Transcript Pijnpsychologie, surfen op de golven van pijn

Surfen op de golven van pijn
Tamara Sinnaeve
Barbara Brunelli
1
Inhoud
Biopsychosociaal model
 Pijnbehandeling als totaalzorg
 Rol van de psycholoog
 Rol van de huisarts/specialist

2
Definitie pijn (IASP, 1979)

Pijn is een onaangename sensorische en
emotionele ervaring die verbonden is
met een bestaand of potentieel
weefselletsel of beschreven is in
termen van een dergelijk letsel
3
Implicaties voor de praktijk
Pijn – unieke ervaring
 Subjectief
 Pijn is onderhevig aan leerprincipes
 Er hoeft geen beschadiging op te treden
om pijn te ervaren
 Pijn is meer dan een lichamelijke klacht

4
BioPsychoSociaal denken
gedachten
gevoelens
PSYCHOLOGISCH
BIOLOGISCH
gedrag
SOCIAAL
5
Psychologische factoren
gedachten
gevoelens
PSYCHOLOGISCH
BIOLOGISCH
gedrag
SOCIAAL
6
Psychologische factoren
Persoonlijkheid
 Depressie
 Betekenis van pijn
 Angst
 Secundaire ziektewinst
 Copingmechanismen

7
Persoonlijkheid
•
Persoonlijkheidsvariabelen kunnen
adequate coping belemmeren
•
Ze bepalen mee de ervaren beperking en
bijgevolg de lijdensdruk en psychosociale
gevolgen
8
Depressie
Cijfers

Correlatie met: Spanswick & Main (2000)
-
Toename pijnraportage
-
Toename pijngedrag
-
Verminderde respons op behandeling
-
Verminderd psychosociaal functioneren

Misvattingen

Neem de pijn weg en de depressie verdwijnt

Neem de depressie weg en de pijn verdwijnt
9
Depressie

Chronische pijn is een chronische
stressor en kan bijgevolg depressie
uitlokken

Depressie kan chronische pijn in stand
houden
10
Betekenis van pijn

Geheel is meer dan de som der delen
11
Betekenis van pijn
Pijn krijgt zijn waarde in een context
(verhaal, lijden, mogelijkheden om ermee
om te gaan,…)
 Catastroferen
Vaak irrationele cognities ten gevolge van
perceptie, context en angst

12
Betekenis van pijn - Angst
Angst
 Medisch shoppen
 Externe attributie
belemmert aanvaardingsproces
Bewegingsangst

Vanuit irrationele gedachten wordt
vermijdingsgedrag/ontsnappingsgedrag in stand
gehouden
13
Secundaire ziektewinst
Professioneel functioneren
 Depressieklachten
 Huishouden
 Financiële voordelen

Opgelet: hoe zit de pijn ingebed in het systeem? Waarom is het
gestelde gedrag van belang voor de patiënt?
14
Coping
= cognitieve en gedragsmatige inspanningen om interne en/of externe
eisen en de conflicten daartussen te overwinnen, te verminderen of te
tolereren
Copingstijl: probleemgericht vs
emotiegericht
Copingmechanismen: actief aanpakken, passief
reactiepatroon, palliatieve reactie, geruststellende
gedachten, expressie emoties, vermijden, sociale steun
opzoeken
15
Sociale factoren
gedachten
gevoelens
gedrag
PSYCHOLOGISCH
BIOLOGISCH
SOCIAAL
16
Sociale factoren
Alle soorten relationele en sociale
veranderingen (partner, kinderen, werkgever,
collega’s, hobby’s,…)
 Financiële gevolgen AO
 Sociale isolatie
 Cultuur
Gangbare standaarden van gedrag

17
Besluit: BioPsychoSociaal model
Voorbeschikkende
factoren
Uitlokkende
factoren
Onderhoudende
factoren
Cultuur – Gezin
Sociaal
Sociale interacties
Persoonlijkheid
Psychisch
Overtuigingen –
Gedachten
Biologisch
Lichamelijke toestand
– Eet- leefgewoonten –
Milieu
Fysieke toestand
PIIJNKLACHT
18
Pijnbehandeling = totaalzorg
Arts
Verpleegkundige
Sociale dienst
Psycholoog
Kinesist
Ergotherapeut
19
Pijnbehandeling = totaalzorg
Arts
Verpleegkundige
Sociale dienst
Psycholoog
Kinesist
Ergotherapeut
20
Naar de psycholoog… ‘ik ben wel
niet gek hé’
Pijn brengt heel wat emoties met zich
mee
 Gevoel niet meer naar behoren te
functioneren
 Pijnreductie is niet de primaire
doelstelling
 Doel = verhogen levenskwaliteit

21
Rol van de psycholoog
Streven naar hoger activiteitenniveau
 Actievere sociale rolvervulling
 Positievere stemming
 Actiever pijngedrag
 Aanvaarding (medisch shoppen)
 Stop interactie met bezorgde omgeving

22
Rol van de psycholoog

Psycholoog is hierbij de wegwijzer, patiënt
gaat de weg

Actieve participatie van pt is absolute
vereiste
23
Psychologische begeleiding

Overzicht maken van de moeilijkheden

Inzicht bieden: doelstellingen?

