Transcript plik
Ochrona własności intelektualnej w szkolnictwie wyższym dr Alicja Adamczak Prezes Urzędu Patentowego RP Politechnika Łódzka, 22 czerwca 2012 r. Własność intelektualna Prawa własności przemysłowej Prawa autorskie i prawa pokrewne Ochrona własności intelektualnej ochrona tajemnicy przedsiębiorcy (know how) 2 - ochrona dóbr osobistych - prawo do firmy - prawo do bazy danych - prawo do nowych odmian roślin Systemy ochrony własności przemysłowej Krajowe Urząd Patentowy RP i inne urzędy krajowe przedmioty własności przemysłowej chronione w danym państwie 3 Międzynarodowy Regionalne (w Europie) Biuro Międzynarodowe Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) + urzędy krajowe • tylko wynalazki • wynalazki • znaki towarowe • wzory przemysłowe • oznaczenia geograficzne • 38 państw członkowskich (wszystkie UE oraz 11 innych państw europejskich) Europejski Urząd Patentowy Urząd Harmonizacji Rynku Wewnętrzneg o (OHIM) •znaki towarowe UE • wzory UE • jednolity skutek rejestracji na terenie wszystkich państw członkowskich UE Własność przemysłowa PRZEDMIOT WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ wynalazek PRAWO WYŁĄCZNE patent OKRES OCHRONY (w latach) 20 * wzór użytkowy prawo ochronne 10 topografie układów scalonych prawo z rejestracji 10 wzór przemysłowy prawo z rejestracji 25 znak towarowy prawo ochronne 10 (możliwość przedłużania) oznaczenie geograficzne prawo z rejestracji bezterminowo *produkty lecznicze oraz produkty ochrony roślin - dodatkowe prawo ochronne (SPC) – maksymalnie do 5 lat 4 Ochrona własności przemysłowej. Najważniejsze korzyści wzmacnia pozycję na rynku i przewagę konkurencyjną oraz stanowi zachętę do innowacyjności i kreatywności stanowi istotny składnik majątku, w tym zwiększa dochody i umożliwia zwrot nakładów inwestycyjnych ułatwia komercjalizację i transfer technologii (umowy o przeniesieniu praw; umowy licencyjne) podnosi prestiż, kształtuje atrakcyjny wizerunek zwiększa pewność obrotu, zmniejszając ryzyko naruszeń oraz ułatwia dochodzenie roszczeń wobec nieuczciwych konkurentów 5 Znaczenie własności intelektualnej w innowacyjnej gospodarce „Własność intelektualna stała się równie ważna, jak własność materialna. Czasy, gdy (nie aż tak dawno) uczeni z Berkeley, odkrywcy technologii nuklearnego rezonansu magnetycznego, zadowolili się uznaniem, pozostawiając całe profity General Electric Corporation – należą do przeszłości.” H. Etzkowitz, A. Webster, Science as Intellectual Property. 6 Znaczenie ochrony własności intelektualnej w edukacji świadomość konieczności ochrony rezultatów twórczości oraz możliwości uzyskiwania korzyści bezpieczne i legalne korzystanie z cudzych praw własności intelektualnej efektywne wykorzystywanie informacji patentowej zarządzanie własnością intelektualną, w tym kształtowania strategii rozwoju 7 Statystyka Zgłoszenia wynalazków w latach 2007 - 2011 23% Szkoły wyższe i inne placówki naukowe 46% Podmioty gospodarcze Osoby fizyczne 31% Zgłoszenia wynalazków w latach 2007 - 2011 3415 Szkoły wyższe i inne placówki naukowe 6881 Podmioty gospodarcze Osoby fizyczne 4564 8 Statystyka Udzielone patenty w latach 2007 - 2011 19% Szkoły wyższe i inne placówki naukowe Podmioty gospodarcze 26% 55% Osoby fizyczne Udzielone patenty w latach 2007 - 2011 1476 Szkoły wyższe i inne placówki naukowe Podmioty gospodarcze 2092 9 4368 Osoby fizyczne Statystyka Zgłoszenia wynalazków w latach 2007 - 2011 1400 1260 1200 1034 1000 