Transcript 19.4. savaluto riskebis marTva da savaluto operaciebis aRricxva

ირაკლი კოვზანაძე, გოგი კონტრიძე - თანამედროვე საბანკო საქმე: თეორია და პრაქტიკა
da maTi umravlesoba qarTul realobaSi ucxour valutaSia nominirebuli, ucxouri valutis gacvliTi kursis negatiurma cvli­
lebam SeiZleba uaryofiTad imoqmedos komerciuli bankebis mogebaze, kapitalze, likvidobasa da gadaxdisunarianobaze.
19.4. savaluto riskebis marTva da savaluto
operaciebis aRricxva
savaluto riskis minimizaciis mizniT gamoiyeneba hejirebis sxva­
dasxva instrumenti. savaluto riskis hejirebis ZiriTadi mizania, Tavidan iqnes acilebuli gacvliTi kursis ryevebisgan gamowveuli gaurkvevloba. savaluto riskis hejirebis saukeTeso saSualebaa „bunebrivi
hejireba“, anu biznesprocesebis iseTi dagegmva da warmarTva, rom kompaniis fuladi nakadebis moculoba (Semosavlebi da xarjebi) valutebis
mixedviT srulad an maqsimalurad srulad Seesabamebodes erTmaneTs da
amgvarad _ acilebuli an minimumamde dayvanili savaluto riski.
miuxedavad imisa, rom savaluto riskebis Tavidan asacileblad komerciuli bankebi iyeneben hejirebis instrumentebs, maT Soris ganxilul savaluto warmoebulebs (derivativebs), igi uaRresad aqtualur
sakiTxad rCeba.
savaluto riskebis Tavidan acilebisa da maTi uaryofiTi gavlenis minimizaciis mizniT saqarTvelos komerciul bankebSi moqmedebs
msoflioSi cnobili aprobirebuli, saqarTvelos erovnuli bankis mier
damtkicebuli „saerTo Ria savaluto poziciis limitis dadgenis, gaangariSebisa da dacvis wesi“.
dokumentis Tanaxmad, savaluto pozicia aris sxvaoba bankis
ucxouri valutiT formirebul aqtivebsa da valdebulebebs Soris.
magaliTad, Tu komerciul banks moziduli aqvs 50 mln aSS dolaris
depozitebi da sxva valdebulebi, xolo aqtivSi ganTavsebulia 55
an 47 mln aSS dolari, Sesabamisad, savaluto pozicia iqneba 5 (55-50)
an -3 (47-50) mln aSS dolari. ra Tqma unda, komerciul banks SeuZlia
uzrunvelyos is, rom aqtivSic 50 mln aSS dolaris ucxouri valuta
hqondes, magram garemoebebidan gamomdinare, igi droebiT yidis „sxvi­
si“ ucxouri valutis nawils an piriqiT, „sxvisi“ lariT yidulobs
dama­tebiT ucxour valutas.
savaluto poziciis gaangariSebisas bankis aqtivebsa da valdebu­
lebebSi CaiTvleba rogorc sabalanso, ise balansgareSe aqtivebi da
valdebulebebi. orive erTad iwodeba krebsiT savaluto poziciad.
balans­gareSe aqtivebsa da valdebulebebSi Sedis savaluto kontraq­
tebi ucxouri valutis yidvasa da gayidvaze _ spoturi, fiuCersuli,
forvarduli da svopuri kontraqtebiT nakisri valdebulebebi da
ofci­onebiT gaTva­liswinebuli ufleba-valdebulebebi Tanxobrivi
moculobebiT.
446
Tavi 19 - komerciuli bankis savaluto operaciebi
savaluto pozicia SeiZleba iyos daxuruli an Ria:
• savaluto pozicia aris daxuruli, rodesac ucxouri valutis
saxeobebis mixedviT bankis aqtivebisa da valdebulebebis Tanxobrivi moculobebi erTmaneTis tolia, rogorc Cvens magaliTSi
50-50 mln aSS dolari valdebulebebsa da aqtivSi;
• savaluto pozicia aris Ria, rodesac ucxouri valutis saxeobebis mixedviT bankis aqtivebisa da valdebulebebis Tanxobrivi
moculobebi ar emTxveva erTmaneTs da am dros gvaqvs ori SemTxveva:
− grZeli Ria savaluto pozicia _ rodesac erTi da imave saxeobis ucxouri valutiT bankis aqtivebi metia mis valdebulebebze, rogorc Cvens magaliTSi 50 mln aSS dolari valdebulebebSi da 55 mln aSS dolari _ aqtivSi, anu banks 5 (55-50) mln aSS
dolariT meti aqtivi aqvs, vidre valdebuleba;
− mokle Ria savaluto pozicia _ rodesac erTi da imave saxeobis ucxouri valutiT bankis aqtivebi naklebia mis valdebulebebze, rogorc Cvens magaliTSi 50 mln aSS dolari valdebulebebSi da 47 mln aSS dolari _ aqtivSi, anu banks 3 (47-50) mln aSS
dolariT naklebi aqtivi aqvs, vidre valdebuleba.
