Transcript Emotie

Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Hoofdstuk
3
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
”Kwaad zijn is makkelijk, maar kwaad zijn op het juiste moment, op de juiste
persoon en voor de juiste redenen is moeilijk.”
(Plato.)
In dit hoofdstuk leert u hoe door uw beleving van het heden, verleden en de
toekomst uw leefsituatie wordt beïnvloed. U leert ook dat u hierop kunt
sturen en hoe u dat kunt doen.
U leert hoe u uw gevoelens in actie kunt omzetten.
Op geen enkele manier kan een situatie of een gebeurtenis of iemand anders
ons kwaad, angstig, depressief, schuldig, waardeloos of minderwaardig
maken. Dat kunnen we alleen zelf. We zijn zelf degenen die onze gevoelens
of emotionele reacties veroorzaken.
We hebben geen emoties over
de gebeurtenissen zelf,
maar creëren deze door de manier
waarop wij tegen de dingen aankijken.
Hiervoor hebt u geleerd hoe uw waarden en overtuigingen samen uw
denkwereld maken. In dit hoofdstuk leert u hoe u uw gevoelswereld schept
en hoe u hiermee om kunt gaan.
Emotie – de feedback van de ziel
”Vreugde is slechts een teken dat creatieve emotie zijn doel vervult.”
(Charles du Bos.)
U beschikt altijd over de mogelijkheid om te kiezen. Dat u deze mogelijkheid
niet altijd ziet, is normaal. Maar zij is er wel. U bent altijd in staat in uw reactie
op een gebeurtenis, zelf een emotionele toestand te creëren die ondersteunend
is voor uw gewenste resultaat. Dit betekent dat u moet leren flexibel te worden
of u volledig moet onderdompelen in een zee van emoties. Emoties hebben niet
alleen invloed op onze mentale gesteldheid, maar ook op onze fysieke
gesteldheid. Emoties die we als negatief bestempelen, kunnen ons ziek maken
en we kunnen er zelfs aan doodgaan. U moet verantwoordelijkheid nemen
voor een situatie en de keuzen die u daarin maakt.
Sommige mensen zijn veel tijd kwijt aan het ontwijken of vermijden van
emoties. Terwijl anderen zich volkomen verlamd kunnen voelen in een emotie,
volledig mee kunnen gaan op de golven van hun emoties.
713F3.FM
Het is nuttig nu eens met een paar voorbeelden te laten zien hoe uw denken
bepaalt wat u voelt en als gevolg daarvan, wat u doet.
3.1
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Voorbeeld
Stel u eens twee kleine kinderen voor die op straat spelen. Er komt een grote
hond aan die ze allebei omver loopt. Het ene kind wordt erg bang en rent
huilend naar zijn moeder. Het andere kind heeft de grootste lol en rent
achter de hond aan.
Zoals u kunt zien, is de gebeurtenis voor beide kinderen dezelfde. De hond liep
hen allebei omver. Maar hun manier van met deze gebeurtenis omgaan,
verschilde. Het was dan ook niet de hond die hun verschillende reacties veroorzaakte, maar eerder de verschillende ”meningen” van de kinderen over de
hond.
Een ander voorbeeld
Lees eens de volgende woorden en schrijf er eens met één woord achter wat
ze voor u betekenen:
Hawaï
Speelplaats
Kat
Seks
Riep een van deze woorden een of andere emotionele reactie bij u op?
Met aan zekerheid grenzende waarschijnlijk was er een woord dat een sterke
emotie losmaakte. Maar deed dit woord dat eigenlijk? Kwam het werkelijk door
dat woord op zich?
Nee, het kan wat woord niet geweest zijn, want woorden kunnen van zichzelf
niet een bepaald gevoel bij u oproepen. Evenmin kunnen boeken, muziekstukken, films of gebeurtenissen dat.
3.2
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Het enige wat een bepaald gevoel kan veroorzaken, is uw eigen houding ten
opzichte van een woord.
Een wat ingewikkelder voorbeeld
Stel u voor dat u op een vroege morgen in een winkelcentrum rustig een
broodje zit te eten in een koffietentje. Er komt een man binnen met drie
kinderen. De kinderen zijn druk en rennen door het restaurantje. De man
zit rustig voor zich uit te staren. Laten we eens aannemen dat u geïrriteerd
of kwaad wordt. Wanneer de kinderen voor de zoveelste maal door het
restaurantje rennen, besluit u de persoon in kwestie eens goed de mantel uit
te vegen. Op het moment dat u dat wilt doen, richt de man zich tot u en zegt:
”Het spijt me, we komen net uit het ziekenhuis. Vanmorgen vroeg is hun
moeder overleden en dit is even hun manier om het te uiten, ik zal ze zo tot
de orde roepen.”
Wat gebeurt er nu met uw kwaadheid? Met uw voornemen het hem eens goed
te vertellen? Wel, het is moeilijk om voor iedereen te spreken, maar veel
mensen zouden waarschijnlijk minder kwaad worden. Hun kwaadheid zou
zelfs weleens in medelijden kunnen omslaan. Sommige mensen zouden zich
misschien zelfs schuldig voelen of het zichzelf kwalijk nemen dat ze bijna tegen
deze man uitgevaren waren.
Wat veroorzaakte de drastische verandering in gevoelens in dit voorbeeld? Heel
eenvoudig, nieuwe gedachten of houdingen die voortkomen uit het op een
andere manier tegen de situatie aanzien. Met andere woorden, een verandering
van gedachten veroorzaakt een verandering van emoties.
Neem nu cd 3 en plaats deze in een cd-speler. Gebruik een koptelefoon en
begin met de eerste audiosessie.
713F3.FM
Audiosessie 1
Welke emoties hebt u onlangs gehad? Ging dit werkelijk over de gebeurtenis of
was het uw beleving hiervan?
Gisteren
Vandaag
Emotie 1
Welke emotie?
Welke gebeurtenis?
Welke emotie?
Welke gebeurtenis?
Emotie 2
Welke emotie?
Welke gebeurtenis?
Welke emotie?
Welke gebeurtenis?
Emotie 3
Welke emotie?
Welke gebeurtenis?
Welke emotie?
Welke gebeurtenis?
3.3
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
3.4
Gisteren
Vandaag
Emotie 4
Welke emotie?
Welke gebeurtenis?
Welke emotie?
Welke gebeurtenis?
Emotie 5
Welke emotie?
Welke gebeurtenis?
Welke emotie?
Welke gebeurtenis?
Emotie 6
Welke emotie?
Welke gebeurtenis?
Welke emotie?
Welke gebeurtenis?
Emotie 7
Welke emotie?
Welke gebeurtenis?
Welke emotie?
Welke gebeurtenis?
Emotie 8
Welke emotie?
Welke gebeurtenis?
Welke emotie?
Welke gebeurtenis?
Emotie 9
Welke emotie?
Welke gebeurtenis
Welke emotie?
Welke gebeurtenis?
Emotie 10
Welke emotie?
Welke gebeurtenis?
Welke emotie?
Welke gebeurtenis?
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Notities
Wat hebt u vandaag gehoord dat de moeite waard is om te noteren?
Wat hebt u meegemaakt? Wat hebt u gelezen? Wat hebt u gevoeld?
Waar hebt u om gelachen … of gehuild?
Wat hebt u vandaag geleerd?
