Transcript Meer informatie - De zorg ontzorgd met ICT

TOOLKIT eHealth in uw gemeente
‘eHealth geeft kwetsbare bewoners weer eigenwaarde’
Versie 1.7 | januari 2016
Dik Hermans, bestuurder VitaValley
Welkom!
Wij waarderen uw interesse in het onderwerp eHealth en hopen dat de toolkit eHealth in uw behoefte
aan informatie over dit onderwerp voorziet. Wij wensen u veel leesplezier en hopen dat deze toolkit u
inspireert tot het aan de slag gaan met eHealth in uw gemeente!
Wat biedt deze toolkit u?
Deze toolkit biedt u handvatten om het gebruik van eHealth in uw gemeente te stimuleren. Algemene
informatie, praktische tips en links in de tekst die verwijzen naar verdere informatie, helpen u om uw
beeld te vormen en ideeën op te doen.
De toolkit is continu in beweging en zal door ons aangepast worden zodra nieuwe ontwikkelingen
en/of inzichten daarom vragen. Ook u kunt helpen deze toolkit nog beter en completer te maken.
Bent u op de hoogte van een nieuwe, werkende eHealth toepassing waarvan u vindt dat meer
inwoners er gebruik van zouden moeten maken? Of heeft u een andere vraag of een opmerking over
deze toolkit? Laat het ons weten, wij nemen dan meteen contact met u op.
Waarom een toolkit?
Uw gemeente draagt sinds de decentralisaties een eigen verantwoordelijkheid op het gebied van
zorg en ondersteuning van uw inwoners. Ehealth kan een bijdrage leveren aan de zelfredzaamheid
van deze inwoners. Onderzoek wijst echter uit dat gemeenten nog onvoldoende handvatten hebben
om eHealth effectief in te zetten als stimulans voor zelfredzaamheid. De toolkit wil daar verandering
in brengen. Door best practices en praktische tips helpen wij u op weg om binnen uw gemeente te
doen wat nodig is om inwoners optimaal gebruik te laten maken van eHealth.
Voor wie?
De toolkit is bedoeld voor wethouders en gemeenteambtenaren die werkzaam zijn in het sociale
domein, zorg en welzijn en WMO. Daarnaast nodigen wij zorg- en welzijnsprofessionals,
maatschappelijk werkers, jeugdwerkers en wijkteams uit kennis te nemen van deze toolkit.
Door wie?
De toolkit is een initiatief van het ICT doorbraakproject ‘De zorg ontzorgd met ICT’ (samenwerking
tussen ministerie van VWS, ministerie EZ, ECP en ZonMw) en de Digitale Steden Agenda. Een deel
van de kennis die in deze toolkit aangeboden wordt, is afkomstig van de eHealth Steden Estafette,
die in juni 2015 in Alkmaar is gestart en vervolgens via Woerden, Enschede en Rotterdam in 2016
nog een aantal steden zal aandoen. Direct contact? Mail of bel ons op 06-52892504.
ACHTERGROND
Wat is eHealth?
Over het algemeen wordt eHealth gedefinieerd als ‘het gebruik van nieuwe informatie- en
communicatietechnologieën, en met name Internet-technologie, om gezondheid en
gezondheidszorg te ondersteunen of te verbeteren’ (Krijgsman & Klein Wolterink, 2012; RVZ,
2002).
Maar valt iets als eHealth dan wel onder verantwoordelijkheid van gemeenten? Ja, want eHealth
gaat niet alleen over cure, maar ook in grote mate over care: het sociaal domein en eHealth zijn
onlosmakelijk met elkaar verbonden. Joost Hermanns, oprichter van ‘’Mijn Compaan’ omschrijft
eHealth als volgt: ‘E-health is inzetbaar, daar waar het voorziet in behoeftes, vitaliteit en
zelfstandigheid van de bewoner. E-health dient als smeerolie om de band tussen professionals,
mantelzorger, het sociale netwerk én de bewoner te vereenvoudigen’.
