Transcript 3 januari 2016: in moeilijkheden goede raad geven

3 januari 2016: in moeilijkheden goede raad geven
De lezingen zijn uit Jesaja 60, 1-6 en Matteüs 2,1-12. In de eerste lezing wil de profeet het
volk moed inspreken. De ballingschap is voorbij, en Israël is weer een van de vele kleine en
kwetsbare volkeren. Maar het heeft een sterk zelfbewustzijn door zijn relatie met God en als
zodanig heeft het een boodschap voor alle volkeren. Jesaja stelt het zo voor dat alle volkeren
eens eer zullen gaan betonen aan de God van Israël. Het evangelie laat zien hoe dat in Jezus
realiteit wordt: vooraanstaande magiërs, astrologen, komen naar Jeruzalem omdat zij in de
sterren hebben gelezen dat er in Israël iets bijzonders gaat gebeuren. Koning Herodus geeft
hen goede raad, maar in een droom worden zij gewaarschuwd niet naar hem terug te gaan.
Jesaja 60,1-6
Sta op en schitter, want uw licht is gekomen, de glorie van de HEER komt over u. En zie, de duisternis
bedekt de aarde, en donkerte de volken, maar over u gaat de HEER lichtend op, zijn heerlijkheid verschijnt over u. En volken komen naar uw licht, koningen naar de glans van uw dageraad. Sla uw ogen op en kijk om u heen, allen verzamelen
zich en komen naar u toe: uw zonen komen uit de verte, uw dochters worden op de heup gedragen. U zult het zien en stralen van vreugde, uw hart zal trillen en zwellen: de schatten van de zee worden naar u toe gebracht, de rijkdom van de volken komt naar u toe. Een vloed van kamelen zal u bedekken, dromedarissen van Midjan en Efa; alle bewoners komen uit
Seba, met goud en wierook beladen; zij verkondigen de lof van de HEER.
Matteüs 2,1-12 Toen Jezus geboren was in Betlehem in Judea, ten tijde van koning Herodes, kwamen er uit het Oosten
magiërs in Jeruzalem aan. Ze vroegen: ‘Waar is de pasgeboren koning van de Joden? Want wij hebben zijn ster zien opkomen en wij zijn gekomen om Hem te huldigen.’ Toen koning Herodes hiervan hoorde, schrok hij, en heel Jeruzalem met
hem. Hij riep alle hogepriesters en schriftgeleerden van het volk samen en wilde van hen weten waar de Messias geboren
zou worden. Ze zeiden hem: ‘In Betlehem in Judea. Want zo staat het geschreven bij de profeet: Betlehem, land van Juda, u
bent zeker niet de minste onder de leiders van Juda, want uit u zal een leider voortkomen, die herder zal zijn van mijn volk
Israël.’ Toen riep Herodes de magiërs in stilte bij zich en vroeg nauwkeurig naar de tijd waarop de ster verschenen was. Hij
stuurde hen naar Betlehem met de woorden: ‘Ga een nauwkeurig onderzoek instellen naar het kind. Wanneer u het gevonden hebt, laat het mij dan weten; dan kan ook ik het gaan huldigen.’ Toen ze de koning aanhoord hadden, gingen ze weg.
Opeens ging de ster die ze hadden zien opkomen voor hen uit, tot ze bleef staan boven de plaats waar het kind was. Toen ze
de ster zagen, werden ze met buitengewoon grote vreugde vervuld. Ze gingen het huis binnen en zagen het kind met zijn
moeder Maria. Ze vielen op hun knieën en huldigden het. Ze haalden hun schatten tevoorschijn en gaven Hem goud, wierook en mirre als geschenk. En omdat ze in een droom gewaarschuwd waren om niet naar Herodes terug te keren, namen ze
de wijk en gingen ze langs een andere weg naar hun land terug.