800 Szkoły wyższe 770 729 662 529 600 400 565 432 344 26 Pozostałe jednostki badawczo - rozwojowe 331 200 28 42 41 72 0 2007 10 Instytuty badawcze 2008 2009 2010 2011 Statystyka Udzielone patenty w latach 2007 - 2011 755 800 700 600 500 500 400 424 332 Szkoły wyższe 459 337 450 378 311 300 275 Pozostałe jednostki badawczo - rozwojowe 200 100 20 35 37 25 30 0 2007 11 Instytuty badawcze 2008 2009 2010 2011 Statystyka 15 podmiotów, które w latach 2007 - 2011 dokonały największej liczby zgłoszeń wynalazków POLITECHNIKA WROCŁAWSKA AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE POLITECHNIKA POZNAŃSKA POLITECHNIKA ŁÓDZKA POLITECHNIKA ŚLĄSKA (Gliwice) ZACHODNIOPOMORSKI UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY W SZCZECINIE POLITECHNIKA WARSZAWSKA POLITECHNIKA GDAŃSKA UNIWERSYTET PRZYRODNICZY WE WROCŁAWIU POLITECHNIKA LUBELSKA INSTYTUT CIĘŻKIEJ SYNTEZY ORGANICZNEJ BLACHOWNIA INSTYTUT TELE-I RADIOTECHNICZNY UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNO-PRZYRODNICZY IM. JANA I JĘDRZEJA… PRZEMYSŁOWY INSTYTUT AUTOMATYKI I POMIARÓW PIAP INSTYTUT TECHNOLOGII EKSPLOATACJ-PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY 0 12 582 394 294 288 281 268 223 217 213 195 134 120 114 108 108 100 200 300 400 500 600 700 Statystyka 15 podmiotów, które w latach 2007 - 2011 uzyskały najwięcej patentów POLITECHNIKA WROCŁAWSKA AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE POLITECHNIKA WARSZAWSKA POLITECHNIKA ŁÓDZKA ZACHODNIOPOMORSKI UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY W SZCZECINIE UNIWERSYTET PRZYRODNICZY WE WROCŁAWIU POLITECHNIKA ŚLĄSKA (Gliwice) INSTYTUT CHEMII PRZEMYSŁOWEJ IM. PROF. IGNACEGO MOŚCICKIEGO INSTYTUT CIĘŻKIEJ SYNTEZY ORGANICZNEJ BLACHOWNIA INSTYTUT TELE-I RADIOTECHNICZNY POLITECHNIKA GDAŃSKA POLITECHNIKA POZNAŃSKA INSTYTUT NAFTY I GAZU INSTYTUT TECHNOLOGII ELEKTRONOWEJ POLITECHNIKA LUBELSKA 434 256 209 197 144 140 139 112 110 88 84 78 74 72 72 0 13 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 Podmiot praw własności intelektualnej twórca współtwórcy uprawnieni w przypadku twórczości pracowniczej Podmiot praw autorskich – współautorstwo Współautor – osoba, której wkład w powstanie utworu jest możliwy do oznaczenia i ma charakter indywidualny i twórczy. Współautorstwo zachodzi, gdy wkłady poszczególnych współpracujących ze sobą autorów tworzą jedno dzieło. Każdy ze współautorów posiada samodzielne autorskie prawa osobiste. Współautorom przysługują wspólne prawa majątkowe. Podmiot praw autorskich – twórczość pracownicza Pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. Autor i pracodawca mogą w umowie o pracę inaczej określić zasady przysługiwania im autorskich praw majątkowych. Podmiot praw autorskich – naukowa twórczość pracownicza Instytucji naukowej przysługuje pierwszeństwo opublikowania utworu naukowego pracownika, który stworzył ten utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy. Prawo pierwszeństwa opublikowania wygasa, jeżeli w ciągu 6 m-cy od dostarczenia utworu nie zawarto z twórcą umowy o wydanie utworu albo jeżeli w okresie 2 lat od daty jego przyjęcia utwór nie został opublikowany. Instytucja naukowa może, bez odrębnego wynagrodzenia, korzystać z materiału naukowego zawartego w takim utworze oraz udostępniać ten utwór osobom trzecim, jeżeli to wynika z uzgodnionego przeznaczenia utworu lub zostało postanowione w umowie. Podmiot praw autorskich programu komputerowego – twórczość pracownicza Prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej. Podmiot praw autorskich - pierwszeństwo publikacji prac dyplomowych Uczelni przysługuje pierwszeństwo opublikowania pracy dyplomowej studenta. Jeżeli uczelnia nie opublikowała pracy dyplomowej w ciągu 6 miesięcy od jej obrony, student, który ją przygotował, może ją opublikować, chyba że praca dyplomowa jest częścią utworu zbiorowego. Współtwórczość przedmiotów własności przemysłowej Współtwórca – wyłącznie osoba, której udział w dokonaniu wynalazku lub innego przedmiotu własności przemysłowej miał charakter twórczy. Współtwórcom przysługują wspólnie uprawnienia twórcy. Twórczość pracownicza - prawa własności przemysłowej Prawo do uzyskania praw własności przemysłowej przysługuje przedsiębiorcy, jeżeli wynalazek, wzór użytkowy lub wzór przemysłowy został dokonany w wyniku wykonywania przez twórcę obowiązków ze stosunku pracy albo z realizacji innej umowy. Twórca i przedsiębiorca mogą ustalić inną zasadę np. powstanie wspólnego prawa. Dokonanie wynalazku przy pomocy przedsiębiorcy W razie dokonania wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego przez twórcę przy pomocy przedsiębiorcy, przedsiębiorca ten może korzystać z niego we własnym zakresie. 22 Własność intelektualna w jednostkach naukowych (uczelniach) w nowych przepisach Transfer technologii i zarządzanie własnością intelektualną Ocena jednostek naukowych i nauczycieli akademickich Zagadnienia ochrony własności intelektualnej w procesie kształcenia w uczelni 23 Transfer technologii i zarządzanie własnością intelektualną „uczelnia może na podstawie umowy utworzyć centrum naukowe” z innymi placówkami naukowymi, w tym także zagranicznymi; umowa o utworzeniu centrum określa m.in.: własność „praw autorskich i praw pokrewnych oraz praw własności przemysłowej, a także podział środków uzyskanych w wyniku komercjalizacji badań” (art. 31 ust. 1 i 3 pkt 1 ustawy PSW) „Uczelnia … tworzy spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółkę akcyjną, zwaną spółką celową” (art. 86a ustawy PSW) 24 Spółka celowa (art. 86a-86b ustawy PSW ) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółka akcyjna Tworzy ją rektor za zgodą senatu lub innego organu kolegialnego uczelni Cel: komercjalizacja wyników badań naukowych i prac rozwojowych Do zadań spółki należy w szczególności: 25 obejmowanie udziałów w spółkach kapitałowych, które powstają w celu wdrożenia wyników badań naukowych lub prac rozwojowych prowadzonych w uczelni na podstawie odrębnej umowy – zarządzanie prawami własności przemysłowej w zakresie jej komercjalizacji Spółka celowa (art. 86a-86b ustawy PSW) Uczelnia przekazuje spółce w formie aportu wyniki badań naukowych i prac rozwojowych, w szczególności prawa własności przemysłowej Spółkę celową może utworzyć kilka uczelni publicznych albo kilka uczelni niepublicznych Dywidenda wypłacana przez spółkę ma być przeznaczona na działalność statutową uczelni 26 Uczelniany Regulamin zarządzania (art. 86c ustawy PSW) Przyjmowany uchwałą senatu (w przypadku uczelni niepublicznych przez organ wskazany w statucie) Dotyczy: 27 zarządzania prawami własności intelektualnej (prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz prawami własności przemysłowej) zasad komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych Uczelniany Regulamin zarządzania (art. 86c ustawy PSW) Określa: 28 Prawa i obowiązki uczelni, pracowników oraz studentów i doktorantów w zakresie