713F3.FM
Hoe gaat u deze inzichten gebruiken en toepassen?
3.5
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Belangrijke aspecten van emotie
”Tegenslag zorgt ervoor dat sommige mensen breken en dat andere mensen records
breken.”
(William Ward.)
Emoties zijn feedback over de verschillen tussen uw wereldmodel en de wereld,
tussen uw referentiekader en de werkelijkheid. De uitleg is simpel. Iedere
gebeurtenis die u waarneemt, levert u een ervaring op. Wanneer de gebeurtenis
direct invloed heeft op uw lichaam, reageert u primair. U weet direct of u een
vermijdende of benaderende actie moet ondernemen.
Stel, u brandt uw vinger. Uw lichaam evalueert dit als pijn en u beweegt snel
van de bron van ongenoegen af. Stel, u bent hongerig en u ziet een bakkertje.
U beweegt snel naar de bron van genoegen toe.
Dit zijn primaire emoties.
Een primaire emotie is altijd eenduidig. U weet direct waar u aan toe bent. Het
is het gevoel dat als eerste in u ontstaat en een onvervalst antwoord op een
gebeurtenis.
Natuurlijk zijn er ook emoties die niet direct, maar juist indirect op uw lichaam
inwerken.
Iemand scheldt u uit en u voelt uw maag inkrimpen. Dit is een indirecte reactie.
Toch is deze ervaring zo werkelijk dat we hem vaak vertalen als: ”Het is alsof ik
een klap in mijn gezicht kreeg.” Aan de andere kant geldt dit natuurlijk ook
weer voor prettige ervaringen. Hoe voelt het als iemand uw ego streelt? Ook dit
zijn primaire emoties.
Wanneer uw wereldmodel en de werkelijkheid met elkaar overeenkomen
(match), voelt u zich prettig. Komt uw wereldmodel niet overeen met de
werkelijkheid (mismatch), dan voelt u zich onprettig. In het voorbeeld van de
bakker: u hebt trek in een bolletje, u koopt het en het smaakt lekker, u bent
tevreden. Uw verwachting was een lekker bolletje en dat is uitgekomen.
Anders: u hebt trek in een bolletje, u koopt het en het smaakt smerig, u bent
ontevreden. Uw verwachting en de realiteit matchen niet. Als dit een intense
belevenis is of als dit vaker gebeurt, gaat u niet meer naar deze bakker.
Een emotie is dus altijd een reactie op de werkelijkheid en zegt niets over die
werkelijkheid, maar alles over de manier waarop we de werkelijkheid
verwerken en dus ervaren.
Een heel speciaal deel van uw emoties is uw intuïtie. Dit is een onbewuste
structuur die u op heel subtiele wijze vertelt wat uw mening is over de wereld.
Een zogenaamd onderbuikgevoel. Grote denkers zijn vaak ook mensen met een
goede intuïtie. Een leuk voorbeeld hiervan is Albert Einstein.
Er bestaat een populair verhaal over Albert Einstein. Wanneer Einstein voor
een beslissing stond waarbij twee alternatieven mogelijk waren, een ja-ofneebeslissing of een zus-of-zobeslissing, haalde hij een munt tevoorschijn, wees
hij kruis aan het ene alternatief toe en munt aan het andere en gooide hij de
munt op. Wanneer de munt landde, keek hij hoe deze terecht was gekomen en
vroeg hij zich onmiddellijk af hoe hij zich voelde. Als hij zich goed voelde, koos
hij het eerste alternatief. Als hij zich onprettig voelde, koos hij het tweede alternatief.
3.6
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Over intuïtie leert u meer in het deel over uw spirituele zelf.
Terugkomend op de betekenis van uw emoties kunnen we concluderen dat
emoties dus een terugkoppeling zijn over hoe u een gebeurtenis beleeft.
In dit hoofdstuk voegen we er nog een dimensie aan toe.
Gebeurtenis
Waarneming
Betekenisgeving
Emotie
Reactie
Als een emotie een terugkoppeling is over hoe u een gebeurtenis ervaart, kan
het dus zo maar zijn dat iemand anders in dezelfde situatie iets heel anders
ervaart. Wat is dan waar?
En wat betekent iets dan echt? Het antwoord op deze vraag is zowel eenvoudig
als ontluisterend. Een gebeurtenis op zich betekent … helemaal niets. Anders
gezegd: een gebeurtenis betekent dat wat iemand er voor betekenis aan geeft.
Doe de volgende oefening eens voor een paar dagen.
Neem de tijd ervoor en beleef het. Bekijk willekeurige gebeurtenissen in uw
dagelijks leven of op tv en zeg tegen uzelf. ”Wat betekent dit?” Zeg vervolgens:
”Dit betekent helemaal niets.” Zeg daarna: ”Wat wil ik dat dit voor mij
betekent?” Maak hiervan een aantekening bij uw notities.
Een emotie vloeit voort uit de betekenis die u aan een gebeurtenis geeft.
Daarom zeggen uw emoties altijd iets over uzelf en niet over anderen. Ze
vertellen u iets over uw eigen functioneren.
Een emotie staat aan het eind van het denkproces en aan het begin van een
gedrag. Vanuit een bepaalde emotie doen of zeggen we vaak dingen die de
schuld bij een ander leggen.
We zeggen dingen als:
• jij maakt me kwaad
• je hebt me teleurgesteld
• jij maakt me gelukkig.
Het is echter uw eigen perceptie (1. waarneming met de geest, 2. resultaat van
het waarnemen) van een gebeurtenis, die bepaalt hoe u zich voelt. Emoties
zeggen dus eigenlijk iets over uw perceptie. Emotie is een onbewuste terugkoppeling van uw lichaam en is een reactie op een waarneming, maar niet de
waarneming zelf.
Het is beter om te zeggen:
• ik maak me kwaad over jouw gedrag
• ik stel mezelf teleur over de manier waarop jij je gedraagt
• ik maak mezelf gelukkig over mijn contact met jou.
713F3.FM
In de volgende tabel staan enkele zinnen. Schrijf de zin opnieuw, maar nu zodat
hij betrekking heeft op uzelf. Zoals in vorenstaand voorbeeld.
3.7
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Zoals ik het normaliter zou zeggen
Zoals ik het vanaf nu zal zeggen
Jij irriteert me
Je maakt me blij
Iedereen is tegen me
Het geluk zit me mee
Deze film stelt me teleur
Zo’n uitspraak maakt me woedend
Dat geluid maakt me gek
Dat kind vertedert me
Ik word moe van je
Je hebt me verdriet bezorgd
Je laat me tintelen
Jouw stem laat me genieten
De interne dialoog
”Stilte is de ware kunst van conversatie.”
(Anonymus.)
Mensen hebben het unieke vermogen om een interne dialoog met zichzelf te
houden. Dat wil zeggen, met wat voor gebeurtenis we ook in aanraking komen,
we vormen er altijd wel een mening, een oordeel of opvatting over, en praten
daar dan vervolgens graag, vaak en langdurig met onszelf over.
Als u uzelf wat beter bestudeert, zult u bemerken, dat uw denken bestaat uit
zintuiglijke ervaringen, d.w.z. beelden, geluiden, geuren, smaken en gevoel.
