Transcript We zijn een sociaal heel veilige school

R.K. Jenaplanschool
DE PHOENIX
Zwolle
Hoe verhouden het Jenaplanonderwijs en de katholieke identiteit van de
Phoenix zich met elkaar? Met die vraag is de school aan de slag gegaan. “We
dachten dat het een hele puzzel zou worden, maar we zijn erachter gekomen
dat er veel overeenkomsten zijn. Dat was wel verrassend. Zowel Jenaplanonderwijs als de katholieke traditie zeggen bijvoorbeeld dat ieder mens uniek
is. De twee componenten zijn voor ons onlosmakelijk met elkaar verbonden”,
vertelt directeur Anita Marsman.
We zijn een sociaal
heel veilige school
Gerrit-Jan Meulenbeld
B
asisschool De Phoenix in Zwolle is een katholieke èn Jenaplanschool,
daarin is ze niet uniek. Ze heeft gestuurd, “waarin samenwerking wordt
gezocht in de zoektocht naar antwoorden op levensvragen. Daarbij wil Catent recht beide aspecten echter uitdrukkelijk met elkaar verbonden, zegt
directeur Anita Marsman. Daarvoor heeft de school een traject gelopen met
het hele team en identiteitsbegeleider Jacqueline Huizinga van Onderwijsbureau Meppel. De school is een van de vierendertig scholen van Catent,
een bestuur met scholen in de provincies Drenthe, Friesland, Gelderland en Overijssel. De stichting noemt zich waardegestuurd,
“waarin samenwerking wordt gezocht in de zoektocht naar antwoorden op levensvragen. Daarbij wil Catent recht doen aan
diversiteit”. Zij baseert zich op een katholiekchristelijke grondslag. Het merendeel van haar scholen zijn katholiek, een enkele
oecumenisch. Het bestuur wil dat scholen werk maken van hun identiteit.
Klein team
Marsman is sinds drie jaar directeur van de Phoenix en werkt bijna 25 jaar in het onderwijs. Ze werkte jaren in het speciaal onderwijs, op een mytylschool, wat haar veel voldoening gaf. “Je hebt een persoonlijke band met kinderen en het gezin waaruit ze
komen en ziet vaak dat ze grote sprongen maken. Je kunt echt de diepte in, leert heel veel over een handicap. Ik ben eigenlijk
altijd leergierig geweest, wil steeds nieuwe dingen leren. Ik heb remedial teaching gedaan, ben ambulant begeleider geweest.
Ik deed ondertussen leidinggevende ervaring op in het familiebedrijf van mijn man en heb vervolgens de stap naar het directeurschap gezet. Ik voel me erg thuis op deze school. We hebben een klein, hecht team.” Marsman is zelf van huis uit Nederlands
Hervormd en moest een aparte scholing volgen in de katholieke traditie. “Dat was heel interessant. Ik voel me goed bij de katholieke traditie. Zo sta ik zelf in het leven: wie goed doet, goed ontmoet. Ik hou van de rituelen, de beelden. We hebben leraren
die actief lid zijn van de katholieke kerk en ook leraren die dat niet zijn. Omdat we een katholieke school zijn, is onze katholieke
identiteit steeds een aandachtspunt. We spreken er regelmatig over, in ieder geval tijdens de drie scholings momenten per jaar.”
Het jongste lid van het kleine team komt net van de opleiding, het oudste lid is begin vijftig.
Sociaal veilige school
De Phoenix staat in een relatief nieuwe wijk, ongeveer twintig jaar geleden gebouwd, eerst op een andere locatie, maar in 2006
verhuisde de school naar een ander schoolgebouw in de wijk. Dat werd bij die gelegenheid grondig verbouwd. De school heeft
140 leerlingen die in stamgroepen zitten, typerend voor Jenaplanonderwijs, twee voor groep 1 en 2, twee voor groep 3, 4, en 5
en twee voor groep 6, 7, en 8. Het uitgangspunt is dat kinderen op deze manier veel van elkaar kunnen leren en als ze de oudsten in de groep zijn verantwoordelijkheid leren nemen. Zittenblijven kent een Jenaplanschool niet, “alleen in uitzonderlijke
gevallen blijven kinderen wel eens een jaar langer omdat ze nog veel kunnen leren in de stamgroep. En we geven ook geen cijfers,” aldus Marsman. De school is gegroeid in leerlingenaantal, tegen de trend in, in de bovenbouw is daarom een leerlingenstop
ingevoerd, de kleuterbouw kan nog groeien. Veel kinderen komen van buiten de wijk, zelfs van buiten Zwolle. De meeste ouders
kiezen heel bewust voor Jenaplanonderwijs, dat zijn over het algemeen hoger opgeleiden, ongeveer 50%, maar de school heeft
ook kinderen van lager opgeleide ouders, zo is een aantal kinderen afkomstig van een woonwagenkamp in de buurt. “Onze school
trekt ook kinderen die extra aandacht nodig hebben”, zegt Marsman, “ik denk dat dit een stuk te maken heeft met ons Jenaplanonderwijs, maar ook met de schoolgrootte en het feit dat we een goede zorgstructuur hebben. We doen er alles aan om een kind
zich prettig te laten voelen en aandacht te geven, ook als we niet direct weten wat er aan de hand is. We zijn een sociaal heel
veilige school.”