Afbakening
In deze toolkit wordt eHealth niet gezien als de inzet van ICT voor financiën of administratie ten
behoeve van vergoedingen, kwaliteit of verantwoording. Gegevensuitwisseling tussen instellingen
over bewoners (bijvoorbeeld informatie delen tussen huisarts en ziekenhuis) is voor dit traject ‘out
of scope’ maar wordt in veel gevallen wel genoemd onder de bredere definitie van eHealth.
Soorten
Er zijn vele verschillende soorten eHealth toepassingen (Zorgende Stad: DSA, 2015), zoals:
!
!
!
!
!
!
!
digitale informatie over zorg en ondersteuning (sociale kaart, online vraaggeleiding);
informele zorg en samenredzaamheid (online marktplaats, agenda, logboek);
langer en veilig thuis wonen (domotica toepassingen);
toegang tot persoonlijke gegevens (persoonlijk online leef/gezondheidsdossier);
preventie (life style gadgets, gezondheidsplatforms);
zelfredzaamheid en eigen regie (eHealth diensten);
zorg op afstand (beeldbellen, medische apps).
Op zorgendestad.tumblr.com vindt u nog meer specifieke voorbeelden van eHealth
toepassingen. Binnen deze toolkit gaat het om eHealth toepassingen die gebruikt worden in
processen waar gemeenten bij betrokken zijn, en waar het succes van deze toepassingen mede
wordt bepaald door een actieve rol van bewoners.
Enquête
De Zorgende Stad (onderdeel van de Digitale Steden Agenda) heeft eind 2014 samen met de
Raad voor de Volksgezondheid en Zorg een enquête onder gemeenten verspreid over eHealth bij
gemeenten (Zorgende Stad: DSA, 2015). Uit dit onderzoek blijkt dat alle gemeenten die
deelnamen aan de enquête bezig zijn met digitale informatie over zorg en welzijn (sociale kaart
en online vraaggeleiding), maar dat andere toepassingen minder in beeld zijn.
eHEALTH IN UW GEMEENTE
Waarom is eHealth belangrijk voor uw gemeente?
Op 1 januari 2015 hebben gemeenten nieuwe taken op het
terrein van ondersteuning van en zorg aan bewoners
overgedragen gekregen. Uw gemeente is volop bezig met
deze transities. EHealth kan voor uw gemeente een middel
zijn om deze nieuwe taken succesvol uit te voeren.
Belangrijke ingrediënten zoals techniek en de motivatie van
groepen bewoners om ervan gebruik te maken, zijn al
aanwezig.
Aan u als gemeente de taak om de juiste keuze voor (een) eHealth toepassing(en) te maken en
op de juiste manier voor implementatie te zorgen. Aanjagen van passende en werkende eHealth
toepassingen door uw gemeente zorgt immers voor bekrachtiging van (kwetsbare) bewoners.
Hoe dan? Een geslaagde implementatie van eHealth in
‘Hij is helemaal happy. De
uw gemeente zorgt voor:
kerkdienst uit z’n eigen dorp! Hij
! bevordering van welzijn van kwetsbare
zegt net zelf: ‘He, bij die dienst was
(oudere) bewoners door digitale sociale contacten
ik niet’. Hij zit nu te kijken en zelfs
makkelijker te maken;
mee te zingen. En dat voor een 93! ontlasten van mantelzorgers door hen beter te
jarige’ Inwoonster Diemen over haar vader
faciliteren en de zorg te verdelen over meerdere
die gebruik maakt van ‘’de Compaan’’, een
personen;
tablet voor ouderen zonder digitale kennis
! meer efficiënte en goedkopere zorg aan
bewoners door inzet van eHealth in het primaire zorgproces en een groter aandeel van
informele zorg in het totale zorgproces.
Geslaagde eHealth implementaties bij gemeenten
Dat bovenstaande al daadwerkelijk op diverse plekken in het land plaatsvindt, heeft de ‘eHealth
steden estafette’ die in juni 2015 van start is gegaan, duidelijk aangetoond. In deze estafette laten
gemeenten zien hoe ze succesvol geïnnoveerd hebben met uiteenlopende eHealth
toepassingen, vaak in samenwerking met andere gemeenten. Hieronder tonen wij u een aantal
recente gemeentelijke praktijkvoorbeelden die hun bestaansrecht inmiddels bewezen hebben.