Dat denken met geluiden noemen we een auditief proces. Een auditief proces
kan bestaan uit geluiden en klanken, maar ook uit een interne dialoog (gesprek
met onszelf). Deze interne dialoog verloopt in eenvoudige zinnen en uitdrukkingen. Anders gezegd, wanneer u denkt, praat u vaak tegen uzelf. Ofschoon u
het soms ook hardop doet, praat u meestal zachtjes in uzelf en soms zelfs
onhoorbaar. Deze interne dialoog verloopt de meeste tijd via uw onbewuste
denken of uw onderbewustzijn.
Meestal bent u zich dus niet bewust van deze interne dialoog, omdat veel van
wat er in uw hersenen gebeurt, zich buiten uw bewustzijn voltrekt. Soms
beoordeelt u een situatie zo snel, dat het lijkt alsof u er helemaal niet over
nagedacht hebt. Een goed voorbeeld van een dergelijk ogenblikkelijk of
onbewust gedachteproces is een vooroordeel. Een vooroordeel is een mening
waar u automatisch zo zeker van bent dat u hem niet meer onderzoekt. Het is
gewoon zo. Een zinnetje dat hier goed bij past, is: ”Zie je wel …”
3.8
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Soms lijkt de interne dialoog de stem van iemand anders. Een ouder of een
werkgever of een partner die door uw hoofd spookt. Geloof me, het is uw eigen
geest die dit voor u doet. Er woont niemand anders in uw hoofd dan uzelf.
Toch zijn het vaak uw eigen gedachten die u zo plagen. U bent soms uw ergste
vijand.
Vul voor uzelf eens in welke emoties u vandaag hebt gehad en wat u daar zelf
van vindt. Start eens met het bewust maken van uw onbewuste interne dialoog.
Neem nu cd 3 en plaats deze in een cd-speler. Gebruik een koptelefoon en
ga verder met de tweede audiosessie.
Audiosessie 2
Welke emotie heb ik gehad?
Wat zei ik tegen mezelf over deze emotie?
713F3.FM
Wat zei ik tegen mezelf tijdens deze emotie?
3.9
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Wat zei ik tegen mezelf na afloop van deze emotie?
Emoties hangen af van uw manier van oordelen over de gebeurtenissen. U ziet
de wereld zoals u bent, u voelt u zoals u denkt. Hoe extremer uw standpunt
over een gebeurtenis is, hoe heftiger uw emotie over die gebeurtenis.
Uw gedrag volgt uw emoties en niet andersom. Wat u doet, zal afhangen van
wat u over een bepaalde situatie denkt en voelt.
Gedachten veroorzaken emoties, emoties brengen op hun beurt weer gedrag
teweeg.
Wanneer u overtuigd bent van het feit dat uw gedachten en ideeën waar zijn,
dat u gelijk hebt, kunnen de gevoelens en handelingen die daarop volgen,
problemen veroorzaken. Zeker als dit gelijk niet vaststaat.
Als u een bepaalde interne dialoog vaak herhaalt, wordt dit uiteindelijk een vast
denkproces, een vast programma in uw hoofd. Deze gewoontegedachten
brengen emoties en gedragingen teweeg die belemmerend of zelfs saboterend
werken. Het vervelende van een interne dialoog is dat wanneer hij eenmaal
goed is geprogrammeerd, u hem niet meer hoort. Hij wordt onbewust. Zoals
een programma dat op de achtergrond draait.
Om hier aandacht aan te besteden, gaan we een paar interne dialogen weer
bewust maken.
Als u wel iets wilt doen, maar het niet doet, wat zegt u dan tegen uzelf?
Het interne mengpaneel
”Geluk is een keuze die soms wat inspanning behoeft.”
(Anonymus.)
Er zijn verschillende gradaties van emoties en er zijn emoties met verschillende
ladingen.
Hoe sterker u in een emotie zit tijdens een gebeurtenis, hoe troebeler uw
waarneming is, hoe minder u waarneemt. Hoe sterker de emotie, hoe meer u
denkt dat uw eigen denkwereld waar is. Als u in een emotionele reactie zit, hebt
u nog maar een beperkt contact met de wereld om u heen.
Hoe worden die emoties nou zo intens of vlak? Dit doet u door middel van uw
interne mengpaneel. Stel u eens voor dat u een griezelfilm ziet. De boosdoener
komt in beeld en plotseling klinkt de muziek van Bassie en Adriaan uit de
speakers. Wat gebeurt er met uw emotie?
Stel u voor, u kijkt naar een spectaculaire film van uw eigen smaak. Het is een
fantastisch script, waanzinnige special effects en topacteurs. U ziet de film
3.10
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
alleen op een tv van 38 cm waarvan de kleur het niet meer doet en het geluid
blikkerig is. Ook zit er een heel lichte sneeuw in het beeld. Genieten, hè, van die
film!
U begrijpt dat in deze gevallen de signalen die u binnenkrijgt, bepalen wat u
erbij voelt. Zo’n afstandsbediening hebt u nu ook voor de beelden en geluiden
in uw hoofd. Stel u eens voor dat u het liedje ”altijd is Kortjakje ziek” in uw
hoofd afdraait. Laat het eens langzamer gaan … en nu weer sneller … laat het
eens door een kinderkoortje zingen …
Dit kunt u allemaal zelf.
Probeer het eens met beelden. Denk eens aan een konijn. Maak het groter,
maak het zwart met grote rode ogen en slachttanden. Als dit u niet bevalt, maak
er dan een lief klein wit konijntje van. Leuk hè, u bent de regisseur van uw eigen
interne computerscherm en u draait Windows 2.000.000 of hoger.
Ga eens naar de volgende oefening.
In de volgende oefening leert u hoe u deze emoties kunt beïnvloeden.
Neem nu cd 3 en plaats deze in een cd-speler. Gebruik een koptelefoon en
ga verder met de derde audiosessie.
713F3.FM
Audiosessie 3
Oefening: denk eens aan uw favoriete voedsel.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
3.11
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Uw favoriete film.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Uw favoriete muziek.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Zoals we in het deel over waarden hebben geleerd, zijn er drie hoofdprocessen
die ervoor zorgen dat we de wereld kunnen begrijpen. Dit zijn ook belangrijke
waarnemingsaspecten van emotionele filters:
• generalisatie
• weglaten
• vervorming.
Doordat u uw waarnemingen vaak vermengt met uw eigen mening, ontstaat er
een vermenging tussen uw wereldmodel en de realiteit. Dit veroorzaakt een
emotionele reactie. Een emotionele reactie is altijd een lichamelijke ervaring.
Wanneer u probeert een emotie te verdringen, verhindert u een bewustwording van uw eigen begrip van die emotie.
Als u de focus van uw attentie of uw waarnemingsbeeld (perceptie) verandert,
verandert u uw emotie.
Een probleem ontstaat door een vermenging van perceptie en emotie. Vanuit
uw perceptie ontstaat een bepaalde emotie. Onder normale omstandigheden
fungeert uw denken als een buffer tussen uw emoties en uw reacties. Als er iets
3.12
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
gebeurt, denkt u erover na alvorens erop te reageren. Uw verstand vertelt u dat
de gebeurtenis en de wijze waarop u erover nadenkt, van elkaar verschillen.
Heftige emoties vertroebelen echter het rationeel denkproces. Als een emotie
sterk is, bent u geneigd minder te denken en eerder te doen. Dat dit niet altijd
de meest elegante situaties oplevert, weet u zelf ook wel.