In deze handreiking gaan we op zoek naar wat onze katholieke traditie te bieden heeft als het
gaat om goede raad oftewel moreel houvast in het klein en in het groot. Je hoort wel eens zeggen: “Als alle mensen nu maar eens de Tien Geboden zouden naleven, wat zou de wereld er
dan anders uitzien”. Als je dat verzucht sta je niet zo ver af van Jesaja. De Tien Geboden,
door God aan Israël gegeven, zie je dan, terecht, als leefregels, morele uitgangspunten, die het
leven tussen individuen, groepen en volkeren mogelijk maken en kwaliteit geven. Neem alleen al het “Gij zult niet doden”. In 1945 riepen velen: “Nooit meer oorlog”. Toch zijn we
weer bij tal van nieuwe oorlogen betrokken geraakt. Er wordt wel gedacht dat godsdiensten
een bron van conflicten zijn. Maar in de praktijk blijkt dat godsdienstige groepen mensen, ook
christenen, zich voor het karretje kunnen laten spannen van politieke en economische belangen. Onze kerk heeft wat dat betreft veel geleerd. Bij onze katholieke traditie hoort dat we
veel vertrouwen hebben in het menselijk verstand, maar dat we waarschuwen voor blauwdrukken van hoe de maatschappij zou moeten zijn. Want in naam van mooi klinkende idealen
werd en wordt veel kwaad aangericht. Het spreekwoord zegt niet voor niets: “De weg naar de
hel is geplaveid met goede bedoelingen”. Geen blauwdrukken dus; iedere situatie is weer anders. En mensen kunnen veel, maar zijn ook beperkt, maken fouten, houden zichzelf en anderen soms voor de gek. Gezond verstand dus, met een warm hart. Vanuit het katholiek sociaal
denken is er het nodige te zeggen over hoe je goede raad kunt geven. Een beknopte poging.
Zien-oordelen-handelen. Probeer altijd de concrete situatie goed in kaart te brengen, voordat
je een oordeel velt of wat of wie goed of fout is. Welke belangen zijn er in het spel? Hoe liggen de onderlinge verhoudingen? Waar liggen kansen? Wat zijn de reële mogelijkheden van
de betrokken mensen om aan verandering te werken? Blijf dus dicht bij de realiteit en laat je
niet verlammen door de beperkingen die er zijn. Sta open voor inspiratie.
Blijf het geheel zien. Onze maatschappij is sterk in opsplitsen, in hokjesdenken. Wat vanuit
één perspectief (bijv. economisch) heel verantwoord lijkt te zijn kan door de mand vallen als
je holistisch denkt. Houd het algemeen welzijn in het oog. De paus raadt in zijn encycliek
Laudato Si bijvoorbeeld aan om bij beslissingen altijd te kijken naar de gevolgen voor de armen en voor het leefmilieu.
De kracht van solidariteit. Onze kerk benadrukt dat de mensengemeenschap een familie is.
Niemand kan dus zeggen dat hij of zij vooral voor zichzelf leeft (individualisme). Je leven
krijgt zin als je ontdekt wat jouw bijdrage kan zijn aan het grote geheel. We zijn van elkaar
afhankelijk; we zijn op elkaar aangewezen en we zijn met elkaar verbonden; dat is iets goeds.
En als je kwetsbaar bent of als je basisrechten als mens worden geschonden, dan kun je een
beroep doen op anderen. Jezelf organiseren, krachten bundelen, druk uitoefenen is een mensenrecht. Bij onrecht en conflicten kan er altijd gewerkt worden aan herstel van de balans:
herverdeling van de aardse goederen, bemiddeling en verzoening, of het mee uithouden van
lijden.
De menselijke waardigheid. Je telt niet pas mee als je gezond bent, geld hebt en werkt. Iedereen hoort erbij. Alle mensen zijn kinderen van God, door Hem gewild en bemind zoals ze
zijn. Iedereen kan een unieke bijdrage leveren aan het geheel. Uitsluiting is daarom taboe.
Subsidiariteit. Probeer problemen zo dicht mogelijk bij de bron aan te pakken. Iedereen heeft
een eigen verantwoordelijkheid en eigen mogelijkheden. Kijk altijd wat mensen zelf kunnen
doen en haal er pas autoriteiten en instanties bij als het niet lukt er zelf uit te komen. Gezagdragers (van ouders tot directies en regeringen) moeten dus ook ruimte geven aan ondergeschikten om hun eigen verantwoordelijkheid te dragen. Maar ze moeten ook niet weglopen
voor vraagstukken die zo groot zijn dat ze alleen aangepakt kunnen worden door duidelijk
leiding te geven.
