Transcript ZEVENTIG JAAR GELEDEN - Protestantse Kerkbode

14 februari 2015 - jaargang 127 nr. 07
van / voor alle gemeenten van de Protestantse Kerk Nederland in de provincie Groningen.
Voortzetting van de Groninger Kerkbode.
2
GELOOFSGETUIGE
Uitgave: Luinstra Uitgeverij b.v. - Postbus 37 - 9700 AA Groningen.
4
ONDERWEG
10
LEESLINT
11
ONTMOET DE HEER…..
ZEVENTIG JAAR GELEDEN
Henk Schuur
27 januari 2015 was het 70 jaar geleden dat het concentratiekamp
Auschwitz werd bevrijd.
Toen na de oorlog duidelijk werd wat er in Auschwitz was gebeurd, was
men van mening: “Nooit meer Auschwitz.”
Waarom werd Auschwitz niet eerder bevrijd?
G.L. Durlacher schrijft daarover in zijn boek “Strepen aan de hemel.”
“De vraag of ze ons daarbuiten en daarboven vergeten waren heeft bij
velen lang op of achter de lippen gelegen. Waarom ze pas sedert enkele jaren werkelijk gesteld werd en nu pas voor een deel beantwoord is,
laat zich slechts gissen.” [a.w. blz. 10]
Een deel van het antwoord is dat sinds enkele jaren in Engeland en
Amerika archieven betreffende die tijd beschikbaar zijn voor onderzoek.
Wist de wereld buiten Auschwitz wat er in Auschwitz gebeurde? “Ikzelf,
noch wie ook van mijn medegevangenen, wisten van het vagevuur van
Birkenau voor wij de hoofdpoort gepasseerd waren. Pas nadat Vrba,
Wetzler, Rosin en Mordowitz in april 1944 hun vlucht levend volbracht
hadden en hun rapporten de geallieerden onder ogen kwamen, kon niemand uit regeringskringen, uit militaire kringen of uit de lezende of luisterende burgerij nog met een goed geweten beweren: “Wij wisten van
niets.”” [a.w. blz. 12]
Uit onderzoek in archieven in Engeland en
Amerika blijkt dat eind 1942 al het proces van
de Endlösung voor een groot deel bekend
moet zijn geweest. De volle omvang van die
tragedie drong echter niet door. En toch geen
reacties. Pas in het voorjaar van 1944 wordt
het de regeringsleiders in Amerika duidelijk
wat er aan de hand is. Verzoeken om de
spoorlijn naar Auschwitz te bombarderen
worden niet gehonoreerd. Luchtfoto’s spreken boekdelen: “Nauwkeurige foto’s, gedateerd van mei tot en met september 1944, van
Auschwitz-Birkenau, met rokende crematoria
en met in rijen op de dood wachtende mensen. Voortreffelijk van kwaliteit voor toen.
Alleen die rijen merkte niemand op, de crematoria evenmin.” [a.w. blz. 22]
“Hoe ga je als overlevende met deze wetenschap om? Waarom zwegen zovelen? En
waarom hield de wereld zich blind en doof tijdens de zwartste uren in de oorlog en daarna?
Onderzoek in bibliotheken en archieven liet
heel veel vragen open en heel veel antwoorden deden pijn.” [a.w. blz. 97]
Is het reëel: “Nooit meer Auschwitz?”
Wat in Auschwitz is gebeurd is zo onvoorstelbaar … Sommige mensen, waaronder wetenschappers, kerkleiders, politici, ontkennen
wat in Auschwitz is gebeurd. Zij sluiten hun
ogen daarvoor … zoiets doen mensen … niet?
Sinds de systematische massamoorden in
Auschwitz zijn er in andere delen van de wereld gruwelijke massamoorden gepleegd:
In Uganda onder president Idi Amin
In Cambodja – the killing fields – onder het regime van Pol Pot
De strijd tussen de Hutu’s en de Tutsi’s
De strijd in Syrië en Irak – wat doet IS met de Jezidi’s?
Het blijkt telkens weer moeilijk voor de internationale gemeenschap om
massale moordpartijen te stoppen. De wereld kijkt en staat met stomheid geslagen, als aan de grond genageld. (Hoeveel omstanders staan
te kijken naar iemand die bezig is te verdrinken? Hoeveel helpen er
daadwerkelijk? Zo moeilijk is het dus)
De gebeurtenissen in Parijs op 7 januari hebben ons diep geschokt. Wat
toen aan het licht kwam – nieuw was dat niet – was het steeds openlijker en gewelddadiger geworden antisemitisme. Joodse gebouwen en
instellingen, ook in ons land, worden bewaakt. Opnieuw voelen Joden
zich bedreigd.
Nooit meer Auschwitz!
Dat moeten wij hardop blijven zeggen. Niet alleen tijdens de jaarlijkse
Auschwitz-herdenking, maar elke keer als mensen vanwege hun huidskleur, godsdienst, afkomst of geaardheid worden gediscrimineerd,
gekwetst of in een satire bespot. Het begint met een (grove) grap en het
eindigt met een vernietigingskamp. Het is zaak op onze woorden te letten. Wij moeten moeite doen voor een
manier van leven en samenleven waarbij alle
mensen zich thuis voelen.
Nooit meer Auschwitz!
Dat is meer dan een wens, het is ook een
opdracht. Die opdracht leidt tot de vraag: Hoe
kon Auschwitz ontstaan? Het kan een schok
zijn te ontdekken dat de christelijke theologie
en ook politieke en maatschappelijke ideologieën de bakermat zijn geweest van discriminatie en antisemitisme die hebben geleid tot
Auschwitz.
Het enige antwoord dat hier past is:
beschaamd zwijgen en schuld belijden; van
daaruit zal een gesprek met Israël op gang
kunnen komen en zal er ook een nieuwe christelijke theologie kunnen ontstaan en zal er
ruimte komen voor nieuwe politieke inzichten.
Vrijheid:
De laatste tijd wordt veel gesproken en gediscussieerd over vrijheid. Vrijheid is meer dan
eisen dat je alles mag zeggen en tekenen wat
je denkt. Vrijheid is de ander de ruimte geven
om zichzelf te zijn; je ervoor inzetten dat de
ander zichzelf kan zijn.
Vrijheid is de verantwoordelijkheid van ons
allemaal. Nemen wij die serieus, dan zal
Auschwitz niet meer voorkomen.
Ds. Henk Schuur (Bedum) is emeritus predikant; hij is lid van het redactieteam