Een sterk zelfvertrouwen is noodzakelijk om een balans te vinden tussen uw
gevoel en uw verstand. Persoonlijke groei en ontwikkeling ontstaan pas als u
uw eigen wereldmodel tijdelijk opzij kunt zetten of zelfs even helemaal los kunt
laten. Hierdoor ontstaat ruimte om nieuwe dingen uit te proberen en toe te
laten.
Emoties ontwijken of onderdrukken heeft doorgaans weinig zin. Dit betekent
dat u uzelf ontkracht. Dit geldt natuurlijk het sterkst voor de hevigste emoties.
Deze geven en deze kosten de meeste energie.
Emoties zijn energiedragers of energievreters
Er zijn twee grote categorieën van emoties:
a. pijn
b. plezier.
Pijn en plezier met op een hoger niveau angst en liefde. Alle andere emoties zijn
kleinere afspiegelingen van deze twee.
Er zijn twee uitingsvormen van emoties:
1. reactief
2. creatief.
Het enige wat u hoeft te doen, is de ”c” te verplaatsen.
Voor creatief wordt ook wel gebruikt proactief.
Tot nu toe zult u vaak gesproken hebben over positieve en negatieve emoties.
Wat is er dan gebeurd met deze positieve en negatieve emoties? Die zijn er na
vandaag niet meer. Deze termen geven een lading aan emotie die zou impliceren dat het goed is of slecht om een bepaalde emotie te hebben. Deze bestempeling doet de emoties die u hebt, geen recht.
We kunnen emoties beter bestempelen als toepasselijke of niet-toepasselijke
emoties.
Het is veel opbouwender als u vanaf nu spreekt over toepasselijke of niettoepasselijke emoties.
Een emotie heeft namelijk altijd iets te vertellen. De emoties waar u blijer van
wordt, vertellen u dat u uw wensen aan het realiseren bent. Dat u uw doelen
aan het bereiken bent. Dat u uw waarden aan het vervullen bent.
713F3.FM
De emoties waar u niet vrolijk van wordt, geven u een actiesignaal. Ze vertellen
u met perfecte precisie:
1. waar u bent
2. en waar u naartoe dient te gaan.
Wat dit precies betekent, daar komen we later op terug.
Voor nu is het belangrijk te weten dat als u boos bent, dan betekent dit iets.
Hetzelfde geldt voor teleurstelling en verdriet. Globaal betekent het: dat wat u
nu meemaakt, bevalt u niet, herken het, erken het en verander het. Hoe? Lees
verder!
3.13
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Notities
Wat hebt u vandaag gehoord dat de moeite waard is om te noteren?
Wat hebt u meegemaakt? Wat hebt u gelezen? Wat hebt u gevoeld?
Waar hebt u om gelachen … of gehuild?
Wat hebt u vandaag geleerd?
Hoe gaat u deze inzichten gebruiken en toepassen?
Meta-emoties
”De meeste mensen zijn liever zeker van hun misère, dan dat ze het risico nemen
gelukkig te zijn.”
(Robbert Anthony.)
Wat neem ik waar en hoe reageer ik? Dit is een vraag die u uzelf kunt stellen als
u kijkt naar de wijze waarop u met uw emoties omgaat.
Eerder hebben we gesproken over de primaire emoties.
Eén tweede groep emoties is zeer belangrijk en dat is de groep emoties over
emoties, de zogenaamde meta-emoties.
3.14
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Meta-emoties zijn emoties over emoties. Ingewikkeld? Dat valt wel meer. Stel,
u ziet iemand die uitglijdt op straat en zoals ieder mens schiet u daardoor in de
lach. Vervolgens komt u erachter dat de vrouw ernstig geblesseerd is. Wat zegt
u dan tegen uzelf …? Waarschijnlijk voelt u zich schuldig of schaamt u zich
voor uw primaire reactie.
Dit is een meta-emotie. Het komt regelmatig voor dat u een mening hebt over
een bepaald gevoel. En vaak is die mening van kritische aard. Deze secundaire
emoties, zijn emoties die u speelt.
Meta-emoties zijn bijvoorbeeld: schuld, schaamte, terughoudendheid, wraakzucht en verlegenheid.
Meta-emoties zoals schuld en schaamte, zijn zo sterk dat ze levensbepalend
kunnen zijn.
Ons leven is een uitdrukking van onze emotionele reacties op onze waarneming.
Om emoties beter te leren begrijpen, zullen we ze eerst moeten ervaren, ze door
ons heen laten bewegen. Het is belangrijk om dit te doen zonder volledig de
controle over uzelf te verliezen. Niemand is ermee gediend om schoppend,
kwijlend, huilend en gillend over de grond te rollen. Om te beginnen is hier een
eenvoudige oefening.
713F3.FM
Kijk naar de volgende woorden en geef aan welke emoties u nooit, soms, vaak
of bijna constant hebt.
Emotie
nooit
soms
vaak
bijna constant
bekwaam
y
y
y
y
gecentreerd
y
y
y
y
uitgedaagd
y
y
y
y
bezorgd
y
y
y
y
zelfverzekerd
y
y
y
y
verward
y
y
y
y
verbonden
y
y
y
y
tevreden
y
y
y
y
gek
y
y
y
y
creatief
y
y
y
y
kritisch
y
y
y
y
nieuwsgierig
y
y
y
y
gedurfd
y
y
y
y
verslagen
y
y
y
y
dankbaar
y
y
y
y
gulzig
y
y
y
y
3.15
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Emotie
nooit
soms
vaak
bijna constant
verdrietig
y
y
y
y
schuldig
y
y
y
y
gelukkig
y
y
y
y
hulpeloos
y
y
y
y
hoopvol
y
y
y
y
vernedering
y
y
y
y
hysterisch
y
y
y
y
ongeduldig
y
y
y
y
ontoereikend
y
y
y
y
genegen
y
y
y
y
onveilig
y
y
y
y
aanhoudend
y
y
y
y
sexy
y
y
y
y
onnozel
y
y
y
y
droef
y
y
y
y
dom
y
y
y
y
achterdochtig
y
y
y
y
doodsbang
y
y
y
y
vertrouwensvol
y
y
y
y
geschokt
y
y
y
y
dringend
y
y
y
y
willen
y
y
y
y
piekeren
y
y
y
y
waardig
y
y
y
y
Schrijf tien van de emoties in de volgende tabel en geef ze een cijfer van 1 tot
10. De emotie die u het vaakst hebt of het meest intens ervaart, krijgt een 10
enz. Neem nu eens de tijd om de volgende vragen te beantwoorden.
Naam van de emotie
3.16
Nr. Welke betekenis geef ik aan deze emotie?
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Naam van de emotie
Nr. Welke betekenis geef ik aan deze emotie?
Emoties als signalen
”Ieder gedrag heeft een positieve intentie.
Gedrag vloeit voort uit emotie.
Iedere emotie heeft een positieve intentie.”
Alle emoties zijn positief en bruikbaar, wanneer u ze benadert als signalen of
als informatie. De kunst is om vanuit de beleving van een emotie terug te keren
naar de beschouwing van deze emotie en er een betekenis aan toe te kennen.
Uw onderbewuste geeft u de signalen die belangrijk voor u zijn. Uw onderbewustzijn heeft altijd het beste met u voor (heeft altijd een positieve bedoeling
voor u). Ergo, emoties zijn per definitie signalen met een positieve bedoeling.