Deugen. Anderen raad geven gaat je beter af naarmate je met vallen en opstaan durft te groeien aan het leven en wijzer wordt. De kunst is om onszelf steeds te oefenen in de klassieke
deugden: verstandigheid, rechtvaardigheid, gematigdheid en moed. Geloof, hoop en liefde
zijn ook deugden, maar daarvan voelen we nog sterker aan dat we die niet zomaar in de zak
hebben. Toch kun je erin groeien als je eerlijk bent naar jezelf (wat nederig maakt) en als je
put uit de bron van Gods verborgen nabijheid. Een oprechte relatie met God kan ertoe leiden
dat het leven veel meer in ons gaat stromen en dat we door onze kwaliteit als mens het verschil kunnen maken in situaties die uitzichtloos lijken of waar anderen onverschillig blijven.
Het evangelie geeft hiervan een prachtige illustratie. De magiërs zijn oprecht op zoek naar
een nieuwe koning, wiens geboorte voor hen in de sterren geschreven stond. Ze benaderen
Herodus en laten zich door hem raad geven. Maar doorslaggevend is voor hen niet om te handelen zoals het hoort; in dit geval de belofte nakomen om Herodus verslag te doen. God stuurt
hen een boodschap in een droom: ga niet terug! Ze kiezen een andere weg naar huis en Jozef
en Maria krijgen zo tijd om met hun pasgeboren kind te vluchten naar Egypte. De kindermoordenaar Herodus heeft het nakijken: hij bereikt zijn doel niet. Jezus wordt gered.
Suggestie voor een inleiding, de overweging en de voorbeden
Inleiding
Vandaag staan we stil bij een van de zeven geestelijke werken van barmhartigheid, die onze
kerk kent. Het gaat om het geven van goede raad als er moeilijkheden zijn. Goede raad is
overal gewenst, want moeilijkheden zijn er vele. Maar “goede raad is duur”, zegt het spreekwoord. Goedkope adviezen brengen mensen en volkeren van de wal in de sloot. Wat is er
nodig voor een goed advies? Jesaja pleit vandaag voor een sterk zelfbewustzijn: weet wie je
bent en waar je kracht in ligt. En de drie koningen uit het evangelie komen hun afspraak met
Herodus niet na. Ze zijn burgerlijk ongehoorzaam; ze luisteren naar hun intuïtie, naar een
droom die ze hebben gehad. Ze keren gewaarschuwd langs een andere weg naar huis terug.
Overweging
Als elementen uit de handreiking je aanspreken, lees deze dan niet voor maar werk de tekst
om, zodat het echt jouw woorden worden. Als de mensen voelen dat het bij jou echt van binnenuit komt, dan komt wat je zeggen wilt het beste over. Durf jezelf te laten zien en put eventueel ook uit eigen ervaringen met goede en minder goede raad geven of ontvangen. Heb het
niet alleen over de kleine wereld van familie en gezin, maar trek de horizon breder: straat,
school, werk, stad of dorp, etc.
Voorbeden
Barmhartige God, Gij zijt ons fundament, onze vrede, de bron van alle inspiratie.
Wij danken U voor al die momenten dat Gij ons de goede woorden ingaf,
of het inzicht om de juiste beslissing te nemen.
En wij vragen U:
kom ons te hulp als wij in moeilijkheden zijn en angst ons verlamt.
Wees ons nabij met uw vrede, met uw kracht, met uw wijsheid. Laat ons bidden….
Barmhartige God, Gij die in onze zwakheid woont,
Wij bidden tot U om kracht en moed voor onszelf, als niet verder kunnen.
Help ons opdat wij onze nood kenbaar durven maken.
Versterk ons vertrouwen in U.
Geef ons de moed om de juiste mensen om raad te vragen. Laat ons bidden….
Barmhartige God, Gij die ons hier bijeengebracht hebt in uw huis,
wij bidden om zelfbewustzijn voor onze kerk,
en om toekomt voor onze gemeenschap.
Opdat wij hier voedsel vinden voor onze ziel,
wijsheid voor ons verstand en goede raad voor ons leven. Laat ons bidden….
Intenties
Eeuwige God,
uw wijsheid is ver verheven boven de waan van de dag of de geest van de tijd.
Wees aanwezig,
overal waar mensen een uitweg zoeken en vragen om goede raad.
Dat vragen wij U in Christus’ naam. Amen.