niSandoblivia, rom savaluto poziciis gaangariSeba xdeba rogorc
zemoaRniSnuli wesiT TiToeuli valutis mixedviT cal-calke, ise saerTo Ria savaluto poziciis mixedviTac.
saerTo Ria savaluto pozicia aris bankis yvela ucxouri valutis
mixedviT grZeli Ria savaluto poziciebis jamsa da mokle Ria savaluto poziciebis jams Soris udidesi. zemoaRniSnuli magaliTis msgavsad
xdeba grZeli da mokle Ria savaluto poziciebis gaangariSeba TiToeuli valutis mixedviT (magaliTad: evro, funti sterlingi da rusuli
rubli). amis Semdeg xdeba calke grZeli Ria da calke mokle Ria savaluto poziciebis dajameba oTxive valutis mixedviT da maT Soris udidesi CaiTvleba saerTo Ria savaluto poziciad. bunebrivia, saerTo Ria
savaluto pozicia iqneba an dadebiTi, an uaryofiTi.
saqarTvelos erovnuli banki komerciuli bankebis mier gaweuli
riskiani savaluto operaciebis SezRudvis mizniT adgens swored Ria
savaluto poziciis limitebs. limitebi dgindeba Semdegi mimarTulebebiT:
• TiToeuli ucxouri valutis rogorc sabalanso, ise krebsiTi
savaluto poziciebis mixedviT _ sazedamxedvelo kapitalis
20%-is odenobiT;
• bankis saerTo Ria savaluto pozicia rogorc sabalanso, ise
krebsiTi savaluto poziciebis mixedviT _ sazedamxedvelo kapitalis 20%-is odenobiT.
komerciuli bankis sazedamxedvelo kapitali gaiangariSeba saqarTvelos erovnuli bankis mier dadgenili wesiT. Ria savaluto poziciaze dadgenili limitebis dacvis mizniT komerciul bankebs evalebaT
yoveldRiurad gaiangariSon sabalanso, balansgareSe da krebsiTi saerTo Ria savaluto poziciebi da uzrunvelyon dRis ganmavlobaSi dadgenili limitebis SenarCuneba. saerTo Ria savaluto poziciis limitebis
447
ირაკლი კოვზანაძე, გოგი კონტრიძე - თანამედროვე საბანკო საქმე: თეორია და პრაქტიკა
darRvevis SemTxvevaSi, banki valdebulia dauyovnebliv an, ukidures
SemTxvevaSi, saoperacio dRis bolomde mis aRsadgenad ganaxorcielos
damabalansebeli savaluto operaciebi.
saqarTvelos erovnuli bankis mier dadgenilia, rom TiToeuli komerciuli bankis menejmentma uzrunvelyos savaluto riskis regulireba da marTva iseTi meqanizmebiT, rogorebicaa:
• savaluto riskebis kontrolis, savaluto politikis, limitebisa da monitoringis sistemis Seqmna;
• savaluto bazris cvlilebebze menejmentis operatiuli reagirebis sistemisa da hejirebis strategiis SemuSaveba;
• angariSvaldebulebaTa da pasuxismgeblobaTa gamijvna sava­
luto riskis marTvasTan dakavSirebiT gadawyvetilebebis
miRebisas;
• Sesrulebul garigebaTa drouli dokumenturi asaxva buRaltrul davTrebSi da savaluto kontraqtebis analizi;
• TiToeuli filialisaTvis calkeuli ucxouri valutis mixedviT
Ria savaluto poziciis limitebis dadgena da kontroli;
• Sesabamisi samsaxurebis kvalificiuri TanamSromlebiT dakompleqteba, romlebic uzrunvelyofilni arian savaluto operaciebis warmoebis saTanado wesebiT, maTi ufleba-movaleobebiT,
saqmianobis mimarTulebebiTa da angariSgebis saxeobebiT;
• savaluto operaciebis warmoebasTan dakavSirebuli Sida kontrolis wesebisa da instruqciebis SemuSaveba, romlebic unda
moicavdes ufleba-movaleobebis gamijvnas savaluto operaciebis mwarmoeblebsa da sabuRaltro aparats Soris;
• mTeli am procesis perioduli Semowmeba Sida auditis samsaxuris
meSveobiT.