Die bedoeling ligt altijd in het feit dat u zich ergens van bewust moet worden.
Als u een emotie ervaart, leer uzelf dan aan om te vragen: ”Wat is de positieve
bedoeling van deze emotie, wat wil zij me vertellen?”
Hier volgt een lijst van emoties en de informatie die eruit kan worden afgeleid.
Jaloezie
Het signaal dat het emotionele welbevinden bedreigd is.
Wat kunt u doen om u beter te voelen met uzelf?
713F3.FM
Afgunst
Signaal dat u iets wilt. Is ”het” sop de kool waard?
3.17
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Ontoereikendheid
Signaal dat er een mogelijkheid bestaat om te leren.
”Hoe kan ik dit doen?”
Angst
Signaal om te ontdekken of datgene waarvan u bang bent, gebruikt kan worden
om nieuwe dingen aan te leren of te ontdekken. Zo ja, wat is de keuze en wat
kunt u doen?
Of indien binnen uw keuzemogelijkheden, om met vertrouwen aan te nemen
dat u alles gedaan hebt wat u kunt. Het ligt nu niet meer in uw handen. Laat los.
Onrust
Signaal om na te gaan of datgene waarover u ongerust bent, behoort tot uw
keuzemogelijkheden. Als het behoort tot uw keuzemogelijkheden, is het een
springplank voor actie: wat kan ik doen aan probleem X?
Zo niet, aanvaard met vertrouwen dat u alles gedaan hebt binnen uw mogelijkheden, en ga verder met iets waar u iets aan kunt doen.
Emoties bepalen ons doen en laten. Door emoties doen we bepaalde dingen wel
of juist absoluut niet. Emotie komt van het Latijn en betekent letterlijk
bewegen. Emoties zijn dus eigenlijk bewegingen van binnen.
Er zijn geen goede of slechte emoties, geen positieve of negatieve.
Emoties zijn toepasselijk of niet toepasselijk, gewenst of niet gewenst. Iedere
emotie heeft een positieve intentie. Deze intentie begrijpen we meestal niet zo
goed, waardoor ontoepasselijke emoties, die we doorgaans als negatief bestempelen, nadelig op ons inwerken.
De opbouw van onze emoties kunt u vergelijken met de rokken van een ui. In
het centrum ligt de beginemotie of de primaire emotie; hieromheen liggen de
metastases.
De maatschappij waarin we leven, leert ons echter om negatieve emoties
(hierna te noemen ”actiesignalen”) te onderdrukken. Dit gebeurt al op vroege
leeftijd. Een baby begint al met het ontwikkelen van verschillende emoties als
zijn huilen wel of niet beantwoord wordt. De meeste mensen hebben weleens
de frustratie van een zes maanden oude baby gezien die iets wil, maar dit nog
niet kan. De wijze waarop de ouders hiermee omgaan, is dan vaak weer
bepalend voor latere emoties en gedrag.
Als we onze emoties onderdrukken, gaat het onbewuste ons tegenwerken. En
dat is wat er in onze maatschappij dan ook in toenemende mate gebeurt. In een
maatschappij waar veel waarde wordt gehecht aan het ”knapheidsdenken”, het
kennen van feiten en praktische informatie, worden de emoties vaker wel dan
niet ondergesneeuwd. Hierdoor verliezen we ons emotionele evenwicht en
raken soms volledig uit balans. Vanaf dit moment worden we gestuurd door
onze emoties.
Nu hebt u hierin wel degelijk een keuze. U kunt accepteren dat uw emoties u
sturen of u kunt uw emoties sturen. Anders gezegd: hebt u uw emoties of
hebben uw emoties u?
Emoties liggen, zoals is gezegd, aan de basis van ons handelen. Emoties zijn
direct gekoppeld aan onze belangrijkste criteria en worden mede veroorzaakt
3.18
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
door de overtuigingen die we hanteren. Alle emoties zijn altijd nuttig en
bruikbaar als u ze bekijkt als waardevolle signalen, feedback of informatie.
Als u een bepaalde emotie ervaart, is het in eerste instantie zaak om haar te
herkennen en haar daarna te erkennen, haar als het ware bestaansrecht te
geven.
Meestal doen we dat echter niet. Meestal stoppen we een emotie bijna direct
weg. Dan denken we dat het voorbij is. Niets is minder waar, de signalen
worden sterker en heviger. Ze sluipen op ons af als een tijger op zijn prooi en
nemen ons te grazen op een onbewaakt moment. Ziektebeelden als burn-out
en overspannenheid, maar ook andere psychische klachten kunnen ons ten
deel vallen.
In andere gevallen reageren we primair en direct en brengen we onszelf, of
anderen in de problemen. We hebben woede-uitbarstingen, vallen de ander
verbaal aan en soms slaan we erop.
In plaats van ze weg te stoppen of er direct naar te handelen, zoals we tot nu toe
gewend waren te doen, is het van belang de emotie een plaats te geven.
Met andere woorden: leer de emotie kennen. U kunt dit het beste doen door,
wanneer er een emotie in u opkomt, een neutrale lichaamshouding aan te
nemen. Ontspan u en richt uw blik omhoog. Adem rustig in en uit en u zult
merken dat de emotie neutraal wordt. Uw lichaamshouding is de snelste
methode om uw emoties te beïnvloeden. Hierna kunt u uzelf vragen gaan
stellen over de betekenis van deze emotie.
Een van de belangrijkste vragen die u uzelf als gewoonte zou kunnen stellen, is:
wat is de positieve intentie van deze emotie?
Wanneer u emoties op een dergelijke manier benadert, geeft dit een ander
begrip van een gedrag of een situatie en kan er gekeken worden naar mogelijkheden om acties in gang te zetten die als uiteindelijk resultaat hebben, de
emotie te veranderen in een meer toepasselijke of gewenste.
Associëren en dissociëren
De beste manier om jezelf goed te voelen, is om gemeend een ander een goed gevoel
te bezorgen.
(Mark Twain.)
713F3.FM
Wanneer we over emoties praten, is het natuurlijk ook belangrijk om aandacht
te besteden aan hoe we met die emoties om kunnen gaan. U kunt een emotie
beleven of er juist afstand van nemen. In het eerste geval zal uw hele wezen
doordrongen zijn van de emotie, terwijl u in het tweede geval meer een buitenstaander bent. Dat beleven van een emotie noemen we associëren. De techniek
van het associëren helpt ons om een emotie zuiver te beleven en haar beter te
begrijpen en daardoor intenser te ervaren. Stel u voor u zit in een achtbaan. U
voelt hoe het karretje langzaam in beweging komt en u hoort het ratelen van de
rails, u wordt tot spannende hoogte opgetakeld en u voelt na een korte stilstand
hoe u met duizelingwekkende snelheid wordt afgeschoten. U hoort mensen
gillen en u voelt de wind op uw gezicht. Als u zich dit kunt voorstellen, bent u
geassocieerd.
3.19
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Associëren betekent: in de beleving gaan. Associëren is het ervaren van een
gebeurtenis of het herinneren van een gebeurtenis alsof u deze meemaakt. U
bent geassocieerd wanneer uw gevoelens in de ervaring zelf zijn.