Wilt u meer weten over wat deze innovaties voor uw gemeente kunnen betekenen, neemt u dan
contact op met Lidy Steenwinkel op 06 - 52892504.
! Alkmaar heeft het Slimste Huis en de SlimoTheek ontwikkeld. EHealth toepassingen
(domotica) die langer zelfstandig thuis wonen voor ouderen en chronisch zieken mogelijk
maken, kunnen in dit huis uitgeprobeerd worden. Daarnaast is Alkmaar het project ‘’Voor
mekaar’’ gestart, waarbij 140 ouderen met gebruikmaking van de Compaan zowel met
elkaar als met mantelzorgers en zorgprofessionals kunnen communiceren.
! In Woerden is samen met Eindhoven en Boxtel de inwonercloud gelanceerd, waarmee
bewoners regie krijgen over hun eigen digitale omgeving voor informatie, organisatie en
ondersteuning bij de dienstverlening in het sociaal domein.
! Raalte is –net als 14 andere gemeenten in de regio- succesvol met OZO Verbindzorg
dat in 2014 de KNMP Zorginnovatieprijs won. Samen met vrijwel alle inwonende
mantelzorgers werken de gemeenten hier zeer succesvol samen met thuiszorg,
huisartsen en specialisten rondom kwetsbare ouderen. Via OZO Verbindzorg heeft de
bewoner een eigen pagina op een website waarop zijn zorgplan door alle betrokkenen
integraal wordt weergegeven en bijgehouden. Eind 2015 deden 820 bewoners, 562
mantelzorgers en 1523 professionals actief mee aan OZO verbindzorg.
! In Enschede bestaat het programma LangGezond. Ruim 9000 ouderen vanaf 65 jaar uit
Enschede, Hengelo, Tubbergen en Twenterland vulden een gezondheidsmonitor in,
waardoor in kaart gebracht wordt hoe gezond zij zijn en hoe ze zich voelen. Op basis van
de uitslag worden zij indien nodig, op maat doorverwezen naar een eHealth
preventiemodule ter bevordering hun fysieke en mentale gezondheid.
Daarnaast zijn in Enschede de deuren van het ‘Living Lab’ van de Twentse Zorg
Academie geopend. Dankzij een goede samenwerking tussen kennis- en zorginstellingen,
bedrijven en partijen waaronder de gemeente Enschede, kunnen studenten, professionals
en belangstellenden leren omgaan met eHealth technologie die gericht is op
zelfredzaamheid in de thuissituatie. Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met
Hans Haveman van de gemeente Enschede: 06-10051420.
Uitreiking ‘’Best Gejat Prijs’’door Tof Thissen aan
‘’BUUV’’ gemeenten Haarlem en Zaanstad. KING
congres 2014
! In Haarlem bestaat sinds 2010 de
digitale buurtmarktplaats ‘BUUV’, die zij in
eigen beheer heeft laten ontwikkelen. Via
BUUV vindt een goed doordachte
combinatie van online en offline
communicatie en matching tussen
bewoners plaats. Vraag en aanbod van
diensten –waaronder sociaal contactkomen bij elkaar, waarmee de sociale cohesie bevorderd, en daarmee eenzaamheid
bestreden wordt. BUUV is er zowel voor bewoners met als zonder digitale vaardigheden.
Dat BUUV niet onopgemerkt is gebleven blijkt wel uit
‘Met mijn nieuw BUUV
het feit dat inmiddels zeven andere gemeenten het
vriendinnen koken en eten we
concept hebben overgenomen en binnenkort nog meer
elke week en lachen we heel wat
gemeenten van start gaan. Meer weten? Mail met
af. Ik ben nu veel minder met
Kirsten van Wieringen van de gemeente Haarlem of bel
mijn spierziekte bezig. Heerlijk’.
haar op 06 – 20850748.
