚÙÚ≈Ùª Á≈ «ÚØË∆ ’«‘
’∂ Ú«‚¡≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À Õ Í
¡«Ë¡≈ÂÓÚ≈Á∆ ÎÒ√Î≈ «‹√ ˘ Ï≈Ï≈
È≈È’ ÷πÁ Ó≥ÈÁ≈ √∆ ¡≈͉∂ ¡≈Í «Úº⁄
√≈∂ ¡≥Ë«ÚÙÚ≈Ùª Á∆ Óª ‘ÀÕ √Ú◊, È’,
¡◊Ò≈ «Í¤Ò≈ ‹ÈÓ, «’√ÓÂ, ⁄≥◊∂ Ó≈Û∂
’Ó, Óπ ’ Â∆, HD Ò÷ ‹» È ª Ú◊À  ≈ B
¡≥Ë«ÚÙÚ≈Ù ‹Ø ÒØ’ª ˘ Í≥‚ª, ª«’ª,
√≈˪ Ï≈«Ï¡ª Â∂ ‘Ø Ò∞‡∂«¡ª ÚºÒ ‹≈‰
Ò¬∆ Íz«∂  ’Á∂ ‘È ¿∞‘ √ºÌ «¬√ ÎÒ√Î∂
Á∆ ‘∆ Á∂‰ ‘ÈÕºÏ Á∆ ‘Ø∫Á Á∂ «√˪ ˘
‹≈ ÒªÌ∂ ÷ ’∂ √Ø⁄Ø «’ ’∆ «Î «’√∂
¡≥ Ë «ÚÙÚ≈Ù Á∆ ’ÒÍÈ≈ Ú∆ ’∆Â∆ ‹≈
√’Á∆ ‘À ? «ÏÒ’∞Ò È‘∆∫Õ «Î ‹∂ Ï≈Ï∂ È≈È’
Á≈ ÎÒ√¯≈ ¡≥Ë«ÚÙÚ≈Ùª Á∆ ‹Û∑ ‘À ª
Ï≈Ï≈ Â’Ù∆Ò «’Ú∂∫ ‘Ø √’Á≈ ‘À ? «¬√
√≈∆ Ï«‘√ Á≈ ÈÂ∆‹≈ «¬‘∆ «È’ÒÁ≈ ‘À
«’ ‹Ø ÓÈ∞÷ ¡º‹ Á∂ «Ú«◊¡≈«È’ Ô∞◊ «Úº⁄
Ï≈Ï∂ È≈È’ ˘ Â’Ù∆Ò ’«‘≥Á≈ ‘À ¿∞‘
¡≈͉∂ Ï≥Á «ÁÓ≈◊ Â∂ ÏΩ«Ë’ ’≥◊≈Ò∆ Á≈
√ϻ «Á≥Á≈ ‘ÀÕ «¬√ Á∂ Ï≈Ú‹»Á Ï≈Ï∂ È≈È’
Á∆ √Ó≈‹ ˘ ¿∞√ √Ó∂∫ Á∆ Á∂‰ ˘ «’√∂ Â∑≈
Ú∆ ¤∞«‡¡≈«¬¡≈ È‘∆∫ ‹≈ √’Á≈Õ Ï≈Ï≈
È≈È’ ¡º‹ Ú∆ √≈‚∂ Ò¬∆ √«Â’≈ÔØ◊ ‘À
Â∂ ‘∂ ◊ ≈ Í ¿∞ √ Á≈ ÎÒ√¯≈ ¡º ‹ Á∂
«Ú«◊¡≈«È’ Ô∞ ◊ «Úº ⁄ ◊À  Íz √ ≥ « ◊’ ‘Ø
«◊¡≈ ‘ÀÕ
Ì≈ Á≈ Ó‘≈È ÓÀÊÓÀ«‡’ ‚≈’‡ Ú≈Ù∆Â≈ È≈«¬‰ «√ßÿ
«¬‘ ÎØ‡Ø Á∂÷’∂ ¡≥Á≈‹≈ Ò◊≈¿∞‰≈
Ï‘∞ ÓπÙ«’Ò ‘À «’ «¬‘ «¬È√≈È ’Ω‰
‘ÀÕ «¬‘ «¬È√≈È ‘À Ì≈ Á≈ Ó‘≈È
ÓÀÊÓÀ«‡’ ‚≈’‡ Ú≈Ù∆Â≈ È≈«¬‰ «√ßÿ
«‹√Á∆ «◊‰Â∆ Áπ È ∆¡ª Á∂ Íz « √º Ë
ÓÀÊÓÀ«‡’ª «Úº⁄ ‘∞≥Á∆ ‘ÀÕ‚≈’‡ È≈«¬‰
Á≈ ‹ÈÓ «Ï‘≈ Á∂ «‹Ò∑ ∂ ÌØ ‹ Íπ  Á∂
Ï√≥ÂÍπ «Í≥‚ «Úº⁄ B ¡ÍzÀÒ AIDB ˘
‘Ø«¬¡≈,¿∞È∑ª Á∂ «ÍÂ≈ «Ï‘≈ Íπ«Ò√ «Úº⁄
’ª√‡∂ÏÒ √È Â∂ ÿ «Úº⁄ Ï‘∞ ◊∆Ï∆
√∆Õ Í ‚≈.È≈«¬‰ ÍÛ∑≈¬∆ «Úº⁄ Ï‘∞Â
‘∞«Ù¡≈ √È Â∂ ¿∞È∑ª ÓÀ«‡z’ Á∆ Íz∆«÷¡ª
«Úº⁄ Í»∂ «Ï‘≈ «Úº⁄Ø ‡ΩÍ ’∆Â≈ √∆Õ «Î
¿∞È∑ª È∂ «Ï‘≈ Á∂ «¬º’ Íz«√ºË ’≈Ò‹ ÂØ∫
Ï∆.¡À√√∆ (√≈«¬ß√) «Úº⁄ «‚◊∆ Íz≈ÍÂ
’∆Â∆Õ ¿∞È∑ª «ÁȪ «Úº⁄ «¬‘ ’≈Ò‹ ’≈Î∆
Íz « √º Ë √∆ Â∂ «¬º Ê ∂ Á∂ Ù -«ÚÁ∂ Ù ÂØ ∫ Ú∆
«Ú«Á¡≈Ê∆ ¡≈¿∞∫Á∂ √ÈÕ ’≈Ò‹ «Úº⁄
«¬º’ Ú≈ √ÀÓ∆È≈ ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈ «‹√
«Úº⁄ «‘√≈Ï Á∂ E √Ì ÂØ∫ ÓπÙ«’Ò √Ú≈Ò
Íπº¤∂ ◊¬∂ Â∂ ’ج∆ Ú∆ «¬È∑ª Á≈ √‘∆ ‹Ú≈Ï
È‘∆∫ Á∂ √«’¡≈ Í ‚≈. È≈«¬‰ È∂ √Ì
√Ú≈Òª Á∂ √‘∆ ‹Ú≈Ï Á∂ «Áº  ∂ Õ ¿∞ µ Ê∂
Ô»È∆Ú«√‡∆ ¡ΩÎ ’ÀÒ∆ÎΩÈ∆¡ª Á∂ ÍzØÎÀ√
‹ΩÈ ’ÀÒ∆ Ú∆ √È ‹Ø «’ ‚≈. È≈«¬‰ Á∆
Â∆÷‰ ÏπºË∆ ÂØ∫ Ï‘∞ ÍzÌ≈«Ú ‘ج∂ Â∂ ¿∞È∑ª
È∂ ‚≈. È≈«¬‰ ˘ ¡Ó∆’≈ ¡≈ ’∂ ÍÛ∑È
¯Ú∆ B@AF
22
Á≈ √ºÁ≈ «ÁºÂ≈ Í ¿∞‘Ȫ È∂ ¡≈͉∂ ÿ
Á∆ ’Ó˜Ø∆ Áº√’∂ ¡√ÓÊ≈ ˜≈«‘ ’∆Â∆Õ
«Î Íz Ø Î À √  ’À Ò ∆ È∂ ¿∞ È ∑ ª Á∂ Ú∆˜≈ Â∂
ÎÒ≈«¬‡ Á≈ ÍzÏ≥Ë ’∆Â≈ÕAIFI «Úº⁄ ¿∞È∑ª
Ô» È ∆Ú«√‡∆ ¡Ω Î ’À Ò ∆ÎΩ  È∆¡ª ÂØ ∫
Í∆.¡À⁄.‚∆. ’∆Â∆ Â∂ «Î ¿∞‘ ¡ÀÈ.¬∂.¡À√.¬∂.
«Úº⁄ ’≥Ó ’È Òº◊ ͬ∂Õ AIGB «Úº⁄ ¿∞‘
Ì≈ Ú≈«Í√ ¡≈ ◊¬∂ Â∂ Indian Institute
of Technology Kanpur «Úº⁄ ÍÛ∑≈¿∞‰
Òº ◊ ͬ∂ Â∂ Ï≈¡Á «Úº ⁄ ‘Ø  È≈ÓÚ
Ô»È∆Ú«√‡∆¡ª «Úº⁄ Ú∆ ÍÛ∑≈«¬¡ª Â∂ È≈Ò
È≈Ò ¿∞È∑ª ÓÀÊ «Úº⁄ ¡≈͉∂ ÷Ø‹ ’≈‹ Ú∆
‹≈∆ º÷Õ∂ ¿∞È∑ª È∂ ¡≈¬∆È√‡∆È Á∂ «√˪Â
E=MC2 «Úº⁄ ÷≈Ó∆¡ª ’º„∆¡ª Â∂ ’¬∆ ‘Ø
ÓÀÊÓÀ«‡’≈ Á∆¡ª «Ê¿±∆¡ª ˘ ⁄‰ΩÂ∆ «ÁºÂ∆
Â∂ ¿∞‘ «¬È∑ª «Ê¿±∆¡ª Á∂ √πË≈ Â∂ ’∞ºfi
ÈÚ∂ ÷Ø‹ ’≈‹≈ Â∂ ’≥Ó ’ ‘∂ √È «’
¿∞‘ Ó≈È«√’ «ÏÓ≈∆¡ª Á∂ «Ù’≈ ‘Ø ◊¬∂
Â∂ ¡⁄≈È’ AIHH «Úº⁄ ◊∞≥Ó ‘Ø ◊¬∂ «ÏȪ
«’√∂ ˘ ’∞ºfi Áº«√¡ªÕ AIIB «Úº⁄ ¿∞‘ κ‡∂
’ºÍ«Û¡ª Â∂ Ï‘∞ ‘∆ ÷√Â≈ ‘≈Ò «Úº⁄
«Ï‘≈ «Úº⁄ «ÓÒ∂Õ ‘∞‰ ¿∞‘ ¡≈͉∂ ‹ºÁ∆
«Í≥‚ ¡≈͉∆ Óª È≈Ò «‘ ‘∂ ‘ÈÕ ¡‹∂
Ú∆ ¿∞‘ ¡≈͉∂ ÷Ø‹ ’≈‹≈ «Úº⁄ Òº◊∂ «‘≥Á∂
‘È Í Ó≈È«√’ Ï∆Ó≈∆ ÂØ Í∆«Û ‘؉
’’∂ Í«‘Ò≈ Ú≈Ò∆ ◊ºÒ È‘∆ ‘∆Õ
‹∂ ‚≈. È≈«¬‰ ·∆’ «‘≥Á∂ ª ÓÀÊ
«Úº⁄ ’∞ºfi ÈÚ∂ ¡«Ë¡ÀÈ ˜» «Ò÷Á∂, ÌÒ∂
‘∆ Ì≈ «Úº⁄ Ï‘∞Â∂ ÒØ’ ¿∞Ȫ∑ ˘ È≈ ‹≈‰Á∂
‘؉ Í ¡Ó∂«’≈ «Úº⁄ ’¬∆ «Ú«Á¡≈Ê∆
Â∂ Ô»È∆Ú«√‡∆¡ª ¿∞È∑ª Á∂ ÷Ø‹ ’≈‹ª ˘
¡º◊∂ ÚË≈ ‘∂ ‘ÈÕ «Ï‘≈ Â∂ ’∂∫Á √’≈
È∂ ¿∞È∑ª Á∆ ’ج∆ √≈ È‘∆∫ Ò¬∆Õ
√’≈ ˘ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À «’ ¿∞ ‘ ‚≈.
È≈«¬‰ Á≈ ·∆’ Â∑ª «¬Ò≈˜ ’Ú≈¬∂ Â∂
¡≈«Ê’ ÓÁÁ Á∂Ú∂ Õ
¡Á≈≈ “√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜” ÚÒØ∫ ÎÚ∆
B@AF Á∂ ¡ß’ ÂØ∫ √ß√≈ Á∂ Ó‘≈È «ÚÁÚ≈Ȫ Á∂
«Ú⁄≈ª Á∆¡ª ’π‡Ù
∂ Ȫ ¤≈͉∆¡ª Ùπ± ’∆Â∆¡ª ‹≈
‘∆¡ª ‘ÈÕ √≈È±ß Í±∆ ¿πÓ∆Á ˛ «’ Í≈·’ª ȱß
¡≈͉∆ √Ø⁄ «È÷≈È ”⁄ ÓÁÁ «ÓÒ∂◊∆ - √ßÍ≈Á’
J
J
J
J
J
J
J
J
J
J
J
J
J
J
J
J
J
J
J
J
«‹‘Û≈ ¡≈ÁÓ∆ ¡≈͉∂ ’«Ê ⁄ÓÂ’≈ª Á∆ ÍÛÂ≈Ò ’È
Á∆ ¡≈«◊¡≈ È‘∆∫ «ÁßÁ≈, ¿π‘ ËØ÷Ï
∂ ≈˜ ˛Õ
«‹√ ¡≈ÁÓ∆ ”⁄ ÍÛÂ≈Ò ’È Á≈ ‘Ω√Ò≈ È‘∆∫ ‘πÁ
ß ≈, ¿π‘
Ò≈¬∆Òæ◊ ˛Õ
‹Ø «ÏÈ≈ ÍÛÂ≈Ò ’«¡≈ ÓßÈ ‹ªÁ≈ ˛, ¿π‘ Ó±÷ ˛
- ‚≈’‡ «¬Ï≈‘∆Ó ‡∆. ’Ú±
’πÁ È∂ ÓÈπ÷
æ 鱧 «¬’Ø «¬’ Ù ”Â∂ ¡≈˜≈Á∆ «ÁæÂ∆ ˛, ¿π‘
˛ √Á≈ Ò¬∆ ⁄∂ÂÈ
ß Â≈Õ ‹∂ «¬‘ ‡π‡
æ ◊¬∆ ª ◊πÒ≈Ó∆ Á∆¡ª
‹ß˜∆ª «¬√ ◊πÈ≈‘ Á∆ √˜≈ ‘؉◊∆¡ªÕ
- ‹Ω‘È ’±È
‹∂ ÓÈπ÷
æ Â≈ 鱧 ¬∂’Â≈ ¡Â∂ Ì≈¬∆⁄≈∂ Á∂ √±Â «Ú⁄ Ïßȉ
∑ ≈ ˛ ª
√Ì ÂØ∫ Í«‘Òª «¬√ 鱧 æÏ Á∆ ‘Ø∫Á Á∆ ◊πÒ≈Ó∆ ÂØ∫ «È‹≈Â
«ÁÚ≈¿π‰∆ ÍÚ∂◊∆Õ
- Ù‘∆Á Ì◊ «√ßÿ
ÁπÙ‡ ÒØ’ª È≈Ò ÌÒ≈¬∆ ’È≈, √拉ª «÷Ò≈¯ Ïπ≈¬∆ ’È
Á∂ ÂπÒ
æ ˛Õ
- Ù∂÷ √≈¡Á∆
√ß√≈ Á∆ Óπ÷
æ √Óæ«√¡≈ «¬‘ ˛ «’ «√¡≈‰∂ ÒØ’ Ùß’≈Ú≈Á∆ ‘È
‹ÁØ∫ «’ Ó±÷ «ÚÙÚ≈√∆ ‘ÈÕ
- ⁄≈Ò√ Ïπ’Ú
Ø √’∆
«’√Ó «Ú⁄ «ÚÙÚ≈√ ’È Ú≈«Ò¡ª 鱧 «√¯ ¿πȪ∑ ‘∆ «ÓÒÁ≈
˛ «‹ßÈ≈ «‘ßÓ ’È Ú≈Ò∂ ¤æ‚ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
- ¬∂.Í∆.‹∂. ¡ÏÁπÒ ’Ò≈Ó
ÓÀÈß± «¬√ ◊æÒ Á≈ ◊Ú ˛ «’ Ó∂∆¡ª ¡æ÷ª ÓÈÂØ∫ Ï≈¡Á ÁØ
¡ßÈ∂∑ «Ú¡’Â∆¡ª Á∆ ÁπÈ∆¡≈ ΩÙÈ ’È◊∆¡ª ¡Â∂ Ó∂≈ «ÓzÂ’
√∆ √Ó≈‹ Á∆ √∂Ú≈ ’È Ú≈Ò∂ ‚≈’‡ ±Í∆ √À«È’ª ȱß
«√÷Ò≈¬∆ Á∂Ú◊
∂ ≈Õ
- ⁄±Ò∆¡È
ÁΩÒÂÓßÁª Á∆ ◊ÁÈ ”Â∂ ÌØ≈ Ú∆ «√ È‘∆∫ ‘πÁ
ß ≈, ¡ÀÚ∫∂ ÒØ’∆∫
’«‘ «ÁßÁ∂ È∂ «√ Úæ‚∂ √Á≈ª Á∂
- ¡Ó‹∆ «„æÒ∫Ø ÁÏÛ∑∆ ÷≈È≈
÷πÁ «Í¤∂ «‘‰≈ Â∂ Á±√«¡ª 鱧 ¡æ◊∂ ’’∂ ¡◊Ú≈¬∆ Á∂‰≈
«Ï‘Â ‘πÁ
ß ≈ ˛Õ ı≈√ ÂΩ ”Â∂ ¿π√ Ú’Â ‹Á Âπ√∆∫ ’πfi ⁄ß◊≈
‘؉ ”Â∂ «‹æ Á∂ ‹ÙÈ ÓÈ≈ ‘∂ ‘ØÚÕØ Âπ√∆∫ ¿π√ √Ó∂∫ ¡æ◊∂ ¡≈˙
‹ÁØ∫ ’ج∆ ıÂ≈ ‘ØÚÕ∂ «Î ‘∆ ÒØ’ Âπ‘≈‚∆ Ò∆‚«ÙÍ Á∆ √≈‘È≈
’È◊∂Õ
- ÈÀÒ√È≈ Óß‚Ò
∂ ≈
¿π√ Óª Ï≈Í ¡æ◊∂ ’Á∂ ˜πÏ≈È È≈ ÒÛ≈˙ «‹√È∂ Âπ‘≈鱧 ÏØÒ‰≈
«√÷≈«¬¡≈ ˛Õ
¿π‘ ÎπÒ
æ ª 鱧 √≈Û Âª √’Á∂ ‘È Í Ï‘≈ 鱧 ¡≈¿π‰ ÂØ∫ È‘∆∫
Ø’ √’Á∂Õ
- Í≈ÏÒØ È±Á≈
«¬’ ÚË∆¡≈ «’Â≈Ï ‘˜≈ ÁØ√ª Á∂ Ï≈Ï ˛ Í «¬’ ÚË∆¡≈
ÁØ√ Ò≈«¬Ïz∂ ∆ Á∂ Ï≈Ï ‘πÁ
ß ≈ ˛Õ
- ⁄≈Ò√ «‚’È‹
¿π‘ ω≈ ‘∂ È∂ «¬Ó≈ª, ¡√∆∫ «Ò÷ ‘∂ ‘ª «¬Ï≈ª, ª «’
ÍæÊª Á∂ Ù«‘ «Ú⁄ ’ج∆ ¡≈ÂÓ≈ Ú∆ «‘≈ ’∂Õ
- √π‹∆ Í≈Â
‹∂’ Íπ√Â’ª È≈ ‘πÁ
ß ∆¡ª ª √ß√≈ «Ú⁄ Í≈◊Òª Á∆ «◊‰Â∆
ÚæË ‘πÁ
ß ∆Õ
- ◊π«Á¡≈Ò «√ßÿ
ÌÀ‰ª ‘؉ ª «˜ßÁ◊∆ «Ú⁄ «¬’ ’±Ò≈ «‹‘≈ ¡«‘√≈√ Ï«‰¡≈
«‘ßÁ≈ ˛Õ
- ’ÂπÒ ¡ÀÈ ˛Á
‹Ø ¡≈͉∆ Óª Á≈ È‘∆∫, ¿π‘ «’√∂ ʪ Á≈ È‘∆∫Õ
- Ù∂÷ √≈¡Á∆
¡≈ÁÓ∆ 鱧 √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ؇∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛, ¿π√ ÂØ∫ «Í¤Ø∫ «Í¡≈,
ÎÒ√¯≈ ¡Â∂ «◊¡≈ÈÕ
- ıÒ∆Ò «˜Ï≈È
‹∂ Âπ√∆∫ ◊∆Ï ‹ßÓ∂ ‘Ø Âª «¬√ «Ú⁄ Âπ‘≈‚≈ ’¬∆ ’√± È‘∆∫,
Í ‹∂ ◊∆Ï ÓÁ∂ ‘Ø Âª ’√±Ú≈ ‘ØÕ
- «ÏæÒ ◊∂‡√
⁄؉ ’Â≈ : Ó≈√‡ Ì‹È ’ÀÒ◊∆
D@C-DEE-DBB@
¯Ú∆ B@AF
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
23
Í≥‹≈Ï «Úº⁄ «’√≈È ÷∞Á’∞Ù∆¡ª Á≈ ÚÂ≈≈
‚≈. √π÷Í≈Ò «√≥ÿ
Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ı∞Á’∞Ù∆¡ª Á≈ Ó≈ÓÒ≈
Ï‘∞ ‘∆ ◊≥Ì∆ »Í ¡ı«Â¡≈ ’Á≈
‹≈ «‘≈ ‘À Õ «Í¤Ò∂ «ÁȪ «Úº ⁄
ı∞Á’∞Ù∆¡ª Á∆¡ª «ÁÒ ’≥Ï≈¿± ÿ‡È≈Úª
È∂ ‘ «Ú¡’Â∆ ˘ ‘Ò»«‰¡≈ ‘ÀÕ «Í≥‚
◊≈‹∆√Ò≈ «˜Ò∑≈ √≥◊» Á∂ ‹√Ú≥Â
«√≥ÿ «’√≈È Á∆ ı∞Á’∞Ù∆ Ω∫◊‡∂ ÷Û∂
’È Ú≈Ò∆ ‘À «‹√ «Úº⁄ ÒÛ’∆ Á∆
‚ØÒ∆ ÂØÈ ÂØ∫ ’∞fi ÿ≥‡∂ Í«‘Òª Ï≈Í È∂
¡≈͉∆ ‹∆ÚÈ Ò∆Ò≈ ÷ÂÓ ’ Ò¬∆Õ
ı∞Á’∞Ù∆ Á≈ ’≈È ’∞fi ‘Ø È‘∆∫ √◊Ø∫
’˜≈ ‹Ø ⁄≈ ¬∂’Û Á∆ ¤Ø‡∆ ÷∂Â∆ ”⁄Ø∫
¿∞Í«‹¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ «¬√∂ Â∑ª Á∆¡ª
«ÁÒ ˘ ÚÒ»≥ËÈ Ú≈Ò∆¡ª Á‹Èª
ıÏª «Í¤Ò∂ ’∞fi «ÁȪ ÁΩ≈È ¡ıÏ≈ª
Á∆¡ª √π÷∆¡ª ω∆¡ªÕ «¬‘ Áπ÷Á≈¬∆
’‘≈‰∆¡ª «’√∂ «¬º’ «˜Ò∑∂ ‹ª «Í≥‚
Á∆¡ª È‘∆∫ √◊Ø∫ √»Ï∂ Á∆ ÈÓ≈ ͺ‡∆ Á∂
Ò◊Í◊ √≈∂ ‘∆ «˜«Ò∑ ¡ ª/«Í≥ ‚ ª Á∂
«’√≈Ȫ ¡Â∂ Ó˜Á»ª Á∆¡ª ‘È ¡Â∂
√Ó≈‹ Á∂ ‘ Ú◊ Á≈ «Ë¡≈È «÷ºº⁄
‘∆¡ª ‘ÈÕ ‘∞‰ Â’ «¬√ Â∑ª Á∂
√Ú≈Ò ¿∞·≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘∂ √È «’ «√¯
«’√≈È ‘∆ ¡≈ÂÓ‘º«Â¡≈ «’¿∞∫ ’Á≈
‘À ‹ÁØ∫«’ √Ó≈‹ «Úº⁄ «¬√ ÂØ∫ ‘∂·ª ‘Ø
Ú∆ ÂÏ’∂ «‹Ú∂ ∫ fi∞ º ◊ ∆-fiΩ ∫ ÍÛ∆ Ú≈Ò∂ ,
Á«Ò ‹ª ‘Ø ˆ∆Ï Ï‘∞ ‘∆ Ó≈Û∆
«˜≥ Á ◊∆ Ï√ ’ ‘∂ ‘ÈÕ ¿∞ ‘
¡≈ÂÓ‘º«Â¡≈ «’¿∞∫ È‘∆∫ ’Á∂? «¬È∑ª
◊ºÒª ≈‘∆∫ «¬‘ «√ºË ’È Á∆ ’Ø«Ù√
’∆Â∆ ‹ªÁ∆ √∆ «’ ¡≈ÂÓ‘º«Â¡≈ ’È
Á∂ ’≈È “¡≈«Ê’” È‘∆∫ √◊Ø∫ «¬√ Á∂
’ج∆ ‘Ø √Ó≈«‹’-√º«Ì¡≈⁄≈’ ‹ª
ÓÈØ«Ú«◊¡≈È’ ’≈È ‘ÈÕ Í «‹√
ͺË ”Â∂ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ı∞Á’∞Ù∆¡ª Á≈
ÚÂ≈≈ ‹≈∆ ‘À ¿∞√ ÂØ∫ √≈∂ √Ó≈‹
¡Â∂ ≈‹È∆Â’ Í≈‡∆¡ª È∂ «¬‘ ◊ºÒ
Ó≥È∆ ‘À ¡Â∂ ¡Ê «Ú«◊¡≈È Á∆ «Ê¿±∆
¡È∞√≈ Ú∆ Í»∂ Á≈¡Ú∂ È≈Ò «’‘≈ ‹≈
√’Á≈ ‘À «’ Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ «’√≈Ȫ Á∂
¡≈ÂÓ‘º « ¡≈Úª Á∂ ∞ fi ≈È Ó≈Û∆¡ª
¡≈«Ê’ Íz √ «ÊÂ∆¡ª ’’∂ ‘ÈÕ
¡≈ÓÁÈ ¡Â∂ ıÍ Á∂ ı⁄ Á∂ «√˪Â
¡È∞√≈ ÿº‡ ¡≈ÓÁÈ ¡Â∂ ÿº‡ ı⁄
’’∂ ‹∆ÚÈ ÏÂ∆ ’È Ú≈Ò≈
«Ú¡’Â∆ ¡≈ÂÓ‘º«Â¡≈ È‘∆∫ ’Á≈
√◊Ø∫ ¿∞‘ «Ú¡’Â∆ ¡≈ÂÓ‘º«Â¡≈ ’Á≈
‘À «‹√ Á∆ ¡≈ÓÁÈ Í«‘Òª È≈ÒØ∫ ÿº‡
‘؉ È≈Ò ¿∞√ ˘ Әϻ∆ ¡≈͉∂ «‹¿±‰
Á≈ ͺË Í«‘Òª È≈ÒØ∫ È∆Úª ’È≈
ÍÚ∂Õ Í≥‹≈Ï Á∂ Á«Ò ¡Â∂ ‘Ø ˆ∆Ï
‹Ó≈ Á∂ ÒØ’ Í«‘Òª ‘∆ ÏÛ∆ ÊØÛ∑∆
¡≈ÓÁÈ ¡Â∂ ı⁄ È≈Ò ¡Ω√ «˜≥Á◊∆
‹∆¡ ‘∂ ‘ÈÕ ¿∞Ȫ∑ Á∆ ¡≈ÓÁÈ Á≈
ÿ≈‡≈ ¡Â∂ ÈÂ∆‹È ‹∆ÚÈ ÍºË «Úº⁄
«◊≈Ú‡ «Úº⁄ Ï‘∞Â∆ Â∂˜∆ È≈ ‘؉ ’’∂
¿∞Ȫ∑ ”⁄ ¡≈ÂÓ‘º«Â¡≈Úª Á≈ ÚÂ≈≈
Óπ’≈ÏÒÂÈ ÿº‡ «Á÷≈¬∆ «Á≥Á≈ ‘ÀÕ
Ì≈ «Úº ⁄ Úº ‚ ∂ ͺ Ë  ”Â∂
ı∞Á’∞Ù∆¡ª Á≈ ∞fi≈È ÈÚ∆¡ª ¡≈«Ê’
È∆Â∆¡ª Á∂ Ò≈◊» ‘Ø ‰ ÂØ ∫ Ï≈¡Á
AII@«Ú¡ª Á∂ ¡≈ı∆ ”⁄ ‘∆ Ú∂÷‰ ˘
«ÓÒÁ≈ ‘ÀÕ AIIG ÂØ∫ B@@F ÁΩ≈È
A@,IE,BAI «Ú¡’Â∆¡ª È∂ ı∞Á’∞Ù∆¡ª
’∆Â∆¡ª «‹È∑ª «Úº⁄ A,FF,C@D «’√≈È
√ÈÕ «¬‘ ¡≥’Û≈ ‘∞‰ ÚË’∂ Ò◊Í◊
«Â≥È Òº÷ ‘Ø «◊¡≈ ‘ÀÕ ı∞Á’∞Ù∆¡ª Á∆
«¬‘ Íz«ÚÂ∆ «˜¡≈Á≈Â ÈΩ‹Ú≈Ȫ
«Úº⁄ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ «’√≈Ȫ «Úº⁄
ı∞Á’∞Ù∆¡ª Á∆ Á Ï≈’∆ Ú√Ø∫ È≈ÒØ∫ «’Â∂
ÚË ‘À «‹ºÊ∂ ¡≈Ó Ú√Ø∫ «¬º’ Òº÷ «Íº¤∂
[email protected] «Ú¡’Â∆ ı∞Á’∞Ù∆ ’Á∂ ‘È ¿∞µÊ∂
«’√≈Ȫ «Úº⁄ «¬‘ ÚÂ≈≈ «¬º’ Òº÷
«Íº¤∂ AE.H ı∞Á’∞Ù∆¡ª Á≈ ‘ÀÕ Ì≈Â
«Úº⁄ ‘ √≈Ò Ò◊Ì◊ AG,@@@ «’√≈È
ı∞Á’∞Ù∆¡ª ’ ‘∂ ‘È «‹ºÊ∂ «Í¤Ò∂ Á√
√≈Òª ÁΩ≈È ‘ Ï∆Â∂ «ÁÈ DG «’√≈Ȫ
È∂ ı∞Á’∞Ù∆ ’∆Â∆ ¿∞µÊ∂ «¬‘ ¡≥’Û≈
B@@F ÂØ∫ Ï≈¡Á EB ‘Ø «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬‘
√≈≈ «ÚÙÒ∂ Ù È ÈÀ Ù ÈÒ ’≈¬∆Ó
«’≈‚ «Ï¿±  Ø Á∂ ¡≥ ’ «Û¡≈ ”Â∂
¡≈Ë≈« ‘À «’ ‹ÁØ∫«’ Ô»È∆Ú«√‡∆¡ª
¡Â∂ ‘Ø ÷Ø‹ √≥√Ê≈Úª Áπ¡≈≈ «Â¡≈
’∆Â∆¡ª «ÍØ‡ª Á√≈¿∞Á∆¡ª ‘È «’
Úº÷ Úº÷ ≈‹ª «Úº⁄ ı∞Á’∞Ù∆¡ª Á∆
«◊‰Â∆ «¬√ È≈ÒØ∫ «’Â∂ ÚºË ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï
«Úº⁄ «Í¤Ò∂ √Ó∂∫ ÁΩ≈È «¬‘ «’‘≈ ‹ªÁ≈
«‘≈ ‘À «’ «¬ºÊ∂ «Í¤Ò∂ AE √≈Òª «Úº⁄
BAAF ı∞Á’∞Ù∆¡ª ‘ج∆¡ª ‘È ‹ÁØ∫«’
Í≥ ‹ ≈Ï Á∆¡ª «Â≥ È Ô» È ∆Ú«√‡∆¡ª
Áπ¡≈≈ ’∆Â∂ √Ú∂÷‰ ÂØ∫ ÍÂ≈ Òº«◊¡≈
‘À «’ √≈Ò B@@@ ÂØ∫ B@AA ÁΩ≈È √»Ï∂
«Úº⁄ ÷∂Â∆ «’ºÂ∂ È≈Ò √Ï≥«Ë FIBF
«Ú¡’Â∆ ı∞Á’∞Ù∆ ’ ⁄π’
º ∂ ‘È «‹È∑ª
«Úº⁄ CIED «’√≈È ¡Â∂ BIGB Ó˜Á»
√ÈÕ «¬È∑ª «Úº⁄Ø∫ Úº‚∆ «◊‰Â∆ ÒØ’ª
È∂ ’˜∂ ’’∂ ı∞Á’∞Ù∆ ’∆Â∆ ‘ÀÕ
Ì≈Ú∂∫ «’√≈Ȫ Á∂ ı∞Á’∞Ù∆¡ª Á∂
√Â∂ ÍÀ‰ Á∂ ÎΩ∆ ’≈È ’‰’ Á∆ ¯√Ò
ÓΩ√Ó∆ ÷ÒÏÒ∆ ’’∂ ¡Â∂ ÈÓ∂ Á∆ ¯√Ò
«⁄º‡
º ∆ Óº÷
º ∆ ’’∂ ‘ج∆ ÂÏ≈‘∆ ‘È Í «¬√
Á≈ Óπ÷
º ’≈È ÷∂Â∆ Á∆¡ª Ò≈◊ª Á∂
Úˉ ¡Â∂ «¬√ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ ¯√Òª Á∆¡ª
’∆Óª «Úº⁄ ÿº‡ Ú≈Ë≈ ‘؉ ’≈È
¡≈ÓÁÈ ¡Â∂ ı⁄ Á∂ Í≈Û∂ Á≈
Ò◊≈Â≈ Úˉ≈ ‘ÀÕ Á«Ó¡≈È∂ ¡Â∂
¤Ø‡∂ «’√≈Ȫ Á∆ ¡≈ÓÁÈ ¿∞Ȫ∑ Á∂ ı⁄
È≈ÒØ∫ ’≈¯∆ ÿº‡ ‘ÀÕ «¬√ ’’∂ «¬‘ ◊≥Ì∆
’˜∂ Á∂ ‹≈Ò «Úº⁄ Î√∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ Í≥‹≈Ï
Á∆ ¤Ø‡∆ «’√≈È∆ ‹ª ª ÷∂Â∆ ˘ ¤º‚‰
Ò¬∆ Әϻ ‘Ø ‘∆ ‘À ‹ª ˜Ó∆È ·∂’∂ ”Â∂
ÒÀ ’∂ ÷∂Â∆ ’ ‘∆ ‘ÀÕ ¯√Ò Î∂Ò∑ ‘؉
Á∆ √» «Úº⁄ ·∂’≈ Á∂‰ Ò¬∆ ÍÀ√∂ È≈
‘؉ ’’∂ ¤Ø‡≈ «’√≈È ¡≈͉∆ «˜≥Á◊∆
˘ ıÂÓ ’È Á≈ ’ÁÓ ⁄π’
º ÏÀ·Á≈ ‘ÀÕ
÷∂Â∆ √À’‡ «Úº⁄ «ÓÒ‰ Ú≈Ò≈
∞˜◊≈ Ò◊≈Â≈ ÿ‡ «‘≈ ‘ÀÕ Á∂Ù
«Úº⁄ «‹ºÊ∂ AIGB-GC «Úº⁄ «¬‘ √À’‡
GD ¯∆√Á∆ ÒØ’ª ˘ ∞˜◊≈ «Á≥Á≈ √∆
¿∞µÊ∂ AIIC-ID «Úº⁄ FD ¯∆√Á∆ ÒØ’ª
˘ ¡Â∂ ‘∞‰ «√¯ ED ¯∆√Á∆ ÒØ’ª ˘
‘∆ ∞˜◊≈ Óπ‘º¬∆¡≈ ’Á≈ ‘ÀÕ «¬√∂
Â∑ª ÷∂Â∆Ï≈Û∆ Á≈ ’∞Ò
º ÿ∂Ò» ¿∞ÂÍ≈ÁÈ
«Úº⁄ «‘º√≈ AIGB-GC «Úº⁄ DA ¯∆√Á∆,
AIIC-ID «Úº⁄ C@ ¯∆√Á∆ ¡Â∂ ‘∞‰
ÿ‡ ’∂ «√¯ AD ¯∆√Á∆ ‘∆ «‘ «◊¡≈Õ
«¬ºÊ∂ ‘∆ Ϻ√ È‘∆∫ ÷∂Â∆ ’≈«Ó¡ª Á∆
¿∞ÂÍ≈Á’Â≈ Á»‹∂ √À’‡ª «Úº⁄ ’≥Ó
’È Ú≈Ò∂ ÒØ’ª Á∆ ¿∞ÂÍ≈Á’Â≈ È≈ÒØ∫
’≈¯∆ ÿº ‡ ‘À Õ «√‘ √∂ Ú ≈Úª ¡Â∂
«√º«÷¡≈ Á∂ «Èº‹∆’È ¡Â∂ ‘Ø ‹∆ÚÈ
‘≈Òª Á∆ Ó«‘≥◊≈¬∆ È∂ «’√≈Ȫ Á∆
‘≈Ò Â√ÔØ◊ ω≈ «ÁºÂ∆ ‘ÀÕ «’√≈È
¡Â∂ ¿∞√ Á∂ Ϻ«⁄¡ª ˘ Ó«‘≥◊∆ «Úº«Á¡≈
Á∂‰ Á∂ Ï≈Ú‹»Á Ú∆ ∞˜◊≈ Á∂ ÓΩ’∂ È≈
‘؉ ’≈È «’√≈È ¡Â∂ ‘Ø Í∂∫‚± ÒØ’
Ï∂ Ú √∆ Á∆ ‘≈Ò «Úº ⁄ ˺ ’ ∂ ◊¬∂ Õ
¡≈Û∑Â∆¬∂ ¡Â∂ √»Á÷Øª ÚºÒØ∫ «Ú¡≈‹
Á∆¡ª ¿∞µ⁄∆¡ª Áª ¡Â∂ √ı Ùª
¡Ë∆È Ò¬∂ ’˜∂ Á∆ Ú≈Í√∆ ’È∆
«’√≈Ȫ Ò¬∆ Ï‘∞ ¡Ω÷∆ ‘Ø ◊¬∆ ‘ÀÕ
"Hiring Full and Part Time
mechanics"
Open 7 days a week and,
make it nice
Í≥‹≈Ï Á∂ ÷∂Â∆ Á∂ Í»‹
≥ ∆Ú≈Á∆ Ó≈‚Ò
¡Â∂ «√¯Â∆ ÂΩ ”Â∂ «ÚÙÚ∆’È Á∆¡ª
È∆Â∆¡ª ’’∂ ÷∂Â∆ ÷∂Â ˘ «ÁºÂ∆¡ª
‹≈‰ Ú≈Ò∆¡ª «¡≈«¬Âª Á≈ Ú∆ ı≈ÂÓ≈
‘Ø «◊¡≈ ‘À ¡Â∂ ¡≥Â≈Ù‡∆ Ó≥‚∆ Á∂
ÍzÌ≈Ú ’’∂ ¯√Òª Á∂ Ú≈‹Ï Ì≈¡ Ú∆
«ÓÒ‰∂ Ï≥Á ‘Ø ◊¬∂ «‹√ È≈Ò «’√≈È∆
Á∂ Ù∞Ë
º ÓπÈ≈¯∂ ÿ‡ ◊¬∂ Â∂ ¿∞‘ ’˜∂ Á∂
‹≈Ò «Úº⁄ Î√ ◊¬∂Õ ’˜≈ Úˉ Á≈
’≈È Ì≈Ú∂∫ «’√≈Ȫ Á∆ ¡√Ò ¡≈ÓÁÈ
Á≈ ÿ‡‰≈ ‘∆ ‘À «Î Ú∆ ’˜≈ ÚË≈¿∞‰
«Úº⁄ ˆÀ-√≥√Ê≈◊ ’˜∂ È∂ ’≈¯∆ Úº‚∆
̱«Ó’≈ «ÈÌ≈¬∆ ‘ÀÕ ¡º‹ ÷∂Â∆ √À’‡
¿∞ µ Í EB ‘˜≈ ’Ø Û ∞ Í ¬∂ Á≈
√≥√Ê≈◊ ’˜≈ ‘ÀÕ «’√≈Ȫ È∂ «¬‘
¡ÀÈ∆ Úº‚∆ ’Ó ÚÂ∆ È‘∆∫ ‘À √◊Ø∫ «¬√
«Úº⁄ ¡Û∑Â∆¡ª ÚºÒØ∫ ¿∞µ⁄∆¡ª «Ú¡≈‹
Áª ¡Â∂ È’Ò∆ ’∆Û∂Ó≈ ÁÚ≈¬∆¡ª/
÷≈Áª Ú∂⁄ ’∂ Ú√»Ò∆¡ª ’Óª Ú∆ Ù≈ÓÒ
‘ÈÕ «‹È∑ª ‘≈Òª, Ó‹Ï»∆¡ª ¡Â∂
Ùª È≈Ò «’√≈È ’˜≈ ÒÀ∫Á∂ ‘È ¿∞Ȫ∑
Á∆ Ú≈Í√∆ «’√∂ Ú∆ «Ú¡’Â∆ Á∂ Úº√
Á≈ Ø◊ È‘∆∫ ‘ÀÕ «¬√ ’’∂ ’˜≈ ¡Â∂
ı∞Á’∞Ù∆¡ª Ò◊≈Â≈ ÚË ‘∆¡ª ‘ÈÕ
’˜∂ Á∂ ‘º Ò Ò¬∆ √’≈ ˘
⁄≈‘∆Á≈ ‘À «’ ¿∞‘ √’≈∆ ’˜∂ Á∆
Ú≈Í√∆ Ò¬∆ «¬√ ’˜∂ ˘ ÒßÏ∂ √Ó∂∫ Á∂
’˜∂ «Úº⁄ ÂÏÁ∆Ò ’ Á∂Ú∂ ¡Â∂ «¬√
’˜∂ ˘ «ÏÈ≈ «’√∂ «Ú¡≈‹ ÂØ∫ B@ √≈Òª
Á∆¡ª ¡≈√≈È «’Ùª «Úº⁄ Ú≈Í√ «Ò¡≈
‹≈Ú∂Õ «¬√∂ Â∑ª ¡≈Û∑Â∆¡ª Á∂ ’˜∂ Á∂
‘ºÒ Ò¬∆ √’≈ ˘ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À «’ «¬‘
«¬º’ ¡≈‚∆ÈÀ∫√ ‹≈∆ ’∂ Â∂ ¡≈Û∑Â∆¡ª
ÂØ∫ «’√≈Ȫ Á∂ ’˜∂ Á≈ «‘√≈Ï-«’Â≈Ï
Ó≥◊Õ∂ √’≈ «’√≈Ȫ ˘ ÒßÏ∂ √Ó∂∫ Á≈
’˜≈ Óπ‘¬
º ∆¡≈ ’∂ ¡Â∂ «¬√ ÍÀ√∂ È≈Ò
¡≈Û∑Â∆¡ª Á∂ ’˜∂ Ú≈Í√ ’∆Â∂ ‹≈‰Õ
ˆÀ-√≥√Ê≈◊ ’˜∂ Á∂ √Ø«Ó¡ª ¡Â∂
¡≈Û∑Â∆ ÍzÏ≥Ë ˘ ıÂÓ ’∆Â≈ ‹≈‰≈
⁄≈‘∆Á≈ ‘À ¡Â∂ ÎÙÒª Á∆ ¡Á≈«¬◊∆ «√ºË
º ∆
’’∂ «ÚºÂ∆ ÒÀ‰-Á∂‰ Á≈ ’≥Ó ÚÍ≈’
ÏÀ∫’ª ¡Â∂ √«‘’≈∆ ¡Á≈«¡ª ≈‘∆∫ ’∆Â∂
‹≈‰ Á∆ ˜» ‘ÀÕ
Í≥‹≈Ï Á∆ ¤Ø‡∆ «’√≈È∆ ◊≥Ì∆
√≥’‡ «Úº⁄∫Ø ◊∞˜ ‘∆ ‘ÀÕ «¬√ Á∂ ‘ºÒ
Ò¬∆ √«‘’≈∆ √Ì≈Úª ˘ «Ú’«√ ¡Â∂
’∞ÙÒ Ï‰≈ ’∂ “√«‘’≈∆ ÷∂Â∆” ’∆Â∆
‹≈Ú∂Õ ÷∂Â∆ ˜Ó∆È Á∂ ·∂’∂ ˘ «ÈË≈«Â
’È Ò¬∆ Í≥‹≈Ï √«’¿∞‡∆ ˜Ó∆È
¡ÚË∆ ’≈˘È (AIEC) ˘ Ò≈◊» ’’∂
˜Ó∆È Á≈ ·∂’≈ «¬√ Â∑ª «ÈË≈«Â
’∆Â≈ ‹≈Ú∂ «’ «¬‘ ˜Ó∆È Á∆ ÍÀÁ≈Ú≈
Á∂ «¬º’-«Â‘≈¬∆ ÂØ∫ ÚºË È≈ ‘ØÚÕ∂ ÷∂Â∆
Á∆ ’∞Á ”Â∂ «ÈÌÂ≈ Ú∆ «¬√ ˘
ÿ≈‡∂ Úº Ò «Ò‹≈‰ «Úº ⁄ ¡≈͉∆
Ó‘ºÂÚÍ»È Ì±«Ó’≈ «ÈÌ≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ ¯√Ò
Á∂ ÓÈ È≈Ò ÈÓ≈ ͺ‡∆ Á∆ «’√≈È∆
’˜∂ Á∂ ‹≈Ò «Ú⁄ Î√∆ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆
¯√Ò∆ Ï∆Ó≈ Ò≈‘∂Ú≥Á „≥◊ È≈Ò Ù∞»
’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ √‘≈«¬’ Ë≥Á,∂ «‹Ú∂∫ ‚∂¡∆
÷∂Â ˘ «Ú’«√ ’È Ò¬∆ Íz≈√À«√≥◊
¡Â∂ Ó≈’∆«‡≥◊ ˘ ’∞ÙÒ ¡Â∂ Ô’∆È∆
ω≈¿∞‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈
Í∂∫‚± ÷∂Â «Úº⁄ ÷∂Â∆ ¡Â∂ «’ ÍzË≈È
¿∞ÁÔØ◊ª ≈‘∆∫ ÈΩ‹Ú≈Ȫ Ò¬∆ ˆÀ-÷∂Â∆
÷∂Â «Úº⁄ ∞˜◊≈ Á∂ ÓΩ’∂ ÍÀÁ≈ ’∆Â∂
‹≈‰Õ «¬È∑ª ’ÁÓª È≈Ò «’√≈Ȫ Á∆
¡≈«Ê’Â≈ «Úº ⁄ ’∞ fi √π Ë ≈ ’’∂
ı∞Á’∞Ù∆¡ª Á∂ ÚÂ≈∂ ˘ ·ºº«Ò∑¡≈ ‹≈
√’Á≈ ‘ÀÕ
Óπ÷∆, ¡≈«Ê’ ¡Â∂ √Ó≈«‹’
«ÚÌ≈◊, Í∆.¬∂.Ô». Ò∞«Ë¡≈‰≈Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
¯Ú∆ B@AF
24
◊πÒ≈Ó∆
Á≈ «ÁßÁ◊
∆ √Ó≈‡
«√‡∆ Íz‹Ø ⁄≈Òª
’À ‡
√∆∆¡≈-«¬≈’
¡≥Áȱß √æı≈È≈-‹≥
∆ ¡Â∂ √≈Ó≈‹∆
«ÈÓÒ
√∆∆¡≈ ¡≥Á E √≈Ò ÂØ∫ ¡Â∂
«¬≈’ ¡≥Á B@@C ÂØ∫ ⁄Ò∆ ¡≈ ‘∆
÷≈È≈ ‹≥◊∆ Ø’‰ ¡Â∂ ¡ÓÈ Ï‘≈Ò∆ Ï≈∂
√≥√≈ ¡≥Á ⁄⁄≈ ω∆ ‘ج∆ ‘ÀÕ ‘∞‰
¡≈ ’∂ Ô».¡ÀÈ.˙ È∂ √∆∆¡≈ ¡≥Á ı≈È≈
‹≥◊∆ ˘ Ø’‰ Â∂ ¡ÓÈ Á∆ Ï‘≈Ò∆ √≥ÏË
≥ ∆
Íz√Â≈Ú ˘ ÓȘ» ’ «Ò¡≈ ‘ÀÕ ‹ÁØ∫
«¬√ ‹≥◊ ”⁄ Ò◊Ì◊ D Òº÷ ÒØ’ª Á∆¡ª
‹≈Ȫ ‹≈ ⁄π’
º ∆¡ª ‘È, ’∆Ï G@-H@
Òº÷ ÒØ’ ÍzÚ≈√∆ Â∂ ÙÈ≈Ê∆ ω≈ «ÁºÂ∂
◊¬∂ ‘È ‹Ø Úº÷Ø Úº÷∂ Á∂Ùª ”⁄ ÙÈ≈Ê∆
’À∫ͪ ”⁄ ˺’∂ ÷≈ ‘∂ ‘ÈÕ ÒØ’ «ÏÓ≈∆¡ª
È≈Ò Ó ‘∂ ‘ÈÕ «¬º’ Òº÷ Â∆‘ ‘˜≈
ÂØ∫ ¿∞µÍ ÒØ’ ‹∂Òª ”⁄ Ï≥Á ‘ÈÕ √∆∆¡≈
Á≈ BCG@@ ’ØÛ ‚≈Ò Á≈ È∞’√≈È ‘Ø
⁄πº«’¡≈ ‘ÀÕ ¡º‹ √∆∆¡≈, √∆∆¡È
√’≈, ’∞Á, «¬√Ò≈Ó∆ √‡∂‡ ¡≈Î
«¬≈’ ¡À∫‚ Ò∆ÚÀ∫‡, (Ò∆ÚÀ∫‡-‹≈‚È,
«ÒÏÈ≈È, «¬‹≈«¬Ò Â∂ ÎÒ√Â∆È Á∂
’∞fi
º «‘º«√¡ª ˘ «ÓÒ≈¿∞∫Á∂ ‘ج∂ «¬√Ò≈«Ó’
√‡∂ ‡ Úº Ò Ø ∫ ¡≈͉∂ ¡Ë≈ ÷∂   ”⁄
¡≈¿∞∫Á≈ ¡ÀÒ≈«È¡≈ «¬Ò≈’≈) ¡Ò È∞√≈
Î≥‡ ¡Â∂ √’≈ «ÚØË∆ Ï≈◊∆¡ª Á∂ ‘ºÊª
”⁄ Ú≥«‚¡≈ «Í¡≈ ‘ÀÕ √’≈ ¡Ë∆È
«√¯ BE-C@ ÍzÂ∆Ù «¬Ò≈’≈ ‘ÀÕ ‹ÁØ∫
«’ ¿∞ √ ¡Ë∆È ¡Ï≈Á∆ FF% ‘À Õ
¡≈¬∆.¡À√.¡≈¬∆. ’ØÒ «¬Ò≈’≈ DE% Â∂
¡Ï≈Á∆ A@-AE ÍzÂ∆Ù ‘À, E-A@
ÍzÂ∆Ù «¬Ò≈’≈ ’∞Áª ’ØÒ ‘À ¡Â∂ BEC@ ÍzÂ∆Ù «¬Ò≈’≈ «ÚØË∆ Ï≈◊∆¡ª ’ØÒ
‘À «‹√ ⁄ ¡Ò È∞√≈ Î≥‡ Ú∆ Ù≈«ÓÒ
‘ÀÕ «¬‘Ø ◊ºÒ «¬≈’ Á∆ ‘À «‹√Á≈ G@
Íz  ∆Ù «¬Ò≈’≈ ¡≈¬∆.¡À √ Â∂ ‘Ø 
Â≈’ª ’ØÒ ‘ÀÕ «¬‘ «¬Ò≈’≈ ı≈È≈
‹≥◊∆ ’≈È ÚËÁ≈ ÿ‡Á≈ «‘≥Á≈ ‘ÀÕ
’∆ «¬√ Ó√Ò∂ ˘ Ô».¡ÀÈ.˙, √≈Ó≈‹∆
Â≈’ª ¡Â∂ ¿∞ ‘ Ȫ Á∂ «Íº · ± √Ó∂ Â
Ë≈«Ó’ ‹‘≈Á∆ ‘ºÒ ’ √’‰◊∂? ’¬∆
«Ú⁄≈Ú≈È «¬¿∞∫ Ú∆ «Ò÷ ‘∂ ‘È ‹∂
«¬‘ ⁄≈‘∞‰ ª «¬‘ ’ √’Á∂ ‘ÈÕ Í
«¬‘ √Ø⁄‰≈ ‘∆ «¬Èª Â≈’ª Á∆ ÷√ÒÂ
Á∂ ¿∞Ò‡ ‘ÀÕ Á»‹∂ Í≈√∂ Ó√Ò≈ Ï‘∞Â
Í∂⁄∆Á≈ ω «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬‘ «’√∂ Ú∆ »Í
”⁄ ’«‘‰≈ ˆÒ ‘ØÚ◊
∂ ≈ «’ «¬‘ Ó√Ò≈
«√¯ «¬Èª Á∂Ùª Á∂ ¡≥Á»È∆ ’≈Ȫ Á≈
Ó√Ò≈‘ÀÕ
«¬√ ı≈È≈-‹≥◊∆ ”⁄ ÷∂Â∆ Â≈’ª
√Ó∂ √≥√≈ Í»‹
≥ ∆Ú≈Á∆ √≈Ó≈‹∆ Â≈’ª
Ù≈«ÓÒ ‘ÈÕ «‹Èª Á∂ Úº÷Ø Úº÷∂ Ò∞‡∂ ∂ Â∂
«Íº¤≈÷Û∆ «‘ºÂ Ù≈«ÓÒ ‘ÈÕ «‹ºÊ∂ √∆∆¡≈
Á∆ √’≈ Á∂ ͺ÷ ”⁄ »√, «¬≈È,
«ÒÏÈ≈È ÂØ∫ «‘‹ÏπÒ≈ «‹Èª Á∆ ‘Ó≈«¬Â
”⁄ «¬≈’ Â∂ ¿∞µÂ∆ ’Ø∆¡≈ Ú∂ Ù≈«ÓÒ
‘ÀÕ «¬Èª ÿ‡È≈Úª È∂ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘
«√¯ «¬ºÊ∫Ø Âº’ √∆«Ó ȑ∆∫ º«÷¡≈ √◊Ø∫
Í»∂ ¡Ï ‹◊ ˘ ¡≈͉∆ ÒÍ∂‡ ⁄
«Ò¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ¯ª√ Â∂ ¡Ó∆’≈ ⁄
‘ج∂ ¡≈¬∆.¡À√. ÚÒØ∫ ‘Ó«Ò¡ª ÂØ∫ Ï≈¡Á
CD Á∂Ùª È∂ ¡ºÂÚ≈Á «ıÒ≈¯ ÒÛ≈¬∆ Á∂
«‘º√∂ Ú‹Ø∫ ¡≈¬∆.¡À√ «ıÒ≈¯ ÒÛÈ Á≈
¡ÀÒ≈È ’∆Â≈ ‘ÀÕ «‹√ ”⁄ ‹≈‰ Ïπfi
º ’∂
¡Ï ÒØ’ª Á∂ «ÚØË ˘ «◊‰Â∆ ”⁄ º÷
Á∂ ‘ج∂ «¬‹≈«¬Ò ˘ Ù≈«ÓÒ È‘∆∫ ’∆Â≈
«◊¡≈Õ «¬Èª CD Á∂Ùª ”⁄ «¬≈’ Â∂
√∆∆¡≈ Á∂ Ó√Ò∂ ˘ ‘ºÒ ’È √≥Ï≥Ë∆
«¬º ’ «Ó’Â≈ È‘∆ ‘À Õ «¬‘ √≈∆¡ª
ÓΩ’≈Íz√ Â≈’ª ı∞Á «¬√Ò≈«Ó’ ËÓ
Â∂ Ù∆¡≈/√π≥È∆ Á∂ «ÚØ˪ ˘ ¡≈͉∂
«Í¤≈÷Û∆ «‘ºÂª ¡È∞√≈ Ú ‘∆¡ª
‘ÈÕ «‹√ Ó√Ò∂ ˘ ı∞Á √≈Ó≈‹∆¡ª Â∂
«Í¤≈÷Û∆ Â≈’ª È∂ ¡≈͉∂ «‘º  ª
¡È∞√≈ È«Ú¡≈«¬¡≈ ¡Â∂ Ú«Â¡≈ ‘ÀÕ
«‹Èª √≈Ó≈‹∆ Â≈’ª Â∂ «¬‹≈«¬Ò
«ÚØË∆ ¡Ï Á∂Ùª Á∂ ÒØ’ª Á∆¡ª √ªfi∆¡ª
Ì≈ÚÈ≈Úª Â∂ ’ΩÓ∆Óπ’Â∆ Ò«‘ª ¡Â∂
‹Ó≈Â∆ √≥ÿÙª ˘ Úº‚∆ ͺË Â∂ √º‡ Ó≈∆
‘À Õ Ï∂ Ù º ’ «¬√ ”⁄ Ïπ « È¡≈Á∆ Ø Ò
√≈Ó≈‹∆¡ª Â∂ ¿∞Ȫ Á∂ «Íº·¡
± ª Á∂ Úº÷Ø
Úº÷∂ «‘ºÂª È∂ ’∆Â≈ ‘ÀÕ
√∆∆¡≈-«¬≈’ Á≈ Ó√Ò≈ »√ Á∂
„«‘ „∂∆ ‘؉, ¡Ó∆’≈ ÚÒØ∫ «¬‘ ¡ÀÒ≈È
«’ Â∞ √ ∆ √≈‚∂ Úº Ò ‘Ø ‹ª «ÚØ Ë ∆,
’«Ó¿±«È˜Ó Ó ⁄㮧 ’¡≈ ‘À Â∂ ÈÚ∆¡ª
¡≈«Ê’ È∆Â∆¡ª ¡≈«Á È≈ÒØ∫ ÂØÛ ’∂
Á∂÷‰≈ ˆÒ ‘ØÚ◊
∂ ≈ «‹Èª «‘ ‘∆
¡ºÂÚ≈Á «ıÒ≈¯ ÒÛ≈¬∆ Á≈ Í≈÷≥‚∆
¡ÀÒ≈È ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆Õ ¿∞‘ ¡ºÂÚ≈Á
¡Ó∆’∆ √≈Ó≈‹∆¡ª È∂ ı∞Á ÍÀÁ≈ ’∆Â≈
√∆Õ «‹√ Á∆ Ú‹≈ ’’∂ ¿∞√≈Ó≈ «ÏÈ
Ò≈Á∂ È Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ Ú≈Ò∆¡ª
¡Ò’≈«¬Á≈ ¡Â∂ ¡¯◊≈«È√Â≈È
«Ú⁄Ò∆¡ª Â≈«ÒÏ≈È∆ Ù’Â∆¡ª ÚË∆¡ª
Îπºˇ∆¡ª √ÈÕ ‘∞‰ Á«‘ÙÂ◊Á∆ ˘
’∞ ⁄ Ò‰ Á∂ Ȫ ”Â∂ ÷≈Û∆ ‹≥ ◊ ,
¡¯◊≈«È√Â≈È ”Â∂ ‘ÓÒ≈, «Î «¬≈’
”Â∂ ‘ÓÒ≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ «‹√È∂ ¡ºÂÚ≈Á
ıÂÓ ’’∂ ‹Ó‘»∆ Ù≈√È Âª ’∆ Á∂‰≈
√∆ √◊Ø∫ ¡ºÂÚ≈Á ˘ ‘Ø ÚºË ⁄Ó√∆Ó≈
”Â∂ Í‘∞≥⁄≈ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ «¬≈’ ⁄ √Á≈Ó
‘∞√È
À Á∂ «ıÒ≈¯ Ù∆¡≈ ÒØ’ª ˘ Ú«Â¡≈
«◊¡≈ ‹Ø B@@C ÂØ∫ ‘∆ ÿ∂Ò» ‹≥◊ Á≈
«Ù’≈ Â∞«¡≈ ¡≈ «‘≈ ‘ÀÕ «‹√Á≈ «√º‡≈
¡≈¬∆.¡À√ Ú◊∆¡ª «Í¤≈÷Û∆ Â≈’ª
¿∞µÌ∆¡ªÕ «‹√Á≈ ¡≈◊» ¡Ï» Ï’ ¡Ò
Ï◊Á≈Á∆ «‹√˘ B@@D ”⁄ ¡Ó∆’∆
√Ò≈ÓÂ∆ Á√«Â¡ª È∂ ÎÛ’∂ ’∞ºfi «⁄
Ï≈¡Á «¬‘ ’«‘’∂ ¤º‚ «ÁºÂ≈ √∆ «’ «¬‘
‘∂·Ò∂ Á‹∂ Á≈ ’ÀÁ∆ ‘ÀÕ «‹√˘ «Î
ͺ¤Ó∆ «¬≈’ Â∂ ¡º◊∂ √∆∆¡≈ ÚºÒ Úˉ
«ÁºÂ≈Õ «‹√ È≈Ò √Á≈Ó ‘∞√È
À Á∂ √πÈ
≥ ∆
¯Ω‹∆ «ÓÒ ◊¬∂ ‹Ø Í«‘Òª ¿√≈Ó≈-«ÏÈÒ≈Á∂È Á∆ ¿∞√≈∆ ¡Ò’≈«¬Á≈ Á∆ ÙÈ
¡≈ ◊¬∂Õ «Î ¿∞‘
¡≈¬∆.¡À√ È≈Ò «ÓÒ
◊¬∂Õ ¿∞√È∂ √∆∆¡≈
”⁄ Úˉ Á∂ È≈Ò
‹Ω‚È Â∂ «ÒÏÈ≈È
˘ Ú∆ ¡≈͉∂ ’Ò≈Ú∂
”⁄ ÒÀ‰ «ÁºÂ≈Õ «‹ºÊ∂
¿∞ √ È∂
¡≈͉∆
‹Ê∂ Ï ≥ Á ∆ Á≈ Ȫ
«¬√Ò≈«Ó’ √‡∂‡ ÂØ∫
ÏÁÒ ’∂ «¬√Ò≈«Ó’
√‡∂ ‡ ¡≈Î «¬≈’
¡À ∫ ‚ Ò∆ÚÀ ∫ ‡ º ÷
«Ò¡≈Õ «‹√È∂ «¬≈’
Â∂ √∆∆¡≈ Á∂
Ó‘º  ÚÍ»  È Â∂ Ò
Ì≥‚≈ª ”Â∂ ’Ϙ≈ ’
«Ò¡≈Õ ‹ÁØ ∫ «¬‘
¡≈¬∆.¡À√. ¡º◊∂ ÚºÒ
˘ ÚË ‘∆ √∆ ¿∞√
√Ó∂ ∫ ¡Ó∆’≈ È∂
¡≈͉∆¡≈ ¯Ω ‹ ª
«¬≈’
«Úº ⁄ Ø ∫
’º „ ‰∆¡ª
Ù∞  »
’∆Â∆¡ªÕ «¬√Á∂ ˆÀ
’≈˘È∆ »Í «’‘Û∂
«’‘Û∂ Á∂ Ù ª «Úº ⁄
‘È?