Associatie zorgt voor mentale en fysieke doorstroming. Het werkt vitaliserend
en verdiepend. U wordt volledig deel van de gevoelsbeleving. Associaties gaan
altijd gepaard met een lichamelijke sensatie. Door te focussen op lichamelijke
sensaties, kunt u uw gevoelens door middel van associëren verdiepen. Gevoel
en emotie zijn te allen tijde associaties.
Associëren doet u door middel van uw interne mengpaneel. Door het veranderen van uw beelden en geluiden op uw eigen interne computerscherm,
verandert u uw ervaringen. Deze techniek komt uit NLP en wordt genoemd:
werken met submodaliteiten.
Modaliteiten is een ander woord voor zintuigen en hieronder verstaan we:
ogen, zien − oren, horen − neus, ruiken − tong, proeven − lichaam, voelen.
Voor deze zintuigen hebben we de volgende benamingen:
1. zien − visueel
2. horen − auditief
3. voelen − kinesthetisch
4. geur − olfactoir
5. smaak − gusatoir.
Onder deze vijf modaliteiten liggen de submodaliteiten. Dit zijn de onderverdelingen van de modaliteiten. Als u de visuele modaliteit neemt, kunt u zich
afvragen: wat kan ik allemaal visueel waarnemen? Wat kan ik allemaal instellen
met deze modaliteit? Denk eens aan de volgende submodaliteiten:
Modaliteit visueel
Submodaliteit
afstand
grootte
helderheid
licht
focus
1.
2.
3.
4.
5.
Voeg er nog vijf aan toe.
3.20
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Doe hetzelfde voor auditief.
Modaliteit auditief
Submodaliteit
luidheid
toon
helderheid
afstand
zuiverheid
1.
2.
3.
4.
5.
Doe hetzelfde voor kinestetisch.
Modaliteit kinesthetisch
Submodaliteit
Gladheid
Gewicht
warmte
druk
spanning
1.
2.
3.
4.
5.
Als u de verschillende denkcomponenten van associëren bij elkaar zet, kunt u
zeggen:
713F3.FM
• U bent visueel geassocieerd als u het ziet door uw eigen ogen en uzelf niet
kunt zien.
• U bent auditief geassocieerd als u het hoort met uw eigen oren en uzelf niet
vanaf een afstand hoort. U hoort uzelf geen commentaar op de ervaring
geven.
• U bent kinesthetisch geassocieerd als u het voelt met lichamelijke en
emotionele sensaties. U voelt de sensatie van de ervaring.
3.21
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Neem nu cd 3 en plaats deze in een cd-speler. Gebruik een koptelefoon en
ga verder met de vierde audiosessie.
Audiosessie 4
In de beleving gaan
Als u visueel gaat associëren, let dan op de volgende aspecten:
• Open uw ogen en richt u op alles wat u om u heen ziet.
• Kijk specifiek naar kleuren, tinten, schakeringen, intensiteit en tegenovergestelde tinten.
• Heb oog voor het verschil tussen primaire tinten en pasteltinten.
• Kijk naar het verschil tussen donkere en lichte grijstinten.
• Zie de vormen en het patroon erin.
• Kijk naar de harde en de overvloeiende grenzen.
• Zie de lijnen.
• Bekijk de samenstelling en de kwaliteit van het licht.
• Aanschouw de bron van het licht en zie de schaduw.
Als u auditief gaat associëren, let dan op de volgende aspecten:
• Luister aandachtig en richt uw bewustzijn op alle geluiden om u heen.
• Hoor de woorden, het ruisen, het rinkelen, de muziek, het lawaai, het
tjilpen, het suizen, het klikken, de stilte etc.
• Luister naar de toon, het timbre, het volume, het tempo, het ritme. Luister
waar het vandaan komt (bron), de tijdsduur en de frequentie. Luister naar
het patroon van alles wat u hoort.
Als u kinesthetisch gaat associëren, let dan op de volgende aspecten:
• Let op uw bewustzijn, op uw lichaam.
• Let op de gewaarwording, het gevoel, de beroering in uw lichaam.
• Merk op waar dat gevoel zich bevindt.
• Waar begint het gevoel en waar gaat het naartoe?
• Voel de druk, de vibraties, de temperatuur, de vochtigheid en de
bewegingen.
• Ervaar uw voeten rustend op de vloer.
• Heb aandacht voor uw ademhaling. Waar bevindt deze zich? Let op de
snelheid en de diepte.
• Voel uw hartslag en ervaar de lucht op uw huid.
Als u onspecifiek gaat associëren, let dan op de volgende aspecten:
• Open uw reuk- en smaakzintuigen.
• Ruik de lucht om u heen, ruik de geuren, de reuk van parfum, de droogte of
de vochtigheid, de kwaliteit van de lucht.
• Proef de lucht, proef de droogte of de vochtigheid, het zoete of het zure.
• Ervaar de wereld door uw eigen ogen, oren, neus, mond, huid en buik.
Het associatieproces verloopt volgens vaste patronen die u voorzien van een
stabiel associatiepatroon.
3.22
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Dissociatie
U staat aan de kant en kijkt naar iemand die in de achtbaan zit. U ziet hoe het
karretje tot boven op de baan wordt getrokken en denkt: blij dat ik er niet in zit
… dit is dissociatie.
Dissociatie heeft betrekking op de capaciteit van iemand om zich los te maken
van een ervaring en zichzelf op de een of andere manier te observeren. De
capaciteit om buiten een ervaring te zijn. Dissociëren is afstand nemen van
uzelf, buiten uzelf gaan staan.
Het resultaat is, dat er enige afstand ten opzichte van de situatie ontstaat. In
plaats van alle gevoelens te beleven in de ervaring, wordt er geobserveerd alsof
men erbuiten staat. U krijgt (over)zicht op zaken. Dit betekent dat u minder
gevoelens hebt bij de ervaring als er aan de ervaring wordt teruggedacht. Het
helpt u om uw grenzen te bewaken, zodat u zich niet verliest in overweldigende
emoties. Als dissociatie te lang duurt, raakt u het kinesthetisch contact kwijt en
verliest u uw gevoel.
Dissociaties zijn meestal primair visueel, maar bevatten ook auditieve componenten.
Dissociëren is een belangrijke vaardigheid om te ontwikkelen. Er zijn
momenten dat enige afstand nuttig kan zijn. Daardoor komt er meer informatie in het bewustzijn. Hierdoor kunnen er nieuwe keuzemogelijkheden naar
boven komen.
Als u visueel gaat dissociëren, let dan op de volgende aspecten:
• Zie uzelf alsof u naar uzelf kijkt door de lens van een camera, die boven u,
onder u of voor u is geplaatst, achter u, vanaf de zijkant of welke andere
positie dan ook die voor u werkt.
• Zie het silhouet, de schaduw, de omtrek van uzelf. Een voet, een arm, een
hand, of wat u ook maar kunt zien.
• Kijk naar uzelf alsof u een foto ziet. Zie uzelf in een spiegel.
• Kijk echt in een spiegel. Doe dan uw ogen dicht en herinner u hoe u
eruitziet.
• Doe alsof u uzelf kunt zien. Wat zou u dan zien?
Als u auditief gaat dissociëren, let dan op de volgende aspecten:
• Beschrijf de ervaring of herinnering voor uzelf in uw hoofd.
• Beschrijf hoe u eruitziet en wat er gaande is.
• Let op de toon en het tempo van uw stem.