Inwoonster Zaanstad
! Maarssenbroek werkt –net als andere gemeenten in de regio Utrecht- succesvol
samen met Pazio. Via Pazio is het mogelijk om een platform op wijkniveau te maken,
waarmee zorg en welzijn dichtbij de bewoner georganiseerd wordt en de gemeente kan
differentiëren op wijkniveau. Bewoners en gezinnen kunnen binnen één omgeving contact
hebben met thuis- en jeugdzorg, een afspraak inplannen met hun huisarts en hun
medisch dossier inzien. In een presentatie in Woerden tijdens de eHealth Steden
Estafette wordt nadere uitleg gegeven over de mogelijkheden van Pazio voor gemeenten.
AAN DE SLAG! 12 TIPS VOOR SUCCESVOLLE IMPLEMENTATIE
Geïnspireerd geraakt door bovenstaande voorbeelden? Nu u weet wat in andere
gemeenten al gedaan wordt, volgen hieronder een aantal praktische tips die u in staat
stellen om daadwerkelijk met eHealth in uw gemeente van start te gaan.
1 Stel de inwoner centraal
Organiseer een actieve vertegenwoordiging van de doelgroep en laat hen prioriteiten
formuleren. Kom daarmee te weten wat inwoners van uw gemeente willen. Wie zijn ze en
wat zijn hun behoeften? Probeer hierbij niet vanuit bestaande systemen te denken maar
vanuit de vragen: wat heeft de inwoner nodig om zelfredzaam te zijn? Hoe wordt de
sociale cohesie in onze wijken optimaal bevorderd?
Activiteiten waaraan u kunt denken zijn:
! organiseren van een gebruikersraad die meedenkt over het proces om theorie en
praktijk zo goed mogelijk op elkaar aan te laten sluiten;
! enquêtes houden onder bewoners om achter hun behoeftes te komen. Ga hierna
ook het gesprek met ze aan. Zo betrekt de gemeente Woerden haar inwoners
nauw bij de ontwikkeling van de inwonercloud. Laat inwoners bij het werken met
ICT toepassingen een user story schrijven en gebruik dat voor het verbeteren van
specifieke toepassingen;
! crowdfunding opzetten om te bepalen waar de echte behoeften liggen en waar
men ook zelf aan wil bijdragen. De gemeente Alkmaar maakt hiervoor gebruik van
het crowdfunding platform Slimmer Samen.
2 Ga in gesprek over privacy
Laat ontwikkeling van toepassingen niet te snel stuk lopen op angst voor privacy maar ga
het gesprek hierover aan. Privacy is een belangrijk onderwerp waarin iedereen zijn of haar
eigen voorkeur heeft. Welke informatie wil ik wel of niet delen en met wie? Laat inwoners
zelf kiezen hoeveel informatie zij willen delen en ga daarbij het gesprek aan of dit wel
verstandig is voor bepaalde doelgroepen zoals psychiatrische patiënten. Ga het gesprek
aan wat privacy betekent aan de hand van concrete voorbeelden en organiseer het er
vervolgens naar. Welke gevolgen heeft de ene vorm van delen van informatie ten opzichte
van de andere vorm voor inwoners? Laat inwoners deze opties zien en vraag in hoeverre
zij deze gevolgen acceptabel vinden.
3 Formuleer een visie
EHealth is een middel en geen doel. Wat is het doel van uw gemeente? Hoe wilt dat het
mentale en fysieke welzijn van ouderen, zieken en kwetsbaren in uw gemeente zoveel
mogelijk bevorderd wordt? En hoe gaat u dat zo kosten efficiënt mogelijk doen? Hoe kan
eHealth als middel vervolgens helpen een antwoord op die vragen te geven? En welke
eHealth toepassingen komen dan in aanmerking? Het formuleren van een visie waarin u
de specifieke rol van eHealth hierin verwoordt, helpt u in uw keuzeproces.
4 Leer van andere gemeenten
Heeft u uw visie en de rol van eHealth daarin helder, vind niet zelf het wiel uit maar leg uw
oor te luister bij andere gemeenten. Sluit u aan bij netwerken die zich met dit onderwerp
bezighouden zoals de Digitale Steden Agenda- Zorgende stad of neem meteen contact op
met Lidy Steenwinkel, 06-52892504. Ook de ontwikkeling van nieuwe toepassingen kunt
u als gemeente gezamenlijk met andere gemeenten oppakken.