«’√˘
‘«Ê¡≈ «’ºÊ∫Ø ¡≈¿∞∫Á∂
‘È? «¬‘ ˜≈Ò ’≈Î∆
ÎÀ « Ò¡≈ ‘Ø « ¬¡≈Õ
¡≥ Á ≈˜≈ Ò≈«¬¡≈
«◊¡≈
‘À
«’
¡≈¬∆.¡À √
Á≈
√≈Ò≈È≈ Ï‹‡ BB@
¡Ï ‚≈Ò ‘À Õ
«¬√Á∆ ’∞ºˇ √≥ͺÂ∆
AD@@@ ’Ø Û ÂØ ∫
¿∞Í
º∂  ‘À ¡Â∂ «¬√˘
ˆÀ  -’≈˘È∆ Â∂ Ò
Ú∂⁄‰ Â∂ ‘Ø ˆÒÂ
’≈ØÏ≈ª ÂØ∫ A@ Òº÷
‚≈Ò Ø ˜ ≈È≈ Á∆
¡≈ÓÁÈ ‘À Õ «¬‘
◊ºÒ ‹º◊ ˜≈‘ ‘À «’
¡≈¬∆.¡À √ «ıÒ≈¯
ÎÛª Ó≈È Ú≈Ò≈
¡Ó∆’≈ Â∂ ¿∞ √ Á∂
Ì≈¬∆Ú≈Ò ¡Â∂ √πÈ
≥ ∆
Á∂Ùª Ú‹Ø∫ ‹≈‰∂ ‹ªÁ∂
√≈¿±Á∆ ¡Ï, ’Â
Â∂ Â∞  ’∆ Á∂ Ù ª ÂØ ∫
¿∞ √ ˘ «‘Ó≈«¬Â
«ÓÒÁ∆ ‘∆ ‘ÀÕ ¡º‹
¿∞ √ Á≈ ˜≈Ò H@ Á∂ Ù ª º ’ ÎÀ « Ò¡≈
‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ¡Ó∆’≈ Â∂ Ô»Í √Ó∂ ‘Ø
Á∂Ùª ”⁄ Òº◊̺◊ B@,@@@ ÓÀ∫Ï ÌÂ∆
‘ج∂ ‘ÈÕ ¡Ó∆’≈ √Ó∂ ԻÍ ”⁄ Úº‚≈
√Â≈ Â∞’∆ Ï«‰¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ √≈∂
¡Ï ‹◊ √Ó∂ ÔÓÈ, È≈«¬‹∆∆¡≈,
Ó≈Ò∆, √Ó≈Ò∆¡≈, «Ó√ Ú◊∂ Á∂Ùª ”⁄
√πÈ
≥ ∆ √Ó»‘ ¡≈¬∆.¡À√ Á≈ ◊Û Ï‰ ‘∂
‘ÈÕ ¡Ó∆’≈ ÚºÒ∫Ø ◊Á≈¯∆ Á∆ √ÒÂÈÂ
ÂÏ≈‘ ’È≈ ‘Ø Ú∆ Ó«‘≥◊≈ ω «‘≈
‘ÀÕ «¬ºÊ∂ Ú∆ ¡≈¬∆ ¡À√ È∂ ’∞fi
º «¬Ò≈’∂ ”Â∂
’Ϙ≈ ’∆Â≈ ‘Ø«¬¡≈Õ ¡ºÂÚ≈Á ˘ ıÂÓ
’È Á≈ Í≈÷≥‚ ’È Ú≈Ò∆¡ª Â≈’ª
ı∞Á ÈÚ∂∫ ÂØ∫ ÈÚ∂∫ »Íª Â∂ ͺËª ”Â∂
¡ºÂÚ≈Á ÍÀÁ≈ ’Á∆¡ª ‘ÈÕ
√∆∆¡≈ Á≈ Ó√Ò≈ «√¯
¡≈¬∆.¡À√.¡≈¬∆.¡ÀÒ Á≈ Ó√Ò≈ È‘∆∫,
√◊Ø∫ √∆∆¡≈ Á≈ Ó√Ò≈ «¬√ÂØ∫ Ú∆ ◊≥Ì∆
‘À, «‹√ ”⁄ Í»∆ Âª √≈Ó≈‹∆¡ª Â∂
¿∞ ‘ Ȫ Á∂ «Íº · ± ¡ ª Á∆¡ª È∆Â∆¡ª
«‹≥ÓÚ
∂ ≈ ‘ÈÕ √∆∆¡≈ ‹Ø ı∞Á √≈Ó≈‹∆¡ª
Á∆¡ª È∆Â∆¡ª «‘ √Ê≈«Í ’∆Â≈
‘Ø«¬¡≈ Á∂Ù ‘À, ˙‡ØÓ≈È «¬ÓÍ≈«¬ (√Ó∂Â
Â∞’∆) ⁄Ø∫ Í«‘Ò∆ √≥√≈ ‹≥◊ ÂØ∫ Ï≈¡Á
AIB@ ”⁄ ¯ª√∆√∆ √≈Ó≈‹∆¡ª Á∆
¡◊Ú≈¬∆ ‘∂· Úº÷∂ Á∂Ù Ú‹Ø∫ √Ê≈«ÍÂ
’∆Â≈ «◊¡≈ «‹√˘ AIDF ”⁄ ÈÚÏ√Â∆¡≈È≈ È∆Â∆ «‘ ¡≈˜≈Á Á∂Ù
Á≈ ∞ÂÏ≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ «‹√Á∂ ’¬∆ Ú≈∆
(Ï≈’∆ √¯≈ BI ”Â∂)
¯Ú∆ B@AF
Í≥‹≈Ï Á≈ ⁄؉
Á≥◊ˇ Ì÷‰ Òº◊≈
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
25
‘≈’Ó ‹Ó≈Â∆ Í≈‡∆¡ª ÚºÒØ∫ ÒØ’ª ˘ Ó»÷ ω≈¿∞‰ Á∆¡ª ’Ø«ÙÙª Â∂˜
«¬‘Ȫ Í≈‡∆¡ª ˘ ÒØ’ª Á∂ Ïπ«È¡≈Á∆ Ó≥◊ª-Ó√«Ò¡ª È≈ˇ ’ج∆ √≈Ø’≈ È‘∆∫
¡◊Ò∂ √≈Ò B@AG ”⁄ Í≥‹≈Ï ”⁄
«ÚË≈È √Ì≈ ⁄؉ª ‘؉ ‹≈ ‘∆¡ª ‘ÈÕ
‘≈’Ó ‹Ó≈Â∆ Í≈‡∆¡ª ÷≈√’
¡’≈Ò∆ ÁÒ (Ï≈ÁÒ), ’ª◊√ ¡Â∂
¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ È∂ B@AG Á∆¡ª
«ÚË≈È √Ì≈ ⁄؉ª Ò¬∆ ‘∞‰ ÂØ∫ ‘∆
«Â¡≈∆¡ª «Úº„ «ÁºÂ∆¡ª ‘ÈÕ «Í¤Ò∂
’∞fi √Ó∂∫ ÂØ∫ Úº÷-Úº÷ È≈Úª ‘∂· «¬‘Ȫ
Í≈‡∆¡ª ÚºÒØ∫ ÀÒ∆¡ª ’’∂ «¬º’ Á»‹∂
ÂØ ∫ Úº Ë «¬’º · «Á÷≈¿∞ ‰ Ò¬∆ ˜Ø 
Ò≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ «‹‘Ȫ ”⁄ ÒØ’ª
Á∂ ÷»È Í√∆È∂ Á∆ ’Ó≈¬∆ Á≈ ’ØÛª
∞ Í «¬¡≈ Í≈‰∆ Úª◊ Ú‘≈«¬¡≈ ‹≈
«‘≈ ‘ÀÕ ‹Á «’ «¬‘Ȫ ÀÒ∆¡ª ”⁄Ø∫
Í≥‹≈Ï Á∂ ◊∆Ï «’Â∆ ÒØ’ª, ‹Ø «’
«¬ºÊØ∫ ’∞ºÒ ¡Ï≈Á∆ Á≈ H@ Î∆√Á∆ ωÁ∂
‘È, Á∂ Ïπ«È¡≈Á∆ Ó≥◊ª Ó√Ò∂ «‹Ú∂∫ «’
√Ê≈¬∆ ∞˜◊≈, Ó≈ÒÚ∂ Á∂ «’√≈Ȫ Á∆
ÏÏ≈Á ‘ج∆ Î√Ò Á≈ Óπ¡≈Ú˜≈, «√‘Â
√‘»Òª, «Úº«Á¡≈ ¡≈«Á Í»∆ Â∑ª
◊≈«¬Ï ‘ÈÕ ‹∂’ «¬‘Ȫ Ó√«Ò¡ª Á∆
«’Ë∂ ⁄⁄≈ ‘∞ ≥ Á ∆ Ú∆ ‘À ª «¬‘
Í≈‡∆¡ª ÒØ ’ ª Á∆¡ª «¬‘Ȫ
√Óº « √¡≈Úª Á≈ ’Ø ¬ ∆ ‘º Ò È‘∆∫
Áº√Á∆¡ªÕ «’¿∞∫«’ «¬‘Ȫ Í≈‡∆¡ª
’Øˇ ÒØ’ª Á∂ Ó√«Ò¡ª Á≈ ’ج∆ ‘ºÒ ‘À
‘∆ È‘∆∫Õ
¡’≈Ò∆ ÁÒ (Ï≈ÁÒ) «Í¤Ò∂ «¬º’
Á‘≈’∂ ÂØ∫ Í≥‹≈Ï ”⁄ √ºÂ∑≈ Á≈ √πº÷ Ó≈‰
«‘≈ ‘ÀÕ «¬√ √Ó∂∫ Á«Ó¡≈È Ï≈ÁÒ
Í«Ú≈ Á∂ ’≈ØÏ≈ È∂ «ÁÈ Á»‰∆ ≈Â
⁄Ω ◊ ‰∆ Âº ’ ∆ ’∆Â∆ ‘À Õ Í≥ ‹ ≈Ï Á∂
√ºÈ¡Â’≈, Úº‚∂ ÚÍ≈∆, ËÈ∆ «’√≈È
¡≈«Á Ó≈Ò≈Ó≈Ò ‘Ø ¬ ∂ ‘ÈÕ ‹Á«’
√º È ¡Â∆ ¡Â∂ Í∂ ∫ ‚± Ó˜Á»  ª, ◊∆Ï
«’√≈Ȫ, ·∂ ’ ∂ ”Â∂ ’≥ Ó ’ ‘∂
ÓπÒ≈˜Óª, ¤Ø‡∂ Áπ’≈ÈÁ≈ª ¡Â∂ ÓºË
Ú◊ Á∂ ‘Ø ÒØ’ª Á∆ ‘≈Ò «ÁÈØ∫ «ÁÈ
«ÈºÿÁ∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ Ï≈ÁÒ √’≈ «Ú∞Ë
º
Í≥‹≈Ï Á∂ ÒØ’ª ”⁄ √πÌ≈Ú’ ‘∆ Ø√ ‘ÀÕ
’ª◊√ ¡Â∂ “¡≈Í” ÒØ’ª Á∂ «¬√ Ø√
Á≈ Î≈«¬Á≈ ÒÀ ’∂ √ºÂ∑≈ Á∆ ’∞√∆ ”Â∂
«Ï≈‹Ó≈È ‘؉ Á∂ ⁄º’ ”⁄ ‘ÈÕ
Í≥‹≈Ï ’ª◊√ ”⁄ «Í¤Ò∂ ÒßÏ∂ √Ó∂∫
ÂØ∫ Ò∆‚ª Á∆ «÷º⁄ØÂ≈‰ ⁄ºÒÁ∆ ‘∆ ‘ÀÕ
ÍzÂ≈Í «√≥ÿ Ï≈‹Ú≈ Á∂ ’ª◊√ ÍzË≈È
Ï‰È ÂØ∫ Ï≈¡Á ’ÀÍ‡È ËÛ≈ Ò◊≈Â≈
«¬√ «Ú∞ºË Ò≈«Ï≥◊ ’Á≈ «‘≈ ‘ÀÕ
¡≈«÷ ’ÀÍ‡È ËÛ≈ ’≈ÓÔ≈Ï ‘Ø ‘∆
«◊¡≈Õ ’ÀÍ‡È ËÛ∂ Á∂ ÁÏ≈¡ ¡º◊∂
’ª◊√ Á∆ ’∂∫Á∆ Ò∆‚«ÙÍ fi∞’ ◊¬∆
¡Â∂ Í≥‹≈Ï ’ª◊√ Á∆ ’Ó≈È ’À͇È
¡Ó«≥ Á  «√≥ ÿ ˘
√Ω∫Í «ÁºÂ∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ
’ª◊√ «¬√
√Ó∂ ∫ ¡’≈Ò∆
ÁÒ Ï≈ÁÒ
Ò¬∆ √º⁄Óπº⁄ ⁄π‰ΩÂ∆ ‘ÀÕ ¡˜≈Á∆ ÂØ∫
Ï≈¡Á ’∂∫Á ¡Â∂ Úº÷-Úº÷ √»«Ï¡ª ”⁄
’ª◊√ È∂ √Ì ÂØ∫ ÒßÏ≈ √Óª ‘’»ÓÂ
’∆Â∆ ‘ÀÕ Ì≈ Á∂ «’Â∆ ÒØ’ ’ª◊√
Á∂ ‹≈Ï, ÒØ’ «ÚØË∆ «’Á≈ ÂØ∫ ⁄≥◊∆
Â∑ª Ú≈«’Î ‘ÈÕ
Í≥‹≈Ï Á∆ Ú؇ ÂÓ≈Ù∂ Á∆ Â∆√∆
ÍzÓπº÷ «Ë ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆∫ Í≈‡∆ ‘ÀÕ
«Í¤Ò∆¡ª ÒØ ’ √Ì≈ ⁄Ø ‰ ≈ ”⁄ «¬√
Í≈‡∆ Á∆ ’≈◊∞˜≈∆ ⁄≥◊∆ ‘∆ √∆Õ
¡≈Í «Úº ⁄ Ù≈ÓÒ ‘Ø ‘∂ ‘ÈÕ ‘Ø 
Í≈‡∆¡ª ”⁄Ø∫ «’∂ Ò∆‚, «‹‘Û∂ ¡≈Í
È∂ √ªÌ Ò¬∂ ‘È, ¿∞‘ Ò∆‚ Ï‰È Á∆
Ì∞º÷ Í»∆ ’È Ò¬∆ ¡≈Í ÚºÒ ∞ı ’
‘∂ ‘ÈÕ Ï≈‘Ø∫ ¡≈¬∂ «¬‘Ȫ Ó«‘Ó≈Ȫ
Á≈ ¡≈Í Á∂ Íπ≈‰∂
¡≈◊» ¡ ª È≈ˇ
‡’≈¡ Úˉ
Á∆
Ú∆
√≥Ì≈ÚÈ≈
‘∂◊∆Õ Ì≈Â∆
¿∞√ ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬‘ Í≈‡∆ Í≈‡Ø-Ë≈Û
Á∆ «Ù’≈ ‘Ø ◊¬∆Õ Í≥‹≈Ï ”⁄ «¬√
Í≈‡∆ ’Øˇ ’ج∆ „≥◊ Á≈ ÍzÌ≈ÚÙ≈Ò∆
¡≈◊» Ú∆ È‘∆∫ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ Ï≈‘Ø∫ √≥‹∂
«√≥ ÿ ˘ Í≥ ‹ ≈Ï Á≈ «¬≥ ⁄ ≈‹ ω≈
º«÷¡≈ ‘ÀÕ «¬‘ Í≈‡∆ ‘Øª Í≈‡∆¡ª
ÂØ ∫ «’√∂ È≈ «’√∂ ¡≈◊» ˘ ÂØ Û ’∂
«Ò¡≈¿∞‰ Á∂ ¡≈‘ ”⁄ Òº◊∆ «‘≥Á∆
‘À Õ ’ª◊√, ¡’≈Ò∆¡ª ”⁄ «‹‘Û∂
¡≈◊»¡ª Á∆ Íπº¤-ÍzÂ∆ ȑ∆∫ ‘À ¿∞‘
«√¡≈√ ”⁄ “¡≈Í” Á∂ ¿∞ Ì ≈ È∂
¡È∂’ª ÒØ’ª ˘ ÌÓ ”⁄ Í≈«¬¡≈ √∆Õ
Ï‘∞ ÒØ’ª ˘ Òº«◊¡≈ √∆ «’ Ì≈Â
Á∂ ÒØ’ «‹‘Ȫ √Óº«√¡≈Ú≈ È≈ˇ ‹»fi
‘∂ ‘È Ù≈«¬Á ¡≈Í ¿∞‘Ȫ Á≈ ‘ºÒ
’ Á∂Ú∂◊∆Õ Í ‹ÒÁ ‘∆ «¬‘ Í≈‡∆
Èß◊∆ ‘؉∆ Ù∞» ‘Ø ◊¬∆Õ «¬‘ Í≈‡∆
‘Øª ‘≈’Ó ‹Ó≈ Í≈‡∆¡ª ”Â∂ «ÌzÙ‡
‘؉ Á≈ √º⁄≈ ÁØÙ Ò≈¿∞∫Á∆ ‘∆ ‘ÀÕ
‘∞ ‰ ¿∞ ‘ Ȫ ‘∆ Í≈‡∆¡ª ”⁄Ø ∫ «’∂
¡≈◊» ¡ ª ˘ «¬’º · ∂ ’’∂ ¡≈ÚÁ≈
‹∞ ◊ ≈Û ⁄Ò≈¿∞ ‰ Á∂ ¡≈‘ ”⁄ ‘À Õ
«¬√ È≈ˇ «¬√ Í≈‡∆ Á≈ ¡√Ò
«’Á≈ ‘Ø Èß◊≈ ‘Ø «‘≈ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï
Á∂ ÒØ ’ ª ”⁄ Ï≈ÁÒ √’≈ «÷Ò≈Î
‹Ø Ø√ ‘À, «¬√ ‘≈Ò ”⁄ ÒØ’ª ’Øˇ
’ج∆ √‘∆ «¬È’Ò≈Ï∆ ÏÁÒ È≈ ‘؉
Á≈ Î≈«¬Á≈ ‘Ø  ‘≈’Ó ‹Ó≈Â∆
Í≈‡∆¡ª ÷≈√’ ’ª◊√ ¡Â∂ ’∞fi
‘ºÁ º’ ¡≈Í ˘ ‘ØÚ∂◊≈Õ ‘Ø √’Á≈
‘À «’ B@AG Á∆¡ª «ÚË≈È √Ì≈
⁄؉ª ”⁄ Ï≈ÁÒ ÁÒ Á∆ Ê≈Ú∂∫ «’√∂
‘Ø ‘≈’Ó ‹Ó≈Â∆ Í≈‡∆ Á∆ √’≈
ω ‹≈Ú∂Õ Í «¬√ È≈ˇ ¡≈Ó «’Â∆
ÒØ ’ ª Á≈ ’Ø ¬ ∆ ÌÒ≈ È‘∆∫ ‘Ø ‰ ≈Õ
«Í¤Ò∂ ¤∂ Á‘≈«’¡ª ÂØ∫ Ú∆ ÚºË √Ó∂∫
”⁄ Úº÷-Úº÷ ≥◊ Ï≥◊∆¡ª Í≈‡∆¡ª
Á∆¡ª √’≈ª ωÁ∆¡ª ‘∆¡ª ‘È
Í ÒØ’ª Á∆ Ò∞º‡ ¡Â∂ ‹Ï ”⁄ ’ج∆
’Ó∆ È‘∆∫ ¡≈¬∆ ¡Â∂ È≈ ‘∆ ÚØ ‡
«√¡≈√ ≈‘∆∫ ¡≈Ú∂◊∆Õ
Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ «’Â∆ ÒØ ’ ª ’Ø ˇ
¡≈ÚÁ∆ Óπ’Â∆ Á≈ «¬º’Ø-«¬º’ ≈‘ ‘ÀÕ
¿∞‘ ‘À «’Â∆ ÒØ’ª Á∆¡ª Úº÷-Úº÷
‹Ó≈Â∆-ÂÏ’≈Â∆ ‹Ê∂ Ï ≥ Á ∆¡ª Á∆
¿∞ √ ≈∆ ’È≈, ¿∞ ‘ Ȫ ˘ Әϻ Â
ω≈¿∞‰≈ ¡Â∂ ¡≈͉∂ ‘º’∆ √≥ÿÙª Á∂
¡÷≈«Û¡ª ˘ Ì÷≈’∂ ‘≈’Ó ‹Ó≈ª Á∆
Ò∞º‡ ˜Ï Á∂ ÷≈ÂÓ∂ Á∂ ≈‘ ÍÀ‰≈Õ
ÒÒ’≈ ÂØ∫ ËßÈÚ≈Á √«‘Â
√À«’¿∞Ò≈¬∆Î «¬≥Ù
Ø ∫À √ Á∂ ÈÚ∂∫ Á¯Â Á≈ ’∆Â≈ ¿∞Áÿ≈‡È∆
Ï∆Â∂ «ÁÈ∆∫ √À « ’¿∞  Ò≈¬∆Î
«¬≥ Ù Ø  À ∫ √ Á∂ ÈÚ∂ ∫ Á¯Â Á≈
¿∞ Á ÿ≈‡È∆ √Ó≈Ø ‘ Ï‘∞  ‘∆
√¯ÒÂ≈ Í»Ú’ È∂Í∂ ⁄«Û∑¡≈, «¬‘
Á¯Â Ï‘∞ ÒßÓ∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ ’«Ó¿±È‡∆
˘ «¬≥ Ù Ø  À ∫ √ Á∆¡ª √∂ Ú ≈Úª Íz Á ≈È
’Á∂ «Ú≥Á‹∆ «√≥ÿ Ï√≈, ÓØÈ≈
ÓÀ ∫ ◊∆ ¡Â∂ ‘Í∆ √À ‰ ∆ Á∂ √ªfi∂
ÔÂȪ √Á’≈ Ó≈Ò‡È Á∂ ◊∂ ‡
Í≥‹≈Ï ÍÒ≈˜≈ «Ú⁄ ÷Ø«Ò¡≈ «◊¡≈
‘ÀÕ ÍØ◊≈Ó Á≈ ¡≈≥Ì Ùz∆ √π÷ÓÈ∆
√≈«‘Ï Á∂ Í≈· È≈Ò ¡Â∂ Ï≈¡Á
«Ú⁄ √«Ì≥È≈ ’∆ÂÈ ‘Ø«¬¡≈, ¿∞√
ÂØ ∫ Ï≈¡Á Í≥ ‹ ≈Ï∆ Ò«‘ª ∂ ‚ ∆˙
Íz Ø ◊ ≈Ó
Ú≈Ò∂
√«Â≥ Á Í≈Ò
«√≥ ÿ
«√ËÚª ÚÒØ ∫ ¡≈¬∆¡ª
‘Ø ¬ ∆¡ª √≥ ◊ ª ˘
√≥ Ï Ø Ë È ’∆Â≈ «◊¡≈,
¿∞ Í ≥  «Ú≥ Á ‹∆Â
«√≥ÿ Ï√≈ ÚÒØ∫ «Í¤Ò∂
√Ó∂ ∫ «Ú⁄ ’«Ó¿± È ‡∆
ÚÒØ ∫ ÌÚ∂ ∫ √«‘ÔØ ◊
’≈‰ ¡≈¬∆¡ª ‘Ø ¬ ∆¡ª √≥ ◊ ª Â∂
’«Ó¿±È‡∆ Á≈ Ë≥ÈÚ≈Á ’∆Â≈ «◊¡≈Õ
«¬√ ÓΩ ’ ∂ ¡À Ó Í∆ ≈‹ ◊∂ Ú ≈Ò,
√≈Ï’≈ Ó≥  ∆ ÏÒ ◊Ø √ Ò Ú∆ Í‘∞ ≥ ⁄ ∂
‘ج∂ √ÈÕ «¬√ ÂØ∫ Ú‚∆ «◊‰Â∆ «Ú⁄
‘Ø  ÚÍ≈∆ √‹‰, ÍÂ’≈∆ È≈Ò
‹∞Û∂ ‘ج∂ ÒØ’ Ú∆ «ÚÙ∂Ù ÂΩ Â∂ Í‘∞≥⁄∂Õ
’≥ÍÈ∆ Á∂ ÍÏ≥Ë’ª ÚÒØ∫ Ï≈‘ ‡À∫‡
Ò◊≈ ’∂ ⁄≈‘ Í≈‰∆ ¡Â∂ ÷≈‰∂ Á≈
÷πÒ≈ ÍzÏ≥Ë ’∆Â≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆ ‹Ø «’
√Ú∂∂ Á√ Ú‹∂ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ≈ ¡æ·
Ú‹∂ Â’ «È«ÚÿÈ ⁄ÒÁ≈ «‘≈Õ
¡≈√ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘À «’ Ì«Úæ÷ «Ú⁄
«¬‘ ’≥ÍÈ∆ «¬≥ÙØÀ∫√ Á∆¡ª Ï∂‘Â∆È
√∂Ú≈Úª ÍzÁ≈È ’Á∆ ‘∂◊∆Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
¯Ú∆ B@AF
26
ÏÒÚß ◊≈◊∆ Ô≈Á◊≈∆ È≈‡ ¿πÂ√Ú ÓÈ≈«¬¡≈
ÒØ ’ ’Ò≈ Óß ⁄ («‹.) Óß ‚ ∆
ÓπæÒªÍπ ÚÒØ∫ ◊πÙÈ ’Ò≈ ÌÚÈ «Ú÷∂
Á√ß Ï  BF, BG, BH ȱ ß «Âß È Ø ˜ ≈
ÏÒÚß Â ◊≈◊∆ È≈‡ ¿π  √Ú
ÓÈ≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ ÏÒÚß Â ◊≈◊∆
Íø‹≈Ï Á∂ Ï«·ß‚∂ «˜Ò∑∂ Á≈ ‹ßÓÍÒ √∆Õ
«‹√ È∂ Íø‹≈Ï∆ ß◊Óß⁄ Á∆ Í«‘⁄≈‰
«ÚÙÚ ÍæË Á∂ ß◊Óß◊ È≈Ò ’Ú≈¬∆
√∆Õ ÒØ’ ’Ò≈ Óß⁄ ÚÒØ∫ ’Ú≈¬∂ ◊¬∂
«¬√ È≈‡ ¿π√ÂÚ «Ú⁄ Íø‹≈Ï Á∆¡ª
È≈ÓÚ ‡∆Óª ÚÒØ∫ ÏÒÚß ◊≈◊∆ Á∂
«Ò÷∂ È≈‡’ª 鱧 Í∂Ù ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬‘
√Ó≈◊Ó Íø‹≈Ï √ß◊∆ È≈‡’ ¡’≈ÁÓ∆
⁄ß ‚ ∆◊Û∑ Á∂ √«‘ÔØ ◊ È≈Ò ’∆Â≈
«◊¡≈Õ «¬√ ¿π  √Ú «Ú⁄ √ß ◊ ∆Â
È≈‡’ ¡’≈ÁÓ∆ ÚÒØ∫ ÈπÓ≈«¬ßÁ∂ Á∂ ÂΩ
”Â∂ ¡’≈ÁÓ∆ Á∂ ‹ÈÒ√’æÂ √z∆ √πÁ∂Ù
ÙÓ≈ ‹∆ Í‘πß⁄∂ ‘ج∂ √È «‹È∑ª ◊πÙÈ
’Ò≈ ÌÚÈ Á∆ ÍzÌ≈ÚÙ≈Ò∆ «Áæ÷ ȱß
Á∂ ÷ «Á¡ª ‘Ø « ¬¡ª ¡≈«÷¡≈ «’ ÒØ ’
’Ò≈ Óß⁄ Ú≈«Ò¡ª È∂ ◊πÙÈ Ì≈¡
‹∆ Á∂ √πÍ«È¡ª 鱧 √≈’≈ ’È Á≈
◊πÙÈ ’Ò≈ ÌÚÈ Ï‰≈ ’∂ Ó∆Ò ÍæÊ
◊æ‚ «ÁæÂ≈ ˛Õ È≈‡ ¿πÂ√Ú «ÂßÈ∂ «ÁÈ
√Ó∂ ∫ Á∆ Í≈Ïß Á ∆ ¡Â∂ ’ÁÁ≈È∆
’«Á¡ª F Ú‹∂ Ù≈Ó Ùπ± ‘Ø«¬¡≈ ’Á≈
√∆Õ ÁÙ’ª È∂ Í«Ú≈ √Ó∂ ͑πß⁄
’∂ ¡Â∂ ‘≈Ò Èæ’Ø Èæ’ Ì ’∂ ÒØ’ ’Ò≈
Óß⁄ Ú◊≈«Ò¡ª Á∂ ‘Ω√Ò∂ Ïπ¶ Á ’
«Áæ  ∂ Õ È≈‡ ¿π  √Ú È± ß Á∂ ÷ ‰ Ú≈Ò∂
√ß ‹ ∆Á≈ ÁÙ’ª ȱ ß Á∂ ÷ ’∂ ⁄∂ Â ß È ≈
Íz ’ ≈ÙÈ≈ Á∂ ‚≈«¬À ’ ‡ √z ∆ √Â∆Ù
◊πÒ≈‡∆ È∂ «Ú⁄≈ Í∂Ù ’«Á¡ª «’‘≈
«’ ‹∂ ’  ÒØ ’ ªÈ± ß ⁄ß ◊ ≈ √«‘Â
√«Ì¡≈⁄≈ «Á÷≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂ ª ⁄ß◊∂
ÁÙ’ª ¡Â∂ Í≈·’ª Á∆ Íø‹≈Ï «Ú⁄
ÿ≈‡ È‘∆∫ ˛Õ «¬√ È≈‡ ¿πÂ√Ú Á∂
Í«‘Ò∂ «ÁÈ Á∆ ÙÓª ΩÙÈ ’È Ò¬∆
’À Ò ◊∆ ’À È ∂ ‚ ≈ ÂØ ∫ “«√æ ÷ «Ú√≈”
ÓÀ ◊ ˜∆È Á∂ √ß Í ≈Á’ √z . ‘⁄È
Í‘≈ ¡Â∂ «√æ÷ «Ú√≈Á∂ ÓÀÈ∂«‹ß◊
‚≈«¬À’‡ √z∆ÓÂ∆ ◊πÁ∆Í Í‘≈
«ÚÙ∂Ù ±Í «Ú⁄ Í‘πß⁄∂ ‘ج∂ √ÈÕ ¿πÈ∑ª
⁄≈ȉ Á≈ ¤æ‡≈ «ÁßÁ∂ Á∆Í Ï≈Ò ’∂
√Ó≈◊Ó Á∆ Ùπ±¡≈ ’∆Â∆Õ «¬√ ÓΩ’∂
”Â∂ ¿πÈ∑ª Á≈ √≈Ê Á∂‰ Ò¬∆ ÒØ’ ’Ò≈
Óß⁄ Á∂ «ÈÁ∂Ù’ ‘’∂Ù ⁄ΩË∆, ÍzË≈È
√π«ßÁ ÙÓ≈, ¡ß‹± ⁄ΩË∆, ’π√Ó ÙÓ≈,
Í◊‡ «√ßÿ ÍzÚ∆È ’Ω, Á∆Í’ ≈¬∂,
‘ÓÈÁ∆Í Ò∆‘ª, ’ÓÒ‹∆ ÓØ ‘ ∆,
ÍÁ∆Í «√ß ÿ √π ÷ Á∆Í «√ß ÿ ¡≈«Á
‘≈˜ √ÈÕ «¬√ ¿πÍß ͫ‘Ò∂ «ÁÈ
Á≈ Í«‘Ò≈ È≈‡’ “ÒØ‘≈ ’π懔 ß◊’Ó∆
Óß⁄ ¡ß«ÓzÂ√ Á∆ ‡∆Ó È∂ «ÈÁ∂Ù’
Óß⁄Íz∆ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Ú⁄ Í∂Ù ’∆Â≈
«◊¡≈Õ È≈‡’ Á∆ Í∂Ù’≈∆ ÍzÌ≈ÚÙ≈Ò∆
√∆Õ √Ó≈◊Ó Á∂¡÷∆ ”Â∂√z. ‘⁄È
Ï≈Ï≈ Ï»fi≈ «√ßÿ Íz’≈ÙÈ ÚÒØ∫ ¤≈Í∆¡ª ◊¬∆¡ª ⁄≈ √ß√≈ Íz«√æË «’Â≈Ϫ
√ß√≈ Íz«√æË
Ò∂ « ÷’≈
¡Â∂
’≈’π È ¡π ß Ë Â∆
≈¬∂ Á∂ «Í¤Ò∂ «¬’
Á‘≈’∂ «Ú⁄ «Ò÷∂
Ï‘π Â ‘∆ ¡«‘Ó
Ò∂÷ª ¡Â∂ ¿π√ È≈Ò
Íæ  ’≈ª ÚÒØ ∫
’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ª
«Ú√Â≈ «Ú⁄≈⁄⁄≈Úª Á∂ ÁØ
√ß◊z«‘ “‹Ó‘»  ∆¡Â ’‡«‘∂ «Ú⁄”
¡Â∂ “¡≈͉∂ ‘∆ ÒØ’ª «ıÒ≈¯ ‹ß◊”
Ï≈Ï≈ Ï»fi≈ «√ßÿ Íz’≈ÙÈ Ó«‘Ó»ÁÍπ
(«˜Ò∑ ≈ Ù‘∆Á Ì◊ «√ß ÿ È◊)
ÚÒØ ∫ Íø ‹ ≈Ï∆ «Ú⁄ ¡Èπ Ú ≈Á ’’∂
¤≈Í∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ ÁØ √ß √ ≈ Íz « √æ Ë
«’Â≈Ϫ, ÈÀ˙Ó∆ ’Ò≈¬∆È Á∆ «Ò÷∆
“√ÁÓ≈ Óæ  ” ¡Â∂ ‹Ω ‘ È Í«’Ș
Á∆ «Ò÷∆ “«¬’ ¡≈Ê’ ‘«Â¡≈∂
Á≈ «¬’Ï≈Ò∆¡≈ «Ï¡≈È” Á∂ ÈÚ∂ ∫
Íø‹≈Ï∆ ¡À‚∆ÙÈ Ú∆ ¤≈Í∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ
«¬‘ ⁄≈ ¡«‘Ó «’Â≈Ϫ «‘ßÁπ√Â≈È
¡Â∂ ’π Ò Áπ È ∆¡≈ Á∂ ≈‹, √Ó≈‹
¡Â∂ ‘≈Ò≈ ˘ √Ófi‰ Ò¬∆ «¬’
‚» ß ÿ ∆ √» fi Óπ ‘ æ ¬ ∆¡≈ ’È Ú≈Ò∆¡ª
Ï‘π  ‘∆ Ï‘π Ó π æ Ò ∆¡ª «’Â≈Ϫ ‘ÈÕ
’À È ∂ ‚ ≈ «Ú⁄ «¬‘ «’Â≈Ϫ ‘≈√Ò
’È Ò¬∆ ‡Ø  ª‡Ø «Ú⁄ √ß Í ≈Á’
√Ø ’ ≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ È≈Ò (¯Ø È :
DAF-HAG-GADB), ’ÀÒ◊∆¡À‚«Óß‡È «Ú⁄ Ó≈√‡ Ì‹È «√ßÿ
«◊æÒ È≈Ò (¯ØÈ: D@C-DEEDBB@), ¡Â∂ ÚÀÈ’»Ú «Ú⁄
Íz Ù Ø Â Ó Áπ √ ªfi (¯Ø È : F@D-EIFCGAC), ¡Â∂ ◊πÍz∆ «√ßÿ (¯ØÈ
: F@D-E@A-BBF@) È≈Ò √ß Í ’
’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ
¯Ú∆ B@AF
Í‘≈ È∂ Ï∂‹ØÛ «٫¡ª Á≈ √ßÂ≈Í
‘ß„≈ ‘∆ ¡Ω Á∆ ◊æÒ ’«Á¡ª «’‘≈
«’ ¿π √ ± Í «Ú⁄ È≈‡’ Á∆ √¯Ò
Í∂Ù’≈∆ √∆Õ ¿πÈ∑ª ÒØ’ ’Ò≈ Óß⁄ Á∆
EA@@/- πͬ∂ Á∆ ¡≈«Ê’ √‘≈«¬Â≈
Ú∆ ’∆Â∆Õ ÒØ’ ’Ò≈ Óß⁄ ÚÒØ∫ ¿πÈ∑ª
Á≈ √ÈÓ≈È «ÈÙ≈È∆ Á∂ ’∂ √ÈÓ≈È
’∆Â≈ «◊¡≈Õ Á±√∂ «ÁÈ Á∂ √Ó≈◊Ó
Á∆ Ùπ±¡≈ ¿πÿ∂ Ò∂÷’ √z. ¡Ó∆’
ÂÒÚß‚∆ È∂ ’∆Â∆Õ ¿πÈ∑ª Á±‹∂ «ÁÈ Á∂
√Ó≈◊Ó Á≈ ¿πÁÿ≈‡È ’∆Â≈Õ «¬√ ÓΩ’∂
”Â∂ ¿πÈ∑ª ÒØ’ ’Ò≈ Óß⁄ Á∂ ÔÂȪ Á∆
ÙÒ≈ÿ≈ ’«Á¡ª «’‘≈ «’ «¬‘ Ó∂∂
Ú∆ Ïæ◊∂ Ù∂ √±Ó∂ È∂ «‹‘Û∂ Í«Ú≈
√Ó∂ Òæ◊∂ ‘ج∂ È∂ ⁄ß◊≈ √Ó≈‹ ω≈¿π‰
Ò¬∆, «¬È∑ª Á∂ «¬√ ’≈‹ 鱧 √≈‚≈
Ó√Â’ fiπ æ ’ Á≈ ˛Õ «¬√ ÓΩ ’ ∂ ”Â∂
«√‹‰≈ ¡≈‡ ◊π æ Í ≈¬∂ ’ Ø ‡ È∂
‚≈. √Ø Ó Í≈Ò ‘∆≈ Á∆ «ÈÁ∂ Ù È≈
‘∂ · È≈‡’ ““ÿπ æ ◊ ∆”” ÷∂ « ‚¡≈ «◊¡≈,
¡ÓÈ ÙªÂ∆ Á∆ ◊æ Ò ’Á≈ È≈‡’
«ÈÁ∂ Ù ’ È∂ ¡‹Ø ’ ∂ √Ó∂ ∫ È≈Ò ‹Ø Û
’∂ Í∂ Ù ’∆Â≈ √∆ ‹Ø «’ «¬‘ Áæ √ ‰
«Ú⁄ ’≈ÓÔ≈Ï «‘≈ «’‘≈’Ó ‘Ó∂ Ù ≈
ËÓ Á∂ÿØÛ∂ ”Â∂ √Ú≈ ‘Ø ’∂
’π√∆¡ª Ò¬∆ ÒØ’ª Á≈ «Ù’≈
’Á∂ ‘ÈÕ «¬√ ÓΩ ’ ∂ ”Â∂ Íø ‹ ≈Ï ÒØ ’
√«Ì¡≈⁄≈’ Óß⁄ Á∂ ‹ÈÒ
√’æ   √z ∆ ’ÓÒ‹∆ ÷ø È ≈ È∂ ‡∆Ó
Á≈ √ÈÓ≈È ’∆Â≈ ¡Â∂ Ëß È Ú≈Á
’∆Â≈Õ «¬√∂ Â∑ ª Â∆‹∂ «ÁÈ Á∂
√Ó≈◊Ó Á∆ Ùπ  ± ¡ ≈ ∆ÏÈ ’æ ‡ ‰
Á∆√Ó Á≈ ¿πÁÿ≈‡È Ó≈√‡
⁄ÈÁ∆Í «√ß ÿ È∂ ’∆Â≈Õ ¿π È ∑ ª Á∂
È≈Ò «Á¿πÒ ‘√ÍÂ≈Ò Á∂ Óπæ÷
‚≈’‡ √z . ¡ÓÍz ∆  «Á¿π Ò È∂
ÙÓ∑ ª Ø Ù È ’∆Â≈Õ «¬√ «ÁÈ Á≈
È≈‡’ È≈‡ÔÓ È≈‡ ◊π æ Í ‹À Â Ø ∫ Á∂
’Ò≈’≈ª È∂ ’∆Â∆ «’Í≈Ò Á∆
«ÈÁ∂ÙÈ≈ ‘∂· È≈‡’ «Ó‹≈
√≈«‘Ϫ Í∂Ù ’∆Â≈Õ È≈‡’ Á∆
Í∂ Ù ’≈∆ ¿π Í ß Â ÁÙ’ª È≈Ò ÒØ ’
’Ò≈ Óß ⁄ Á∂ ‡∆⁄∂ ¡Â∂ ¿π Á ∂ Ù ª Ï≈∂
Óß ⁄ Á∂ √’æ   ‹ÈÒ √z ∆ ‘’∂ Ù
⁄Ω Ë ∆ È∂ √ß Ï Ø Ë È ’∆Â≈Õ «¬√ ÓΩ ’ ∂
”Â∂ ÍÒ√ Óß ⁄ Á∂ ÷˜≈È⁄∆ √≈Ê∆
’√±  ∆ Ò≈Ò È∂ Ú∆ «Ú⁄≈ Í∂ Ù
’∆Â∂ Õ ÒØ ’ ’Ò≈ Óß ⁄ Óß ‚ ∆ Óπ æ Ò ªÍπ 
ÚÒØ∫ ⁄Ò≈¬∆ ‹≈ ‘∆ ÈÚ√∂Ë
Ò≈«¬Ïz∂∆ ‹Ø «’ Íø‹≈Ï∆ √«‘ √Ì≈
ÈÚ∆∫ «ÁæÒ∆ Á∂ √«‘ÔØ◊ È≈Ò ⁄Ò≈¬∆
‹≈ ‘∆ ˛ ¿π√ Á∂ Í≈·’ Ï‰È Á∆
Ú∆ ¡Í∆Ò ’∆Â∆ ◊¬∆Õ ÒØ ’ ’Ò≈
Óß ⁄ Á∂ Íz Ë ≈È √π « ß Á  ÙÓ≈ È∂
Íæ  ’≈ Ì≈¬∆⁄≈∂ Á≈ Ëß È Ú≈Á
’∆Â≈Õ «¬√ ÓΩ’∂ ”Â∂ ‡∆Ó Á∆ Ù≈ÈÁ≈
Í∂ Ù ’≈∆ Ò¬∆ È≈‡ÔÓ ‹À Â Ø ∫ Á∆
√Óπæ⁄∆ ‡∆Ó Á≈ √ÈÓ≈È ’∆Â≈ «◊¡≈Õ
«ÂßÈ «ÁÈ√‡∂‹ √’æÂ Á∆ «˜ßÓ∂Ú≈∆
‘’∂ Ù ⁄Ω Ë ∆ È∂ «ÈÌ≈¬∆, «√Á’
⁄Ω Ë ∆, ¡≈π √ ∆ ÙÓ≈, Ó≈. ‘Á∂ Ú
«√ßÿ ÓπæÒªÍπ, ‹√’∆ «√ßÿ
ÿπÓ≈‰, «◊æÒ√ÀÈ∂‡∆ Ú≈Ò∂ ¡Â∂ «ÙÓ
ÙÓ≈, «¬√‡Íz ∆  ’Ω  , ‹ÈÁ∆Í
’Ω  , Ò÷Ú∆ «√ß ÿ , ’È «√ß ÿ ,
√π÷Íz∆ ÓπæÒªÍπ, ≈‹Á∆Í Íø‚Ø∆ Á≈
«¬√ «Âß È Ø ˜ ≈ È≈‡ ¿π  √Ú È± ß
’≈ÓÔ≈Ï ’È «Ú⁄ «ÚÙ∂Ù √«‘ÔØ◊
«‘≈Õ «¬√ Ó∂ Ò ∂ ȱ ß ’≈ÓÔ≈Ï ’È
Ò¬∆ Ó≈. ◊πÓ∆ «√ßÿ ÂÒÚß‚∆, Ó≈.
