Transcript Dienstverlening aan niet-uitkeringsgerechtigden in de

Koningin Wilhelminalaan 5 | 3527 LA Utrecht
Postbus 2758 | 3500 GT Utrecht
T 030 - 233 23 37 | [email protected]
NL75 INGB 0000194416 | KvK 40532318 Midden-Nederland
Memo
Datum:
Onderwerp:
Aan:
Van:
11 september 2014
Dienstverlening aan niet-uitkeringsgerechtigden (nuggers) in de Participatiewet
Divosa-leden
Jan Timmermann | T 06 - 10 67 58 50 | [email protected]
Inleiding
Ook niet-uitkeringsgerechtigden (nuggers) behoren volgens de Participatiewet tot de reintegratiedoelgroep van gemeenten. De groep werkwillende niet-uitkeringsgerechtigden was tot nu
toe landelijk ruim 450.0001. Gemeenten deden echter bijna niets om de groep nuggers te vinden en
ondersteunen bij hun re-integratie. De groep nuggers die zich inschrijft bij UWV als werkzoekend is
klein en het aantal ingezette re-integratietrajecten voor nuggers is in de meeste gemeenten nog veel
kleiner.
Landelijk zijn er tussen in de jaren 2005 tot en met 2009 43 duizend gemeentelijke reintegratietrajecten voor nuggers ingezet2 Dit is gemiddeld iets meer dan 8.000 trajecten voor nuggers
per jaar. Als gevolg van de bezuinigingen op de re-integratiebudgetten hebben veel gemeenten de
laatste jaren expliciet in hun beleid opgenomen dat ‘personen zonder gemeentelijke uitkering geen
prioriteit hebben voor wat betreft de inzet van re-integratiemiddelen’, of zelfs nietuitkeringsgerechtigden uit de re-integratiedoelgroep geschrapt. Re-integratie van nietuitkeringsgerechtigden levert gemeenten immers geen besparing op de uitkeringen op.
Hoe zit het met de kansen op een succesvolle re-integratie van nuggers?
Nug-periodes duren vaak kort3. Binnen 6 maanden is 80% van de nuggers niet meer als zodanig
geregistreerd. 50% Heeft werk gevonden. De andere helft trekt zich terug van de
arbeidsmarkt, ontvangt een bijstandsuitkering of heeft gesubsidieerd werk.
Ondanks het feit dat bijna 50% van de nug-populatie formeel in aanmerking komt voor ondersteuning
worden er weinig re-integratietrajecten ingezet. Als een nugger na een jaar nog niet is uitgeschreven
als werkzoekende heeft hij ongeveer 7 procent kans op een traject. Die kans stijgt tot ongeveer 13
procent na 3 jaar.
Vooral de herkomst van de nugger is bepalend voor de kans op een re-integratietraject. Nuggers
afkomstig uit de WIA hebben de kleinste kans op een re-integratietraject en voormalige nonparticipanten de grootste kans. Nuggers met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt hebben
ongeveer 2 keer zoveel kans op een traject als nuggers in fase 1. Logisch, want re-integratietrajecten
zijn juist bedoeld voor mensen met enige afstand tot de arbeidsmarkt. De oudste leeftijdsgroep, 55plussers, ontvangt nauwelijks ondersteuning.
Re-integratietrajecten dragen positief bij aan de kans op het vinden van werk. Als iedere nugger na 3
maanden een re-integratietraject krijgt aangeboden, dan verhoogt dit de totale uitstroom naar werk
binnen een jaar na inschrijving van 39 naar 49 %. Hoewel de toegevoegde waarde van reintegratietrajecten voor alle groepen positief is, verschilt hij sterk tussen groepen nuggers. De
grootste toegevoegde waarde is gevonden bij enkele van de moeilijkste groepen: zonder
startkwalificatie, niet-westerse allochtonen, voormalig WAO’ers en jongeren.
Opvallend genoeg zijn dit niet de groepen die de grootste kans hebben op een re-integratietraject.
Vooral de voormalig WAO’ers hebben een erg kleine kans op een re-integratietraject, terwijl ze
veel baat hebben bij een dergelijk traject. Het verhoogt hun kans op werk van 26 naar 42 procent.