Uitzicht creëren: hoe aanpakken?
24
Overzicht maken
25
Overzicht: pijnanamnese

-
-
-
-
Biopsychosociale anamnese
Pijngewaarwording (aard? Intensiteit? Duur?)
Pijnbeleving (beperkingen fysiek, psycho, soc)
Pijncoping
Verwachtingen?
Onderhoudende factoren pijn
Psychiatrische stoornissen (VG?)
26
Mogelijke thema’s

Kinesiofobie
27
Mogelijke thema’s

-
-
Overbelastend gedrag
Perfectionistische ingesteldheid
Over grenzen gaan, ‘forceergedrag’
Overuse  disuse syndroom
28
Overuse  Disuse syndroom
Angst voor meer pijn
Vermijdingsgedrag
Forceergedrag
Deconditionering
& beperkingen/
depressie
29
Mogelijke thema’s

-
-
-
Pijngedachten
Betekenis of interpretatie pijn
Leergeschiedenis denkpatronen
Eigen aandeel in (voort-)bestaan
Toekomstverwachtingen
Eigen verantwoordelijkheid in behandeling
30
Mogelijke thema’s

-
•
-
-
Pijngevoelens
Hulpeloosheid
Aantasting zelfwaardegevoel
Aanvaardingsmoeilijkheden
Blijven vechten tegen de pijn
Emotionele pijn
31
Mogelijke thema’s

-
-
-
Assertiviteitsthema’s
Nee zeggen
Hulp vragen
Communicatieregels
Persoonlijke en/of lichamelijke grenzen
voldoende kunnen aangeven
32
Mogelijke thema’s

Stress en spanning

Specifieke problematiek (depressie, angst,
rouw, trauma, relationele
moeilijkheden,…)
33
Inzicht geven
34
Inzicht geven

Opstellen probleemsamenhang
(voorbeeld)
Selectieve aandacht
Chronische pijnklachten
Angst voor meer pijn
Beperkingen
Vermijdingsgedrag
Sociale steun
Forceren
35
Uitzicht bieden
36
Uitzicht bieden

-
-
-
-
Hoe aanpakken?
Graded exposure
Leren doseren
Competenties vergroten: vertrouwen
Foutieve pijncognities uitdagen
Assertiviteitsvaardigheden bijbrengen
Niet passief aanvaarden: aanvaarden als
een actief proces
37
Uitzicht bieden
- Psycho-educatie
Doel = inzicht vergroten in uitlokkende
factoren van pijn
- Verbaal en visuele ondersteuning
- Activiteitendagboek
- Huiswerkopdrachten
- Pijntoolkit
38
Uitzicht bieden
Eclectische stroming
1) Cognitief gedragstherapeutische
technieken

- Cognitieve herstructurering, gedragsinstructies
partner/omgeving, coping strategieën aanreiken
2)
3)
Systeemtherapeutische technieken
Relaxatietechnieken
39
Uitzicht bieden
4) Mindfulness Based Cognitive Therapy en
Acceptance and Commitment Therapy
Stoppen met vechten: metafoor touwtrekken
- Surfen op de golven van pijn
- Aandacht voor waarden
- Uit reactiepatronen stappen
-
40
Rol van de huisarts: casus
41
42
43
Doorverwijzen naar MPC: aanpak?

Serieus nemen van de klachten

Aandacht voor het geheel

Definitie pijn: pijn is ook een emotionele
ervaring! Kan niet losgekoppeld worden
van emotie.
44
Rol van de huisarts
Educatie: pijnsysteem overgevoeligheid, factoren die op elkaar inwerken,…
 Benoemen en herkaderen

45
Rol van de huisarts

Pt uitleg geven over taak psycholoog
-
Verminderen negatieve gevolgen van pijn: oorzaak
Inzicht vergroten in beïnvloedende factoren die de pijn
mogelijks verergeren/ in stand houden
Pijn brengt emoties met zich mee
Anders leren omgaan met de pijn
Relaxatietechnieken aanreiken
Assertiviteitsvaardigheden bijbrengen
Grenzen beter leren bewaken: vb vaste dagstructuur
….
-
46
Wat zeker niet doen
Wat wel doen
Bekrachtigen van klachten
en zo in medische
draaimolen houden
 ‘We kunnen niets meer
doen voor jou dus we
sturen je naar de
psycholoog.
De psycholoog als
“lapmiddel”


Problematiek vereist
multidisciplinaire aanpak
In een vroeg stadium oog
hebben voor psychosociaal
beïnvloedende factoren.
 Durf vragen stellen naar
affecten en gevoelens
 Normaliseren: vallen en
opstaan

Multidisciplinaire aanpak
47
Vanuit multidisciplinaire visie

Overleg pijncentrum naar externe
behandelaars stimuleren en omgekeerd

Vanuit verschillende invalshoeken naar het
probleem kijken

TOTAALPAKKET beogen
48
Vragen?
49