Ò«÷ø Á  «√ß ÿ , Ó≈. ‹◊Á∆Í «√ß ÿ ,
Í∂ÓÍz∆ «√ßÿ ¬∂.‚∆.˙. ¡≈«Á
√拉ª Á≈ «ÚÙ∂Ù √«‘ÔØ◊ «‘≈Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
27
’≈Ó∂‚ ⁄ÀÈ «√ßÿ ⁄ÀÈ ˘ Úæ÷-Úæ÷ ‹Ê∂ÏßÁ∆¡ª ÚÒØ∫ Ìͱ Ù˪‹Ò∆¡ª
‹¶Ë : ““’≈. ⁄ÀÈ «¬’ «Ó√≈Ò∆
’«Ó¿»«È√‡ √È ‹Ø ¡≈͉∆ √Óπæ⁄∆
«˜ß Á ◊∆ ’«Ó¿± « È√‡ ¡’∆Á∂ ˘
√Ó«Í ‘∂ ¡Â∂ «¬’ Í≈‡∆ Á∂
«√Í≈‘∆ Á∂ ÂΩ  ”Â∂ «¬’ «Ó√≈Ò∆
’«Ó¿»«È√‡ ‹∆ÚÈ «‹™«Á¡ª Í»∆
«˜ßÁ◊∆ √Ó≈«‹’ ÂÏÁ∆Ò∆ Á∂ Ò∂÷∂ Ò≈
«ÁæÂ∆Õ””
«¬‘ «Ú⁄≈ H ‹ÈÚ∆ Á∆ ≈Â
˘ √Á∆Ú∆ «Ú¤ØÛ≈ Á∂ ◊¬∂ ’≈. ⁄ÀÈ
«√ßÿ ⁄ÀÈ Á∂ Ù˪‹Ò∆ √Ó≈◊Ó «Ú⁄
Ù≈ÓÒ ÏπÒ≈«¡ª È∂ Í∂Ù ’∆Â∂Õ ¿πÈ∑ª
«’‘≈ «’ ’«Ó¿» « È˜Ó Á∂ ’≈‹ ˘
√Ó«Í H@ √≈Ò Á≈ Ï∂Á≈ˆ ≈‹√∆
‹∆ÚÈ «¬’ «Ó√≈Ò ˛ «‹√ «Ú⁄ ¿πȪ∑
È∂ ¡≈͉∆ «˜ßÁ◊∆ Á≈ ‘ ÍÒ ÒØ’
«‘æ  ª Ò¬∆ ’ß Ó ’«Á¡ª, Îπ æ ‡ Â∂
¡È∂’Â≈ Á≈ «Ù’≈ ’«Ó¿»«È√‡ Ò«‘
˘ ¬∂’Â≈ Á∆ ÒÛ∆ «Ú⁄ Í؉, ¡Ú≈Ó∆
‹Ê∂ÏÁ
ß ∆¡ª ¿π√≈È ¡Â∂ ÒØ’ ÿØÒ
Ø ª Á∆
¡◊Ú≈¬∆ ’È ˘ √Ó«Í «‘≈Õ
’«Ó¿» « È√‡ Í≈‡∆ ¡Â∂ ¡Ú≈Ó∆
‹Ê∂ Ï ß Á ∆¡ª Á∂ È≈Ò-È≈Ò ¿π È ∑ ª È∂
¡≈͉∂ «Íø‚ «Ú⁄ ÒØ’-ÌÒ≈¬∆ Á∂ ’ßÓª
«Ú⁄ Úæ Ë ⁄Û∑ ’ ∂ «‘æ √ ≈ «Ò¡≈ ¡Â∂
Íø⁄≈«¬Â Á∆ √π⁄‹
æ ∆ ¡◊Ú≈¬∆ ’«Á¡ª
«Íø‚ Á∆ Âæ’∆ «Ú⁄ ¡«‘Ó ÔØ◊Á≈È
Í≈«¬¡≈Õ
Ù˪‹Ò∆ √Ó≈◊Ó Á∆ ÍzË≈È◊∆
Óß‚Ò «Ú⁄ ÙÙØ«Ì √È Á∂Ù Ì◊Â
Ô≈Á◊≈ ’Ó∂‡∆ ‹¶Ë Á∂ ÍzË≈È ¡Â∂
‹ÈÒ √’æÂ ‚≈. ÿÏ∆ ’Ω ÂØ∫
«¬Ò≈Ú≈ ’Ó∂‡∆ Á∂ ‡æ√‡∆ ’≈Ó∂‚
’πÒÚß «√ßÿ √ß˱, √∆. Í∆. ¡≈¬∆.
Íø‹≈Ï ’Ó∂‡∆ Á∂ ÍzË≈È ’≈Ó∂‚ ‘Á∂Ú
«√ßÿ ¡Ù∆, √∆.Í∆.¡≈¬∆. «˜Ò∑≈ ‹¶Ë
Á∂ √’æ   ’≈Ó∂ ‚ «ÁÒÏ≈◊ «√ß ÿ
¡‡Ú≈Ò, ’≈Ó∂‚ ⁄ÀÈ «√ßÿ ⁄ÀÈ Á∂
«’Â∆ Í≈‡∆ Á∂ Óπ æ „ Ò∂ √≈Ê∆ Á∆
‹∆ÚÈ √≈ʉ ¡Â∂ Î∆‚Ó Î≈¬∆‡˜
’≈Ó∂‚ Ú∆ª Á∂Ú∆ ¡Â∂ ’≈Ó∂‚ Á∆
Ï∂‡∆ √«ÚÂ≈Õ
Ù˪‹Ò∆ √Ó≈◊Ó Á∆ Ùπ±¡≈Â
’«Á¡ª ؘ≈È≈ “ÈÚª ˜Ó≈È≈” Á∂
√ßÍ≈Á’ √z∆ Íø˘ È∂ «’‘≈ «’ ¿π‘ «È∂
«Ó√≈Ò∆ ’«Ó¿»«È√‡ ‘∆ È‘∆∫ √◊Ø∫ «¬’
ÚË∆¡≈ Ò∂÷’, «¬«Â‘≈√ Á∂ Ï‘πÍæ÷∆
«◊¡≈Â≈ ¡Â∂ ≈‹√∆ «⁄ßÂ’ √È «‹È∑ª
Á≈ ÈÚª˜Ó≈È≈ ˘ ⁄Ò≈¿π ‰ «Ú⁄
¡«Óæ‡ ÔØ◊Á≈È «‘≈ ˛Õ
’≈Ó∂‚ «◊¡≈È «√ßÿ Áπ√ªfi È∂
’≈Ó∂‚ ⁄ÀÈ «√ßÿ ⁄ÀÈ È≈Ò «ÏÂ≈¬∂
Ó‘æÂÚͱÈ ÍÒ √ªfi∂ ’∆Â∂Õ
’«Ó¿± « È√‡ ˆÁ Í≈‡∆ Á∂
‹ÈÒ √’æÂ ’≈Ó∂‚ Ò≈Ò «√ßÿ È∂
¡≈͉∂ √πÈ‘
∂ ∂ «Ú⁄ ¡≈«÷¡≈ «’ ’≈Ó∂‚
⁄ÀÈ «√ßÿ È∂ «‹æÊ∂ ¡≈͉∆ √≈∆ ¿πÓ
«’Â∆ ÒØ’ª Á∂ Ò∂÷∂ Ò≈¬∆, ¿πÊ∂ ¿π‘
’«Ó¿±«È√‡ ¬∂’Â≈ Ò¬∆ ‘Ó∂Ùª ÂæÂÍ
«‘ßÁ∂ √ÈÕ
’«Ó¿±«È√‡ Í≈‡∆ ¡≈Î ’ÀÈ‚
∂ ≈
(¡ÀÓ. ¡ÀÒ.) Á∂ ÏπÒ≈∂ ’≈Ó∂‚ √πæ⁄≈
«√ßÿ Á∆Í’ È∂ ’≈Ó∂‚ ⁄ÀÈ «√ßÿ Á∂
Íæ÷ª Ï≈Ï ◊æÒÏ≈ ’«Á¡ª ¡≈«÷¡≈
«’ ¿πȪ∑ √≈∆ ¿πÓ ’«Ó¿±«È√‡ Ò«‘
¡ßÁ √ß’∆‰Ú≈Á Á∂ «÷Ò≈Î √ßÿÙ
’∆Â≈Õ ÍzØ. «Í¡≈≈ «√ßÿ ÌØ◊Ò È∂
’≈Ó∂‚ ˘ Ù˪‹Ò∆ Ì∂‡ ’«Á¡ª
ÓΩ‹±Á≈ √Ó∂∫ ’«Ó¿±«È√‡ Ò«‘ ¡ßÁ
¡≈¬∆ ÷ÛØ ”Â∂ «⁄ßÂ≈ Íz◊‡ ’∆Â∆Õ
¡‹∆ √Ó≈⁄≈ Á∂ √ßÍ≈Á’ √z∆
√ÂÈ≈Ó Ó≈‰’ È∂ «’‘≈ ’«Ó¿±«È√‡ª
˘ «’Â∆ Ò«‘ Ò¬∆ «Úæ„∂ √ßÿÙ Á∂
È≈Ò-È≈Ò √Ê≈È’ ÍæË ”Â∂ Ì≈Ù≈ Á∂
√π¡≈Ò ”Â∂ Ú∆ «Ë¡≈È Á∂‰ Á∆ ÒØÛ ˛Õ
Ù˪‹Ò∆ Ì∂‡ ’«Á¡ª √∆. Í∆.
¡≈¬∆. Á∂ √±Ï≈ √’æÂ ’≈Ó∂‚ ‘Á∂Ú
¡Ù∆ È∂ «’‘≈ «’ ¡√∆∫ ’≈Ó∂‚ ⁄ÀÈ
«√ßÿ ⁄ÀÈ ÂØ∫ Íz∂« ‘Ø ¡√∆∫ F@«Ú¡ª
«Ú⁄ ÈΩ‹π¡≈È Ò«‘ ÚæÒ «÷æ⁄∂ ◊¬∂Õ
¿πȪ∑ «’‘≈ «’ ’≈Ó∂‚ ⁄ÀÈ «√ßÿ ⁄ÀÈ
‘Øª Á∂ ¡Ë±∂ ’≈‹ ˘ ͱ≈ ’È Ò¬∆
√∆.Í∆.¡≈¬∆. ͱ∆ Â∑ª «ÁzÛ∑Â≈ È≈Ò
Í«‘≈ Á∂ ‘∆ ˛Õ
√∆. Í∆. ¡≈¬∆. Á∂ ’ΩÓ∆ ’Ω∫√Ò Á∂
ÓÀ∫Ï ’≈Ó∂‚ ‹◊±Í «’‘≈ «’ ’≈Ó∂‚
⁄À È «√ß ÿ ⁄À È È∂ √≈∆ ¿π Ó 
’«Ó¿±«È√‡ Ò«‘ ˘ «¬’Óπæ· æ÷‰,
¡Èπ√≈ÙÈ ”⁄ ’ßÓ ’È ¡Â∂ ÚæË ÂØ∫
ÚæË ¡Ú≈Ó∆ ‹Ê∂ÏÁ
ß ∆¡ª ω≈¿π‰ ”Â∂ ˜Ø
«ÁæÂ≈ ‹Ø ¡æ‹ Ú∆ √Ó∂∫ Á∆ ÒØÛ ˛Õ
Ù˪‹Ò∆ Ì∂ ‡ ’«Á¡ª ÈÚª
˜Ó≈Ȫ Á∂ √∆È∆¡ Ó∆ ÍzË≈È ’≈Ó∂‚
¡ß«ÓzÂ, Íø‹≈Ï «’√≈È √Ì≈ Á∂ ÍzË≈È
’≈Ó∂‚ Ìπ«ÍøÁ «√ßÿ √ªÌ, ’≈Ó∂‚
⁄È‹∆ «√ßÿ ÊßÓÚ
± ≈Ò È∂ «’Â∆ Ò«‘
Ò¬∆ Í≈¬∂ ÔØ◊Á≈È Á≈ «˜’ ’«Á¡ª
¿πȪ∑ ˘ Ò≈Ò √Ò≈Ó Í∂Ù ’∆Â∆Õ
√≈‚≈ Ôπæ◊ Á∂ ◊πÈ≈Ó ’ßÚ È∂
«¬√ ÓΩ’∂ Ì≈ÚͱÚ’ ’«ÚÂ≈ ÍÛ∑’∂
’≈Ó∂‚ ⁄ÀÈ «√ßÿ ⁄ÀÈ ‘Øª ˘ Ù˪‹Ò∆
Ì∂∫‡ ’∆Â∆Õ
Ù˪‹Ò∆ Ì∂ ∫ ‡ ’È Ú≈«Ò¡ª
«Ú⁄ √∆.Í∆.¡ÀÓ. Íø‹≈Ï Á∂ ’≈Ó∂‚
’πÒÚß «√ßÿ √ßË,± √∆.Í∆.¡≈¬∆. (¡ÀÓ.)
Á∂ ’≈Ó∂‚ ◊πÓ∆ «√ßÿ „æ‚≈, ÍÒ√
Óß⁄ Á∂ ÍzË≈È ’≈Ó∂‚ ¡ÓØÒ’ «√ßÿ,
√∆.Í∆.¡≈¬∆. (¡ÀÓ.¡ÀÒ.) Á∂ ’≈Ó∂‚
√π÷ÁÙÈ ÈæÂ, ÷∂ ӘÁ± Ô±È∆¡È
Á∂ ◊πÒ˜≈ ◊Ω∆¡≈ Î∆‚Ó Î≈¬∆‡
ËÓ «√ßÿ, ¡À‚ÚØ’‡
∂ ¡À√. ¡ÀÒ. «ÚÁ∆,
√∆Â≈ ≈Ó Ïª√Ò, Íø‹≈Ï «¬√Â∆ √Ì≈
Á∂ √ßÂÙ
Ø ÙÓ≈ È∂ ’≈Ó∂‚ ⁄ÀÈ «√ßÿ ⁄ÀÈ
˘ Ù˪‹Ò∆ Ì∂‡ ’«Á¡ª ¿πÈ∑ª ˘
Ì≈Â∆ ‹Ê∂ÏÁ
ß ∆¡ª È≈Ò ¬∂’Â≈ Á∂ ‘≈Ó∆
¡≈«÷¡≈Õ
Á∂ Ù Ì◊ Ô≈Á◊≈ ’Ó∂ ‡ ∆ Á∂
ÍzË≈È ÁÏ≈≈ «√ßÿ «„æÒ∫Ø ¡Â∂ ‹ÈÒ
√’æÂ ‚≈. ÿÏ∆ ’Ω È∂ ’≈. ⁄ÀÈ ˘
Ù˪‹Ò∆ Ì∂∫‡ ’«Á¡ª «’‘≈ «’ ’≈.
⁄ÀÈ «¬’ ÂπÁ≈-«ÎÁ≈ «¬«Â‘≈√ √ÈÕ
¿πÈ∑ª È∂ Á∂ÙÌ◊ Ô≈Á◊≈ ’Ó∂‡∆ Á∂
¿πÁ∂Ù ¡Èπ√≈ ¿πÒ∆’∂ ’ßÓª ˘ È∂Í∂
⁄Û∑ ≈ ¿π ‰ , Á∂ Ù Ì◊ Ô≈Á◊
«Ó¿» ˜ ∆¡Ó «Ú⁄ Á∂ Ù Ì◊ª Á∆¡ª
Â√Ú∆ª ¡Â∂ ‹∆ÚÈ Ú∂  «Ú¡ª ˘
«√Ò«√Ò∂Ú≈ „ß◊ È≈Ò «Â¡≈ ’≈¿π‰
¡Â∂ Á∂Ù Ì◊ Ô≈Á◊≈ ’Ó∂‡∆ Á∆¡ª
Íz’≈ÙÈ≈Úª «Ú⁄ Úæ‚∆ Ì»«Ó’≈ «ÈÌ≈¬∆Õ
«¬√ ÓΩ’∂ √∆. Í∆. ¡≈¬∆. ¡Â∂ Á∂Ù
Ì◊ Ô≈Á◊≈ ’Ó∂‡∆ ’ØÒ ‚≈. ‹Ø«◊ßÁ
«Á¡≈Ò, ’≈. Ïß Â Ï≈Û, ’≈Ó∂ ‚
«ÈÓÒ «√ß ÿ Ë≈∆Ú≈Ò, ’≈Ó∂ ‚
‘Ì‹È «√ßÿ ¡ß«ÓzÂ√, ’≈. √ßͱÈ
«√ßÿ ¡À‚ÚØ’‡
∂ , ’≈Ó∂‚ ÈΩ«È‘≈Ò «√ßÿ
È∂ ¡≈͉∂ ÙØ’ √πÈ‘
∂ ∂ Ì∂‹Õ∂
¿πÍØ’Â ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ’≈Ó∂‚ ⁄ÀÈ
«√ßÿ ⁄ÀÈ ˘ Ù˪‹Ò∆ Ì∂‡ ’È Ò¬∆
’≈Ó∂‚ √Ú‰ «√ßÿ ˜Î ÎÀ∫‚˜ ¡≈Î
√∆.Í∆.¡≈¬∆. «¬ß◊ÒÀ∫‚, √ÚÈ «√ßÿ
¡’ÒÍπ  ⁄∂ ¡ ÓÀ È ’ß ‡ Ø Ò ’«ÓÙÈ
√∆.Í∆.¡≈¬∆., √∆.Í∆.¡≈¬∆. «˜Ò∑≈ ÓØ◊≈
Á∂ √’æÂ ’≈Ó∂‚ ’πÒÁ∆Í «√ßÿ ÌØÒ≈,
⁄È «√ßÿ «‘√∆Ò √’æÂ √∆. Í∆.
¡≈¬∆., «‘√∆Ò √’æÂ ‹¶Ë ’≈Ó∂‚
«‹ßÁ «√ßÿ ÓΩ‹∆, ’≈Ó∂‚ ¤Í≈Ò
’ÀÒ,∂ ’≈Ó∂‚ √ßÁ∆Í ÁΩÒ∆ ’∂, ’≈Ó∂‚
⁄ßÁ «√ßÿ Ϋ‘Íπ∆, ’≈Ó∂‚ ◊πÓ∆Â
«√ß ÿ Ùπ ◊ Ò∆ √’æ   ¡‹È «√ß ÿ
◊Û◊æ‹ Î≈¿±∫‚∂ÙÈ, ’≈Ó∂‚ ÓÈØ‘
Ò≈Ò, ’≈Ó∂‚ ≈Ó Íz’≈Ù, ’≈Ó∂‚
Ú∆ «√ßÿ, √ÚÈ «√ßÿ √È∂‘∆, ÒØ’
’≈ÎÒ≈ Á∂ √ßÍ≈Á’ ’≈Ó∂‚ ϱ‡≈ «√ßÿ,
‘Ì◊Ú≈È Ì∆÷∆, ’≈Ó∂‚ πÒÁ± ≈Ó,
√ÚÈ «√ßÿ È≈◊Ø’∂, Èß‹‰ ¿π⁄≈,
’≈Ó∂‚ «‹ßÁ «√ßÿ ≈‰≈ √πÒÂ≈ÈÍπ
ÒØË∆, Á∂Ù Ì◊ Ô≈Á◊≈ ’Ó∂‡∆ Á∂
ÓÀ ∫ Ï ’≈Ó∂ ‚ √∆ÂÒ «√ß ÿ √ß ÿ ≈,
‰‹∆ «√ß ÿ ¡Ω Ò ÷, Á∂ Ú ≈‹
ÈÔ∆¡, ‘Ï∆ ’Ω ÏßÈ¡
Ø ≈‰≈, «⁄ß‹∆
Ò≈Ò ’ß ◊ ‰∆Ú≈Ò, ÓÈ‹∆ «√ß ÿ
Ï≈√’∂, √π«ßÁ «√ßÿ ‹Ò≈ÒÁ∆Ú≈Ò
ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ’≈Ó∂‚ Ù≈Ó Ò≈Ò, ’∂√
Íø‹ ¡≈Ï Íz’≈ÙÈ ‹¶Ë, ⁄È‹∆Â
’Ω Áπ√ªfi, ‚≈. ‹√Ï∆ ’Ω «◊æÒ
‹ÈÂ≈ ‘√ÍÂ≈Ò, ÓÈ‹∆ ’∂ √ ,
’πÒÚß «√ßÿ ’≈’≈, ’ÈÍz∆ «√ßÿ,
◊πÁ∆Í «√ßÿ, ÏÒ«ÚßÁ ’Ω Ϫ√Ò,
«Ú‹∂ √≈◊, ’≈Ó∂‚ ⁄ÀÈ «√ßÿ ⁄ÀÈ
Á∂ Á≈Ó≈Á ≈ÚÒ Ú‡πæ’ ¡≈«Á ‘≈˜
√ÈÕ
«¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «˜Ò∑≈ ’ͱÊÒ≈,
‹ß « ‚¡≈Ò≈ Óß ‹ ’∆, Î◊Ú≈Û≈,
√πÒÂ≈ÈÍπ ÒØË∆ Â∂ ⁄ÀÈ «√ßÿ ⁄ÀÈ Á∂
«Íø‚ ÁßÁ±Ú≈Ò ¡Â∂ Î∆‚Ó Î≈¬∆‡
¡Â∂ «¬√Â∆ √Ì≈ Á∂ ’≈’πßÈ Úæ‚∆
«◊‰Â∆ «Ú⁄ ‘≈˜ √ÈÕ
¡ß «Ú⁄ √∆.Í∆.¡≈¬∆. «˜Ò∑≈
‹¶Ë Á∂ √’æÂ ’≈Ó∂‚ «ÁÒÏ≈◊
«√ßÿ È∂ ¡≈¬∂ √≈Ê∆¡ª Á≈ ËßÈÚ≈Á
’∆Â≈ ¡Â∂ ’≈Ó∂‚ ⁄ÀÈ «√ßÿ ⁄ÀÈ ˘
«‹Ò∑≈ ‹¶Ë ÚæÒØ∫ Ù˪‹Ò∆ Ì∂∫‡
’∆Â∆Õ √‡∂ ‹ √’æ   Á∆ ̱ « Ó’≈
◊πÓ∆ È∂ ¡Á≈ ’∆Â≈Õ
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
¯Ú∆ B@AF
28
ˆ˜Ò
«˜ßÁ◊∆
ˆ˜Ò
Ï≈ÏÒ Á≈ Á∂√
√≥È≈‡≈ ÏØÒÁ≈ ¿∞√ Í≈ ‘؉≈ ‘Ø ’∆ ‘؉≈
‘Ú≈ Á∂ È≈Ò «‘ÒÁ≈ Ï≈ ‘؉≈ ‘Ø ’∆ ‘؉≈
¡≈ «˜ßÁ◊∆ 鱧 ◊Ò Òæ◊ «ÓÒ∆¬∂, «˜ßÁ ¡ÓπÒ
æ Û≈ ◊«‘‰≈
È≈ √∂Ú≈ Óπ’Â∆, È≈ «ÚÁ≈«¬◊∆, √Á≈ √¯ ”Â∂ «‘‰≈
¡≈ «˜ßÁ◊∆ 鱧 ◊Ò Òæ◊ «ÓÒ∆¬∂
Ï≈˜≈ «Ó√ Ú◊∂, ’±¯∂ «‹‘≈ È◊ ˛Õ
Á≈ÓÈ Ò‘± Ì∂ Í, Ô±√¯ ”Â∂ ‘ Ș ˛Õ
«Ú√«¡≈ È≈ Ï≈ÏÒ
È≈ Ï≈ÏÒ √πËÓ∆ Á≈ Á∂√
™‹ ª ÍÂfiÛª Á∆
‘∆ Ș √ÚæÒ∆
’≈Ò∆¡ª ÏØÒ∆¡ª È∑∂ ∆¡ª
ÒÀ ◊∆¡ª ¿π‚≈ ’∂
ÍæÂ-Í∆Ò∂ Â∂ ’æ÷-’≈È
ÏÛ∂ ß◊-ÏÁß◊ ‘ج∂
⁄÷∂ Á∂ ◊∂Û∂ ‘ Òæ«◊¡≈ «‘≈
’æÂ’ Óª‘ √‘≈Ú∂
’±ß‹ª Á≈ ¡≈Ú‰-‹≈Ú‰
Í È≈ «Ú√«¡≈ Ï≈ÏÒ
È≈ Ï≈ÏÒ √πËÓ∆ Á≈ Á∂√
‹◊≈ ÈÀ‰≈ ˘ ‘ÁÓ «‘‰ Ú≈Ò≈ «‹√Ó «Úº⁄ ’ج∆
ª Ï∂ÍÚ≈‘ «’≈¬∂Á≈ ‘؉≈ ‘Ø ’∆ ‘؉≈
«Èæ’∆¡ª ÍÀÛª «ÏıÛ∂ ÍÀ∫‚,∂ √拉≈ Ú≈‡ ¶Ó∂∆
¿πµ⁄∆ √Ø⁄ ª √ ’ ÒÀ∫Á∆, Óß˜Ò ‘ ¿π⁄∂ ∆
ËÂ∆ ÿπÓ
ß Á∆ Áπ÷
æ ª Áπ¡≈Ò∂, ¬∂‘ √±‹ Á≈ ’«‘‰≈
‘À≈È∆ ’∆ ¡◊ ¿∞√˘ ‘À «Î «¬’ «ÓÒ «◊¡≈ ÂÓ◊≈,
¡≈ «˜ßÁ◊∆ 鱧 ◊ˇ Òæ◊ «ÓÒ∆¬∂
’ج∆ √’≈ Á∂ «Úº⁄ Ô≈ ‘؉≈ ‘Ø ’∆ ‘؉≈
«ÍÂ≈ Óπfi≈ «‹‘≈ ‹≈Ú∂ ¡◊ Óπ«‡¡≈ Ë∆∫ Â’ ’∂
¿∞Á
∑ ∂ «√ ’«˜¡ª Á≈ Ì≈ ‘؉≈ ‘Ø ’∆ ‘؉≈
÷πÙ∆ ÿ Á∆ Ò¬∆ ¡ÍÈ≈ Ò¬∂ ÍÁ∂Ù Á∂ «√Â∂
’‘∂ Óª Á∂ «Ò¡≈ ÓÈ Ó≈ ‘؉≈ ‘Ø ’∆ ‘؉≈
«ÈÁ≈È≈ Á∂ ‹∆‘È∂ ‹˜Ï≈ ’∞⁄Ò∂ «¬Ù’ «Ú⁄ ¿∞√Á≈.