De toegevoegde waarde van een re-integratietraject verschilt afhankelijk van het moment waarop
het traject wordt ingezet. Te vroege inzet maakt dat nuggers eigenlijk zelfstandig ook wel werk
1
2
3
RWI: De drempel over. Advies over het aanboren van onbenut participatiepotentieel, 2007.
Antwoord op vraag 2, in Kamervragen naar aanleiding van Hoofdlijnennotitie Werken naar Vermogen
Uit: SEO-Rapport Re-integratie van niet uitkeringsgerechtigde werkzoekenden nr. 2007-62
zouden hebben gevonden. Te late inzet van een traject geeft een hogere toegevoegde waarde,
waarbij het weinig verschil maakt na hoeveel maanden een traject wordt ingezet. Het verhoogt altijd
de kans van een nugger (die tot op dat moment niet was uitgestroomd) om werk te vinden binnen 12
maanden na het moment waarop het traject wordt ingezet met ruim 20%.
Gevolgen van de Participatiewet voor niet-uitkeringsgerechtigden
Vanaf 1 januari 2015 wordt het hele huidige bestand van de Wajong gefaseerd herbeoordeeld. Het
UWV blijft verantwoordelijk voor de inkomensvoorziening en re-integratie van de huidige Wajongers.
‘Nieuwe’ jonggehandicapten maken aanspraak op Wajong via het UWV wanneer zij volledig en
duurzaam arbeidsongeschikt zijn. ‘Nieuwe’ jonggehandicapten met arbeidsvermogen komen onder de
werking van de Participatiewet.
Verwacht wordt dat het aantal niet-uitkeringsgerechtigden binnen de Participatiewet daardoor zal
groeien omdat het hier voor een deel gaat om een groep thuiswonenden. Gemeenten zijn voor deze
groep ook verantwoordelijk voor wat betreft de ondersteuning naar werk.
De scholen voor speciaal onderwijs (ca. 50% uitstroom naar AWBZ-dagbesteding en 50% uitstroom
naar werk met Wajong) maken zich zorgen over hun jongeren en of de gemeenten onder de
Participatiewet nog wel ondersteuning zullen bieden. Logisch aangezien een deel van die jongeren
- hoeveel is niet bekend - qua inkomen geen beroep kunnen doen op de gemeente. Dat zijn straks
dus nuggers, een veel grotere groep dan voorheen die aankloppen bij de gemeente.
De gevolgen van de invoering van de Participatiewet voor de sociale werkvoorziening zal ook zorgen
voor een toename van het aantal niet-uitkeringsgerechtigden. In de regio West-Friesland was de
verhouding in de Wsw (qua instroom vóór het Wsw-dienstverband) in de betreffende regio een paar
jaar geleden ongeveer: 1/3 bijstand, 1/3 UWV-uitkering en 1/3 nugger.
Bij de vaststelling van de hoogte van het macro-re-integratiebudget is een bedrag toegevoegd zodat
gemeenten ook deze mensen kunnen gaan bemiddelen. Het betreft hier geen geoormerkt bedrag,
maar geld dat verwerkt is in het totaalbedrag van 600 miljoen euro.
Prognosetool
Stimulansz heeft een rekengereedschap ontwikkeld om de invloed van het aantal niet-werkende
werkzoekenden op de uitgaven van de Wet Werk en Bijstand (WWB) en de nieuwe Participatiewet op
de gemeentelijke budgetten BUIG in te schatten. Bij een oplopende werkloosheid zullen nieuwkomers
op de arbeidsmarkt moeilijker een baan kunnen vinden en een beroep doen op een gemeentelijke
inkomensvoorziening. Werkloze werknemers zullen mogelijk na het bereiken van de maximale termijn
van de WW eveneens een beroep op de WWB of de nieuwe Participatiewet doen.
