Transcript Project algemene vakken - Did. En Ped. Berichten 14

1
PROJECT ALGEMENE VAKKEN
A
Leidinggeven aan leren in Project algemene vakken
Als leraar Project algemene vakken moet je een soort manager, een leider
van het leren zijn. Je moet leerlingen sturen, steunen, stimuleren!
Leidinggeven aan leren vraagt verbeeldingskracht. Je moet kunnen
beelden oproepen. Zie ook de metafoor die hier verder gebruikt wordt.
1
Een professionele leider van het leren bereidt zich voor op crisissen
en laat zich niet verrassen door zaken die hij kon voorzien: bv.
o Wat als de leerlingen geen syllabus, pen bij hebben?
o Wat zou er kunnen mislopen?
o Wat zou er te gemakkelijk kunnen zijn? Wat zou er te moeilijk
kunnen zijn? Probeer het materiaal dat je aanbiedt zelf uit zodat
je op alle vragen van de leerlingen kunt antwoorden.
o Wat als er weerstand komt?
o Wat als er onvoldoende ruimte is?
o Wat als er geen pc’s, notebooks, tablets zijn?
Bereid de opstelling van het lokaal voor. Ga desnoods voordien
kijken en doe aanpassingen indien nodig.
Bereid je mentaal voor. Laad je op.
Redeneer van deficit naar oplossingsgericht. Geloof in wat leerlingen
kennen en kunnen en focus je niet alleen op wat ze nog niet kennen
en niet kunnen. Daag leerlingen uit. Gebruik het werkwoord
‘Probeer’ en ‘Wie wil eens proberen?’ in je instructietaal.
2
Werk oplossingsgericht
Niveau leerling
Welke hulpbronnen heeft de leerling in zich om het alleen te
kunnen? Welke hulpbronnen heeft hij nodig?
Niveau leraar
Als ‘iets’ niet lukt, probeer ‘iets’ anders. Zorg voor een arsenaal van
didactische mogelijkheden.
3
Een leider van het leren heeft een visie, een visie op het vak, op het
onderwijsniveau, op het leren van de leerlingen en die visie zit
ingebed in de visie van het centrum, van de school.
Onlangs actualiseerden we vanuit de pedagogische begeleiding de
visietekst Project algemene vakken. In de tweewekelijkse
mededelingen in de loop van het schooljaar 2014-2015 krijg je dit
document toegestuurd.
Als we het over een visie op project algemene vakken hebben, dan
stellen we ons een aantal vragen.
2
Hoe kijken we als professionals naar ons vak? Of beter … Hoe
moeten we als professionals naar ons vak kijken?
Het is met een visie als met de zonsverduistering. Het effect ervan
wordt mee bepaald door het soort bril dat je op je neus hebt staan.
Door welke bril kijken we naar ons vak? Door welke lenzen? Zijn we
bijziend of verziend? Kijken we met een loep of met een verrekijker?
Kijken we naar ons vak vanuit objectieve gegevens? Of kijken we
vanuit een subjectieve onderwijstheorie en geven we er een eigen
invulling aan? Doen we dat rationeel? Of eerder emotioneel? Hebben
we voldoende zicht op ons vak? Weten we wat de bedoeling is?
Kennen we de uitgangspunten? Begrijpen we alle begrippen? Doen
we wat we moeten doen? Of doen we wat we graag doen? Of doen
we wat we zelf het beste kunnen?
Ik weet niet of jullie je al afgevraagd hebben hoe anderen naar ons
vak kijken: leerlingen, ouders, collega’s, directie, inspectie?
Luisteren we naar wat ze zeggen of niet zeggen? Doen we er iets
mee? Of leggen we het naast ons neer?
Een visie hebben, betekent zicht op zaken hebben, inzicht hebben
en vergeet het niet: “Inzicht biedt overzicht en uiteindelijk uitzicht.”
Weten we waar we naartoe willen? Welke weg we willen volgen:
welke hoofdwegen, welke zijwegen we kunnen en mogen inslaan?
Misschien kunnen we wel een hoek afsnijden, ‘the short cut’ nemen
en kunnen we tijd winnen. Misschien moeten we wel wat trager
rijden als de wegen hobbelig zijn en er veel drempels liggen.
Om het met het boek der Spreuken uit het Oud testament te
zeggen: ‘Als het visioen verdwijnt, verwildert het volk!’
Als je aan 100 leraren Project algemene vakken vraagt om het
concept te beschrijven, zal die beschrijving er nooit tweemaal
identiek uitzien.
Elk woord krijgt de connotaties die wij eraan vasthangen.
Voorkennis, opleiding, ervaring, subjectieve onderwijstheorie,
persoonlijk zelfverstaan en allerlei andere factoren bepalen ons
beeld van ons vak.