˜Ó∆Ø∫ «◊ «◊¡≈ «’Á≈ ‘؉≈ ‘Ø ’∆ ‘؉≈
¿∞Á
∑ ∆ ◊ºÒÏ≈ ÂØ∫ Ò◊ÁÀ ¿∞‘ ÒØ’ª Á∂ «ÁÒª ¡≥Á
÷Û∆ ’Á≈ «‘≈ Á∆Ú≈ ‘؉≈ ‘Ø ’∆ ‘؉≈
‹Ø Í∆ ’∂ ˜«‘ ÂÈ‘≈¬∆ Á≈ ‘√’∂ ؘ ‹∆ ÒÀ∫ÁÀ
ˆÓª Á≈ Ò≈‘ «‘≈ «¬¿∞∫ Ì≈ ‘؉≈ ‘Ø ’∆ ‘؉≈
¡⁄≈È’ √ؘ Ú«∑¡ª Ï≈Á Ó∂∂ Ù«‘ «’¿∞∫ ¡≈«¬¡≈
¿∞‘˘ ¡Í‰≈ ’ج∆ ’≥Ó’≈ ‘؉≈ ‘Ø ’∆ ‘؉≈
-∞«Í≥Á “√ؘ”
◊∆ (¡≈͉∆ ◊πÒÒ
∂ √ªÌ æ÷ Ú∂)
¡æ·Ø Í«‘ «‘‰À Ú∂ 屧 ’Á≈ ’Ó≈¬∆Õ
’Á∂ Ú∆ ÷∂Â∫Ø Â∂∂ ÿ Âæ’ ¡≈¬∆Õ
’≈Úª Âث¡ª È∂ ¤æ«‚¡≈ È≈ ’æ„ Ú∂,
÷∂ª Á∂ Ó≈Ò’, ¡≈͉∆ ◊πÒÒ
∂ √ªÌ æ÷ Ú∂Õ ÷∂ª Á∂ ≈÷∂Õ
ÒØ’-Ò«‘ Á≈ ÿπÓ
ß ∂ ⁄÷Û≈, √ªfiª Á∆ ÂßÁ Í≈¿π‰∆
‚≈ «⁄≈ˆª Á∆ √ß‹ ˇ’∂, ËÂ∆ ˛ πÙÈ≈¿π‰∆
’πÒ
æ ¡≈ÒÓ È∂ ‹◊ Ó◊ ‘؉≈, √Á≈ È∂∑ È≈ «‘‰≈
¡≈ «˜ßÁ◊∆ 鱧 ◊ˇ Òæ◊ «ÓÒ∆¬∂
ÒØ’ª È≈Ò ‹Ø Í≈¿π‰ Íz∆ª, ¿π‘ ’ÁØ∫ ¡æ÷ Ò≈™Á∂
√∂Ú≈, ÿØÒ Â∂ Óπ’Â∆ Ú≈Ò≈, ¿π‘ Í⁄Ó Ò«‘≈™Á∂
ÒØ’∆ Â∂∆¡ª ’È ¿π‚∆’ª, ÒÀ Ïπ’
æ Ò ÂÀÈß± ÒÀ‰≈
¡≈ «˜ßÁ◊∆ 鱧 ◊Ò Òæ◊ «ÓÒ∆¬∂
«˜ßÁ ¡ÓπÒ
æ Û∆ È≈ÒØ∫ ÚË’∂, √Á≈ ¡√±Ò «Í¡≈∂
¿π‘ ÒØ’ª Á≈ ‹≈«¬¡≈ «‹‘Û≈, «˜ßÁ ÒØ’ª ÂØ∫ Ú≈∂
Â∂∆¡ª √Ø⁄ª Á∆ ’√±∆, √Á≈ Ó«‘’Ó∂ «‘‰≈
¡≈ «˜ßÁ◊∆ 鱧 ◊ˇ Òæ◊ «ÓÒ∆¬∂ «˜ßÁ ¡ÓπÒ
æ Û≈ ◊«‘‰≈
È≈ √∂Ú≈ Óπ’Â∆, È≈ «ÚÁ≈«¬◊∆, √Á≈ √¯Ò ”Â∂ «‘‰≈
- ¡ÓØÒ’ «√ßÿ
ˆ˜Ò
«¬’ «ÁÈ «‘√≈Ï Óß◊‰≈, ÒØ’ª È∂ «¬√ Ò‘± Á≈,
Â≈’ ”⁄ Ó√ «ÁæÒ∆ ‘≈Ò∂ ª Ï∂ıÏ ˛Õ
’Ø«¬Ò Á∂ √π Á≈ Ò±‘≈, ‹◊-Ïπfi ‡‡«‘«‰¡ª Á∆,
˛ ÁÁ Á∆ ‘∆ √±Â, √≈‚∆ ‘∆ ’Ó È˜ ˛Õ
Ó∆È≈ ÓßÓ‡∆¡ª ”Â∂, ÏÀ·∂ È∂ «◊æË ¬∂Ê,∂
«’™ ÓΩ Á≈ Ï√∂≈ ‘ ÿ ˛ ‘ È◊ ˛Õ
¡≈ı ¿πÁ≈√ «’™ È∂, ≈‘∆ Ú∆ «‘ÈπÓ≈ Ú∆,
√Â≈ «‘Ô≈ Á≈ ˛ ‹Ø ÓΩ Á∆ ‚◊ ˛Õ
È≈ fiÛ ◊¬∂ 鱧 Ø Â±ß È≈ Ïπfi ◊¬∂ Á≈ ˆÓ ’,
“‹◊Â≈” √Ø⁄ ¿π√ Á∆ Â∂≈ ‹Ø ‘Ó√¯ ˛Õ
- ‹◊Â≈
’«ÚÂ≈
’±Û Ì∂ ÎÓ≈Ȫ ÂØ∫ ‚ Òæ◊Á≈ ˛Õ
ÈÚ∂∫ ω∂ Ì◊Ú≈Ȫ ÂØ∫ ‚ Òæ◊Á≈ ˛Õ
¡À ‘≈’Ó! «¬‘ ’∂‘Û∆ ÏØÒ∆ ÏØÒ «˛∫,
√≈鱧 «Â∂ «Ï¡≈È≈ ÂØ∫ ‚ Òæ◊Á≈ ˛Õ
«Íø‚∫Ø ¡≈¬∂ «√æË∂ ÍæË∂ ÏßÁ∂ ȱ,ß
Ù«‘ «Á¡ª «¬È√≈Ȫ ÂØ∫ ‚ Òæ◊Á≈ ˛Õ
√≈‚∆ Óª Á≈ ¡≈‡≈ ‚πÒÁ≈ ‹ªÁ≈ ¬∂,
Â≈‘∆™ ‘Ø ˜πÏ≈Ȫ ÂØ∫ ‚ Òæ◊Á≈ ˛Õ
√∂· Á∆¡ª Ï‘∆¡ª ’ØÒ∫Ø Óß◊ ÒÀ «‘√≈Ï Â±ß
÷±È∆¡ª Á∂ ‘æʪ «Ú⁄Ø∫ ÷Ø‘ ÒÀ Ï≈Ï Â±ß
ÓØÛ ‘æʪ «Ú⁄ Â≈Ò, È≈Ò∂ ÍÀª Á∆ ËÓ≈Ò
ß◊ «◊æ«Ë¡ª Á≈ ÓπÛ ˛ ‚æ’ Ú∂
÷∂ª Á∂ Ó≈Ò’....
Â√±Ò È≈ ¿π◊≈˙, ÂÒÚ≈ È≈ ¿π◊≈˙,
√±‹ Á∆ ÍΩÁ Ò≈ ’∂ ËÂ∆ √◊Ø∫ √‹≈˙Õ
«¬√ ʪ Â∂∂ Íπ÷∂ √πÂ
æ ∂ ÿ±’ ͬ∂,
ÍzÁ∂Ù Á∂ «÷‚Ω‰∂, √≈È±ß È‘∆∫ Óπ¡≈¯’,
ÂÀÈß± «’™ ÙÓÙ≈Ȫ ÂØ∫ ‚ Òæ◊Á≈ ˛Õ
¿πÈ∑ª Á∆ ⁄∆˜ ‹≈ ’∂ ¿πÈ∑ª 鱧 ÓØÛ ¡≈˙Õ
¡≈͉∂ ‘∆ ÷±È «Ú⁄Ø∫ ÏÁϱ «’™ Ó≈Á∆ ˛?
Ó∂∆ Óª ÂØ∫ ⁄±∆ ÷Ø‘ ’∂ ÒÀ ⁄æÒ,∂
√æÁØ ÂÏ∆Ï ’ج∆ ÂÙ÷∆√ ª ’≈˙Õ
Ù«‘ «Á¡ª Í’Ú≈Ȫ ÂØ∫ ‚ Òæ◊Á≈ ˛Õ
‘ Á«¡≈ ¡æ◊ Á≈ ˛, ÓπÙ«’Ò ˛ Í≈ ’È≈,
“ÒØ⁄∆” ’ÀÁ∆ ‘Ø«¬¡≈ ÏßÁ Ó’≈Ȫ Á≈,
√≈¿± Óπ√≈¯ª Ò¬∆ Í≈‰∆ Á∂ ÍπÒ Ï‰≈˙Õ
Â≈‘∆™ ΩÙÈÁ≈Ȫ ÂØ∫ ‚ Òæ◊Á≈ ˛Õ
÷πÙϱ Á≈ √πÍÈ≈ ‹∂’ √Ì È∂ ‘∆ Ú∂÷‰≈ ˛,
- ÂzÒ
À ⁄
Ø È ÒØ⁄∆
ʪ-ʪ ”Â∂ ◊Ó«Ò¡ª «Ú⁄ √±‘∂ ◊πÒ≈Ï Ò≈˙Õ
ıÏª Á∂ ӱߑ ˛ Òæ◊≈ ¡æ‹ ÷±È ¡≈ÁÓ∆ Á≈,
¬∂È∂ ª «‘«√¡≈∂ ¡ıÏ≈ È≈ ω≈˙Õ
ͱ‹≈ √Ê≈È Í«‘Ò∂ È≈ ≈√ ¿π√ 鱧 ¡≈¬∂,
¡≈˙ Ò ’∂ √Ø⁄∆¬∂ «’æÁª Ï⁄≈¬∆¬∂ ÁØ√ÂØ,
Â√∂Ó Ú≈√Â∂ ’ج∆ Óß«Á ÈÚª ω≈˙Õ
’ΩÓ Á∆ «¬√ ¡‰÷ 鱧 ÓπÛ ’∂ ‹◊≈¬∆¬∂ ÁØ√ÂØÕ
- ¡À√. Â√∂Ó ¡ÓÈ Á∂ «¬√ ¡≈Ò∑‰∂ 鱧 ’Ω‰ Ҫϱ Ò≈ «‘≈,
¡≈˙ Ò ’∂ ÏÀ·∆¬∂ Â∂ ÒæÌ «Ò¡≈¬∆¬∂ ÁØ√ÂØÕ
Ó«‘’Á∂ Ï≈◊ª ”⁄ ˜«‘ È≈ ’ج∆ «¤Û’ ‹∂,
¬∂’Â≈ Á∆ „≈Ò È±ß Ù’Â∆ ω≈¬∆¬∂ ÁØ√ÂØÕ
Ó˜Á± Ïæ«⁄¡ª Á∆ ⁄∆’ Íπ’≈
¿π‘ ⁄Ø «’‘Û≈ ⁄ßÁ≈ «Í¡≈ª 鱧 Ò≈™Á≈ √ßÈ∑ ‹Ø,
«¬æ’Ú∆∫ √Á∆ «Ú⁄ Ú∆ ≈‹ ’±◊≈ ͱ‹
ß ∆Ú≈ÁÕ
’≈Ò∆ Â∂ ÏØÒ∆ ≈Â È±ß ‘π‰ ‹◊Ó◊≈¬∆¬∂ ÁØ√ÂØÕ
«ÓæÒª∑ ”Â∂ ÷ªÈª ”⁄ πÒ ◊¬∆, Ó≈√±Óª Á∆ ¡≈Ú≈˜Õ
√Ó∂∫ Á∆ «¬√ ÈϘ 鱧 ÓπÛ ’∂ ͤ≈‰Ø √≈Ê∆˙,
ÎÀ’‡∆¡ª ”⁄ ÌØ◊Á∂, Áπ÷
æ ¿π‘ Ï∂-«‘√≈Ï,
Â∂˜ ÂπÁ∂ ’ÁÓ ‘π‰ ¡æ◊∂ ÚË≈¬∆¬∂ ÁØ√ÂØÕ
¡≈˙ «¬√ ˜≈ÒÓ È±,ß ’∆¬∂-Ï∂-È’≈ÏÕ
- √π‹∆ «√ßÿ ’≈™’∂
¿π‘ Ïæ⁄∂ Óß◊Á∂ ÓΩ È∂, ¿π√ Á∆ Ú∆ È‘∆∫ ¡≈√,
fi±·∂ æÏ ÂØ∫ ¿π· «◊¡≈, ¿πȪ∑ Á≈ «ÚÙÚ≈√Õ
˜«‘ Ò∂ ˱¬
ß ∫∂ ”⁄ ÁæÏ ÿπ‡
æ ◊¬∂ √Ú≈√,
≈«÷¡ª Á≈ ’∆ ’∂ «¬ÂÏ≈ ’ج∆!
«¬√ ˜≈«ÒÓ Í±‹
ß ∆Ú≈Á ÂØ∫ È≈ ’Ø ÌÒ∂ Á∆ ¡≈√Õ
⁄Ø Ø’∂ ‘π‰ È∂ Í«‘∂Á≈ ’ج∆?
¡À Ó∂∂ Á∂Ù Á∂ Ú≈√∆˙, √π‰Ø Ó≈√±Óª Á∆ Íπ’≈,
«‚æ«◊¡≈ Í‘≈ÛØ∫ Í≈‰∆ ¡≈Í∂ ≈‘ ˛ ‡ØÒÁ≈
¡«Ûæ«’¡≈ 鱧 √«Â¡ª ”⁄Ø∫ ‹ªÁ≈ √Ì ØÒÁ≈
Í≈‰∆ «‹Ë Ú∆ ‹≈¿π, ’ ÍæË Ú∆ ‹≈¿π
Î∂ √’Á≈ È≈ ¿π‘鱧 ’ج∆ ‚æ’ Ú∂
÷∂ª Á∂ Ó≈Ò’
‹ÈÀÒ «√ßÿ ¡⁄Ú≈Ò
ÏÀ∫Í‡È (’ÀÈ‚
∂ ≈)
I@E-DII-DGFF
’πÁ Á∂ È∂Ó Á∂ ¿πÒ‡ ˛ ‹Ø ‘Ø «‘≈ ¡æ«Â¡≈⁄≈Õ
ͱ‹
ß ∆Ú≈Á Á≈ ÁÀ∫ «‘≈ Ó≈√±Óª 鱧 Ó≈,
«⁄ÓÈ∆ Á∂ ˱¬
ß ∫∂ ”⁄ ¿π‚ ◊¬∂, ÷∂‚‰ Á∂ «ÁÈ ⁄≈Õ
˙ ÒØ’Ø ’∆ ’Á∆ Âπ√∆∫ √Ø«⁄¡≈, «’™ Ó≈√±Óª Á∂ ¡æ÷∆∫ È∆?
«¬√ ËÈÚ≈È Á∂Ù Á∂ «’™ Ïæ⁄∂ ω∂ Î’∆?
¡≈˙ ¡≈ͪ «√‹∆¬∂, ÷πÁ ¡≈͉∆ Â’Á∆,
¡≈˙ ¡≈ͪ «√‹∆¬∂, ÷πÁ ¡≈͉∆ Â’Á∆,
«¬√ ÙπÌ ’ÓÈ Ò¬∆ ‘æ’∆∫ ÎÛ∂ ÙÓÙ∆
- «‹ßÁ ÏØÍ≈≈¬∂
屧 «’™ È∆ ‹≈«◊¡≈ ◊π¡ª„∆ Â∂∂ ‹≈◊ ͬ∂Õ
¿πȪ∑ «Á¡ª ÿª «Ú⁄ Òæ◊∂ ß◊ Ì≈◊ ͬ∂Õ
‹≈Ú∂ Íπ«æ ‡¡≈ È≈ ’∆Ò≈, Í«‘Òª ’ ÒÀ Ú√∆Ò≈,
⁄Û∑∆ ¡≈™Á∆ «√ª ¿πÂ∂ fiæ÷ Ú∂Õ
÷∂ª Á∂ Ó≈Ò’ ¡≈͉∆ ◊πÒÒ
∂ √ªÌ æ÷ Ú∂Õ ÷∂ª Á∂ ≈÷∂Õ
ÒØ’ª 鱧 ¡ßÈ Á∂Ú∂ ÂÀÈß± ˜«‘ ÷≈‰ ȱÕß
ÓßfiË≈ Î√∆ Ï∂Û∆ ªÿ∂ Ï≈‘ ‹≈‰ ȱÕß
⁄≈‘∂ Í≈√∂ √ßË’
± ≈, Ș ¡≈™Á≈ È≈ «⁄≈ˆ,
’ج∆ ωÁ≈ È≈ «Á√∂ Â∂≈ Íæ÷ Ú∂Õ
÷∂ª Á∂ Ó≈Ò’ ¡≈͉∆ ◊πÒÒ
∂ √ªÌ æ÷ Ú∂Õ
ÿπ◊
æ ∆¡ª «Ú⁄≈∆¡ª Á∂ ’ª È∂ ¡ª‚∂ Í∆ ‘∂Õ
Ò◊Ûª Á∂ Í«‘∂ ‘∂· √«‘Ó∂ √«‘Ó∂ ‹∆ ‘∂Õ
È≈ Íπ◊
æ ∆¡ª Áπ¡≈Úª, Â∂˜ Ú◊‰ ‘Ú≈Úª,
„«‘ ◊¬∂ ¡≈Ò∑‰∂ «Í¤∂ È≈ «‘≈ ’æ÷ Ú∂
÷∂ª Á∂ Ó≈Ò’.....
ˆ˜Ò
’«ÚÂ≈
ˆ˜Ò
Á∂Ù ¡ßÁ ≈Ó ΩÒ≈ ÍÀ «◊¡≈ ‘π‰,
‹≈ÍÁ∆ È∂ ‘π‰ «’Â∂ √’≈ ’ج∆!
’∆ ◊πÒ≈Óª Á∆ ‘Ô≈Â∆, «Ú’ ◊¬∂ √Ì,
’∂√-Á≈Û∑∆ √∆√ È≈ Á√Â≈ ’ج∆?
Á∂Ù Ó∂≈ ÷≈‰ √ØÈ∂ Á∆ ’Á∂ √∆,
«’™ ÌÒ≈ ‘π‰ È≈ «ÓÒ∂ π˜◊≈ ’ج∆?
- ‚≈. ◊π⁄È «√ßÿ ¡ΩÒ÷
¡◊È∆-πÂ∂ ⁄≈ Í‰≈¬∆
˙◊Û Á∂√∆∫ ‹ª ‹Û∑ Ò≈¬∆
Ú∑∂ «¤Ó≈‘∆∫ «ÁÈ-«Á‘≈∆∫
ÍÒ ÿÛ∆¡ª Á≈ Ó∂Ò≈
Ï≈ÏÒ ‹±‘ ”⁄Ø∫ ÓπÛÈ Áπ‘Ò
∂ ≈
ÈÀ‰∆∫ È∆ ’Ò∂‹∂ √ª◊ª
’À√∂ Ú‰‹ «Ú‘≈‹‰ Âπ∆¡ª
ˆÓ Á∆ fiØÒ Ì≈ ’∂ ÓπÛ∆¡ª
Í È≈ «Ú√«¡≈ Ï≈ÏÒ
È≈ Ï≈ÏÒ √πËÓ∆ Á≈ Á∂√
Ì Ú ¡≈¬∆¡ª
Á≈Á∆ È≈È∆ Óª Á∆¡ª ”√∆√ª
Ú∂Ò ÚË∆ ÁπË
æ -ÍπÂ∆∫ È≈‘Â∆¡ª
ÓØ‘ Á∆¡ª ÂßÁª
«Úß◊-ÚÒ∂Ú∫∂ Í∆⁄∆¡ª ◊ß„ª
’ßÓ∆ πfi∆¡ª ’ß «fi≈™Á∆¡ª
Ïπ„
æ -√π‘≈◊‰ Ê∆‰ Á∆ ÷≈Â
Á∂Ú∆ Á∂‘π ≈ Í∆ ÓÈ≈™Á∆¡ª
√ß«Ë¡≈ Á∆Ú≈-Úæ‡∆ ’’∂
«⁄æ «Ú⁄ È≈Ó ◊πª Á≈ Ë’∂
¡≈«˜˜ ‘Ø ¡˜Ø¬∆¡ª ’’∂
√π÷ Á≈ Ï∆Â∂ √π÷ Á≈ ¡≈Ú∂
¡Ω÷∆ ÿÛ∆ È≈ Á∂÷‰ Á∂Ú∆∫
‹∆¡-‹ß √Ì Â∂≈
«Ó‘ª Ú≈«Ò¡≈ √≈¬∆¡ª
Á „æ·∆ Á≈ æ÷∆∫ Ó≈‰≈ Ó∂≈
’«‘ ’∂ Ï∂«¯’∆ ‘Ø ‹≈Ú∂
ÌπÒ
æ ‹∂ Áπ÷
æ -√π÷
æ fi◊Û≈ fi∂Û≈
Í È≈ «Ú√«¡≈ Ï≈ÏÒ
È≈ Ï≈ÏÒ √πËÓ∆ Á≈ Á∂√
’Á∂-’Á≈¬∆∫ ≈Â-Ï≈Â∂
«Ú¤Û∆¡ª ’±‹
ß ª ’Ò≈Ú‰
ÓÈ Á∂ √Ú Ì Ì ¡≈Ú‰
Ô≈Áª ‚±ÿ
ß ∆¡ª ‡πÌ
æ ∆¡ª Ò≈Ú‰
Á± «’Â∂ ‹Á ÏÁÒ∆ «ÒÙ’∂
Ï≈ÏÒ ‹±‘ Â’ Ò√ª ‹≈Ú‰
’≈Ò-Á∂√ Á∆¡ª ‘æÁª ¶ÿ ’∂
Ï≈ÏÒ ÷∂Û∂ ÓπÛ ÒÀ ¡≈Ú‰
ÍΩ‰ Á∆ Â≈Ò ”Â∂ «ÍæÍÒ ÍæÂ∆¡ª
ÌÈ ‘π◊
ß ≈∂
±‘ Âæ’ Í≈¿π‰ ¶◊≈∂, ‡π‡Á∂ Â≈∂
‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ Ò∆’ ‹‘∆
¡√Ó≈ÈØ∫ «Ó‡Á∆
Í È≈ «Ú√«¡≈ Ï≈ÏÒ
È≈ Ï≈ÏÒ √πËÓ∆ Á≈ Á∂√
- √π÷Á∂Ú «√√≈
¯Ú∆ B@AF
√ÓfiΩÂ∂ Á≈ Ó√ΩÁ≈-¡≈«Ê’ Â≈È≈Ù≈‘∆ Á≈ ‘æÊ’ß‚≈ (√¯≈ A Á∆ Ï≈’∆)
«‹√ È≈Ò ’≈ÍØ  ∂ ٠Ȫ Á≈ Óπ È ≈¯≈
ÿ‡∂◊≈ ª ¿π‘ √’≈ ¿πÂ∂ ’≈ȱßÈ∆
’≈Ú≈¬∆ ’ √’Á∆¡ª ‘ÈÕ È≈Ò
‘∆ ‹∂ √’≈ ’≈ÍØ∂ÙÈ ÂØ∫
¿πÂÍ≈Á Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈ Á∆
◊π‰ÚæÂÂ≈ «Ó¡≈ ÚË≈¿π‰ Á∆ Óß◊
’Á∆ ˛ ª Ú∆ ’≈ÍØ∂ÙȪ ¡≈͉∂
ÓπÈ≈¯∂ ÿ‡È Á≈ ‘Ú≈Ò≈ Á∂ √’Á∆¡ª
‘ÈÕ «¬√ Á≈ √Óπ æ ⁄ ≈ Ì≈Ú «¬‘ «’
«¬√ √ÓfiΩÂ∂ Ú≈Ò∂ Á∂Ùª «Ú⁄ √’≈
’≈ÍØ  ∂ ٠Ȫ Á∂ ‘æ Ê ª Á≈ «÷‚Ω ‰ ≈
‘ØÚ∂◊∆ ¡Â∂ √’≈ Á∆ ̱«Ó’≈ ÍzÊÓ
±Í «Ú⁄ ¿πÈ∑ª Á∂ ÓπÈ≈¯∂ 鱧 Ï’≈
æ ÷ ‰ Â∂ ¡«‹‘∆ ‘≈Ò Óπ ‘ æ ¬ ∆¡≈
’≈¿π‰ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ «√‹È≈
‘Ø Ú ∂ ◊ ≈ Ì≈Ú √’≈ «¬’ ÓÀ È ∂ « ‹ß ◊
Ï≈‚∆ ‘ØÚ∂◊∆Õ «Ù’≈◊Ø Á∂ ¡Ê
Ù≈√Â∆ ÎÀ∫‚«’ ‘≈¬∆’ ¡Â∂
‹≈‘È «Ó‚Ò Á∂ «√ËªÂ È±ß ÙπæË ±Í
«Ú⁄ Ò≈◊± ’È ÚæÒ Íπ櫇¡≈ ’ÁÓ
‘∆ ˛-«¬‘ √ÓfiΩÂ≈Õ
«¬√ √ÓfiΩ  ∂ Á∂ ‘∂ · Á√Â÷Â
’È Ú≈Ò∂ Á∂Ùª 鱧 ¡≈͉∆¡ª ÿ∂Ò±
È∆Â∆¡ª ’≈ȱßÈ «ÈÔÓ ¡≈«Á √ÓfiΩÂ∂
Á∂ «‘ ‹ª ¿π√ È≈Ò √«‘ÓÂ∆ Ú≈Ò∂
‘∆ ω≈¿π‰∂ ÍÀ‰◊∂Õ √ÓfiΩÂ∂ Á∂ «‘Â
«‹Ê∂ «¬‘ ◊æ Ò ˛ «’ √’≈ ȱ ß
√’≈∆ ÷∂   Á∂ ¡Á≈«¡ª ¡Â∂
«Èæ‹∆ ÷∂Â Á∂ ¡Á≈«¡ª «Ú⁄ ’ج∆
¡ßÂ È‘∆∫ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ Ì≈Ú ÁØ‘ª
鱧 ‘ Ó≈ÓÒ∂ ”⁄ «¬’Ø «‹‘∂ ÓΩ’∂ Á∂‰∂
‘Ø ‰ ◊∂ Õ √’≈ ¡≈͉∂ (√’≈∆
Ó≈Ò’∆ Ú≈Ò∂ ) ¡Á≈«¡ª ȱ ß «’√∂
Â∑ª Á≈ «ÚÙ∂Ù ¡«Ë’≈, √Ï«√‚∆,
≈÷Úª’È ‹ª ‘Ø √‘±Òª È‘∆∫ Á∂
√’Á∆Õ ¡«‹‘∆¡ª √‘± Ò Âª «Èæ ‹ ∆
÷∂   ȱ ß Á∂ ‰ Ò¬∆ Ú∆ Ú⁄ÈÏæ Ë Â≈
‘ØÚ∂◊∆Õ ÿ≈‡∂ Ú≈Ò∂ √’≈∆
¡Á≈«¡ª Á≈ «Èæ ‹ ∆’È ’È Á∆
Ú∆ ˜ØÁ≈ Ú’≈Ò ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛Õ
«¬‘Á∂ È≈Ò ‘∆ Í∂ ‡ À ∫ ‡ ’≈ȱ ß È
Á≈ «¬’ ÷≈√ √Ó∂∫ Âæ’ Í≈Ò‰≈ ’È,
«¬ß‡ÈÀ‡ Á∆ «È◊≈È∆ ’È ¡≈«Á
Á∂ ¡«Ë’≈ª Á∆¡ª ◊æÒª Ú∆ ‘ÈÕ
«‹ß È ≈ ’𠫬√ Ó√Ω Á ∂ Á≈ Âæ Â
Ï≈‘ ¡≈«¬¡≈ ˛, ¿π‘ È≈ «√¯ ÒØ’
«ÚØË∆ ‘∆ ˛ √◊Ø∫ ≈‹’∆ „ª⁄∂ ÚÒØ∫
Ú⁄ÈÏæË ’∆Â∂ ◊¬∂ ‹Ó‘±∆ ¡«Ë’≈ª
ȱ ß Ú∆ Úæ ‚ ≈ Èπ ’ √≈È Í‘π ß ⁄ ≈¿π ‰
Ú≈Ò≈ ˛Õ «¬√ √ÓfiΩ  ∂ «Ú⁄ Ù≈ÓÒ
Á∂Ù «‹Ú∂∫ ¡√∆∫ Í«‘Òª «¬Ù≈≈ ’∆Â≈
«¬’ Í≈√∂ √Ó≈≈‹∆ Á∂ Ù ‘È Á± √ ∂
Í≈√∂ ◊∆Ï Á∂Ù ¡Â∂ «¬√ √ÓfiΩÂ∂ Á∆
√Ì ÂØ∫ Úæ‚∆ Ó≈ ◊∆Ï Á∂Ùª 鱧 ‘∆
ÍÀ ‰ Ú≈Ò∆ ˛Õ ¿π Ê Ø ∫ Á∆¡ª √’≈ª
’≈ÍØ  ∂ ٠Ȫ Á∆ «√Ë∆ ◊π Ò ≈Ó∆ ‘∂ ·
’ßÓ ’È◊∆¡ª ¡Â∂ «¬È∑ª Á∂Ùª Á∆
«Ó‘ÈÂ’Ù ‹ÈÂ≈ 鱧 «¬√ Á∆ Úæ‚∆
’∆Ó Â≈È∆ ÍÚ∂◊∆Õ «¬‘
Ï√Â∆Ú≈Á Á∂ ÁΩ È≈ÒØ∫ Ú∆ ÷ÂÈ≈’
«ÚÚ√Ê≈ Úæ Ò √ß ’ ∂  ˛ ¡Â∂ «¬È∑ ª
Á∂ Ù ª Á∂ ‹Ó‘±  ∆ Í«z Ï ß Ë „ª⁄∂ Â∂
’≈ȱßÈ «ÚÚ√Ê≈ ª „«‘-„∂∆ ‘Ø ‘∆
‹≈Ú∂◊∆ √◊Ø∫ ’≈ÍØ∂‡∆ ͱߋ∆ ¿πÊØ∫ Á∆
√’≈ ≈‘∆∫ «¬’ Â≈È≈Ù≈‘ ≈‹
ÒØ’ª «√ ÓÛ∑ Á∂Ú∂◊∆Õ
‘≈Òª«’ «¬‘ Ú∆ √æ⁄ ˛ «’ «¬√
√ÓfiΩ  ∂ Á≈ Ò≈◊± ‘Ø ‰ ≈ ¡‹∂ ¡À È ≈
¡≈√≈È È‘∆∫Õ «Ó√≈Ò Ò¬∆ «¬√
√ÓfiΩÂ∂ ¡Ë∆È ÓÀ‚∆’Ò ÷∂Â Á∆¡ª
Î≈Óª ’ßÍÈ∆¡ª 鱧 ¡≈͉∂ Í∂‡À∫‡ E
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
29
ÂØ∫ H √≈Ò Âæ’ Ò≈◊± æ÷‰ Á∆ ◊æÒ
’‘∆ ◊¬∆ ˛ ‹ÁØ ∫ «’ ‘π ‰ Âæ ’
¡Ó∆’È ’ß Í È∆¡ª Â∂ ’≈ȱ ß È ª
ÓπÂ≈Ï’ Í∂‡À∫‡ Ò≈Ì AB √≈Ò Âæ’ ÒÀ‰
Á≈ ¡«Ë’≈ «Ó«Ò¡≈ ‘Ø « ¬¡≈ √∆Õ
‘≈Òª«’ «¬√ √Ó∂ ∫ ÁΩ  ≈È «¬‘
’ßÍÈ∆¡ª ‡À’È∆’Ò ”⁄ ÊØÛ∑∆ ‘∂ Î∂
’’∂ ÈÚ∂∫ Ȫ ‘∂· ÈÚª Í∂‡À∫‡ Á‹
Ú∆ ’Ú≈ ÒÀ∫Á∆¡ª ‘È Í Î∂∆ Ú∆
¡Ó∆’∆ Î≈Óª ’ß Í È∆¡ª È∂ «¬√
√ÓfiΩÂ∂ «ÚπæË ◊ß„-ÂπæÍ ’È∆ Ùπ± ’
«ÁæÂ∆ ˛ ¡Â∂ ˙Ï≈Ó≈ Ò¬∆ ‘∆ ¡≈͉∆
√ß√Á ”⁄ «¬‘鱧 Í≈√ ’≈¿π‰≈ ’ج∆
÷≈Ò≈ ‹∆ Á≈ Ú≈Û≈ È‘∆∫ ‘ØÚ∂◊≈Õ
«¬‘Ø ‘≈Ò Á± √ ∂ Á∂ Ù ª Á≈ ˛Õ
‹≈Í≈È∆ ¡≈‡Ø ’ß Í È∆¡ª ¡≈‡Ø Á∂ DE
Î∆√Á∆ ÚÍ≈ Á≈ «¬È∑ ª AB Á∂ Ù ª
«Ú⁄ ¡≈Í√ «Ú⁄ ’∆Â∂ ‹≈‰ Á∆
«ÚÚ√Ê≈ 鱧 ÒÀ ’∂ «⁄ß ‘ÈÕ
«’™«’ ¿π‘Á∂ Ò¬∆ √ÓfiΩÂ∂ ÂØ∫ Ï≈‘
Ú∆ «¬’ Úæ ‚ ∆ Ó≈’∆‡ ˛Õ «¬√
√ Ó fi Ω Â ∂ È ± ß ¡ Ó  ∆ ’ ∆ ‘ ’ ± Ó Â Â ∂
‘≈’Óª ÚÒØ ∫ ⁄∆È Á∆ ¿π √ ∂ ¸‰Ω  ∆
È≈Ò «È͇‰ Á∂ ’ÁÓ Ú‹Ø ∫ Ú∆
Ú∂ « ÷¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛ «‹‘Û≈ ¿π ‘ Á∆
¡≈«Ê’Â≈ Ò¬∆ «¬’ ⁄À¶‹
Ï«‰¡≈ ÷ÒØ Â ≈ ˛Õ ¡Ó∆’≈ «’√∂
È≈ «’√∂ Â∑ ª ¡≈͉∂ «‚æ ◊ ‘∂
«ÈÚ∂ ٠ȱ ß Ï‰≈¬∆ æ ÷ ‰≈ ⁄≈‘π ß Á ≈ ˛Õ
«ÚÙÚ Á∆ √Á≈∆ Â∂ Á≈Á≈«◊∆ ȱ ß
ω≈¬∆ æ ÷ ‰ «Ú⁄ «¬‘ √ÓfiΩ  ≈ ¿π √
Ò¬∆ ’π fi «⁄ Ò¬∆ ω≈¿π ‡ ∆ √≈‘
Óπ ‘ æ ¬ ∆¡≈ ’Ú≈ √’Á≈ ˛Õ
«¬√ √ÓfiΩ  ∂ Á∂ «ÚØ Ë «Ú⁄
«¬È∑ ª Á∂ Ù ª Á∂ ÒØ ’ Ú∆ ¡Òæ ◊ ¡Òæ ◊
„ß ◊ ª È≈Ò ¡≈Ú≈˜ ¿π · ≈ ‘∂ ‘ÈÕ
«ÚÙÚ √ß’‡ ‹ª ÓßÁÚ≈Û∂ ”⁄Ø∫
«È’Ò‰ Ò¬∆ ¡«‹‘∂ √ÓfiΩ  ∂ ¡æ ’ ∆∫
ÍÒ≈‘∆∫ ‘æ Ê Ó≈È Ú≈Ò∂ ‘∆ ‘ÈÕ
¡Ó∆’≈, «ÚÙÚ ÏÀ ∫ ’, ¡≈¬∆. ¡À Ó .