De beschikbaarheid van arbeid bepaalt in sterke mate de uitgaven BUIG. Het rekenmodel kan
behulpzaam zijn om de effecten van de werkloosheid, bestandsontwikkeling en eigen beleid op de
uitgaven zichtbaar te maken. Het model is zodanig opgezet dat gemeenten door het aanpassen van
de diverse parameters een aantal scenario’s kunnen doorrekenen.
http://prognosetool.stimulansz.nl/data/Handleiding%20prognosetool%202014.pdf
Standpunt Divosa gevraagd
Veel sociale diensten lopen in de ambtelijke voorbereiding op de Participatiewet aan tegen de
problematiek m.b.t. de uitkeringsgerechtigden.
Het nieuwe samenwerkingsverband in West-Friesland: WerkSaam4 vraagt aan Divosa een standpunt
over nuggers en de inzet van (financiële) middelen voor deze doelgroep. De beleidslijn is thans dat
iedereen die zich meldt een aanbod op maat krijgt en dat het niet uitmaakt of het een nugger is of
4
Op 1 januari a.s start in West-Friesland gestart een nieuw samenwerkingsverband van de gemeenten Drechterland, Enkhuizen,
Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer, Stede Broec en Leer-werkbedrijf Op/Maat onder de naam WerkSaam.
2
een uitkeringsgerechtigde. Men vraagt zich ernstig af of dit wel financieel haalbaar is (beschut werk is
nou eenmaal een dure voorziening als je die ook beschikbaar stelt (zonder restricties) voor nuggers).
De stand van het land
Een eerste - zeer voorzichtige indruk – van wat er in het land gebeurt, is dat gemeenten prioriteiten
stellen waarbij een onderscheid wordt gemaakt in soorten nuggers in verschillende groepen waaraan
verschillende soorten van dienstverlening wordt verleend (van alleen maar matching tot intensievere
ondersteuning van jongeren die van het speciaal onderwijs komen). Veel gemeenten spreken daarbij
een budgetplafond af (niet meer uitgeven dan je hebt). Een deel van de gemeenten geeft ook aan
hoeveel van het budget naar welke groepen kan gaan of naar welk soort activiteiten.
Europese financiering
Niet-uitkeringsgerechtigden in de regio IJmond die op zoek zijn naar werk konden tot voor kort geen
beroep doen op dienstverlening vanuit de gemeente. Speciaal voor deze doelgroep heeft IJmond
Werkt!5, met Europese financiering6, een aangepast ontwikkeltraject samengesteld. Het traject is
zoveel mogelijk toegespitst op de wensen en behoeften van deze doelgroep.
Met de steeds strengere regelgeving wat betreft het toekennen van een uitkering, ontvangt een grote
groep werkzoekenden geen hulp meer bij het zoeken naar werk. Redenen dat geen uitkering wordt
toegekend kunnen de hoogte van het inkomen van de partner of het arbeidsverleden zijn. Voor het
ontwikkeltraject ‘Sterk naar Werk’ heeft IJmond Werkt! vijftig plaatsen beschikbaar.
De groepsgewijze aanpak van IJmond Werkt! voor uitkeringsgerechtigde werkzoekenden (WWB) heeft
zijn vruchten al afgeworpen – zo’n 30% meer werkzoekenden vonden door deze aanpak werk. IJmond
Werkt! heeft dan ook goede hoop dat ook voor deze doelgroep de kansen groot zijn.
Standpunt Divosa
Gelet op bovenstaande informatie lijkt het lastig om een officieel eenduidig advies te formuleren voor
alle sociale diensten. Duidelijk is wel dat de Participatiewet gemeenten verplicht om nietuitkeringsgerechtigden op hun verzoek te ondersteunen bij hun re-integratie. De mate waarin dat
gebeurt zal afhangen van het aantal verzoeken dat een gemeenten krijgt, de middelen waarover een
gemeente beschikt en de vraag naar werkzoekenden van werkgevers.
Utrecht, 11 september 2014
Jan Timmermann
5
6
3
IJmond Werkt! Is een samenwerkingsverband tussen de gemeenten Beverwijk, Heemskerk, Uitgeest en Velsen en de Meergroep
http://www.agentschapszw.nl/nieuws/esf-actie-a-extra-geld-gemeenten-voor-re-integratie-langdurig-werklozen