• Let op de toon, het tempo, het volume en de locatie van de geluiden bij de
ervaring.
• Let op elk derde woord dat er gezegd wordt.
• Zet een discussie met uzelf in gang.
713F3.FM
Als u kinesthetisch gaat dissociëren let dan op de volgende aspecten:
• Stel u voor dat u van de achterzijde uw eigen handen op uw schouders legt.
En stel u voor hoe dit zou voelen. Of vraag aan een vriend om dit te doen en
voel zijn handen alsof het uw handen zijn.
• Neem een waarnemende positie in.
• Zie en hoor uzelf vanuit het gezichtspunt van een ander. Stel u voor dat u in
iemand anders zijn schoenen kunt stappen. En bekijk het tafereel vanuit zijn
ogen. Luister door zijn oren.
• U behoudt de zuiverheid van uw eigen grenzen. U blijft wie u bent.
3.23
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
• Gewoonweg kijken en luisteren vanuit een ander perspectief.
• U kunt dit ook doen met dieren, bomen en levenloze dingen.
Alles gecombineerd:
Visueel
Auditief
Kinesthetisch
Accepteer wat u op dit moment kunt doen en bekwaam u verder.
Wees vriendelijk en geduldig met uzelf en u zult veel leren.
Weet dat het gewoon een kwestie is van tijd en oefening.
Notities
Wat hebt u vandaag gehoord dat de moeite waard is om te noteren?
Wat hebt u meegemaakt? Wat hebt u gelezen? Wat hebt u gevoeld?
3.24
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Waar hebt u om gelachen … of gehuild?
Wat hebt u vandaag geleerd?
Hoe gaat u deze inzichten gebruiken en toepassen?
Perceptuele posities
”De realiteit bijt niet, onze perceptie van de realiteit bijt.”
(Anthony J. D’Angelo, The College Blue Book.)
De menselijke geest heeft het vermogen om een situatie van verschillende
posities te bekijken en te beleven. De meest fundamentele posities die u kunt
innemen, zijn de drie perceptuele posities of ook wel waarnemingsposities
genoemd. Bij dit model leeft u zich letterlijk in in de persoon waarmee u in
communicatie treedt. U wordt als het ware ”hem”.
Onder perceptuele posities (waarnemingsposities) wordt dus verstaan: het
kunnen innemen van verschillende posities van waarneming (perceptie).
Iedereen zegt weleens: ”Als ik jou was” of: ”Bekijk het eens van mijn
standpunt.” Met het doen van dit soort uitspraken, nemen mensen onbewust
de positie in van anderen of vragen anderen hun positie in te nemen.
U kunt drie verschillende perceptuele posities onderscheiden.
Eerste positie:
In deze positie ervaart u uzelf volledig geassocieerd met uw eigen persoonlijkheid.
• U beleeft de ervaring vanuit uzelf met uw denkbeelden en emoties.
• Het speelt zich af binnen in uzelf.
• Kijken, horen, voelen vanuit ons innerlijke zelf.
713F3.FM
Tweede positie:
In deze positie stelt u zich voor dat u de ander bent met wie de persoon in de
eerste positie in communicatie is.
• U doet net alsof u de ander bent. U wordt hem niet, u doet alsof. Dit vraagt
om een stukje inlevingsvermogen.
• U ziet door zijn ogen, hoort wat hij hoort, voelt wat hij voelt.
3.25
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Derde positie:
Dit is een positie die een toeschouwer zou hebben.
• U neemt de plaats in van een objectief waarnemer.
• U ziet uzelf en de ander, hoort uzelf en de ander.
• U hebt gevoelens en gedachten over de situatie in plaats van dat u er een
onderdeel van bent.
Neem nu cd 3 en plaats deze in een cd-speler. Gebruik een koptelefoon en
ga verder met de vijfde audiosessie.
Audiosessie 5
1ste positie
Waar ben ik/hoe ziet de omgeving eruit?
Wat doe ik? Hoe kijk ik tegen mijn gesprekspartner aan?
Waarom doe ik dit?
Wat voor soort mens ben ik daardoor?
2de positie
Waar ben ik/hoe ziet de omgeving eruit?
Wat doe ik? Hoe kijk ik tegen mijn gesprekspartner aan?
Waarom doe ik dit?
Wat voor soort mens ben ik daardoor?
3.26
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
3de positie
Waar ben ik/hoe ziet de omgeving eruit?
Wat doe ik? Hoe kijk ik tegen mijn gesprekspartner aan?
Waarom doe ik dit?
Wat voor soort mens ben ik daardoor?
Kernemoties
”Om een puur en onzelfzuchtig leven te leiden, is het belangrijk om in een
omgeving van overvloed niets als je bezit te claimen.”
(Boeddha.)
Net als bij de kerncriteria, kunnen we een aantal kernemoties benoemen. Deze
emoties vormen de basis van uw emotionele leven. Hiermee wordt niet gezegd
dat dit de enige emoties zijn die u hebt of kent. Er zijn er veel meer. Echter, alle
andere emoties kunnen onder deze twintig worden gerangschikt.
We verdelen de emoties in twee grote groepen. We praten niet langer over
positieve en negatieve emoties. Iedere emotie heeft de bedoeling u iets duidelijk
te maken en kan, als u de term toch wilt hanteren, als positief worden gelabeld.
Aan emoties die aangeven dat uw balans verstoord is, geven we de term actiesignaal. De emoties die u als prettig ervaart, noemen we krachtemoties.
De tien actiesignalen:
1. onrust
2. angst
3. pijn/kwetsen/grieven/krenken
4. boosheid
5. frustratie
6. teleurstelling
7. schuld
8. ontoereikendheid
9. overweldiging
10.eenzaamheid.
713F3.FM
De tien krachtemoties:
1. liefde
2. waardering/dankbaarheid
3.27
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
3. nieuwsgierigheid
4. opwinding en passie
5. vastberadenheid
6. flexibiliteit
7. vertrouwen
8. vrolijkheid
9. vitaliteit
10.contributie/bijdragen.
Laten we eens kijken naar de betekenis van deze twintig kernemoties.
1. Onrust
De boodschap:
Verveling, ongeduld, ongemak, stress of milde opgelatenheid zendt een signaal
dat iets niet helemaal goed is. De manier waarop u dingen waarneemt, is niet
helemaal juist, of de acties die u neemt, geven niet de gewenste resultaten.
De oplossing:
1. Gebruik uw geleerde vaardigheden om uw stemming te veranderen.
2. Verhelder wat u wilt bereiken.
3. Verfijn de acties die u doet, misschien werkt een andere benadering of kunt
u andere vaardigheden aanleren.
2. Angst
De boodschap:
Angst is de verwachting die u hebt dat er iets staat te gebeuren waarvoor u niet
gereed bent of waarvoor u meer voorbereiding nodig hebt. De angst wordt
gecreëerd door een toekomstverwachting met daarin de dingen voorgesteld
zoals ze mis zouden gaan.
De oplossing:
Denk na over uw angst, beredeneer waar u bang voor bent. Bekijk uw angst
opnieuw en vraag aan uzelf: ”Wat heb ik nodig om mezelf voor deze situatie in
gereedheid te brengen?” Neem afstand van uzelf of met andere woorden:
gebruik de techniek van het dissociëren.