¡À Î . ¡Â∂ «ÚÙÚ ÚÍ≈ √ß √ Ê≈ ≈‘∆∫
Ô±  Í Â∂ ¬∂ Ù ∆¡≈ «ÚÙ∂ Ù ’’∂ Ì≈Â
Ú◊∂ Á∂Ùª ¿πÂ∂ Ú∆ «¬√ «Ú⁄
Ù≈ÓÒ ‘Ø ‰ Ò¬∆ ÁÏ≈¡ Í≈ √’Á≈
˛Õ ¡≈͉∂ Íz Ï ß Ë Á∆ ÓΩ  ÂØ ∫ Í«‘Òª
¿π ‘ «’√∂ Ú∆ Ïπ  ∂ Á∂ ÿ Âæ ’ Í‘π ß ⁄
√’Á≈ ˛Õ ÚÀ √ ∂ Ú∆ ’≈ÍØ  ∂ ‡ ∆ ͱ ß ‹ ∆
Ò¬∆ ¡‹Ø ’ ∆¡ª ‹Ó‘±  ∆ «ÚÚ√Ê≈Úª
≈‘ «Ú⁄ Ø Û ∂ Á∂ √Ó≈È ‘∆ ‘ÈÕ
«¬‘Ø ’≈È «’ ¿π È ∑ ª Ò¬∆ ÓØ Á ∆
Ú◊∂ Ï∂ « ’’ ‘≈’Ó Í«‘Ò∆ ⁄Ø ‰
‘ È Õ «‹‘ Û∂ ‹ Ó ‘ ±∆¡  Á∂ Í
’應 «Ú⁄ ̱«Ó’≈ «ÈÌ≈¿π‰Õ
Ì≈ «Ú⁄ ÓØ Á ∆ «¬‘ ’ÁÓ «¬√
√ÓfiΩ Â ∂ «Ú⁄ Ù≈ÓÒ ‘Ø ‰ ÂØ ∫ Í«‘Òª
‘∆ Íπ æ ‡ «‘≈ ˛Õ ¿π ‘ Á∂ Ó∂ ’ «¬È
«¬ß‚∆¡≈ «Í¤∂ «¬Ø √æ⁄ ´«’¡≈
‘Ø « ¬¡≈ ˛Õ «¬‘ √ÓfiΩ  ≈ Íz Ú ≈È ⁄Û∑ ∂
‹ª È≈ ⁄Û∑ ∂ Í «‹Ê∂ Áπ È ∆¡≈ Á∆¡ª
«ÚÚ√Ê≈Úª Óß ‚ ∆ Á∆ Â≈È≈Ù≈‘∆ Á∆
Ì∂ ‡ ⁄Û∑ ‘∆¡ª ‘È ¿π Ê ∂ Áπ È ∆¡≈
Á∂ Ó˜Á±  ª, «Ó‘ÈÂ’Ùª Ò¬∆ «¬’
√ªfi∂ √ß ÿ Ùª ÚÒ «Ò‹≈‰ Á≈ Ú∆
≈‘ √≈¯ ’ ‘∂ ‘ÈÕ Áπ È ∆¡≈ Á≈
√ªfi≈ ÁÙÓ‰-’≈ÍØ  ∂ ‡ ∆ ͱ ß ‹ ∆ Á∆
√Á≈∆ Ú≈Ò≈ √≈Ó≈‹ ˛ ¡Â∂ «¬√
«ÚπæË ÒÛ≈¬∆ Ú∆ ÁπÈ∆¡≈ Á∂
Ó˜Á±  ª Á∆ √ªfi∆ ‘Ø Ú ∂ ◊ ∆‘Õ «‹‘Á∆
«Â¡≈∆ ‘π ‰ ÂØ ∫ «Úæ „ Á∂ ‰ ∆ ωÁ∆
˛Õ
@ICEDD-C@BAA
√∆∆¡≈-«¬≈’ ¡≥Á ı≈È≈-‹≥◊∆ ¡Â∂ √≈Ó≈‹∆ ⁄≈Òª
fi≥‚∂ ÏÁÒ∂ ◊¬∂ Â∂ ’¬∆ Ú≈∆ ≈‹ ÍÒ‡∂
‘ج∂ ¡Â∂ ’¬∆ Ú≈∆ ≈‹È∆«Â’ √‘ºÁª
ÂÏÁ∆Ò ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ AIG@ ÂØ∫
B@@@ º’ ‘≈«Î˜ ¡Ò ¡√Á ◊ºÁ∆ ”Â∂
’≈Ϙ «‘≈ «‹√Á∂ ÓÈ «Íº¤Ø∫ ¿∞√Á≈
ÍπÂ
º  ÏÙ’ ¡Ò ¡√Á ◊ºÁ∆ Â∂ ’≈Ϙ
‘Ø«¬¡≈Õ AIG@ «Ú¡ª ÂØ∫ «¬√ ‘’»Ó Á≈
fi∞ ’ ≈¡ » √ Úº Ò Ï‰ «◊¡≈ √∆Õ
√≈Ó≈‹∆ ÈÚ∆¡ª ¡≈«Ê’ È∆Â∆¡ª
«‘ «¬√È∂ «ÚÙ∂Ù »Í ”⁄ √«Ú√
√À’‡ ⁄ «ÚÙ∂Ù ˜Ø «ÁºÂ≈Õ «¬‘Ȫ
È∆Â∆¡ª È∂ Á∂Ù Á∆ ‘≈Ò ¡ºÂ Á∆ Ó≈Û∆
’ «ÁºÂ∆Õ «‹ºÊ∂ ÿ∂Ò» ¡≈ÓÁÈ ”⁄
√«Ú√ √À’‡ Á≈ FG% º’ Í‘∞⁄
≥ «◊¡≈
¿∞µÊ∂ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ Á≈ AG% Â∂ √È¡Â Á≈
AF% «‘ «◊¡≈Õ «√º’∂ Á∂ ÎÀÒ≈¡ È∂
B@AD º’ BI.B% º’ ¿∞µ⁄≈¬∆ «‘ ’
Ò¬∆Õ «Í≥‚ª ”⁄ ¿∞‹≈Û∂ È∂ Ï∂˜
∞ ◊≈∆ DE%
º’ ÚË≈ «ÁºÂ∆ «‹√Á∂ È≈Ò «¬≈’∆
«¯¿±‹∆¡ª Á∂ ¡≈¿∞‰ È∂ √≥’‡ ˘ ‘Ø
‚±ÿ
≥ ≈ ’ «ÁºÂ≈Õ «¬√ √≥’‡ ˘ B@@H ÂØ∫
Ù∞» ‘ج∂ √≥√≈ √≈Ó≈‹∆ Á∂Ùª Á∂ √≥’‡ ÂØ∫
¡Òº◊ ’’∂ È‘∆∫ Á∂«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈Õ
«¬√ √≥’‡ È∂ ¡Ï Á∂Ùª ”⁄ ÒØ’ª Á∆
’√»Â∆ ‘≈Ò ω≈¬∆ ‘ج∆ √∆«‹√ ’
’∂ ÒØ’ª ¡≥Á «Ú¡≈Í’ «ÚØË ÍÀÁ≈ ‘؉≈
’∞ Á Â∆ √∆Õ «¬√˘ ‹Ó‘»  ∆¡Â Á∆
√Ê≈ÍÂ∆ Ò¬∆ Â≈È≈Ù≈‘∆ «ıÒ≈¯ √≥ÿÙ
Á≈ Ȫ «Áº  ≈ «◊¡≈Õ «¬√Á≈ ¡√
√∆∆¡≈ ”⁄ Ú∆ B@A@ ”⁄ Ù∞» ‘Ø «◊¡≈Õ
«¬√ √≥’‡ Á≈ ‘ºÒ È≈ ‘∆ √∆∆¡≈ Á∂
‘≈’Óª ’ØÒ √∆ È≈ ‘∆ ¿∞√Á∂ √≈Ó≈‹∆
Ó≈Ò’ª ’ØÒ √∆Õ √Ø «¬√˘ ˜Ï ≈‘∆∫
ÁÏ≈¿∞‰ Á∆¡ª ’Ø«ÙÙª ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ
«¬√ Á∂ Ù ⁄ Òº ◊ ̺ ◊ AIFC ÂØ ∫ ‘∆
¡ÀÓ‹À∫√∆ Ú≈Ò∆ ‘≈Ò ω∆ ¡≈¿∞∫Á∆ √∆Õ
«‹√ ”⁄ «√¡≈√∆ ’ÀÁ∆¡ª Á∆ «‘≈¬∆,
‹Ó‘»  ∆¡Â √Ê≈«Í ’∆Â∆ ‹≈Ú∂ ,
«Ìz√‡≈⁄≈ Ø«’¡≈ ‹≈Ú∂, Ï∂˜
∞ ◊≈∆ ıÂÓ
’∆Â∆ ‹≈Ú∂ ¡≈«Á Ú◊∆¡ª Ó≥◊ª Â∂ ¿∞µ·∂
¿∞ ∞ Ì ≈ ˘ ¡Ó∆’≈ √Ó∂  ͺ ¤ Ó∆
√≈Ó≈‹∆¡ª Â∂ ¿∞Ȫ Á∆¡ª «Íº·± Â≈’ª
È∂ ¡≈͉∂ «Íº ¤ ≈÷Û∆ Ó’√Áª Ò¬∆
‘«Ê¡≈Ï≥Á ’Á∂ ‘ج∂ Ú«Â¡≈Õ Á»√∂
Í≈√∂ »√ ¡Â∂ ’∞fi
º ¡Ï ‘’»Óª ¡√Á
√’≈ Á∂ ͺ÷ «Úº⁄ «ÈºÂ ͬ∆¡ª
«‹√Á≈ «√º‡≈ ÓΩ‹»Á≈ √∆∆¡≈ Á≈ ‘≈Ò
‘ÀÕ «¬√ ”⁄ ’∞Á ’ΩÓ∆¡Â Á∂ ÒØ’ª Á≈
«ÚØ Ë Ú∆ Ù≈«ÓÒ ‘À Õ √≈Ó≈‹∆¡ª
È∆Â∆¡ª «‘ ¡Ï Á∂Ùª Á∆ ¡≈«Ê’
≈‹È∆«Â’ Ïπ«È¡≈Á ω∆ ‘؉ ’’∂ È≈
‘∆ ¿∞µÊ∂ Úº÷ Úº÷ ’ΩÓ∆¡Âª Á≈ ¡≈˜≈Á
«Ú’≈√ ‘Ø«¬¡≈ Â∂ È≈ ‘∆ ¿∞√ «‘√≈Ï
È≈Ò Á∂Ùª Á∆ ωÂ ω∆Õ «‹√ ’’∂
’∞Á ’ΩÓ «¬≈’, √∆∆¡≈, «¬≈È,
Â∞’∆ ¡Â∂ ¡Ó∆È∆¡≈ ¡≈«Á Á∂Ùª ”⁄
Ú≥‚∆ ‘ج∆ ‘ÀÕ «¬√Á≈ √≥ÿÙ «¬Èª Á∂Ùª
Á∆ ≈‹∆È∆Â∆ ”Â∂ ¡√ ¡≥Á≈˜ ‘ÀÕ ‘∞‰
«¬√˘ √πÈ
≥ ∆ Â∂ Ù∆¡≈ Á∆ ÒÛ≈¬∆ ”⁄ Ú∆
Í≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘À «’¿∞ ∫ «’ «¬‘
«˜¡≈Á≈ ’’∂ √πÈ
≥ ∆ Óπ√ÒÓ≈È ‘ÈÕ «¬√
’’∂ ‹ÁØ∫ «¬≈’ Â∂ √∆∆¡≈ Á∆ ◊ºÒ
’Á∂ ‘ª ª «¬√ «Úº⁄ ’∞Áª Á≈ ØÒ
¡≈¿∞‰≈ ’∞ÁÂ∆ ‘À «‹Èª ˘ Úº÷ Úº÷
Á∂Ùª Á∆¡ª «Í¤ª‘ «÷⁄» √’≈ª Á≈
√≈‘Ó‰≈ ’È≈ ÍÀ «‘≈ ‘ÀÕ √∆∆¡≈ ”⁄
√’≈ «ÚØË∆ ’¬∆ ’À∫Í ‘ÈÕ «¬Èª
Ïπ«È¡≈Á∆ Ó√«Ò¡ª Á∂ È≈Ò ¡ÔØ◊ ’≈
«ÁºÂ∂ ◊¬∂ ¯Ω‹∆ Ú∆ ‘È ‹Ø √’≈ «ıÒ≈¯
¡ÀµÎ.¡À√.¬∂ (Î∆ √∆∆¡È) ”⁄ Ù≈«ÓÒ
(√¯≈ BD Á∆ Ï≈’∆)
‘ج,∂ «‹Èª Á∆ «Â¡≈∆ Â∞’∆ ”⁄ ‘ج∆Õ
«¬√ È≈Ò ‘Ø Ú∆ ’¬∆ ¤Ø‡∂ ¤Ø‡∂ ͺ÷ ‹∞Û∂
‘ج∂ ‘ÈÕ
¿∞ÍØ’Â ‘≈Ò ”⁄ «’√∂ Ú∆ »Í
”⁄ √∆∆¡≈ Â∂ «¬≈’ Á≈ ‘ºÒ Ô».¡ÀÈ.˙
Â∂ √≈Ó≈‹∆ Ù’Â∆¡ª ¡Â∂ «¬Èª Á∂
«Íº·¡
± ª √Ó∂ Ë≈Ó«’ Ó»ÒÚ≈Á∆ ¡ª ’ØÒ∫Ø
È‘∆∫ Òº«Ì¡≈ ‹≈ √’Á≈Õ «¬‘ ◊ºÒ
Ô’∆È È≈Ò ’‘∆ ‹≈ √’Á∆ ‘À «’ ‹Ø
Ú∆ ‘ºÒ Ô».¡ÀÈ.˙, √≈Ó≈‹∆ Ù’Â∆¡ª
Â∂ «¬Èª Á∂ «Íº·± ’È◊∂ ,¿∞√Á≈ ÈÂ∆‹≈
√≥√≈ Ò¬∆ ‘Ø Ú∆ ÿ≈Â’ ‘ØÚ◊
∂ ≈Õ Ï∂Ù’
º
¿∞√ ”⁄ «Ú⁄ØÒ◊∆ ⁄∆È ’Á≈ ‹ª ’ج∆
‘Ø, «¬√ È≈Ò ’∞fi
º ¯’ È‘∆∫ ÍÀ‰ Òº◊≈Õ
«¬√Á≈ ÒØ ’ ͺ ÷ ∆ ‘º Ò ’Ø Ó ªÂ∆
’«Ó¿±«È√‡ Ò«‘ ˘ Әϻ ’È Á∂
¡≥◊ Ú‹Ø∫ √∆∆¡≈, «¬≈’ ’«Ó¿±«È√‡
«¬È’Ò≈Ï∆ Ù’Â∆¡ª ˘ Әϻ ’È
¡Â∂ «¬√ ≈‘∆∫ ÈÚ-‹Ó‘»∆ «¬È’Ò≈Ï
’È ”⁄ «Í¡≈ ‘À Õ «‹√ ≈‘∆∫
√≈Ó≈‹Ú≈Á ¡Â∂ ¿∞ √ Á∆¡ª «Íº · ±
Ò∞‡∂ ∆¡ª Ù’Â∆¡ª Á≈ ı≈ÂÓ≈ ˜»∆ ‘ÀÕ
ÒØ’≈Ù≈‘∆ Á∆ √Ê≈ÍÂ∆, «‹√Á∆ Ó≥«˜Ò
’«Ó¿±«È‹Ó ‘ØÚ,∂ Á∆ √Ê≈ÍÂ∆ «Úº⁄ ‘∆
Úº ÷ Úº ÷ «Ó‘ÂÈ’Ù ‹Ó≈ª ¡Â∂
’ΩÓ∆¡Âª Á∂ ÒØ’ª Á∆ ı∞Ù‘≈Ò∆, «Ú’≈√
Â∂ ¡≈˜≈Á∆ ͬ∆ ‘À Õ √≥ √ ≈ Á∆¡ª
’«Ó¿± « È√‡ «¬È’Ò≈Ï∆ Ù’Â∆¡ª
√≈‘Ó‰∂ «¬‘ Ï‘∞ ں‚≈ √Ú≈Ò ‘À «‹Ú∂∫
¡Ï Á∂Ùª ”⁄ ÒØ’ª Á≈ ı»È ‚∞Ò
º «‘≈ ‘À
Í ¿∞‘ «¬È’Ò≈Ï∆ ¡◊Ú≈¬∆ ÂØ∫ «ÏȪ
¡‹≈¬∆∫ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ ‹Ø Ó≥◊ ’ «‘≈ ‘À
«’ ’ΩÓªÂ∆ ’«Ó¿±«È√‡ Ò«‘ ӘϻÂ
‘ØÚ∂ ¡Â∂ √≥√≈ Í»≥‹∆Ú≈Á∆ ÍzÏ≥Ë Á≈
ı≈ÂÓ≈ ’∂Õ
ÒØ∆¡ª Á∂ ’ÂÒ ÂØ∫ Ï≈¡Á ’∆«È¡ª Á∆ ÏØÒ∆
Ó«‘’«Ó¡ª, √’≈, «√¡≈√∆ «Ëª,
ÓÈ∞º÷∆ ‘’»’ ’«ÓÙȪ, «È¡ª-Íz‰≈Ò∆
¡Â∂ ÓÈ∞÷
º ∆ ‘’»’ ‹Ê∂ÏÁ
≥ ∆¡ª È∂ ÍÚ≈√∆
Ó˜Á»ª Á∂ ’ÂÒª ˘ ’∞ÁÂ∆ ÓΩª Ú‹Ø∫
ÍzÚ≈È ’ «Ò¡≈ ‘À? ’∆ «ÚÙÚ∆’È
¡Â∂ ¿∞Á≈∆’È Á∆ Ó»‘
≥ ˜Ø∆ È∂ Ó˜Á»
‹Ê∂Ï≥Á∆¡ª ˘ Óπ¡≈Ú˜∂ Á∆ Ó≥◊ º’
Ó«‘Á»Á ’ «ÁºÂ≈ ‘À? ’∆ “«ÈÓ≈‰∂«ÈÂ≈‰∂ Á∂ Ó≈‰-Â≈‰” Á∆ ¡Á≈√
¡≈͉∂-Í≈¬∂ Á∆ ͤ≈‰ Á≈ ‘∞È «√º÷
◊¬∆ ‘À? «¬È∑ª ‘≈Ò≈ «Úº⁄ «¬‘ «È⁄ØÛ
’º„‰≈ «’≥È≈ ’∞ ˆÒ ‘À «’ ‹∂ “Ϻ√
‘≈Á«√¡ª” «Úº⁄ ’∆Â∂ “’ÂÒª” Á∆¡ª
Ò≈Ùª ÷∆Á∆¡ª ¡Â∂ √Û’ª ¿∞ µ Â∂
ÿÛ∆√∆¡ª ‹≈ √’Á∆¡ª ‘È Âª
ÍÚ≈√∆ Ó˜Á»  ª Á∆¡ª Ò≈Ùª Ò¬∆
«¬È√≈¯ Á∆ ÂÚº’Ø ’È≈ ’∞¯ ‘ÀÕ
¡≥«ÓzÂ√ Á∂ ’≈ı≈«È¡ª Ú≈«Ò¡ª Á≈
ı≈√≈ “√’≈∆ √Íz√Â∆ «Úº⁄ ⁄ºÒÁ∆¡ª
ÓÈ∞÷
º ∆ «˜≥Á◊∆ «Úº⁄ ¡⁄≈È’ ’ج∆
¡«‹‘∆ ÿ‡È≈ Ú≈ÍÁ∆ ‘À, ‹Ø ¿∞√Á∆
√Ø⁄ ˘ ÏÁÒ ’∂ º÷ «Á≥Á∆ ‘ÀÕ Í«‘Ò∆
ÿ‡È≈ «‹√È∂ ÓÀ˘ ’ÒÓ ⁄π’
º ‰ Ò¬∆
Ó‹Ï» ’∆Â≈, ¿∞‘ «¬‘ √∆ «’ √≈‚∂ «Í≥‚
«’√∂ ÿ ÒÛ’∆ È∂ ‹ÈÓ «Ò¡≈, Í
¿∞√˘ √π‡
º «ÁºÂ≈ «◊¡≈, ¿∞√˘ ’∞«º ¡ª
È∂ ÈØ⁄ ÈØ⁄ ’∂ ÷≈ «Ò¡≈Õ «¬√ ÿ‡È≈
È∂ Ó∂∂ ÓÈ ˘ Ï‘∞ fi≥‹«Ø Û¡≈Õ ÓÀ∫ ¡≈͉∆
Í«‘Ò∆ ’«ÚÂ≈ ““Ë∆ Á∆ Íπ’≈U «Ò÷∆Õ
’∞ºfi «ÁÈ Ï≈¡Á √≈‚∂ √’»Ò «Úº⁄
‰Á∆Í √ ¡≈¬∂, ¿∞‘ √≈‚∂ ◊∞¡ª„∆
«Í≥‚ √≥◊ÂÍπ≈ ÂØ∫ ‘ÈÕ ‹ÁØ∫ ÓÀ∫ √ ˘
(√¯≈ CB Á∆ Ï≈’∆)
«Èº‹∆ Ϻ√ª” È≈Ò Ó∂Ò ÷ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ ı≈√∂
Á∆¡ª Ó˜ª Ì≈Ú∂∫ «ÌzÙ‡≈⁄≈ «Úº⁄Ø∫
ÒºÌ∆¡ª ‹≈‰ ‹ª Í≥‹≈Ï Á∂ «Ú’≈√ Ò¬∆
ÒØÛ∆∫Á∂ “√È¡Â∆ «Ú’≈√” Á∆ ÁÒ∆Ò
«Úº⁄Ø∫ √Ófi∆¡ª ‹≈‰ Í «¬‘ Ò≈Ùª
ÓΩ‹Á
» ≈ ÁΩ Á∆ Ï∂«’’∆ Á∆ «ÈÙ≈ÈÁ∂‘∆
’Á∆¡ª ‘ÈÕ «¬È∑ªÒ≈Ùª Ò¬∆ «¬È√≈¯
Á≈ √π¡≈Ò ÓΩ‹Á
» ≈ ÁΩ Á∂«È˜≈Ó, √’≈,
«√¡≈√ ¡Â∂ ËÓ Ò¬∆ Ó≈¡È∂ È‘∆∫
º÷Á≈Õ «¬‘ ˜»∆ È‘∆∫ «’ È∆‹, ¡≥’∞ ,
≈Ó «√≥ÿ, Ù≈«ÒÈ∆ ¡Â∂ ◊ØÒ» Á∆¡ª Ò≈Ùª
Óπ¡≈Ú˜∂, Ș¡≥Á≈˜∆ ¡Â∂ ¯Ω∆ «√¡≈√∆
Ò≈«‘¡ª Á∆ «√¡≈√ Á∂ Ï≈Ò‰ «Úº⁄
¯È≈‘ ‘Ø ‹≈‰Õ ÙÓ ¡Â∂ ËÓ ÂØ∫ «È÷∂Û≈
’ ’∂ ÏÀ·∂ «È˜≈Ó ¡Â∂ √Ó≈‹Á∆¡ª
’≥È∆¡ª «Úº⁄ «¬‘ √π¡≈Ò Âª ’≈«¬Ó
‘∂◊≈ «’ «¬È∑ª Ò≈Ùª ˘ Óπı≈ÂÏ ‘؉≈
√≈‚∆ «˜≥Ó∂Ú≈∆ «’¿∞∫ È‘∆∫? ÓΩ Á∂
ıÁ«Ù¡ª «Úº⁄ ‚≥◊-’‡∆ ’Á∆ ÒØ’≈¬∆
Á∆ «˜≥Á◊∆ √º«Ì¡Â≈ Ò¬∆ √π¡≈Ò«’¿∞∫
È‘∆∫ ω∆? «‹√ ÁΩ È∂ È∆‹, ¡≥’∞ ,
Ù≈«ÒÈ∆ ¡Â∂ ◊ØÒ» ˘ ÒØ∆¡ª Á∂‰ ÂØ∫
«¬È’≈ ’∆Â≈ ‘À ¿∞ √ ˘ ¡≈͉∂
Ϻ « ⁄¡ª ˘ ‹∂ Ò ∑ ª «Úº ⁄ „º ’ ‰ Á≈
Ï≥ÁØÏ√ ’È≈ ÍÚ∂◊≈Õ ‹∂ Ϻ«⁄¡ª ˘
ÒØ  ∆¡ª È‘∆∫ Á∂ ‰ ∆¡ª ª Ï≈Ò
¡Í≈Ë∆¡ª ˘ √˜≈ Á∂ ‰ Á∂ Íπ ı Â≈
’≈˘È ω≈¿∞ ‰ ∂ ÍÀ ‰ ◊∂ Õ Ï≈Ò
¡Í≈Ë∆¡ª ˘ √˜≈ Á∂‰ Ò¬∆ ÍπıÂ≈
’≈˘È ω≈¿∞‰ Á∆ Ó≥◊ ’È Ú≈Ò∆
ÓπÒ’ Á∆ “˜Ó∆” È∂ È∆‹, ¡≥’∞,
Ù≈«ÒÈ∆ ¡Â∂ ◊Ø Ò » Á∂ ’ÂÒª Ú∂ Ò ∂
‹≈◊‰ ÂØ∫ «¬È’≈ ’∆Â≈ ‘À ‹Ø √ϺÏ
È‘∆∫ ‘Ø √’Á≈ÕÈ∆‹, ¡≥’∞, Ù≈«ÒÈ∆
¡Â∂ ◊ØÒ» Á∂ «‘º√∂ Á∆¡ª ÒØ∆¡ª ˘
Ï∂«’’∆ Á∂ ‘Ú≈Ò∂ ’È Ú≈Ò≈ «È˜≈Ó
‘∞‰ ’∆«È¡ª Á∆ ÏØÒ∆ Ò◊≈ «‘≈ ‘ÀÕ
’∆ ÓΩ‹Á
» ≈ ÁΩ Á≈ √º⁄ “¡≥«ÂÓ √º⁄” ‘À?
«¬≥fi ÏÁÒ∆ «˜≥Á◊∆ Ó∂∆
È≈‡’’≈ Íz.Ø ¡‹Ó∂ ¡ΩÒ÷, ÏÒÏ∆ ⁄≥Á
ÒΩ∫◊Ú
Ø ≈Ò È∂ ÓÀ˘ Ï‘∞ ‘ºÒ≈Ù∂∆ «ÁºÂ∆Õ
√Ó∂∫-√Ó∂∫ ¡«Ë¡≈Í’ª ÚºÒ∫Ø «ÓÒÁ∆
¡◊Ú≈¬∆ ”Â∂ ⁄ºÒ ’∂ ¡√∆∫ ¡≈͉∆
«˜≥Á◊∆ ÏÁÒ √’Á∂ ‘ªÕ √ÚÀ-ÍÛ⁄ØÒ
’È≈ Ú∆ √≈˘ «˜≥Á◊∆ Á∂ ÏÁÒ≈¡ Ò¬∆
√‘≈¬∆ ‘∞Á
≥ ≈ ‘ÀÕ «√Î ¡≈͉∂ Ï≈∂ È≈
√Ø⁄ ’∂ √Ó≈‹ Ò¬∆ √Ø⁄‰≈ Ú∆ «˜≥Á◊∆
‘∞Á
≥ ≈ ‘ÀÕ √≈‚∆ «˜≥Á◊∆ «Úº⁄ ÚºË ÂØ∫ ÚºË
«√º÷‰ Á∆ «¬º¤≈ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘À ¡Â∂
’∞ºfi ’ ’∂ «Ú÷≈¿∞‰ Á≈ ‹˘È ‘؉≈
⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ
Í«Ó≥Á ’Ω Ï≈‹Ú≈
IGGID-HEI@E
¿∞√ ÿ‡È≈ Ï≈∂ Áæ«√¡≈ ¡Â∂ ¡≈͉∆
’«ÚÂ≈ ÍÛ∑≈¬∆ ª ¿∞‘Ȫ È∂ ÓÀ˘ Áº«√¡≈
«’ ¡«‹‘∂ √Ó≈‹ ˘ ÏÁÒ‰ Á∆ «˜≥ÓÚ
∂ ≈∆
√≈‚∆ √ÌÁ∆ ‘ÀÕ ¿∞‘È≈ ÚºÒØ∫ «ÁºÂ∆¡ª
«’Â≈Ϫ ÍÛ∑’∂ ÓÀ˘ ÍÂ≈ Òº◊≈ «’ √≈‚∆
«˜≥ Á ◊∆ Á≈ ¡√Ò Ó’√Á ’∆ ‘Ø ‰ ≈
⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ √≈Ò B@AC «Úº⁄ ÓÀ˘ √’»Ò
ÓÀ◊˜∆È ““«⁄≈◊U Á∆ «Ú«Á¡≈Ê∆√≥Í≈Á’ Ï‰È Á≈ ÓΩ’≈ «Ó«Ò¡≈, «‹√˘
ÓÀ∫ Ï‘∞ «Ó‘È È≈Ò «ÈÌ≈«¬¡≈Õ ÓÀ◊˜∆È
Á∂ ÒØ ’ -¡͉ Ú≈Ò∂ «ÁÈ ¡≈¬∂
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
Ì≈Â∆ «√¡≈√ÂÁ≈Ȫ Ò¬∆
‹∞Ú≈ÏÁ∂‘∆ ‹»∆ (√¯≈ CA Á∆ Ï≈’∆)
„ª⁄≈ ¡Í‰≈ «Ò¡≈Õ ¡≈Ëπ«È’ Ì≈Â
¡Â∂ «¬√ Á∂ «Ú’≈√ ȱ ø ‹Ø «¬√
¡Î√Ù≈‘∆ È∂ È∞’√≈È Í‘π⁄
ø ≈«¬¡≈ «¬√
Á∆ «Ó√≈Ò Ú∆ «’Ë∂ È‘∆∫ «ÓÒÁ∆Õ
’ª◊√ Í≈‡∆ È∂ Í≥‚ ‹Ú≈‘ Ò≈Ò
È«‘» ¡Â∂ ¿∞ √ Á∂ Í«Ú≈«’
¿∞  ≈«Ë’≈∆¡ª Á∆ Á∂ ÷ -∂ ÷ «Ú⁄
Ì≈ ¡≥Á ÒØ’ÂøÂ „ª⁄∂ ¡È∞√≈
√≈ÙÈ ¶Ï≈ «⁄ ⁄Ò≈«¬¡≈Õ Ò∂«’È
Ì≈Â∆ ÒØ ’ Âø   «ÚÚ√Ê≈ ȱ ø
Í«Ú≈Ú≈Á,
¬∂ ’ ≈«Ë’≈Ú≈Á,
¡√«‘‰Ù∆ÒÂ≈, √À∫√«ÙÍ, √ø«ÚË≈«È’
¿∞¶ÿ‰≈Úª, «ÚØË∆¡ª ȱø Âø◊ ’È≈
¡Â∂ ËÓ’≈¿∞‰≈, «Î’± ̪ÏÛª È≈Ò
¨‘‰≈, «ÌzÙ‡≈⁄≈ ≈‘∆∫ ´º‡‰≈ ¡≈«Á
È≈Ò Ïπ∆ Â∑ª Á≈ˆ∆ ¡Â∂ ’Ó˜Ø ω≈
’∂ º÷ «ÁºÂ≈Õ Ì≈Â∆ ÒØ’ÂøÂ∆, ËÓ
«Èͺ÷ ¡Â∂ «ÒÏÒ „ª⁄∂ Á≈ ‘πÒ∆¡≈
ÏÁÒ º÷ ’∂ º÷ «ÁºÂ≈Õ ¡º‹ ÒØ’ √Ì≈
«Ú⁄ Á∂Ù ¡≈˜≈Á∆ Ï≈¡Á ÙÓÈ≈’
«◊‰Â∆ Á∂ DE ÓÀ∫Ï ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹»Á
«¬√ Á∆ È«‘»-◊ªË∆ Í«Ú≈ Á∆ ¡≈◊»
‘ø’≈ Ì∆ √Ø⁄ Á∆ «Ù’≈ ‘ج∆ ’«‘≥Á∆
‘À, ““ÓÀ∫ «¬≥Á≈ ◊ªË∆ Á∆ Ï‘» ‘»,ø ÓÀ∫
«’√∆ √∂ È‘∆∫ ‚Â∆Õ””
ÍÃË≈È Ó≥Â∆ ÙÃ∆ È«≥Á ÓØÁ∆ ÒØ’
√Ì≈ «Ú⁄ Ï‘πÓ ÍÃ≈Í ’È ’’∂
«ÚØË∆ «Ë Á∂ ¡≈◊»¡ª Á≈ √ÈÓ≈È
’È≈ ÌπºÒ ◊¬∂Õ ’ª◊√ ¿∞Í ÍÃË≈È
ÙÃ∆ ≈‘πÒ ◊ªË∆ Ó»÷ ¡Â∂ «Ú◊ÛÀÒ
Ï⁄» ø ◊ Û≈ √ÓfiÁ∂ ‘È, ¡«Úø Á
’∂‹∆Ú≈Ò È±ø ¡≈‹’Â≈Ú≈Á∆ ◊Ñ
Ø Á≈
√◊‰≈, ÙÃ∆ Ò≈¨ ÍÃ√≈Á Ô≈ÁÚ È±ø
«Ìz Ù ‡ ¡≈◊» , Ùà ∆ «È«ÂÙ ’∞ Ó ≈ Á∂
‚∆.¡∂È
À .¬∂. Á∆ «÷ºÒ∆ ¿∞‚≈¿∞∫Á∂ ¡Â∂ Ï∆Ï∆
ÓÓÂ≈ ÏÀ È ‹∆ ȱ ø fi◊Û≈¨ ¡≈«ÁÕ
‘À≈È◊∆ ª «¬‘ ‘À «’ «ÁºÒ∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á
«Ï‘≈ «Ú⁄ ÙÓÈ≈’ ‘≈ Ï≈¡Á Ú∆
«ÚØË∆ «Ë ȱø Ó≈ÈÂ≈ Á∂‰ Ò¬∆ «Â¡≈
È‘∆∫Õ ’ª◊√ Í≈‡∆ ȱ ø Á∂ Ù «Ú⁄
’ØÛª ÒØ’ª Á∆ ‘Ó≈«¬Â Á∂ Ï≈Ú‹»Á
ÒØ’ √Ì≈ «Ú⁄ ¿∞√ Á∂ ¡≈◊» Èß» «ÚØË∆
«Ë Á≈ Á‹≈ È‘∆∫ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ ’∆
ÒØ’ÂøÂ «¬Ú∂∫ ⁄ºÒÁ≈ ‘À?
◊∆Ϫ, ͤ«Û¡ª, Ó˜¨Óª, fiπ◊
º ∆fiΩ∫ÍÛ∆Ú≈Ò∂ ÒØ’ª Á∂ «‘ª Á∆ ◊ºÒ ’È
Ú≈Ò∂, √≈ÙÈ Á≈ ‘ «È‰≈ ‹ÈÂ’
ÀÎÀ∫‚Ó ≈‘∆∫ ÒÀ‰ «‹‘∂ ÒØ’ÂøÂ Á∆
È∆∫‘ º ÷ ‰ Á∆ ◊º Ò ’È Ú≈Ò∂ ,
¯Ú∆ B@AF
30
«ÌzÙ‡≈⁄≈ ȱø ͺ’∆ Ò◊≈Ó Á∂‰ Á∆ ◊ºÒ
’È Ú≈Ò∂ «ÁºÒ∆ Á∂ Óºπ÷ Ó≥Â∆ ÙÃ∆
’∂‹∆Ú≈Ò Á≈ ÁØ‘≈ Ó÷Ω‡≈ ¡Â∂ ‹ÈÂ≈
ȱ ø ËØ ÷ ≈ Á∂ ’∂ ¡≈͉∂ Í»  Ú«Ë’≈∆
≈‹È∆Â∆Ú≈Ȫ Úª◊ ‹ÈÂ’ ÷˜≈È≈
´º‡‰ Ú≈Ò≈ «ÁÈ-«Á‘≈Û≈ ‚≈’≈ Ú∂÷!Ø
¡≈͉∂ «ÚË≈«¬’ª Á∆¡ª ÂÈ÷≈‘ª-̺Â∂
«¬’Ø √º‡∂ D@@ ÍÃÂ∆Ù ÚË≈¬∂ ◊¬∂Õ ’∆
¿∞Ȫ ¡«‹‘≈ ’È √Ó∂∫ ÒØ’ ≈¬∂ Ò¬∆?