Zoals het voorbeeld van de gemeente Woerden met haar
inwonercloud goed laat zien: Woerden onderzoekt binnen deze
cloud enkele functionaliteiten en nodigt andere gemeenten uit weer
andere functionaliteiten uit te proberen. Daarmee worden de
krachten gebundeld worden waardoor de cloud sneller van de grond
kan komen. Op de VNG pilotstarter kunt u dit project nader bekijken.
Maak deze voorbeelden onderdeel van het keukentafelgesprek.
5 Ga niet zelf ontwikkelen
Zelf een systeem of infrastructuur bouwen is weggegooid geld. Maak gebruik van alles wat
er op het gebied van eHealth al ontwikkeld is. Een mooi voorbeeld is het al eerder
genoemde Pazio, waarmee een platform op wijkniveau gemaakt kan worden. Maar ook
OZOverbindzorg heeft al een goed door ontwikkelde web applicatie die effectieve en
efficiënt eerstelijnszorg mogelijk maakt en langer thuis wonen stimuleert.
6 Ga het gewoon doen
Zijn de behoeftes van bewoners en ervaringen van andere gemeenten eenmaal
geïnventariseerd, ga dan aan de slag. Kies voor kleine projecten die te overzien zijn.
Begin met een goed experiment en ga dat verder uitbreiden. Kies voor toepassingen die
laagdrempelig en simpel zijn. Laat hierbij de geboekte successen zien, hoe klein ze ook
zijn. Door ook kleine successen te delen vergroot je massa.
7 Wees ambassadeur
Laat de wethouder de visie rondom eHealth uitdragen en zorg ook verder voor publiciteit,
van welke aard ook. Dit werkt zowel in het voordeel van uw, als andere gemeenten.
Tijdens de aftrap van de eHealth Steden Estafette deelden wethouder Anjo van de Ven
(Alkmaar) en wethouder Martin Schreurs (Woerden) hun visie rondom het gebruik van
ICT. In een filmpje ziet u welke
tips ze elkaar hierbij gaven. In
Woerden lichtte wethouder Yolan
Koster (Woerden) de visie met
betrekking tot de inwonercloud
verder toe.
Wethouder Yolan Koster van de gemeente
Woerden overhandigt de eHealth
estafettebeker aan Kees Donker van OIZ
8 Formuleer eHealth als inkoopvoorwaarde naar aanbieders van zorg en
ondersteuning
Neem het gebruik van eHealth op in de inkoopvoorwaarden richting aanbieders van zorg
en ondersteuning. U kunt dit bijvoorbeeld doen door:
! een percentage van het beschikbare budget vrij te maken voor inkoop van innovatie.
De gemeente Hoorn heeft dit gedaan en aan dit bedrag een subsidietender
gekoppeld. Op basis van de punten die in de innovatie-agenda sociaal domein van de
gemeente Hoorn benoemd zijn, kunnen organisaties subsidieaanvragen indienen.
Hierbij stelt de gemeente specifieke eisen aan o.a. samenwerking, borging, cofinanciering en substitutie;
! te zorgen dat eHealth innovaties een eis of minimaal een plus zijn bij de eisen en
beoordeling van de WMO aanbesteding;
! eisen te stellen/sturen op:
• innoveren binnen een bepaalde periode (bijvoorbeeld 5 jaar);
• het geld niet sec aan middelen/diensten maar eerst aan het proces
(om op te schalen etc) te besteden;
• eenvoud voor de bewoner;
• standaardisatie en interoperabiliteit van de toepassing;
• uitgangspunten techniek ten aanzien van concrete toepasbaarheid:
betaalbaarheid (kosten-effectiviteit), effect/ kwaliteit, schaalbaar en
koppelbaarheid;
• de aanwezigheid van een sluitende businesscase.
! aan leveranciers als randvoorwaarde zichtbaar te maken in welke behoefte van de
cliënt deze voorziet (wat voor dienst) en voor wie (welke doelgroep). Wanneer een
leverancier binnen de gestelde kaders goed scoort neemt de gemeente de partij en
de dienst op in een zogenaamde ‘tool’.
