De actualiteit van de Katholieke Sociale Leer Inleiding drs H.J. Kaiser Voorzitter Christelijk Sociaal Congres Burgemeester van Doetinchem

Paus Leo XIII 1891: RERUM NOVARUM

Katholieke Sociale Leer • • • • •

Wat is het wel?

Gaat over katholieke visie op sociaal-economische ordening Ethisch beoordelingskader Appel op politiek en politici Voortdurend in ontwikkeling Veelheid van documenten • • • • •

Wat is het niet?

Een politiek programma Een praktische handleiding Een dogma voor katholieke politici In beton gegoten Een document

Historische ontwikkelingslijn 1891 • Rerum Novarum 1931 • Quadragesimo Annno 1967 • Populorum Progressio 1991 • Centisimus Annos 2009 • Caritatas in Vertitate

Katholieke vakbeweging draagvlak van kerk De impact van Rerum Novarum Christen democratie Katholieke emancipatie

Basis kenmerken Menselijke waardigheid Personalisme Bonum Commune

subsidiariteit Grondbeginselen voor inrichting sociale, politieke en economische ordening solidariteit

Meest succesvolle toepassing Rijnlandse sociale katholieken Marktordening als tegenwicht nazisme en communisme Sociale markt economie

Christen democraten Sociaal democraten Nederlandse verzorgingsstaat

Rond de eeuwwisseling Verzorgingstaat loopt vast globalisering Rijnlands denken verdrongen Angelsaksich denken dominant Post-communistisch tijdperk

2008: Kapitalisme in crisis Platte ethiek Systeem te complex Turbo effect door globalisering Turbo effect door internet

Antwoord van de kerk

• Een nieuwe sociale encykliek • Ca 40 jaar na Populorum Progressio

Caritas in Veritate •29 juni 2009: Petrus en Paulus

Kernthema’s Waarheid Liefde en gerechtigheid Gemeinwohl / gemenebest

Waarheid Tegen onverschilligheid en cynisme Tegen waardenrelativisme en scepticisme Tegen emotionalisering

liefde en gerechtigheid Heel de mens Alle mensen Vrijheid en verantwoordelijkheid

Een belangrijk verschil ratio Waar heid gelijk heids denken Liefde burgerlijk samen leven broeder- en zusterschap

Antwoord kerk op crisis vertrouwen Hoop realisme nieuwe humanistische sysnthese

Relatie staat en samenleving • • • • pleidooi voor politieke participatie en res publica zorg over democratie door te grote ongelijkheid zorg over fundamentele mensenrechten door aantasting sociale zekerheid zorg over godsdienstvrijheid

Een ongewenst model

Staat

samen leving

Markt

wenselijk model Samenleving Staat Markt

Oproep tot sociale innovatie • Door ontwikkeling traditionele cooperatievormen Op zoek naar een nieuw maatschappelijk middenveld

Visie op kapitalisme • • • • • Markt en winst zijn neutrale begrippen De sociale leer is daar niet tegen Maar zij moeten gekoppeld zijn aan sociale en verdelende rechtvaardigheid. Deze gaat verder dan de rechtvaardigheid op basis van uitruil in een transactie.

Er is een civilisering van de economie nodig

Verdere politieke thema’s • • • • • • •

sociaal - economisch

concrete leefsituatie van mensen in regio’s solidariteit tussen generaties waardigheid van arbeid waardig van immigrant bestrijding van bureaucratie bestrijding van eenzaamheid interculturele verhoudingen • • • •

omgaan met de schepping

Natuur gebruiken als geschenk van de Schepper Energiebronnen eerlijk toegankelijk maken solidariteit tussen generaties bioethiek

Omgaan met technologie en nieuwe communicatiemiddelen • • Techniek moet altijd in dienst staan van humaniteit Toepassing moeten zin en betekenis hebben. Niet alles wat kan moet ook

Dialoog tussen religies en culturen • • • • • Er moet altijd een balans zijn tussen ratio en religie. Zij moeten elkaar kritisch houden.

Er moet vrijheid van religie zijn.

Er zijn religies en culturen die anderen uitsluiten van het Gemeinwohl Er moet een gemeenschappelijke basis zijn om een dialoog te kunnen voeren Andere religies en culturen moeten dus willen meedoen aan het bonum commune

Samenvattend • • • • • • De nieuwe encycliek is uiterst actueel en indringend Het humanistisch, antropologisch perspectief maakt een open dialoog met niet-christenen mogelijk Er spreekt een urgente zorg uit over de bedreiging van het lot van armen en werklozen De platvloerse ethiek in de economie is een bedreiging voor de sociale cohesie en democratie Subsidiariteit is belangrijk is de strijd tegen bureaucratisering en vervreemdende systemen Naast economie staat ook ecologie op de sociale en politieke agenda