Ì≈Â∆ ÒØ’ÂøÂ ¡≥Á ‹ÈÂ’ ËøÈ
´º ‡ ‰ Ò¬∆ ¿∞ ‘ Ì≈Â∆ ÒØ ’ Âø  ∆
«¬«Â‘≈√ Á∂ √Ì ÂØ∫ Úº‚∂ ´‡∂∂ √≈ÏÂ
‘Ø ¬ ∂ «‹√ Á∆ «’Ë∂ «Ó√≈Ò È‘∆∫Õ
‹√«‡√ Ó≈’ø‚∂ ’≈‡‹» Á∂ ÁØÙ ¡«‹‘∂
¡≈◊»¡ª Â∂ ’∆ A@@ ÍÃÂ∆Ù √º⁄ √≈ÏÂ
È‘∆∫ ‘πÁ
ø ?
∂ Á∂Ù Á∂ ¡‹Ø’∂ ¤ºÒ-’͇ Ì∂
ÒØ ’ Âø  ∆ „ª⁄∂ ¡≥ Á  Í»  ∆ Â∑ ª
«¬È’Ò≈Ï∆ Í«ÚÂÈ Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ ÒØ’ª
Á∂ ‘∂·Ò∂ ͺË ÂØ∫ ⁄∂ÂøÈ≈’È ¡Â∂
ӘϻÂ∆’È ¡Â∂ Ù’Â∆’È Á∆ ÒØÛ
‘ÀÕ Á∂Ù ¡Â∂ ‹ÈÂ≈ ȱø ‹Ú≈ÏÁ∂‘∆ Ú≈Ò∂
‹ÈÂ’ È∞Ó≈«¬≥«Á¡ª Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ «ÚØË∆
«Ëª √º  ≈Ë≈∆¡ª Á∆¡ª ◊ÒÂ∆¡ª
¿∞ ‹ ≈◊ ’’∂ ÒØ ’ ª ȱ ø ÚË∆¡≈,
«Ú’≈√Ó¬∆, «Ìz Ù ‡≈⁄≈ «‘Â,
‹Ú≈ÏÁ∂‘ √’≈ Á∂‰ Á≈ ÌØ√≈ «Á≥ÁÕ∂
Í «¬’ Ú≈ ‹ÁØ∫ √’≈ Á≈ ◊·È
’ ÒÀ∫Á∂ ¿∞‘ ‘ºÊ’ø‚∂ ¡Í‰≈¿∞∫‰∂ Ùπ»
’Á∂ Õ ‹Ø Ú∆ ÒØ ’ ¡≈͉∂ ‘º ’ ª Á∆
ÍÃ≈ÍÂ∆ Ò¬∆ ‹Ò√∂, ‹¨√ ’„Á∂ ¡Â∂
Óπ‹≈«‘≈ ’Á∂ ¿∞È∑ª ȱø Ò≈·∆-◊ØÒ∆
È≈Ò ÷Á∂Û‰ Á≈ ÔÂÈ ’Á∂Õ «Î’±,
«¬Ò≈’≈¬∆, Ì≈Ù≈¬∆, ˜≈Â∆ ͺËª Â∂
Úø‚‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Á∂Õ ¡Î√Ù≈‘ª,
’ØÈ∆ ’≈ÍØ∂‡ª ‹≈ ’≈ØÏ≈∆¡ª Á∂
«‘ª Ò¬∆ ’≈ȱ ø È ÿÛÁ∂ ¡≈͉∆
«ÌzÙ‡≈⁄≈∆ «‘º√Á
∂ ≈∆ ͺ’∆ ’Á∂Õ ¡≈Ó
ÒØ’ Ò◊≈Â≈ √π¡º¤ Í≈‰∆, «Ï‹Ò∆,
√Û’, ÙπË Ú≈Â≈ÚÈ, Ó’≈È, π˜◊≈,
«Ó¡≈∆ «√‘ √∂Ú≈Úª ¡Â∂ «Ú«Á¡≈ Ò¬∆
Â√Á∂ ´Û¤Á∂ «‘≥ÁÕ∂ «¬È∑ª ˜»∆ ÒØÛª
Á∆ Í»Â∆ ¡‹Ø’∂ «¬ÒÀ’‡z≈«È’, Â’È∆’∆,
√»⁄È≈ ÌÌ» Ô∞◊
º «Ú⁄ «ÈÙ⁄ ÂΩ ”Â∂
√øÌÚ ‘À ÏÙÂ∂ «’ ¡√∆∫ ¡≈͉∂ ⁄π‰∂
‘ج∂ È∞Ó≈«¬≥«Á¡ª ȱø ‹Ú≈ÏÁ∂‘ ω≈¿∞‰
Á≈ ≈‹È∆Â’ ¡Â∂ ÍÃÏË
ø ’∆ √«Ì¡≈⁄≈
Á≈ ¡ÓÒ Ô’∆È∆ ω≈¬∆¬∂Õ
√≈Ï’≈ ≈‹ √»⁄È≈ ’«ÓÙÈ, Í≥‹≈Ï
IDAG@-ID@CD
’∞fi
º Ù∂¡
«ÏȪ ◊º Ò ÂØ ∫ «‹‘Û∂ Ï≥ Á ∂ ◊º Ò ª ’Á∂ Ú∆‘,
◊º Ò ’È Á∆ ÒØ Û ÍÚ∂ ª Ó» ≥ ‘ ÒÀ ∫ Á∂ È∂ √∆¡Õ
J J J
√Ú≈ √º  ¡Ï Ï≈Ï, Ï≈‘‡ Ó≈«¬¡≈Ë≈∆Õ
¬∂ √ √Ó∆’È «Úº ⁄ ‘Ø ¬ ∆, «’Ë∂ ◊ÛÏÛ Ì≈∆Õ
J J J
Ì◊ ◊≈Úª Á∂ ̱  ∂ , √Á≈ª Á∆¡ª Ϻ√ªÕ
«ÏȪ Ï≈ ÂØ ∫ Ó≈È Ï≥ Á ∂ , Áπ÷Û∂ «’√˘ Áº√ªÕ
‘‹∆ Ï∂Á∆
J J J
·≈‘ ·≈‘ ⁄º Ò ‰ ͇≈’∂ , ≈Ú‰ «÷Û «÷Û ‘√Á≈ ‘À Õ
Úº ‚ ∂ ÏÁ √≈ÛÁ∂ ÓÀ ˘ , «¬‘ ¡≈÷Á≈ Ò◊Á≈ ‘À Õ
J J J
fi» · Á∂ ‘ ʪ ‘Ø ‰ ◊∂ , ÙÏÁ Úº ÷ Ø Úº ÷ ∂ Õ
√º ⁄ «’Â∂ Ïπ Ò Ú≈ ÒÚØ , ‘ ʪ «¬º’Ø «Ï¡≈ÈÕ
ËÓª Á∂ √≥ ’ ÒÍ, Â∂ Óπ ’ Â∆ Á∂ ≈‘ Úº ÷ ∂ ,
«‹√Á∂ «ÈÔÓ ‘ ʪ «¬º ’ Ø , ‘À ¿∞‘ «Ú«◊¡≈ÈÕ
FDG-IBD-I@HG
¡Á≈ÒÂ∆ Ó≈‰‘≈È∆ Á≈ Ï‘≈È≈...
‹ÁØ∫ ≈‹ ’ÒÓª ÂØ∫ Âz«‘‰ Òº◊ ÍÚ∂
¡ÀÈ. ’∂. ‹∆Â
BC Á√≥ Ï  B@AE ˘ Óπ ≥ Ï ¬∆
‘≈¬∆’Ø‡ Á∂ È≈◊Íπ ÏÀ∫⁄ È∂ «ÁºÒ∆
Ô»È∆Ú«√‡∆ È≈Ò √Ï≥Ë ≈Ó Ò≈Ò
¡≈ÈßÁ ’≈Ò‹ Á∂ ¡«Ë¡≈Í’ ‚≈. ‹∆.
¡ÀÈ. √≈¬∆∫ Ï≈Ï≈ Á∆ À◊»Ò ˜Ó≈ÈÂ
Á∆ ¡‹∆ ºÁ ’’∂ ¿∞√ ˘ DH ÿ≥«‡¡ª
Á∂ ¡≥ Á  ¡≥ Á  È≈◊Íπ  ‹∂ Ò ∑ Á∂
¡«Ë’≈∆¡ª ’Ø Ò Í∂ Ù ‘Ø ’∂ ¡≈ÂÓ
√Ó͉ ’È Á≈ ‘∞’Ó «ÁºÂ≈Õ ¡≈ÂÓ
√Ó͉ È≈ ’È Á∆ √«ÊÂ∆ ”⁄ ÍπÒ√
˘ ¿∞√ ˘ «◊zÎÂ≈ ’È Á∂ ‘∞’Ó «ÁºÂÕ∂
«¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆ ‘≈¬∆ ’Ø‡ È∂ Íz«√ºË
Ò∂÷’≈ ¡∞Ë
≥ Â∆ ≈¬∂ ˘ ¿∞√ ÚºÒ∫Ø «Ò÷∂
¡Â∂ ““¡≈¿±‡ Ò∞’
º ”” √≈Ò∂ ”⁄ ¤Í∂ Ò∂÷
““ÍzØÎÀ√ ‹≥◊∆ ’ÀÁ∆”” Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂
¡Á≈Ò Á∆ Ó≈‰‘≈È∆ ¡Â∂ “«È¡ª«¬’
Íz«’«¡≈ «Ú⁄ Á÷Ò¡≥Á≈˜∆” ’È Ò¬∆
ÈØ«‡√ ‹≈∆ ’ «ÁºÂ≈Õ ¡Á≈Ò Á≈
«¬‘ ˜∞ÒÓ∆ ÎÀ√Ò≈ Ȫ «√¯ «¬È√≈¯
¡Â∂ «¬È√≈È∆¡Â Á∂ Â’≈«˜¡ª Á∂
¿∞Ò‡ ‘À √◊Ø∫ ’≈˘È Á∆ Ú∆ Ù∂¡≈Ó
«÷Ò≈¯ Ú‹∆ ‘ÀÕ ’«Ó∆ÈÒ Íz√
Ø ∆‹ ’Ø‚
(√∆ ¡≈ Í∆ √∆) Á∆ Ë≈≈ DCG ”⁄ √≈Î
«Ò«÷¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘À «’ AF √≈Ò ÂØ∫ ÿº‡
¿∞Ó Á∂, ¡Ωª, «ÏÓ≈ ‹ª ¡Í≥◊
ÓπÒ‹Óª ˘ ˜Ó≈È «ÁºÂ∆ ‹≈ √’Á∆ ‘ÀÕ
‚≈. √≈¬∆∫ Ï≈Ï≈ «ÏÓ≈ Ú∆ ‘À Â∂ I@
ÍzÂ∆Ù ¡Í≥◊ Ú∆, ÓπÏ
≥ ¬∆ ‘≈¬∆ ’Ø‡ Á∂
Óπº÷ ÏÀ∫⁄ È∂ ¿∞√ Á∆ ◊≥Ì∆ «ÏÓ≈∆ Â∂
¡Í≥◊Â≈ Á∆ ‘≈Ò Á≈ «Ë¡≈È ÷«Á¡ª
‘∆ ¿∞√ ˘ C@ ‹»È B@AE ˘ ¡≥«Ó
‹Ó≈È «Áº  ∆ √∆ ‹Ø Ï≈¡Á «Ú⁄
‚≈’‡ª Á∆ «ÍØ‡ Á∂ ¡≈Ë≈ Â∂ CA
Á√≥Ï B@AE º’ ÚË≈ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ √∆Õ
‚≈. √≈¬∆∫ Ï≈Ï≈ Í≥‹ √≈Ò Á≈ √∆
‹ÁØ∫ ÍØÒ∆˙ ’≈È ¿∞√ Á≈ Òº’ ÂØ∫ ‘∂·Ò≈
«‘º√≈ È’≈≈ ‘Ø «◊¡≈ √∆Õ ¿∞‘ Â∞È
«ÎÈ ÂØ∫ ¡≈‘∆ ‘À ¡Â∂ «√Î Í‘∆¡ª
Ú≈Ò∆ ’∞√∆ (Ú∑∆Ò ⁄∂¡) Á∂ √‘≈∂ ‘∆
⁄ºÒ «Î √’Á≈ ‘ÀÕ «’√∂ Á∆ ÓÁÁ ÂØ∫
«ÏȪ ¿∞‘ «¬È√≈Ȫ Á∆¡ª √πÌ≈Ú’
¡Â∂ ˜»∆ «’«¡≈Úª-«‹Ú∂∫ ‹≥◊ÒÍ≈‰∆ ‹≈‰≈, È‘≈¿∞‰≈-Ë؉≈, ’ºÍÛ∂
ÏÁÒ‰≈ ¡≈«Á Ú∆ È‘∆∫ ’ √’Á≈Õ
I Ó¬∆ B@AD ˘ Ó‘ª≈Ù‡≈ Á∆
ÍπÒ√ È∂ ¿∞√ ˘ «ÁºÒ∆ ÂØ∫ ¿∞√ √Ó∂∫
¡◊Ú≈ ’ «Ò¡≈ ‹ÁØ∫ ¿∞‘ ’≈Ò‹ ÂØ∫
ÿ ¡≈ «‘≈ √∆Õ √πÍ∆Ó ’Ø‡ Á∆¡ª
‘Á≈«¬Âª- «‹≥Ȫ∑ ˘ Ï≈¡Á «Ú⁄ ’≈˘È
Á∂ »Í Á∂ «ÁºÂ≈ «◊¡≈, ¡È∞√≈ «’√∂
Ú∆ «Ú¡’Â∆ ˘ «◊zÎÂ≈ ’È √Ó∂∫
ÍπÒ√ Á∆ «¬‘ ’≈˘È∆ ‹∞Ó
≥ Ú≈∆ ωÁ∆
‘À «’ «◊zÎÂ≈ ’È Ú≈Ò≈ ¡Î√
¡≈͉∆ ͤ≈‰ Áº√,∂ «◊zÎÂ≈ ’∆Â∂ ‹≈
‘∂ «Ú¡’Â∆ «÷Ò≈Î Á‹ Óπ’Á
º Ó∂ ¡Â∂
ÁØÙª ÂØ∫ ¿∞√ ˘ ‹≈‰»≥ ’Ú≈¬∂ ¡Â∂
ÓπÒ˜Ó ÚºÒ∫Ø Áº√∂ «Ú¡’Â∆ ˘ ¿∞√ Á∆
«◊zÎÂ≈∆ ¡Â∂ «‹√ ¡Á≈Ò ”⁄ Í∂Ù
’∆Â≈ ‹≈‰≈ ‘À, Ï≈∂ Í»∆ ‹≈‰’≈∆
Á∂Ú∂Õ Íz≥± ‚≈. √≈¬∆∫ Ï≈Ï≈ Á∂ ’∂√ ”⁄
¡«‹‘≈ È‘∆∫ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ Íπ«Ò√ È∂
⁄πºÍ-⁄πÍ∆Â∂ ¿∞√ ˘ Ú∑∆Ò ⁄∂¡ √Ó∂Â
⁄π’
º ’∂ ¡≈ÚÁ∆ ◊º‚∆ «Ú⁄ √π‡
º «Ò¡≈Õ
≈ÂØ-≈ √À∫’Û∂ ÍπÒ√∆¡ª, ‹∆ͪ ¡Â∂
Ï≈»Á∆ √π◊
≥ ª «ÚØË∆ ◊º‚∆¡ª Á∂ ’≈ÎÒ∂
Á∂ Í«‘∂ ‘∂· Í«‘Òª ¿∞√ ˘ È≈◊Íπ
Â∂ Î∂ ¡‘∂∆ «Ò‹≈«¬¡≈ «◊¡≈ ¡Â∂ ¡≥Â
˘ ’∂∫Á∆ ‹∂Ò∑ È≈◊Íπ Á∂ ÏÁÈ≈Ó ¡≥‚≈
√ÀµÒ «Ú⁄ Ï≥Á ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ ¿∞√
Á∂ «⁄≥ ͫÚ≈ ˘ ¿∞√ Á∆ «◊zÎÂ≈∆
Á∆ ‹≈‰’≈∆ ¡÷Ï≈ª ”⁄ ¤Í∆¡ª ÷Ïª
ÂØ∫ ‘∆ «ÓÒ∆Õ
‚≈. √≈¬∆∫ Ï≈Ï≈ ”Â∂ ‘’»ÓÂ∆ ’«‘
«’¿∞∫ : Ó‘ª≈Ù‡ Á∂ ◊Û∑«⁄ØÒ∆ «˜Ò∑∂
Á∆ Íπ«Ò√ È∂ ‚≈. √≈¬∆∫ Ï≈Ï≈ ˘ ¡«ÂÏÁÈ≈Ó ““◊À-’≈˘È∆ √◊Ó∆¡ª Ø’»
’≈˘È”” (Ô» . ¬∂ . Í∆. ¬∂ . ) Á∆ Ë≈≈
AC,AH, B@, CH ¡Â∂ CI «‘ Á‹
Óπ’Á
º Ó∂ ”⁄ fi»·≈ «◊zÎÂ≈ ’∆Â≈ ‘ÀÕ «¬√
Óπ’ºÁÓ∂ ”⁄ ’∞ºÒ E «Ú¡’Â∆ Óπ‹Ó
ω≈¬∂ ◊¬∂ ‘È «‹È∑ª ”⁄Ø∫ «¬º’ «ÁºÒ∆
Ô»È∆Ú«√‡∆ Á≈ «Ú«Á¡≈Ê∆ ‘∂Ó «ÓÙ≈
Ú∆ ‘ÀÕ ‚≈. √≈¬∆∫Ï≈Ï≈ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ Ï≈’∆
√≈∂ “Óπ‹Óª” Á∆ ˜Ó≈È ‘Ø ⁄π’
º ∆ ‘ÀÕ
Íπ « Ò√ ¡È∞ √ ≈ ‚≈. √≈¬∆∫ Ï≈Ï≈
¡º  Ú≈Á∆¡ª Á∆ Î≥ ‡ ‹Ê∂ Ï ≥ Á ∆
“«¬È’Ò≈Ï∆ ‹Ó‘»∆ Î≥‡” (¡≈. ‚∆.
¡ÀÎ.) Á∂ ‹≈«¬≥‡ √’ºÂ ‘ÈÕ
¡√Ò «Ú⁄ ‚≈. √≈¬∆∫ Ï≈Ï≈,
√’≈ ÚºÒ∫Ø ¡Í∂ÙÈ ◊∆È ‘≥‡ Á∂ Ȫ
‘∂· «Úº„∆ ÒØ’ª «÷Ò≈¯ ‹≥◊ Á≈ «ÚØË
’È Ú≈«Ò¡ª, «¬√ Á∂ ÷»≥-÷≈ ¡Â∂
Á«≥Á◊∆ Ì∂ ÷≈√∂ ˘ ¿∞‹≈◊ ’È
Ú≈«Ò¡ª Á∆¡ª Ó»‘Ò∆¡ª √Ϊ ”⁄ ‘∂
‘ÈÕ «¬√ ‹≥◊ Á∆ Ù∞¡
» ≈ √Â≥Ï B@@I
”⁄ ¿∞ÁØ∫ Á∂ ’∂∫Á∆ ◊z«‘ Ó≥Â∆ Í∆.
«⁄Á≥ÏÓ È∂ ’∆Â∆ √∆Õ «¬√ ‹≥◊ Á≈
Óπ º ÷ Ó’√Á ¤º  ∆√◊Û∑ , fi≈÷≥ ‚ ,
Ó‘ª≈Ù‡, ¿∞Û∆√≈ ¡Â∂ ¡ªË≈ ÍzÁÙ
∂
¡≈«Á Á∂ ’Ï≈«¬Ò∆ ÷∂Âª ”⁄ ËÂ∆ Á∂
‘∂· ͬ∂ Ï∂Ù’∆ÓÂ∆ ÷«‰‹ ÍÁ≈Ê, «¬ÊØ∫
Á∂ ‹Ò, ‹≥◊Ò, ¡Â∂ ˜Ó∆È, ¡≈«ÁÚ≈√∆
ÒØ ’ ª ÂØ ∫ ÷Ø ‘ ’∂ Á∂ √ ∆ ¡Â∂ «ÚÁ∂ Ù ∆
’≥ Í È∆¡ª Á∂ ‘Ú≈Ò∂ ’È≈ √∆Õ
¡≈Á∆Ú≈√∆ ÒØ’ª ˘ ¿∞‘Ȫ Á∂ ‹≥◊Ò,
˜Ó∆Ȫ, Í‘≈Ûª ¡Â∂ ÈÁ∆¡ª ÂØ∫ Ï∂Á÷Ò
’È Ò¬∆ ’≈ÍØ  ∂ ‡ ÿ≈«‰¡ª Á∆
ÓºÁÁ È≈Ò √ÒÚ≈ ‹∞‚Ó, ÁªÂ∂ÙÚ∆
√ÀÈ≈ ¡Â∂ ‘Ø «’≥È∂ ‘∆ ¡«‹‘∂ ’≈ÂÒ∆
◊z Ø ‘ «Â¡≈ ’∆Â∂ ◊¬∂ Õ È∆Ó-ÎΩ ‹ ∆
ÏÒ?Ôª Á∆¡ª Úº‚∆¡ª Ë≈Ûª «¬‘Ȫ
«¬Ò≈«’¡ª ”⁄ Â≈«¬È≈ ’ «ÁºÂ∆¡ª
◊¬∆¡ª «‹≥È≈∑ Á∆ Óπ÷
º ‹∞Ó
≥ Ú
∂ ≈∆ ’≈ÍØ‡
∂
ÿ≈«‰¡ª Á∂ «‘ºÂª Á∆ ≈÷∆ ’È ¡Â∂
«ÚØË ’ ‘∂ ÒØ’ª ˘ ◊ØÒ∆¡ª È≈Ò
Ì∞È
≥ ‰≈ √∆Õ ÏÒ≈Â’≈ ’È≈, ¡‰ÓÈ∞÷
º ∆
ÂÙºÁÁ, ¿∞‹≈Û∂ ¡Â∂ fi»·∂ ’∂√ª «Úº⁄
Î√≈¿∞‰ ≈‘∆∫ ¿∞Ȫ∑ Á∂ «ÚØË Á≈ Òº’
ÂØÛÈ≈Õ ÓπÒ’ Ì Á∂ ÏπË
º ∆‹∆Ú∆¡ª, ÓÈ∞÷
º ∆
¡«Ë’≈ª Á∆¡ª ‹Ê∂ÏÁ
≥ ∆¡ª ¡Â∂ ÍzÓ÷
ºπ
’ΩÓªÂ∆ ‘√Â∆¡ª È∂ «¬√ «È‘º’∆,
ÒØ’Ó≈» ¡‰-ÓÈ∞º÷∆ ‹≥◊ Á∂ «÷Ò≈¯
¡≈Ú≈˜ ÏπÒÁ
ß ’∆Â∆ Õ Í≥‹≈Ï ”⁄ ¡ÍzÙ
∂ È
◊∆È ‘≥‡ «ÚØË∆ ‹Ó‘»∆ Î≥‡ ’≈«¬Ó
’∆Â≈ «◊¡≈ ¡Â∂ «¬√ È∂ √’≈∆ ÁÓÈ
«Ú∞Ë
º Ù≈ÈÁ≈ Íz⁄≈ √◊Ó∆ ’∆Â∆Õ
«¬‘Ȫ √≈∆¡ª ’Ø«ÙÙª Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫
√’≈ ˘ Ì≈∆ «√¡≈√∆ ’∆Ó Â≈È∆
ͬ∆Õ √πÍ∆Ó ’Ø‡ È∂ √ÒÚ≈ ‹∞‚Ó
Ú◊∆¡ª ’≈Ú≈¬∆¡ª ˘ ◊À-’≈˘È∆
’≈ Á∂ «ÁºÂ≈Õ «¬√ ÈÓØÙ∆ ÂØ∫ «÷fi ’∂
√’≈ È∂ ¡≈ÚÁ≈ «ÈÙ≈È≈ ¡Íz∂ÙÈ
◊∆È ‘≥ ‡ Á≈ «ÚØ Ë ’ ‘∂
ÏπË
º ∆‹∆Ú∆¡ª ”Â∂ √≈Ë «Ò¡≈Õ ¿∞‘Ȫ ˘
Ó≈˙Ú≈Á∆¡ª Á∂ ÷πºÒ∑∂ ’≈’∞≥È ’«‘ ’∂
Ì≥‚‰≈ ¡Â∂ fi»·∂ ’∂√ª «Ú⁄ Î√≈¿∞‰≈
Ù∞» ’ «ÁºÂ≈Õ Óπ≥Ϭ∆ ‘≈¬∆ ’Ø‡ Á∂
È≈◊Íπ ÏÀ∫⁄ Á≈ ¿∞ÍØ’Â ÎÀ√Ò≈ «¬√∂
Á∆ ‘∆ «¬º’ ’Û∆ Ú‹Ø∫ Á∂«÷¡≈ ‹≈‰≈
⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ
¡∞Ë
≥ Â∆ ≈¬∂ Á∂ «÷Ò≈¯ ’≈Ú≈¬∆Ò∂÷’ª Á∆ ˜∞Ï≈È Ï≥Á∆ : È≈◊Íπ ÏÀ∫⁄
Á∂ ‹º‹ª ÚºÒØ∫ ¡∞≥ËÂ∆ ≈¬∂ Ï≈∂ ‹Ø
«‡ºÍ‰∆¡ª ’∆Â∆¡ª ‘È ¿∞‘ √≈√
◊ÒÂ, ºʑ∆‰ ¡Â∂ Â≥‘∆‰ ‘ÈÕ
“ÍzÎ
Ø √
À  ‹≥◊∆ ’ÀÁ∆” «√Ò∂÷ ‘∂· ¿∞√ Á∂
Ò∂÷ ”⁄ ’ج∆ «¬º’ Ú∆ ◊ºÒ ¡«‹‘∆ È‘∆∫
«‹√ «Ú⁄ ¡Á≈Ò Á∆ Ó≈‰‘≈È∆ ‹ª
«È¡ª«¬’ Íz«’«¡≈ ”⁄ Á÷Ò Á∂‰ Á∆
«’√∂ ’Ø«ÙÙ Á∆ Ì≈¡ Ó≈Á∆ ‘ØÚÕ∂ Ì≈Â∆
‹ÈÂ≈ Í≈‡∆ Á∂ ¡≈◊» - Ó≈«¬¡≈
’Ø‚’≈È∆ ¡Â∂ Ï≈Ï» Ï‹≥◊∆ ˘ ¡Á≈ÒÂ
È∂ ÈØÛ≈ ͇∆¡≈ (◊∞‹≈Â) ”⁄ IG ÒØ’ª
˘ ÓΩ  Á∂ ÿ≈‡ ¿∞  ≈È Á≈ ÁØ Ù ∆
Í≈«¬¡≈ ¡Â∂ ¿∞‘Ȫ ˘ ¿∞Ó ’ÀÁ Á∆
√˜≈ √π‰≈¬∆Õ Í ¡ÍzÀÒ B@AE ”⁄
◊∞‹≈ ‘≈¬∆’Ø‡ È∂ Ï≈Ï» Ï‹≥◊∆ ˘
¡º ÷ Á≈ ¿∞ Í ∂ Ù È ’Ú≈¿∞ ‰ Ò¬∆
˜Ó≈È Á∂ «ÁºÂ∆Õ «¬√∂ Â∑ª Ó≈«¬¡≈
’Ø‚È≈È∆ È∂ ÂÍ«Á’, «ÁÒ Á≈ Ø◊,
¿∞ Á ≈√∆ Ø ◊ ¡Â∂ ∆Û Á∆ ‘º ‚ ∆ Á∆
√Óº«√¡≈ Á≈ Ï‘≈È≈ Ò≈ ’∂ È≈ «√Î
‹Ó≈È ÒÀ Ò¬∆ √◊Ø∫ ¡≈͉∆ BH √≈Òª
Á∆ √˜≈ Ú∆ ÓπÒÂÚ∆ ’Ú≈ Ò¬∆Õ «¬‘
‘’∆’ª ‘È «‹È∑ª Á≈ ¡∞≥ËÂ∆ ≈¬∂
È∂ ¡≈͉∂ Ò∂ ÷ «Ú⁄ «˜’ ’∆Â≈Õ
«¬‘Ȫ ‘’∆’ª Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ «¬‘
ÍzÙÈ ’È≈ «’ ‹∂ ¡Á≈Ò IG ÒØ’ª
Á∂ ’≈ÂÒ Ï≈Ï» Ï‹≥ ◊ ∆ ˘ ¡º ÷ Á∂
¿∞Í∂ÙÈ Ò¬∆ ¡Â∂ Ó≈«¬¡≈ ’Ø‚È≈È∆
˘ ÂÍ«Á’ ¡Â∂ ¿∞ Á ≈√∆ Ø ◊ Ò¬∆
‹Ó≈È Á∂ √’Á∆ ‘À ª ‚≈. √≈¬∆∫
Ï≈Ï≈ ‹Ø I@ ÍzÂ∆Ù √∆’ ͺ÷∫Ø È’≈≈
‘À ¡Â∂ ¿∞ √ ˘ Ò◊≈Â≈ «¬Ò≈‹
’≈¿∞‰ Á∆ ÒØÛ ‘À «’¿∞∫«’ ¡«‹‘≈ Ȫ
’È È≈Ò ¿∞√Á∆ ÓΩ ‘Ø √’Á∆ ‘À, ˘
˜Ó≈È «’¿∞∫ È‘∆∫ «ÁºÂ∆ ‹≈ √’Á∆,
Â∂ ¡«‹‘∂ √Ú≈Ò ¿∞·≈¿∞‰≈ ¡Á≈ÒÂ
Á∆ Ó≈‰‘≈È∆ «’Ú∂∫ Ï«‰¡≈?