Als we willen leidinggeven aan leren moeten we een visie hebben.
Een visie op leren van leerlingen, maar ook een visie op onderwijs.
We moeten een weloverwogen mening over ons vak hebben en hoe
die zich zou moeten ontwikkelen.
4
Communiceer duidelijk, helder, transparant over wat je gaat doen
met de leerlingen en wat je niet gaat doen.
Blijf in dialoog met de leerlingen over wat de leerlingen moeten
doen en niet moeten doen!
3
Communiceer over waar ze vandaan komen, waar ze nu staan en
waar ze naar toe kunnen. Bied ze perspectief!
Communiceer over wat nieuw is in de leerstof en wat ze al kunnen.
5
Probeer met behulp van de juiste vaardigheden, attitudes en kennis
te evolueren:
 van faalangst naar veerkracht (resilience = weerbaarheid);
 van ‘ik kan dat niet!’ naar zelforganisatie;
 van angst naar zelfvertrouwen.
Werk met speerpunten.
6
Autonome leerlingen laten onvrede achter zich.
Help de leerlingen op weg. Geef leerbevoegdheden. Laat leerlingen
mee beslissen. Spreek leerlingen aan op hun creativiteit.
7
Zonder tools en materiaal werkt het niet.
Zorg voor het juiste materiaal op het juiste moment op de juiste
plaats.
 Geef bouwstenen, stappenplannen, strategieën, instructiefiches.
 Meet / monitor of het werkt wat de leerlingen doen.
 Meet / monitor of het werkt wat de leraar doet.
 Evalueer of het werkt wat de leerlingen doen.
 Evalueer of het werkt wat de leraar doet.
 Honoreer wat de leerlingen doen. Weet hen naar waarde te
schatten.
8
Werk met een systematisch actieplan (maar systematiek mag geen
bureaucratie worden).
 Laat ze geïntegreerd werken en ontwikkelen.
 Thema’s en projecten smeken om een duidelijke structuur.
 Formuleer een helder einddoel.
 Evolueer van chaos naar geordende actie.
 Leren is evolueren. Leren is veranderen van ‘Ik kan het niet!’
naar ‘Ik kan het!’
 Zonder actieplan heb je geen goede vertaling van de theorie naar
de praktijk.
9
Waardering houdt iedere leerling enthousiast!
 Beloning houdt iedereen doelgericht.
 Beloond gedrag wordt herhaald.
 De beste beloning zit tussen de oren.
Vandaar …
Waardeer door te communiceren over wat goed is en wat beter kan.
 Over wat is bereikt en wat niet is bereikt.
 Over wat lukt en wat niet lukt.
Motiveer door te waarderen, door de leerling en wat hij doet naar
waarde te schatten.
4
10
Leren heeft met emoties te maken.
De leraar als manager van het leren ontdekt de leemtes, de lacunes,
de missing links.
Als iets niet werkt of lukt, leidt dat tot frustratie. Frustratie leidt tot
ergernis, agressie, afhaken, ongewenst gedrag.
Over welke krachtbronnen, hulpbronnen en drijvende krachten
beschikt de leerling om het leren op gang te krijgen, op gang te
houden en het leren vast te zetten?
Wat moet er gebeuren of wat moeten we zeker behouden?
Wat moet er ophouden te gebeuren en moeten we zeker bannen?
Wat mag er niet verloren gaan en moeten we zeker borgen?
Maak van de leerplandoelen, die moeten gerealiseerd worden, ook
doelen van de leerlingen. Vertaal ze. Vertolk ze. Parafraseer ze.
11
Vakgroepen en leraren pav hebben soms last van bedrijfsblindheid.
“Met bedrijfsblindheid wordt in de volksmond een geroutineerde
werkwijze beschreven, waarbij zelfkritiek achterwege wordt gelaten
en waar geen plaats is voor verandering. Dit kan tot een
vermindering van de effectiviteit van een productieproces (vak,
leerproces) leiden en dus een concurrentienadeel opleveren.
Bedrijfsblindheid kan in de regel alleen door impulsen van buitenaf
vastgesteld en verholpen worden, afkomstig van personen die geen
deel uitmaken van de firma (school).”
De definitie (Wikipedia) wijst erop dat de ondernemer (hier: de
vakgroep of leraar) deze ‘ziekte’ zelf niet herkent.
Welke factoren wijzen op bedrijfsblindheid?
We transfereren dat naar vakleraar en vakwerkgroep pav.








We horen dikwijls uitspraken zoals “Dat heb ik al
geprobeerd”, “Dat werkt niet bij mij”.
De routine overheerst in de vakgroep en er werden al
geruime tijd geen vernieuwingen meer ingevoerd.