ochrony i korzystania z praw autorskich i praw pokrewnych oraz praw własności przemysłowej; Zasady wynagradzania twórców; Zasady i procedury komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych; Zasady korzystania z majątku uczelni wykorzystywanego do komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych oraz świadczenia usług naukowobadawczych; Rzecznik patentowy (art. 4 ust. 4 ustawy o rzecznikach patentowych) Zatrudniony w uczelni rzecznik patentowy ma zajmować samodzielne stanowisko podległe bezpośrednio kierownikowi jednostki organizacyjnej. Jeżeli jednostka organizacyjna zatrudnia dwóch lub więcej rzeczników patentowych, jednemu z nich należy powierzyć koordynację świadczonej przez nich pracy w tej jednostce. Obecnie: rzecznicy patentowi 34 w uczelniach 29 43 w instytutach naukowych Prawa własności przemysłowej w wyniku B+R Uprawnienie do uzyskania praw własności przemysłowej dotyczące wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego dokonanego w ramach prac lub zadań finansowanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (zgodnie z ustawą o zasadach finansowania nauki) przysługuje podmiotowi, któremu przyznano środki finansowe na naukę. Umowa między Ministrem a tym podmiotem albo decyzja o przyznaniu środków finansowych może inaczej określić kwestię tych uprawnień. 30 Ocena jednostek naukowych Kompleksowa ocena jakości działalności naukowej lub badawczo-rozwojowej jednostek naukowych przeprowadzana jest, nie rzadziej niż co 4 lata, przez powołany przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych. projekt z dn. 27.10.2011 rozporządzenia MNiSW w sprawie kryteriów i trybu przyznawania kategorii naukowej jednostkom naukowym 31 Parametry dot. ochrony własności przemysłowej Patent na wynalazek udzielony przez Urząd Patentowy RP lub udzielony za granicą na rzecz ocenianej jednostki naukowej, której pracownikiem jest twórca patentu - 25 pkt oraz w przypadku wdrożenia wynalazku do stosowania dodatkowe 25 pkt, przy czym punktowane jest tylko jedno wdrożenie wynalazku. Patent na wynalazek udzielony za granicą lub udzielony przez UP na rzecz podmiotu innego niż oceniana jednostka naukowa, której pracownikiem jest twórca patentu - 15 pkt Prawo ochronne na wzór użytkowy lub prawo z rejestracji wzoru przemysłowego udzielone przez UP lub udzielone za granicą - 10 pkt oraz w przypadku zastosowania wzoru dodatkowe 10 pkt, przy czym punktowane jest tylko jedno wdrożenie wynalazku. Przysługujące prawo autorskie do utworu z zakresu architektury, urbanistyki lub wzornictwa przemysłowego - przy czym punktowane jest tylko jedno skorzystanie z prawa autorskiego - 10 pkt 32 Ocena nauczycieli akademickich „wszyscy nauczyciele akademiccy podlegają okresowej ocenie, w szczególności w zakresie … przestrzegania prawa autorskiego i praw pokrewnych, a także prawa własności przemysłowej” (art. 132 ust. 1 ustawy PSW) 33 Zagadnienia ochrony własności intelektualnej w procesie kształcenia w uczelni Dotychczas standardy kształcenia dla poszczególnych kierunków studiów - obecnie Krajowe Ramy Kwalifikacji Studia podyplomowe dla przyszłych wykładowców zagadnień ochrony własności intelektualnej Uniwersytet Warszawski i Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej Ranking szkół wyższych dziennika „Rzeczpospolita” i fundacji „Perspektywy” - parametr INNOWACYJNOŚĆ 34 Programy „Patent Plus” „Kreator innowacyjności” w Narodowym Centrum Badań i Rozwoju 35 Dziękuję za uwagę