¡Á≈Ò Á∂ «¬√ ÎÀ√Ò∂ Á∂ √≥’Â
∂
√ÍÙ‡ ‘ÈÕ ¡Á≈Ò È∂ Ù«‘∆¡ª Á∂
‹Ó‘»∆ ‘º’ª Á∂ «Èͺ÷ ≈÷∂ ‘؉ Á≈
ÒÏ≈Á≈ Ú∆ Ú◊≈‘ Ó≈«¡≈ ‘À ¡Â∂
‹Ó‘»∆ ‘º’ª Ï≈∂ ◊z«‘ Ó≥Â≈Ò∂ Á∆ √Ø⁄
˘ ¡Í‰≈ «Ò¡≈ ‘ÀÕ «¬√ ÎÀ√Ò∂ Á≈ ‘
ÙÏÁ ¿∞‘Ȫ ÒØ’ª ÍzÂ∆ ÈÎ «Úº⁄
◊Û∞º⁄ ‘À ‹Ø ’∂∫Á ¡Â∂ ≈‹ √’≈ª,
ÍπÒ√ ¡Â∂ ÎΩ‹∆ ÏÒª Á∆¡ª Á«≥Á◊∆
Ì∆¡ª ’≈Ú≈¬∆¡ª Á≈ «ÚØË ’Á∂
‘ÈÕ ““È’√Ò ÍÒ∂◊ ”” Á∂ ÷≈ÂÓ∂ Á∂
¡ÀÒ≈È∆¡≈ ’≈‹ ˘ √≥ÏË
Ø Â Ò≈˜Ó∆ ‘∆
ÒØ’ ͺ÷∆ ÏπË
º ∆‹∆Ú∆¡ª ˘ ⁄πÍ
º ’≈¿∞‰,
ÍπÒ√ ¡Â∂ È∆Ó ÎΩ‹∆ ÏÒª ˘ ‘ Â∑ª
Á∂ ‹≈Ï ’∞’Óª-ÏÒ≈Â’≈, fi»·∂ ÍπÒ√
Óπ’≈ÏÒ∂, fi»·∂ ’∂√ª «Ú⁄ ¿∞Òfi≈¡ ’∂
√≈Òª ϺË∆ ÂÙºÁÁ ¡Â∂ ‹∂Ò∑ Ï≥Á∆¡ª Á∆
÷πÒ
º ∑ Á∂‰ Á∆ Ú’≈Ò ’Á≈ ‘À, ≈‹ Á∂
◊À-’≈˘È∆ ‹Ï-ÂÙºÁÁ ˘ ’≈˘È∆
‹≈Ó≈ Í«‘È≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫ ¡ÀÓ‹À∫√∆ Á∂
’≈ˇ∂ ÁΩ ˘ ¿∞√ √Ó∂∫ √πÍ∆Ó ’Ø‡ È∂
Í«‘È≈«¬¡≈ √∆Õ «¬‘ ÎÀ√Ò≈ ÒØ’ª Á∂ Ø√
Íz◊‡≈Ú∂ Á∂ ‘º’ Á∆ √≥ÿ∆ ÿ∞‡
º Á≈ ‘ÀÕ
¯Ú∆ B@AF
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
31
Ì≈Â∆ «√¡≈√ÂÁ≈Ȫ
Ò¬∆ ‹∞Ú≈ÏÁ∂‘∆ ‹»∆
ÁÏ≈≈ «√ßÿ ’≈‘ÒØ∫
«ÚÙÚ Á∂ √Ì ÂØ∫ Úº‚∂ ÒØ’ÂøÂ
’‘≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ Ì≈ Á∆ «’º‚∆ Úº‚∆
ÏÁ«’√ÓÂ∆ ‘À «’ «Í¤Ò∂ ’¬∆ √≈Òª ÂØ∫
Í≈Ò∆ÓÀ∫‡ Ï∂ÒÛ
Ø ∂ ΩÒ∂ ºÍ∂ ¡Â∂ ‘ø◊≈«Ó¡ª
Á∆ «Ù’≈ ω∆ ⁄Ò∆ ¡≈ ‘∆ ‘ÀÕ ‘
≈‹È∆«Â’ Í≈‡∆ ‹ª ◊·‹ØÛ ‹ÁØ∫
«ÚØË∆ «Ë Á∂ ÏÀ∫⁄ª ”Â∂ ÏÀ·Á∂ ‘È Âª
‹≈‰ Ïπfi ’∂ Í≈Ò∆ÓÀ∫‡ ȱø ¡◊Ú≈ ’È,
’ج∆ ’øÓ-’≈‹ È≈ ’È Á∂‰ Á∆ È∆Â∆
¡Í‰≈¿∞ ∫ Á∂ ‘ÈÕ √̺ Ô ¡Â∂ √¯Ò
ÒØ’ÂøÂ ÍÉ≈Ò∆¡ª Ú≈Ò∂ ͺ¤Ó∆ ¡Â∂ ‘Ø
Á∂Ùª Á∆¡ª Șª «Ú⁄ Ì≈Â∆ ÒØ’ÂøÂ
«◊ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «ÚÙÚ Ù’Â∆ Ú‹Ø∫ √Ê≈«ÍÂ
‘؉ Ò¬∆ «¬‘ ˜»∆ ‘À «’ Ì≈Â∆
ÒØ’ÂøÂ Á∆¡ª ÍÃÓ÷
ºπ √ø√Ê≈Úª √ø«ÚË≈È
¡Â∂ ’≈ȱÈ
ø ¡È∞√≈ √ÈÓ≈È‹È’ „ø◊
È≈Ò ’øÓ ’ÈÕ ¡≈͉∂ ÒØ’ª ¡Â∂ «ÚÙÚ
Á∂ ÒØ’ª Á≈ «ÚÙÚ≈√ «‹ºÂ‰Õ «√Î
Ì≈Â∆ ¡≈◊» ¡ ª ÚÒØ ∫ ÍÃ Ó π º ÷ «ÚÙÚ
Ù’Â∆¡ª Á∂ ¡≈◊»¡ª Èß» «ÓÒ‰ È≈Ò
Ì≈ È≈ ª Ó‘≈È ¡Â∂ È≈ ‘∆ «ÚÙÚ
Ù’Â∆ ω √’Á≈ ‘ÀÕ
¡‹∂ Â’ Â≈’ÂÚ, «Ú’√ ¡Â∂
Â∂˜ «Ú’≈√Ù∆Ò Á∂Ù ¡Â∂ «¬È∑ª Á∂ ¡≈◊»
¡≈͉∂ ‹π‚
ø Ò∆Ï≈˜ ’≈ÍØ‡
∂ ÿ≈«‰¡ª
√Ó∂ Ì≈ «Ú⁄ «¬√ ’’∂ «ÁÒ⁄√Í∆
«Ú÷≈¿∞∫Á∂ Ș ¡≈¿∞∫Á∂ ‘È «’¿∞∫«’ «¬‘
«¬’ Úº‚≈ ¡≈«Ê’ Ϙ≈ ‘ÀÕ «¬√ ’ØÒ
ABE ’Ø Û ◊à ≈ ‘’ ÓΩ ‹ » Á ‘ÈÕ ·Ø √
’≈ȱ ø È ª, À ◊ » Ò ∂ ٠Ȫ ¡Â∂ Â≈’ÂÚ
ÒØ’ÂøÂ∆ √ø√Ê≈Úª Á∆ ¡‰‘Ø∫Á ’’∂ ¿∞‘
Ù≈Â, √Ó≈¬∂Á≈ ≈Ù‡, ¿∞Ȫ∑ Á∂ ¡≈◊»,
Ò؇» ’≈ÍØ‡
∂ ¡Â∂ ’≈ØÏ≈∆ ÿ≈‰∂ Ì≈Â
Á∂ Ï≈˜≈ ¡Â∂ ¡√∆Ó ÍÀÁ≈Ú≈∆ √≈ËȪ
ȱø √π÷≈Ò∂ ´º‡ √’Á∂ ‘ÈÕ
«¬√ ´º‡ Á≈ ’≈È √≈‚∂ «Ïë‡zÙ
Ï√Â∆Ú≈Á ’≈Ò ÂØ∫ ⁄Ò∂ ¡≈ ‘∂ ’≈«¬Á¬∂-’≈ȱÈ
ø ‘È ‹Ø ¡√ª Á∂Ù ¡˜≈Á∆ ÂØ∫
Ï≈¡Á ¡‹∂ Â’ È‘∆∫ ÏÁÒ∂Õ √Ã∆ È«≥Á
ÓØÁ∆ √øÈ B@AD Á∆¡ª ⁄؉ª Ú∂Ò∂ «¬È∑ª
«Ú⁄Ø∫ ’∞fi ¡«‘Ó «◊‰≈¿∞∫Á∂ Ș ¡≈¬∂
Í ÍÃË≈È Ó≥Â∆ Á≈ ÍÁ √øÌ≈Ò‰ Ï≈¡Á
¿∞Ȫ∑ ȱø ıÂÓ ’’∂ ¡≈˜≈Á Ì≈ Á∆¡ª
ÒØÛª ¡È∞√≈ ÈÚ∂∫ ’≈ȱÈ
ø ÿÛÈ «Ú⁄
¡√ÎÒ È˜ ¡≈¬∂Õ ÙÃ∆ Í∆.Ú∆.È«√Ó∑≈
≈˙ Á∆ ÿº‡-«◊‰Â∆ ’ª◊√ √’≈,
ÙÃ∆ Ú∆.Í∆. «√≥ÿ, ÙÃ∆ ⁄øÁÙ∂÷, ÙÃ∆ Á∂Ú
◊ΩÛ≈, ÙÃ∆ «¬≥Á ’∞Ó≈ ◊π‹≈Ò Á∆
¡◊Ú≈¬∆ Ú≈Ò∆¡ª √ªfi≈, ÓØ⁄≈ ◊·‹ØÛ
√’≈ª È∂ Ì≈Ú∂∫ «Ïë‡Ù Ï√Â∆Ú≈Á∆ ’≈ȱÈ
ø
È≈ ÏÁÒ∂ Í ÒØÛ ¡È∞√≈ ÈÚ∂∫ ’≈ȱÈ
ø
ÿÛÁ∆¡ª ‘∆¡ª Í «’øÈ∆ ÏÁ«’√ÓÂ∆
Á∆ ◊ºÒ ‘À «’ ÙÃ∆ ÓØÁ∆ √’≈ √ø√Á «Ú⁄
Ï‘πÓÂ
º ‘؉ ÂØ∫ Ï≈Ú‹»Á ¡«‹‘≈ È‘∆∫ ’
Í≈ ‘∆Õ DD-DE ÓÀ∫Ïª Ú≈Ò∆ ’ª◊√
Í≈‡∆ Í≈Ò∆ÓÀ∫‡ ȱø ¡◊Ú≈ ’∆ ÏÀ·∆ ‘ÀÕ
ÙÃ∆ ÓØÁ∆ √’≈ ‹ÈÂ’ ¡Â∂ ≈Ù‡∆
Ì≈ÚÈ≈Úª, ’≈ȱøÈ∆ √πË≈ª ¡Â∂ ’≈Ò∂
«Ïë‡Ù Ï√Â∆Ú≈Á∆ ’≈ȱÈ
ø ȱø «ÚÁ≈ ’È
Ò¬∆ ≈‹È∆«Â’ «¬º¤≈ Ù’Â∆ Á∂ ÍÃ◊‡≈Ú∂
Á≈ ‘∆¡≈ ’’∂ Í≈Ò∆ÓÀ∫‡ Á∂ ÁØ‘ª √ÁȪ
Á∂ √ªfi∂ «¬‹Ò≈√ È‘∆∫ ÏπÒ≈ √’∆Õ
«¬Ú∂ ∫ ‘∆ ¡˜≈Á Ì≈ Á∆¡ª
√’≈ª Ò¬∆ «¬‘ ¡«Â ˜»∆ √∆ «’ «¬‘
«Ïë‡Ù Ï√Â∆Ú≈Á∆ «È˜≈Ó ÚÒØ∫ ¡≈͉∂
√π ¡ ≈ʪ Á∆ Í»  Â∆ Ò¬∆ √Ê≈«ÍÂ
«Ú√∂Ù«Ë’≈ ¡Î√Ù≈‘ ÙÉ
∂ ∆ Á∆ Ì≈Â∆
√≈ÙÈ Â∂ ‹’Û ÂØÛÈ Ò¬∆ “’≈ȱÈ
ø Á∂
≈‹” Á∆ ͺËÂ∆ ȱø √ıÂ∆ È≈Ò Ò≈◊»
’Á∆¡ªÕ Ò∂«’È ÈÚ∆∫ √Ó≈¬∂Á≈ √Ø⁄
È≈Ò ÒÏ∂ ˜ √≈‚∆ Í«Ú≈Ú≈Á∆,
¬∂’≈«Ë’≈Ú≈Á∆, «Î’±-«¬Ò≈’≈¬∆Ì≈Ù≈¬∆ ¡Ë≈ ”Â∂ Á∂٠ȱø Úø‚ ’∂ √ºÂ≈
«Ú⁄ ω∂ «‘‰ Á∆ ÒÒ’Ú≈Á∆,
«ÌzÙ‡≈⁄≈ ≈‘∆∫ ´º‡‰ «Ú⁄ Ô’∆È º÷‰
Ú≈Ò∂ ≈‹È∆Â’ ¡≈◊»¡ª, √≈‚∂ «ÚË≈È
√Ì≈Úª ¡Â∂ Í≈Ò∆ÓÀ∫‡ ÓÀ∫Ïª È∂ ’Á∂
’≈ȱÈ
ø ∆ √πË≈ª Á∆ ◊ºÒ È‘∆∫ ’∆Â∆Õ
Á∂Ù ¡≈˜≈Á∆ Á∂ «Í¤Ò∂ FH-FI
√≈Òª «Ú⁄ «‹Ú∂∫ √≈‚∂ ≈‹È∆Â∆Ú≈Ȫ ¡Â∂
¡Î√ Ù≈‘ª È∂ Á∂٠ȱø ´º«‡¡≈, «¬√ Á∆
‘Ø «’Ë∂ «Ó√≈Ò È‘∆∫ «ÓÒÁ∆Õ √πÍ∆Ó
’Ø‡ Á≈ √∂Ú≈Óπ’ ‹º‹ ‹√«‡√ Ó≈’ø‚∂
’≈‡‹» Á∂Ù Á∆¡ª √≈∆¡ª ≈‹È∆Â’
Í≈‡∆¡ª Á∂ ¡≈◊»¡ª ȱø ◊π‚
ø ∂ ¡Â∂ ‚’À‡
Balkar Bajwa
Certified Translator
(English into Punjabi and Punjabi into English)
33 Eaglesprings Cresent
Brampton ON L6P 2V8
647-402-2170
20 Kohinoor Park, Gunna House, Ferozepur Road
Barewal Awana, Ludhiana, Punjab, India, Pin 141012
Mobile - 011-91-95305-17132
Á√≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ I@ ÍÃÂ∆Ù ¡Î√Ù≈‘∆ ȱø
«ÌzÙ‡ Á√≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ ¿∞√ ¡È∞√≈ E@
ÍÃÂ∆Ù Ì≈Â∆ «È¡ªÍ≈«Ò’≈ «ÌzÙ‡ ‘Ø ⁄π’
º ∆
‘ÀÕ √πÍ∆Ó ’Ø‡ «Ú⁄ Á≈«¬ ‘ج∂ ‘Ò¯È≈Ó∂
«Ú⁄ «’‘≈ «◊¡≈ ‘À «’ «Í¤Ò∂ √Ó∂∫ «Ú⁄
√πÍ∆Ó ’Ø‡ ÂØ∫ √∂Ú≈ Óπ’ ‘ج∂ AF Óπ÷
º
‹º‹ª «Ú⁄Ø∫ ¡ºË∂ «ÌzÙ‡ √ÈÕ ≈‹È∆Â∆ «Ú⁄
Ì≈¬∆-ÌÂ∆‹≈Ú≈Á Ï‘π ‘∆ ıÂÈ≈’ „ø◊
È≈Ò ’≈Ϙ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ
«¬È∑ª ÒØ’ª È∂ √ø√Á ¡Â∂ ≈‹
«ÚË≈È √Ì≈Úª «Ú⁄ ¡À√∂ ’≈ȱøÈ Í≈√
’∆Â∂ ‘È «‹È∑ª È∂ √≈‚∂ ÍÃ√≈Ù«È’
«√√‡Ó ȱø ‘Ø Í∂⁄∆Á≈ ω≈ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ
√ºÂ≈Ë≈∆ Í≈‡∆¡ª È∂ ≈‹ª Á∂ «ÚË≈È
√Ì≈ ‘Ò«’¡ª Á∂ «¬≥⁄≈‹ ¡≈͉∂ ‘≈∂
‘ج∂ ¿∞Ó∆ÁÚ≈ ω≈ ÷∂ ‘È «‹øÈ≈∑ Á∆
◊À-√ø«ÚË≈«È’ ‹’Û È∂ ≈‹È∆Â∆ Á≈
ÂÓ≈Ù≈ ω≈ æ «÷¡≈ ‘ÀÕ ÒØ ’ Âø  ∆
’Áª-’∆Óª «Óº‡∆ «Ú⁄ ØÒ ÷∆¡ª
‘ÈÕ ˜Ó∆‘∆È Ì≈Â∆ È≈◊«’ ¤Ø‡∂
Ó؇∂ «Èº‹∆ ’øÓª ’’∂ «¬≥È≈∑ È»ø Ó≈ÈÂ≈
«Á≥Á∂ ‘ÈÕ
Ì≈ Á≈ √Óπº⁄≈ √Ó≈«‹’ ¡Â∂
¡≈«Ê’ „ª⁄≈ ◊ÛÏÛ∆ Á≈ «Ù’≈ ‘ÀÕ
Í»  ≈ Á∂ Ù «Ïà « ‡Ù Ï√Â∆Ú≈Á∆ „ø ◊ Â∆«’¡ª Á∆ Â˜ ”Â∂ ËÓª, ˜≈ª,
«¶◊ª, «Î«’¡ª, Ú◊ª «Ú⁄ Úø«‚¡≈
«Í¡≈ ‘À “Í≈ÛØ ¡Â∂ ≈‹ ’Ø” Á∆ È∆Â∆
Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂Õ Ì≈Ú∂∫ √≈‚∂ ≈‹È∆Â∆Ú≈Ȫ
ȱø Ô≈Á ‘À «’ «Ïë‡Ù √≈Ó≈‹ È∂ «¬√
¿∞Í-Ó‘ªÁ∆Í «Ú⁄ «ÚÙ≈Ò Ì≈ ȱø
’Ó˜Ø ’È ¡Â∂ Ò◊≈Â≈ Ô∞Ë
º È∆Â’
‡’≈¡ Á≈ «Ù’≈ ω≈¬∆ º÷‰ Ò¬∆
ÁØ Ë≈«Ó’ ≈Ù‡ª Á∆ «Ê¿±∆ ≈‘∆∫ Úø‚
«ÁºÂ≈ √∆Õ Ì≈Â∆ ≈‹È∆Â∆Ú≈Ȫ È∂
«Ïë‡Ù Ï√Â∆Ú≈Á∆ ÓÈ√»«Ï¡ª Á≈ «Ù’≈
‘π ø Á ∂ ¿∞ √ ÚÒØ ∫ √Ê≈«Í ¡Î√Ù≈‘
(Ï≈’∆ √¯≈ C@ ”Â∂)
√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜
√π¡≈Ò√≥Ú≈Á
¯Ú∆ B@AF
32
ÒØ∆¡ª Á∂ ’ÂÒ ÂØ∫ Ï≈¡Á
’∆«È¡ª Á∆ ÏØÒ∆
ÁÒ‹∆ ¡Ó∆
¡≥«ÓzÂ√ Á∂ ÎØ’Ò Íπ¡≈«¬≥‡ Á∂ «¬º’
’≈ı≈È∂ «Úº⁄ Ï≈Ï» ÓºÒ Á∆ ¤∂ √≈Ò≈ Ë∆,
Ù≈«ÒÈ∆ ¡Â∂ «ÙÚ È≈≈«¬‰ Á∂ Í≥‹ √≈Ò≈
ÍπÂ
º ◊ØÒ» Á∆ ÓΩ ‘Ø ◊¬∆Õ ¿∞Ȫ∑ Á∂ È≈Ò
Á∂ ÁØ Ïº«⁄¡ª Á∆ «¬Ò≈‹ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‹≈È
Ï⁄ ◊¬∆ ‘ÀÕ ¡ıÏ≈ª Á∆¡ª ıÏª
ÓπÂ≈Ï’ ’≈ı≈È≈ Ó≈Ò’ ¡Â∂ Í∆ÛÂ
Í«Ú≈ª «Úº⁄ Óπ¡≈Ú˜≈ ÂÀ¡ ‘Ø ‹≈‰
’≈È ‘Ø ’ج∆ ’≈Ú≈¬∆ È‘∆∫ ’∆Â∆
◊¬∆Õ «¬È∑ª Ϻ«⁄¡ª ˘ ’≈ı≈È∂ «Úº⁄
˜«‘∆Ò∆ ◊À√ ⁄Û∑∆ √∆Õ ¤∞‡
º ∆ ’≈È Ïº⁄∂
Ó≈«Í¡ª È≈Ò ’≈ı≈È∂ «Úº⁄ ¡≈¬∂ √È
¡Â∂ «˜¡≈Á≈ ’≥Ó ‘؉ ’≈È ¤∞‡
º ∆ Ú≈Ò∂
«ÁÈ ’≈ı≈È≈ ⁄ºÒ «‘≈ √∆Õ ¡ıÏ≈ª
«Úº⁄ «¬√ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ¯√∆Ò È‘∆∫
¤Í∆Õ ¤Í∆ ‘ج∆ ¯√∆Ò «Úº⁄∫Ø ¡‰¤Í∂ Á∂
«¬Ù≈∂ «ÓÒÁ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª ıÏª «Úº⁄∫Ø ˆÀ‘≈˜ º ¡≈͉∆ ÙÈ≈ı ¡≈Í ’Á∂
‘È ‹Ø Ó∆‚∆¡≈ √Ó∂ «È˜≈Ó, √’≈,
«√¡≈√ ¡Â∂ Ù«‘∆ ‘’»’ Á∂ ‘≈Ò≈Â
Ï≈Ï ÍÛ⁄ØÒ Á≈ √ÏºÏ Ï‰Á∂ ‘ÈÕ
«¬‘ Ϻ⁄∂ ’Ω‰ √È? «¬‘ ˆ∆Ï
’≈ı≈È≈ Ó˜Á»ª Á∂ Ϻ⁄∂ √ÈÕ «¬È∑ª Á∂
Ó≈Í∂ ¡Â∂ ¡ª„-◊∞¡ª„ Á∂ Ï≈Òˆ ‹∆¡
¿∞√∂ ‹ª ¡«‹‘∂ ’≈ı≈«È¡ª «Úº⁄ ’≥Ó
’Á∂ ‘؉◊∂Õ «¬È∑ª Á∂ Ó≈«Í¡ª ’ØÒ
Ϻ « ⁄¡ª ˘ ¤∞ º ‡ ∆ Ú≈Ò∂ «ÁÈ «’√∂
«ÙÂ∂Á≈, ÁØ√ ‹ª ‹≈‰-ͤ≈‰ ‹ª
«’√∂ «÷‚≈Ú∆ ’ØÒ ¤º‚‰ Á∆ ◊∞˜
≥ ≈«¬Ù
È‘∆∫ ‘ØÚ◊
∂ ∆Õ «¬‘ √≥Ì≈ÚÈ≈ ‘À «’ «¬‘
‘ ¤∞ º ‡ ∆ Ú≈Ò∂ «ÁÈ Ó≈«Í¡ª È≈Ò
’≈ı≈È∂ «Úº⁄ ‹ªÁ∂ ‘Ø‰Õ ıÏª Áº√Á∆¡ª
‘È «’ Ó˜Á» ’≈ı≈È∂ Á∂ Ò≈◊∂ «‘≥Á∂
‘ÈÕ √≥ Ì ≈ÚÈ≈ «¬‘ Ú∆ ‘À «’ Ϻ ⁄ ∂
’≈ı≈È∂ «Úº⁄ ؘ≈È≈ ‹ªÁ∂ ‘Ø‰Õ ‘Ø
√’Á≈ ‘À «’ ¿∞‘ ‹∂ ’≈ı≈È≈ Ó≈Ò’
Á∆ Ó˜Á»∆ È≈ ’Á∂ ‘؉ ª Ó≈«Í¡ª
È≈Ò ‘ºÊ Ú≥‚≈¿∞∫Á∂ ‘Ø‰Õ ’∆ Ϻ«⁄¡ª Á≈
ؘÈ≈Ó⁄≈ ¡Â∂ Ó≈«Í¡ª Á∆ ˆ∆Ï∆ ‹ª
ؘˆ≈ ‹ª «‘≈«¬Ù Á≈ ʪ È≈Ò «¬È∑ª
Ϻ«⁄¡ª Á∆ ͤ≈‰ Óπ’Ó
≥ Ò ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘À?
’∆ «¬È∑ª Á∆ √Ó≈«‹’ ‹∆¡, ’≈˘È∆
Ù«‘∆ ¡Â∂ ÓÈ∞÷
º Ú‹Ø∫ ’ج∆ ͤ≈‰ È‘∆∫
‘À? ’∆ ¿∞Ȫ∑ Á∆ ¡«‹‘∆ ͤ≈‰ ’Á∂ È‘∆∫
√∆? ÓΩ‹Á
» ≈ ÁΩ «Úº⁄ Á≈ ˆ≈ÒÏ πfi≈È
ËÓ ˘ ÓÈ∞º÷ Á∆ “¡≥«ÂÓ” ͤ≈‰ Á≈
º  Ó≥ È Á≈ ‘À Õ «¬È∑ ª Á∆ ‘Ø ∫ Á¡‰‘Ø∫ÁÈ≈Ò ËÓ Á∂ «Í≥‚∂ ¿∞µÂ∂ ’ج∆
fi∆‡ ª È‘∆∫ ¡≈¬∆?
«¬È∑ª Á∆ ÓΩ Á≈ ’≈È ’∆ ‘À?
’≈ı≈È∂ «Úº⁄ ÷∂‚Á∂ Ϻ«⁄¡ª ˘ ˜«‘∆Ò∆
◊À√ ⁄Û∑∆ ‘À «‹√ È≈Ò ¿∞È∑ª Á≈ √≈‘
Ï≥Á ‘Ø «◊¡≈Õ ’≈ı≈È∂ Á∂ ‘≈Ò≈ ª
Ϻ«⁄¡ª Á∆ ¡≈ÓÁ ‹ª ¤∞‡
º ∆ È≈Ò È‘∆∫
ÏÁÒ∂Õ «¬√ Á≈ ÓÂÒÏ Âª √≈¯ ‘À «’
’≈ı≈È∂ «Úº⁄ Ó˜Á»ª Á∂ ’≥Ó Ú≈Ò∂
«¬Ò≈’∂ «Úº⁄ ‹≈‰ Ú≈Ò≈ ‘ ‹∆¡ ıÂ∂
Á∆ ‹ºÁ «Úº⁄ √∆Õ «¬‘ ◊À√ «’√∂ ˘ Ú∆
⁄Û∑ √’Á∆ √∆Õ Ó˜Á»ª ˘ «¬‘ ⁄Û∑Á∆
Ú∆ ‘ØÚ◊
∂ ∆ Í ÓΩ ÂØ∫ Í«‘Òª Á∆ ’ج∆
Ú∆ ıÏ ‘≈Á√∂ Ú‹Ø∫ Á‹ È‘∆∫ ‘∞Á
≥ ∆Õ
«¬√∂ ◊À√ Á∆ Ó≈ ’≈È Ó˜Á» «’È∑ª
Ï∆Ó≈∆¡ª Á≈ «Ù’≈ ‘Ø ¬ ∂ ‘Ø √’Á∂
√È?Ó˜Á» ª «¬È∑ª ‘≈Ò≈ «Úº⁄ «’√∂
È≈ «’√∂ Â∑ª ‹≈È Ï⁄≈ ÒÀ∫Á∂ ‘؉◊∂ Í
«¬‘ Ϻ⁄∂ «¬√∂ ‘∞È ÂØ∫ √ı‰∂ √ÈÕ«¬È∑ª
‘≈Ò≈ Á∆ ÍÛ⁄ØÒ ÂØ∫ «ÏȪ Ù≈«ÒÈ∆ ¡Â∂
◊ØÒ» Á∆¡ª ÓΩª Á∆ ÍÛ⁄ØÒ «’Ú∂∫ ‘Ø
√’Á∆ ‘À?«¬È∑ª ÓΩª «Úº⁄ ÍzÁÙ
» ‰ ÏØ‚,
«’ ¡Â∂ √È¡Â∆ Ó«‘’«Ó¡ª Á∆
Ș¡≥Á≈˜∆ ˘ ¡º÷∫Ø -ÍØ÷∂ «’Ú∂∫ ’∆Â≈
‹≈ √’Á≈ ‘À? «¬√ Ș¡≥Á≈˜∆ Á∂
√≈‘Ó‰∂ ¡≈¿∞‰ È≈Ò Ù≈«ÒÈ∆ ¡Â∂ ◊ØÒ»
Á∆¡ª ÓΩª Á≈ ı≈√≈ ÏÁÒ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
«¬‘ ÓΩª ‘≈Á√∂ ÂØ∫ ’ÂÒ ‘Ø ‹ªÁ∆¡ª
‘ÈÕ
’∆ «¬‘ ÓΩª «’√∂ πfi≈È Á∆ ’Û∆
‘È? ‹∂ ⁄⁄≈ Á≈ ÿ∂≈ ’≈ı≈È∂ Á∂ ÿ∂∂
º’ Ó«‘Á»Á ’È≈ ‘ØÚ∂ ª «¬‘ ÓΩª
‘≈Ò≈ È≈Ò ‹∞Û ’∂ πfi≈È Á∆ ’Û∆ Ú‹Ø∫
¿∞Ì ¡≈¿∞∫Á∆¡ª ‘ÈÕ ‹∂ «¬‘ ◊À√
Ù≈«ÒÈ∆ ¡Â∂ ◊ØÒ» Á∂ ’ÂÒ Á≈ ’≈È
ω √’Á∆ ‘À ª «¬‘ ¿∞Ȫ∑ Á∂ Ó≈«Í¡ª
¡Â∂ ¿∞Ȫ∑ Á∂ È≈Ò Á∂ ’≈«Ó¡ª Á∂ «√
¿∞µÂ∂ √Á≈ ÓΩ ڋØ∫ Ó≥‚≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ «‹È∑ª
È∂ «¬È∑ª ‘≈Ò≈ «Úº⁄ ’≥Ó ’È≈ ÍzÚ≈È
’∆Â≈ ‘À ¿∞Ȫ∑ Á∂ «√ ¿∞µÂ∂ Ó≥‚≈¿∞∫Á∆
ÓΩ ’≈ı≈È∂ Á∂ ÁÚ≈˜∂ ¿∞µÂ∂ Ï≥È∆∑ ‘ج∆
È‘∆∫ ‘ÀÕ «¬‘ ÓΩ ¿∞Ȫ∑ Á∆ «‘≈«¬Ù «Úº⁄
«‹¿∞∫ Á∆ «Â¿∞∫ Ó≥‚≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ
“◊∞» ’∆ È◊∆” «Úº⁄ AA Ó¬∆ B@AE
˘ ¡º· √≈Ò≈ È∆‹ ¡Â∂ Í≥‹ √≈Ò≈
¡≥’∞ ≈ Ú∂Ò∂ ¤ºÂ „«‘ ‹≈‰ ’≈È
‘∂·ª ÁºÏ∂ ◊¬∂ √ÈÕ ¿∞‘ ÁØÚ∫∂ Ì≈ Ó≈∂
◊¬∂ √È Í ¿∞Ȫ∑ Á∂ Ó≈Í∂ √Á«Ó¡ª ¡Â∂
˜÷Óª È≈Ò «‹¿∞‰ Ò¬∆ Ï⁄ ◊¬∂ √ÈÕ
¿∞Ȫ∑ Á∆ ¤ºÂ «’√∂ ¡‰«’¡≈√∂ Ó∆‘ ‹ª
̱⁄≈Ò È≈Ò È‘∆∫ „‘∆ √∆ √◊Ø∫ «¬‘ «⁄ª
ÂØ∫ ÷√Â≈ ‘≈Ò «Úº⁄ √∆Õ ¡«‹‘∆ ¤ºÂ
Á∂ «◊ ‹≈‰ È≈Ò ‘Ø √’‰ Ú≈Ò∂
È∞’√≈È Á≈ ¡≥Á≈˜≈ Ò◊≈¿∞‰ Ò¬∆
Â≈≈-«Ú«◊¡≈È∆ ‘؉ Á∆ ÒØÛ È‘∆∫Õ ‹∂
’ج∆ «¬√ ‘≈Ò≈ «Úº⁄ Í«Ú≈ √Ó∂Â
«‘≥Á≈ ‘À ª ¿∞Ȫ∑ Á∆¡ª Ó‹Ï»∆¡ª ˘
√Ófi‰ Ò¬∆ Ú∆ Â≈≈-«Ú«◊¡≈È∆ ‘؉
Á∆ ÒØÛ È‘∆∫Õ ‹∂ «’√∂ √º«Ì¡’ √Ó≈‹
«Úº⁄ «’√∂ Ù«‘∆ ˘ ¡«‹‘∂ ‘≈Ò≈ «Úº⁄∫Ø
Ï≈‘ ’º„‰ Á≈ ¿∞Í≈Ò≈ È‘∆∫ ‘∞Á
≥ ≈ ª
«È˜≈Ó Á≈ ¡≈ÁÓ-ıØ ı≈√≈ √Ófi‰
Ò¬∆ «’‘Û≈ Â≈≈-«Ú«◊¡≈È ÍÛ∑‰ Á∆
ÒØÛ ‘À? ÁØÚª Ó≈Ó«Ò¡ª «Úº⁄ Ó≈Í∂ Ï⁄
◊¬∂ ‘ÈÕ ’∆ «¬‘ √π¡≈Ò ‹≈«¬˜ ωÁ≈
‘À «’ ’∆ «˜≥Á◊∆ Á∆ ˜Ò≈Ò Á≈ ¡≈Á∆
ω ◊¬∂ ‹∆¡ Ï⁄ ◊¬∂ ‘È? ¿∞Ó Á∂
«‘√≈Ï È≈Ò “ÓΩ ˘ fi’≈È∆” Á∂‰ Á≈
‘∞È «√º÷ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ‹∆¡ Ï⁄ ◊¬∂ ‘ÈÕ
‹∂ «‹¿∞∫Á∂ «‘‰ Ò¬∆ «√¯“ÓΩ ˘
fi’≈È∆” Á∂‰ Á≈ ‘∞È Á’≈ ‘À ª
ÓÈ∞÷
º Á∆ ͤ≈‰ Á∂ Ï≈’∆ º «’ºÊ∂ ‘È?
’≈˘È, ËÓ, √Ó≈«‹’ È∂Ó, ÓÈ∞º÷∆
’Áª-’∆Óª ¡Â∂ «√˪’ √∂˪ Á≈
“ÓΩ Á∆ fi’≈È∆” Á∂‰ Á∂ ‘∞È √‘≈∂ «‹¿∞∫
‘∂ ÒØ’ª È≈Ò ’∆ «ÙÂ≈ ‘À?
¡≥«ÓzÂ√ «Úº⁄ ‘∆ «¬º’ Ó˜Á»,
≈Ó «√≥ ÿ ˘ Òß ÿ ∂ ¡’± Ï  «Úº ⁄
’≈ı≈È≈ Ó≈Ò’ª È∂ ’∞‡
º -’∞‡
º ’∂ ’ÂÒ
’ «ÁºÂ≈ √∆Õ ¿∞√ ’ÂÒ Á≈ Ú∆‚∆˙
Ô»-«‡¿±Ï ¿∞µÂ∂ ¡≈¿∞‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬‘
ıÏ ’∞fi «ÁȪ «Úº⁄ ‘∆ Ò≈ÍÂ≈ ‘Ø ◊¬∆
√∆Õ «’√∂ ͺÂ’≈ ˘ ÓπÒ˜Óª Á∆ ‘؉∆
‹ª ’≈˘È∆ ’≈Ú≈¬∆ Á∆ ıÏ ¡«‘Ó
È‘∆∫ Òº◊∆Õ Ó’Â±Ò Á∆ ͤ≈‰ ÍÚ≈√∆
«Ï‘≈∆ Ó˜Á» º’ Ó«‘Á»Á ‘Ø ’∂ «‘
◊¬∆Õ ≈Ó «√≥ÿ Á∆ ͤ≈‰ Á∂ Ï≈’∆ ºÂ
¿∞√ Á∂ ’ÂÒÈ≈Ò Ï∂Ó≈¡È≈ «’Ú∂∫ ‘Ø ◊¬∂?
≈Ó «√≥ÿ ˘ ⁄Ø∆ Á∂ «¬Ò˜≈Ó «Úº⁄ ’ÂÒ
’È Ú≈«Ò¡ª «ıÒ≈¯ Íπ « Ò√ ‹ª
¡Á≈Ò È∂ ’≈Ú≈¬∆ «’¿∞∫ È‘∆∫ ’∆Â∆?
¡≈ı Íπ«Ò√ ¡Â∂ ¡Á≈Ò Á∂ ’≥Ó «Úº⁄
ÁıÒ¡≥ Á ≈˜∆ ’È Ú≈Ò∂ ’≈˘È Á∂
◊∞È≈‘ˆ≈ ‘ÈÕ ’∆ «Ï‘≈ ÂØ∫ ¡≈«¬¡≈
ˆ∆Ï ÍÚ≈√∆ Ó˜Á» Ù«‘∆ Ú‹Ø∫ ’ج∆
πÂÏ≈ È‘∆∫ º÷Á≈?
¡≥«ÓzÂ√ «Úº⁄ È∆‹, ¡≥’∞ , ≈Ó
«√≥ÿ, Ù≈«ÒÈ∆ ¡Â∂ ◊ØÒ» Á∂ ’ÂÒ «’√∂
«√¡≈√∆ «Ë Ò¬∆ ÓπÁ
º ≈ È‘∆∫ ω∂Õ «¬‘
«È˜≈Ó Á∆ È≈’≈ÓÔ≈Ï∆ Ú‹Ø ∫ «’√∂
«√¡≈√∆ «Ë Á≈ ÓπÁ
º ≈ È‘∆∫ ωÁ∂ ‹≈ÍÁ∂Õ
Ò∂÷’ª Á∆ ÂÈ’∆Á ÂØ∫ Í∂Ù≈È ‘Ø ’∂
¡Á≈ÒÂ∆ ’≈Ú≈¬∆ ’È Ú≈Ò∆¡ª
¡Á≈Òª ÂØ∫ «¬‘ ’ÂÒ È˜¡≥Á≈˜
«’Ú∂∫ ‘Ø ◊¬∂ ‘È? ’∆ √Ó»‘ √’≈∆
(Ï≈’∆ √¯≈ BI ”Â∂)