garda amisa, komerciuli bankebi valdebulni arian iqonion savaluto riskis marTvis iseTi sainformacio sistema, romlis saSualebiTac
ganxorcieldeba monitoringi rogorc gacvliTi kursis ganakveTis
yoveldRiur cvlilebaze, ise, periodulad da bankis finansuri monacemebis strestestireba bankis mogeba-zaralze, kapitalsa da likvidobaze savaluto kursis cvlilebis zegavlenis dadgenis mizniT.
komerciuli bankebi yoveldRiurad awarmoeben saerTo Ria savaluto poziciis gaangariSebas TiToeuli ucxouri valutis WrilSi saerTo
Ria savaluto poziciis yoveldRiuri angariSgebis specialuri formis
Sesabamisad da ugzavnian mas erovnul banks. arsebobs yovelTviuri, konsolidirebuli angariSgebis formac.
komerciul bankebSi savaluto operaciebis buRaltruli aRric­
xva xorcieldeba „saqarTvelos sabanko dawesebulebebisaTvis buRaltruli aRricxvis angariSTa gegmis da angariSTa gegmis gamoyenebis
instruqciis“ Sesabamisad, xolo uSualod savaluto operaciebis aRricxva warmoebs saqarTvelos erovnuli bankis mier ucxouri valutis
mimarT dafiqsirebuli gacvlis oficialuri kursis mixedviT.
angariSTa gegmaSi Cadebulia principi, rom yvela aqtiuri da pasiuri operacia dafiqsirdes cal-calke erovnul da ucxour valutaSi.
448
Tavi 19 - komerciuli bankis savaluto operaciebi
bankebis saoperacio dRis programuli uzrunvelyofa saSualebas iZle­
va miRebul iqnes balansi yvela calkeuli valutis WrilSi rogorc
nominaliT, ise larSi ekvivalentiT, romelic miRebulia im dRis oficialuri kursiT. salare balansisa da ucxouri valutebis balansebis
(ekvivalentiT) konsolidaciiT miiReba naerTi balansi. yovel momdevno sabanko dRes oficialuri kursis cvlilebis Sedegad savaluto angariSebze naSTebi ekvivalentSi iqneba meti an naklebi, imis mixedviT,
kursi gaizarda Tu Semcirda.
am cvlilebebis aRsaricxavad angariSTa gegma iTvaliswinebs or sabalanso angariSs: 2601 (savaluto poziciis kontrfasi) da 2611 (savaluto pozicia). esenia angariSebi, romelTa naSTi yovelTvis erTmaneTis
tolia da maTi saSualebiT xdeba savaluto operaciebis mixedviT warmoqmnili savaluto poziciis naSTebis aRricxva.
rac Seexeba ucxour valutaSi miRebul Semosavlebsa da xarjebs,
maTi aRricxvisaTvis gamoiyeneba oTxi angariSi:
• 6604. Semosavlebi ucxour valutasTan dakavSirebuli operaciebis mixedviT _ gamoiyeneba ucxouri valutis yidva-gayidvidan miRebuli Semosavlebis aRsaricxavad;
• 8604. xarjebi ucxour valutasTan dakavSirebuli operaciebis
mixedviT _ gamoiyeneba ucxouri valutis yidva-gayidvidan miRebuli zaralis aRsaricxavad;
• 6621. Semosavlebi savaluto saxsrebis gadafasebidan _ gamoi­
yeneba savaluto poziciis gadafasebidan miRebuli Semosavlebis
asaxvisaTvis;
• 8621. xarjebi savaluto saxsrebis gadafasebidan _ gamoiyeneba savaluto poziciis gadafasebidan miRebuli zaralis asaxvisaTvis.
sakontrolo kiTxvebi:
1. ras niSnavs ucxouri valuta da savaluto operaciebi?
2. romlebi miekuTvneba komerciuli bankebis savaluto operaciebs?
3. ra SegiZliaT TqvaT specialuri nebarTvebis miRebaze bankebis
mier savaluto operaciebis warmoebisaTvis?
4. rogori iyo savaluto operaciebis warmoebisaTvis specialuri
nebarTvis miniWebis sakiTxi qarTuli bankebisaTvis warsulSi da
rogoria igi dRes?
5. vis aqvs savaluto operaciebis warmoebis ufleba saqarTveloSi,
garda komerciuli bankebisa?
449