3. Pijn
De boodschap:
Hier is de boodschap dat een verwachting niet wordt waargemaakt of dat iets
waarvan u het idee had dat het u toebehoorde, is weggenomen. Het wegvallen
of verbreken van een relatie valt hier bijvoorbeeld onder.
De oplossing:
Bedenk dat alles waarvan u het idee hebt dat het van u is, berust op valse
perceptie. De ander is er in de meeste gevallen niet op uit om u leed te berokkenen door uit een relatie te stappen.
3.28
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
4. Boosheid
De boodschap:
Hier worden de waarden overtreden. Een signaal vanuit de behoefte om
misbruik te stoppen.
De oplossing:
Bedenk dat uw boosheid een projectie is van uw overtuigingen over een of
andere situatie. Realiseer u dat zelfs als iemand uw regels heeft overtreden, uw
regels niet noodzakelijk de juiste zijn.
5. Frustratie
De boodschap:
Signaal dat u vertelt dat datgene dat u bereikt wilt hebben, bereikbaar is, maar
niet met de middelen die u tot uw beschikking hebt. Of een gevoel van tegengewerkt te worden op weg naar uw doel.
De oplossing:
Frustratie is uw vriend. Het is de boodschap die u vertelt dat er mogelijkheden
zijn. Brainstorm over andere alternatieven en mogelijkheden om uw doel te
bereiken. Vind een rolmodel en sta open voor nieuwe input.
6. Teleurstelling
De boodschap:
Signaal om verwachtingen te veranderen. Teleurstelling is het gevolg van het
niet vervuld worden van uw verwachtingen.
De oplossing:
Verander de verwachtingen voor de toekomst in reëlere of gebruik het
wensraam en plaats uzelf verantwoordelijk voor de uitkomst van uw verwachtingen.
7. Schuld
De boodschap:
Signaal dat aanduidt dat u uw eigen normen hebt overschreden.
De oplossing:
U kunt ofwel uw normen veranderen of aanpassen of ervan leren voor uw
gedrag in de toekomst. Zijn deze normen geschikt voor deze specifieke
situatie? Wat kan ik hiervan leren dat me in de toekomst kan helpen om mijn
normen zo te stellen dat ze mij bevrediging geven?
8. Ontoereikendheid
713F3.FM
De boodschap:
De boodschap is dat u op het ogenblik denkt dat u vaardigheden mist om te
kunnen doen wat u wilt doen. U hebt meer begrip, strategieën, gereedschappen
en zelfvertrouwen nodig. Het is een signaal dat zegt dat u behoefte hebt om te
groeien.
3.29
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
De oplossing:
Vraag uzelf: is dit werkelijk een toepasselijke emotie voor mij op dit moment?
Als dit zo is, onderzoek dan de reële dingen die u nodig hebt om dit doel te
verwezenlijken. Maak een wensplan en onderneem actie.
9. Overweldiging
De boodschap:
U moet relativeren wat belangrijk is in deze situatie. Het stellen van prioriteiten.
De oplossing:
1. Beslis uit alle dingen in uw leven wat het belangrijkste is op dit moment.
2. Schrijf alle belangrijke dingen op en zet ze in een hiërarchische volgorde.
3. Begin aan het eerste item op de lijst en werk dit naar beneden toe af.
10. Eenzaamheid
De boodschap:
Er ontbreekt iets in uw leven. Dit signaal geeft aan dat er connectie ontbreekt
in uw leven.
De oplossing:
Realiseer u dat u op ieder moment van de dag connectie kunt maken met
mensen om u heen.
Onderneem actie om dit te bewerkstelligen.
1. Identificeer wat voor soort connectie u wilt maken.
2. Onderken dat eenzaamheid eigenlijk wil zeggen: ik houd van mensen en wil
graag deel uitmaken van een groep mensen.
Er zijn natuurlijk nog veel meer emoties die u op regelmatige basis beleeft. Geef
eens aan welke emoties er nog meer zijn en welke boodschap ze u willen geven.
Luister naar uw gevoel.
Neem nu cd 3 en plaats deze in een cd-speler. Gebruik een koptelefoon en
ga verder met de zesde audiosessie.
Audiosessie 6
Emotie 1
Wanneer had ik haar?
Wat vertelt zij mij?
Wat ga ik ermee doen?
3.30
Welke krachtemotie of welk actiesignaal?
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Emotie 2
Welke krachtemotie of welk actiesignaal?
Wanneer had ik haar?
Wat vertelt zij mij?
Wat ga ik ermee doen?
Emotie 3
Welke krachtemotie of welk actiesignaal?
Wanneer had ik haar?
Wat vertelt zij mij?
Wat ga ik ermee doen?
Emotie 4
Welke krachtemotie of welk actiesignaal?
Wanneer had ik haar?
Wat vertelt zij mij?
713F3.FM
Wat ga ik ermee doen?
3.31
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Emotie 5
Welke krachtemotie of welk actiesignaal?
Wanneer had ik haar?
Wat vertelt zij mij?
Wat ga ik ermee doen?
Emotie 6
Welke krachtemotie of welk actiesignaal?
Wanneer had ik haar?
Wat vertelt zij mij?
Wat ga ik ermee doen?
Notities
Wat hebt u vandaag gehoord dat de moeite waard is om te noteren?
Wat hebt u meegemaakt? Wat hebt u gelezen? Wat hebt u gevoeld?
3.32
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Waar hebt u om gelachen … of gehuild?
Wat hebt u vandaag geleerd?
Hoe gaat u deze inzichten gebruiken en toepassen?
Samenvatting
In dit hoofdstuk hebt u geleerd dat een emotie niet iets is dat u zomaar hebt.
Het is iets dat u maakt bij uzelf door de manier waarop u over dingen nadenkt
en de manier waarop u aan gebeurtenissen betekenis geeft.
Uw emoties beïnvloeden u. Maar u kunt net zo goed uw emoties beïnvloeden.
U hebt gezien dat u dit kunt doen door middel van associatie en dissociatie.
U hebt geleerd dat u uw emoties kunt benoemen als krachtbronnen en als
actiesignalen. Gebruik de kennis uit dit hoofdstuk op dagelijkse basis. Het geeft
u de mogelijkheid uw leven te besturen.
Woordenlijst
Associëren: uzelf met iets verbinden, of zaken met elkaar in verband brengen.
Dissociëren: ergens afstand van nemen, loskoppelen.
Perceptie: waarnemen.
Perceptueel: gebaseerd op waarnemen.
Modaliteiten: een ander woord voor zintuigen en hieronder verstaan we: ogen,
zien − oren, horen − neus, ruiken − tong, proeven − lichaam, voelen.
Submodaliteit: specifieke onderverdeling van modaliteiten.
Bijvoorbeeld bij de modaliteit zien: kleur, afstand, helderheid etc.
713F3.FM
Auditief: betrekking hebbend op het gehoorde.
Visueel: het zien betreffend.
Kinesthetisch: betrekking hebbend op het gevoel (tastzin en fysieke ervaring).
Olfactoir: betrekking hebbend op de geur.
Gustatoir: betrekking hebbend op de smaak.
3.33
Emoties: de fundamentele drijfveren van ons gedrag
Zelftest
1. Wat is het doel van een emotie?
2. Wat zijn kernemoties?
3. Wat is het doel van perceptuele posities?
4. Wat is het nut van associëren?
5. Hoe kunt u zich ergens van dissociëren?
3.34