De gemeente maakt aan de hand van deze tool voor cliënten de mogelijke eHealth en
ICT toepassingen inzichtelijk. In eenvoudig taal staat beschreven welk product voor
welke dienst en voor welke doelgroep geschikt kan worden ingezet. Zo kan de cliënt
(of mantelzorger/betrokkene) uit een overzichtelijk aanbod zelf een keuze maken voor
een product.
9 Maak afspraken en wissel ervaringen uit
Het is belangrijk om met betrekking tot inzet van eHealth afspraken te maken en
ervaringen uit te wisselen met:
! de dominante zorgverzekeraar.
In het boekje “Opzetten succesvolle samenwerking tussen gemeente en
zorgverzekeraar” staan 10 adviezen beschreven voor het opzetten van een
succesvolle samenwerking. De tips die hierin gegeven worden, gaan niet specifiek
over de inzet van innovaties. Om echter te voorkomen dat leveranciers van
eHealth toepassingen of zorgorganisaties bij zowel de gemeente als de
zorgverzekeraar eenzelfde vraag neerlegt, is het goed dat hier van tevoren
afspraken over gemaakt worden. Aangezien diensten die ingekocht worden
integraal gebruikt worden door burgers, moeten ze op elkaar aansluiten. Ook hier
moeten gemeenten en zorgverzekeraars samen afspraken over maken.
! omliggende gemeenten;
! woningcorporaties;
! ziekenhuizen;
! ICT leveranciers in je regio.
10 Organiseer verbindingsbijeenkomsten
Uw gemeente kan een rol als verbinder op zich nemen door verschillende partijen zoals de
zorg, ICT, woningbouw en bewoners met elkaar via bijeenkomsten in contact te brengen.
Daarmee wordt kennis en kunde vanuit verschillende invalshoeken bij elkaar gebracht.
Door co-creatie sessies te organiseren kan uw gemeente vraag en behoefte verbinden
aan aanbod. Zo wordt er bovendien samen aan oplossingen gewerkt en ontstaat eerder
draagvlak voor de uiteindelijke oplossing. De gemeente Alkmaar heeft door het Slimste
Huis op te richten een plek gecreëerd waar verschillende partijen zoals zorgpartijen en
bewoners samen kunnen komen.
11 Introduceer eHealth bij
bewoners
Het is uiteindelijk de bewoner die ook
daadwerkelijk gebruik gaat maken van
eHealth. Daarom is het voor u als
gemeente essentieel om bewoners zowel
te attenderen op de eHealth toepassing
als het trainen in het gebruik ervan.
Ontwikkel een voorlichtingscampagne en
PR materiaal richting bewoners. Laat loketmedewerkers bewoners
attenderen/doorverwijzen naar deze mogelijkheden.
Denk hierbij zowel aan eHealth mogelijkheden maar ook aan kennis over de invoering en
gebruik hiervan. U kunt bewoners ook trainen in digitale vaardigheden, het gebruik van
apps en het geven van reviews over het gebruik.
De SlimoTheek is een mooi voorbeeld van hoe je bewoners ook echt in aanraking kunt
laten komen met eHealth innovaties.
12 Gun het project tijd
Implementatie van eHealth is veel meer dan een technisch project. Een goede
implementatie vraagt om een cultuuromslag en gedragsverandering van iedereen die
ermee werkt: professionals in zorg en welzijn, bewoners, vrijwilligers en
gemeentemedewerkers. Houd hier met de financiering rekening mee.
BRONNEN
-­‐
-­‐
-­‐
-­‐
-­‐
-­‐
Gemeente Hoorn (2015), Subsidietender Innovaties sociaal domein.
Gemeente Hoorn (2015), Innovatie-agenda Sociaal domein gemeente Hoorn 2015-2018.
Krijgsman en Klein Wolterink (2012), Whitepaper: Ordening in de wereld van eHealth.
Nictiz: Den Haag.
Raad voor de Volksgezondheid & Zorg (2002), EHealth in zicht. Zoetermeer: RVZ.
Raad voor de Volksgezondheid & Zorg (2015), eHealth in het gemeentelijk domein. Den
Haag: RVZ.
Zorgende Stad, Digitale Steden Agenda (2015), Rapport eHealth en gemeenten.