Katholieke Jenaplanschool
Nadat Catent een identiteitsnota heeft geschreven en haar scholen heeft gevraagd daar ook zelf mee aan de slag te gaan, is de
Phoenix op zoek gegaan naar de verhouding tussen het Jenaplanonderwijs en de katholieke identiteit van de school. “We dachten
dat het een hele puzzel zou worden, maar we zijn erachter gekomen dat er veel overeenkomsten zijn. Dat was wel verrassend.
Zowel Jenaplanonderwijs als de katholieke traditie zeggen bijvoorbeeld dat ieder mens uniek is. We spreken nu over het Jenaplanschool-zijn als onze pedagogische component en katholiek-zijn als onze levensbeschouwelijke component, maar ze horen bij
elkaar, voor ons zijn ze onlosmakelijk met elkaar verbonden. We spreken vaak over onze identiteit: wie zijn we, wat willen we
de kinderen meegeven?” De school heeft de twintig principes van het Jenaplanonderwijs onderverdeeld in drie thema’s: ‘over de
mens’, ‘over de samenleving’ en ‘over de school’, en deze gelegd naast de levensbeschouwelijke activiteiten die er in de school
plaatsvinden. Deze zijn weer onderverdeeld in de vierdeling Vieren, Leren, Dienen en Gemeenschapsvorming. Aan het principe
van Jenaplan ‘mensen moeten werken aan een samenleving die ieders onvervangbare waarde respecteert’ zijn bijvoorbeeld de
bezinningsmomenten van elke dag verbonden: soms wordt er gebeden, soms wordt er een gedicht voorgelezen of is er stilte. Het
stuk is nu de kapstok om het gesprek over identiteit gaande te houden. Iedere keer wordt een ander principe besproken.
Behalve dat de school bij de bovenbouwers het Onze Vader in aangepaste kindertaal voorbij laat komen, is er een identiteitshoek
ingericht. Deze bevat in ieder geval een boomtak die symboliseert dat de Phoenix deel uitmaakt van de boom van Catent. Op de
tak zit de vogel Phoenix, het symbool van de school. Al naargelang de periode van het jaar wordt de identiteitshoek steeds anders ingericht. De school heeft ook regelmatig vieringen, met Kerstmis, Carnaval en Pasen. “We hebben altijd veel aandacht voor
de inhoud van het feest.” Daarnaast kent de school een weekopening, waarin een kaars wordt aangestoken en bijzondere gebeurtenissen worden gememoreerd, soms is er gebed of stilte. Soms is er een thema. Bij de weeksluiting presenteren de kinderen
projecten waaraan ze gewerkt hebben, toneelstukjes of gedichten.
Sociaal-emotionele ontwikkeling
Bij de aanpak voor opbrengstgericht werken is de school begonnen met de sociaal-emotionele ontwikkeling. “Dat komt ook voort
uit onze achtergrond, een katholieke Jenaplanschool, en het belang dat we hechten aan het welbevinden van kinderen. We kijken naar de groep en hoe ieder kind het individueel doet. Daarvoor hebben we een meetinstrument. Maar we kijken ook kritisch
naar onszelf als leraren, dus gaan leraren bij elkaar in de klas kijken. Op basis van alle bevindingen hebben we het groepsplan
‘gedrag’ gemaakt. Daarin staat in welke fase de groep zit en wat hij nodig heeft om in de volgende fase te komen. De sociaalemotionele ontwikkeling vinden we het meest belangrijk, het is een voorwaarde voor de cognitieve ontwikkeling. We zijn nu
bezig met de zaakvakken”, vertelt Marsman. De school doet mee aan de Cito-toets, maar heeft geen eindtoets. “We denken dat
we een heel goed beeld hebben van onze kinderen. Wanneer we kijken naar hun vervolgtraject op de middelbare school, worden
we daar ook in bevestigd.”
Ouders
In Jenaplanonderwijs delen ouders en school uitdrukkelijk de op voeding. Marsman vertelt dat dit vooral blijkt uit de houding die
de school naar ouders heeft: “we willen samen zorgen voor de beste begeleiding en vragen ouders wat zij daar aan toe kunnen
voegen. We zijn veel met ouders in gesprek over de kinderen. Waar kinderen het goed doen is dat uiteraard minder dan bij kinderen die extra zorg nodig hebben. Bij veel gesprekken zijn kinderen ook zelf betrokken of vooraf, dus voor wij met de ouders in
gesprek gaan. Ouders zijn over het algemeen heel tevreden over onze school.”
De school heeft een ouderklankbordgroep voor onderwijskundige ontwikkelingen. Met hen is ook de identiteitsvisie besproken
en gevraagd hoe die toegankelijk gemaakt kan worden voor ouders. Ongeveer twintig procent van de ouders en kinderen komt in
de katholieke kerk, tien procent van de kinderen doet communie en vormsel. “Daaraan wordt op school ook aandacht besteed.
De betrokken leraar gaat altijd naar de communieviering in de kerk. We hebben gesproken over het aanhalen van het contact
met de parochie, er is inmiddels een werkgroep, maar tot concrete acties heeft dit nog niet geleid, omdat het praktisch vaak
niet past.”