Je bent ervan overtuigd dat je je vak voldoende onder de knie
hebt.
Je bent vakkundig genoeg en je vindt het niet nodig om iets
te veranderen.
Je bent niet zo vakkundig als je zou willen, maar je blijft bij
wat je kent in plaats van nieuwe wegen in te slaan.
Je gaat niet in op suggesties van je collega’s, directie, externe
adviseurs.
Je investeert weinig in je eigen ontwikkeling.
Je vindt het niet nodig om wat anderen doen omtrent het vak
te observeren.
5


Je hebt al lang niet meer ondervonden welke positieve stress
het riskeren van nieuwe dingen teweeg kan brengen.
Een toestand van verveling en routine breidt zich meer en
meer uit.
Dit zijn aanbevelingen die ik verzamelde naar aanleiding van de
klassenbezoeken en vakvergaderingen bij leraren pav die ik in het
afgelopen schooljaar mocht doen. Mijn appreciatie voor jullie
inzet voor het vak en de zorg voor de leerlingen.
B
Een geactualiseerd leerplan pav voor het 3de jaar van de 3de
graad (het 7de jaar) vanaf 1 september 2014
1
Leerplannen pav bso en AV dbso opnieuw vorm gegeven
Sinds het schooljaar 2012-2013 moeten er voor de 2de en 3de
graad bso (1ste en 2de leerjaar) geactualiseerde leerplannen pav
gebruikt
worden,
dit
ter
vervanging
van
alle
vorige
leerplannen. Voor de 2de graad voerden we het leerplan niet
progressief in. Voor de 3de graad voerden we het leerplan wel
progressief in. Dus, we startten met het 2de jaar van de 3de graad
vanaf 1 september 2013.
Deze leerplannen zijn terug te vinden op de website van het VVKSO.
http://ond.vvksoict.com/vvksomainnieuw/document.asp?DocID=2431
Voor de 2de graad is dit EEN LEERPLAN bestaande uit twee delen:
DEEL 1 - voor alle studierichtingen (101 p.)
DEEL 2 MET INTEGRATIE MODERNE VREEMDE TALEN - voor alle
studierichtingen behalve Haarzorg, Kantoor, Moderealisatie- en
presentatie, Restaurant en keuken, Verkoop, Verzorging-voeding
(115 p.)
http://ond.vvksoict.com/vvksomainnieuw/leerplanpubliek.asp?NR=2012/014
Voor de 3de graad is dit EEN LEERPLAN bestaande uit twee delen:
DEEL 1 - voor alle studierichtingen (101 p.)
DEEL 2 MET INTEGRATIE MODERNE VREEMDE TALEN - voor alle
studierichtingen behalve Haarzorg, Kantoor, Moderealisatie- en
verkoop, Onthaal en recreatie, Restaurant en keuken, Verkoop,
Vrachtwagenchauffeur (116 p.)
http://ond.vvksoict.com/vvksomainnieuw/leerplanpubliek.asp?NR=2012/026
Ook voor het dbso is er een aangepast leerplan AV dbso (één
document, niveau 2de graad, niveau 3de graad en niveau 3de jaar
3de graad).
http://ond.vvksoict.com/vvksomainnieuw/leerplanpubliek.asp?NR=2012/055
6
1.1
Geactualiseerde leerplannen Project algemene vakken
vanwege nieuwe eindtermen Moderne Vreemde Talen en
Natuurwetenschappen
1.1.1 Natuurwetenschappen
Sinds september 2010 is een nieuw leerplan natuurwetenschappen
in de 1ste graad A-stroom en in 1ste leerjaar B en BVL in voege.
Naast de levende natuur komen de leerlingen 1ste graad nu ook in
aanraking met aspecten van de niet-levende natuur.
In september 2012 kwamen deze leerlingen voor het eerst in de 2de
graad. Om die reden heeft de overheid de eindtermen
wetenschappen voor de 2de graad aso geactualiseerd en heeft het
VVKSO nieuwe leerplannen wetenschappen (biologie, chemie en
fysica) ontwikkeld die in september 2012 in voege traden.
Ook voor het bso heeft de overheid voor het eerst eindtermen
natuurwetenschappen ontwikkeld (zowel voor de 2de als de 3de
graad). In september 2012 traden daarom nieuwe leerplannen pav
en mavo in voege.
1.1.2 Moderne Vreemde Talen
Op 1 september 2010 werd Frans een verplicht vak van de
basisvorming in het 1ste leerjaar B en Frans of Engels in het 1ste
leerjaar van de 2de graad bso. Vanaf 1 september 2011 werd deze
verplichting in het beroepsvoorbereidend leerjaar en in het 2de
leerjaar van de 2de graad bso doorgetrokken. Vanaf 1 september
2012 wordt Frans of Engels ook progressief in de 3de graad bso
ingevoerd.
Door de introductie van de vakken Frans of Engels in de
basisvorming van de B-stroom en het beroepssecundair onderwijs
ontstond de mogelijkheid om ook deze vakken in pav te integreren.
Het is dus geen verplichting, wat ook betekent dat er best grondig
over wordt nagedacht of het goed is om van deze mogelijkheid
gebruik te maken. Het is evident dat deze vraag het best vanuit het
belang van de leerlingen beantwoord wordt. Waarmee zijn ze het
meest geholpen en wie is het best in staat om met hen de
vooropgestelde doelen te bereiken?
1.2
Wat is er dan zo nieuw aan de herwerkte leerplannen Project
algemene vakken?
Zowel in de 2de als in de 3de graad hebben we naast de integratie
van leerplandoelen natuurwetenschappen een aantal vaste items:
beginsituatie, uitgangspunten, leerlijn, evaluatie, minimale materiële
vereisten.
7
In de leerplandoelen hebben we ook expliciet aandacht voor
taalbeleid met instructietaal en lesstructuur, pedagogischdidactische ondersteuning bij de uitbouw van een leerlijn,
ideeënfiches en de relatie tussen de leerplandoelen en de
eindtermen.
Voor de vakattitudes wordt nog altijd van de leraar verwacht dat hij
ze met de leerlingen in voldoende mate nastreeft. Dit betekent een
inspannings- en geen resultaatsverplichting.
Een tweede nieuwe pijler is dat leerplandoelen vanuit vier clusters
worden opgebouwd:
• informatie verzamelen en verwerken;
• probleemoplossend denken;
• individueel werk en groepswerk;
• maatschappelijke participatie.
Voor de 2de graad zijn er 30 leerplandoelen te realiseren; voor de
3de graad moeten we er 34 realiseren.
Je werkt het gemakkelijkst als je de leerplandoelen (hoofdstuk 5)
uitprint en bij je voorbereidingen steekt.
Een derde belangrijke nieuwe pijler is dat deze clusters geen
afzonderlijke didactische eenheden vormen. Ze dienen ter
ondersteuning van de graadoverschrijdende vakgroepwerking en
van de individuele leraar. Ze hebben hun weerslag op het didactisch
handelen, op het aangeboden materiaal en werkvormen, op een
gradueel groeiende zelfstandigheidsdidactiek en op de daaraan
gekoppelde evaluatiemethodieken.
2
Een geactualiseerd leerplan Project Algemene vakken voor
het 3de jaar van de 3de graad
Het leerplan pav voor het 7de specialisatiejaar is geactualiseerd en
opnieuw vorm gegeven zoals we dat ook voor de leerplannen van de
2de en 3de graad deden. De 27 leerplandoelen zijn ook hier over
vier clusters verdeeld. Je kunt dit geactualiseerde leerplan
terugvinden op:
http://ond.vvksoict.com/vvksomainnieuw/leerplanpubliek.asp?NR=2014/034
Er volgt nog een toelichting in de loop van het eerste trimester van
het schooljaar 2014-2015 in d’Abdij.
Je wordt daarvoor uitgenodigd via de Mededelingen op de DPBwebsite http://www.dpbbrugge.be/secundair/ onder de rubriek:
Publicaties.
8
C
Resultaten peilingtoetsen pav
Met de peiling pav ging een onderzoeksteam van het Steunpunt Toetsontwikkeling en Peilingen (KU Leuven) na of de leerlingen uit het beroepssecundair onderwijs (bso) op het einde van het tweede jaar van de derde
graad over de nodige kennis en vaardigheden beschikken om functionele
lees-, luister- en rekentaken te kunnen uitvoeren en om op een functionele
manier informatie te verwerven en verwerken zoals vooropgesteld wordt in
de eindtermen pav.
Op het colloquium van 11 juni 2014 werden de resultaten van die peiling
bekendgemaakt en besproken. Er volgt nog een samenvatting van de
resultaten in de tweewekelijkse mededelingen Project algemene vakken in
de loop van het schooljaar 2014-2015.
Jan Bonne
Aanbod provincie West-Vlaanderen - 'H²O en zo':
chemisch wateronderzoek (veldwerk)
Cursuscode: I15-223
Docent: Guy Vandevoorde
Datum en uur: woensdag 1 oktober 2014 van 14.00 u. tot 17.00 u.
Locatie: PSNC De Gavers Harelbeke
Dag van mavo en pav
Cursuscode: D15-028
Docent: diverse docenten
Datum en uur: zaterdag 28 februari 2015 van 09.00 u. tot 12.00 u.
Locatie: KU Leuven Kulak Kortrijk