Transcript Pijn en de psycholoog

Pijn en de psycholoog
Wie zijn ze? Wat doen ze? Wat drijft hen?
Maureen Malone
Annemie Verwimp
Klinisch Psychologen
ZNA MPC – Algologie
Inhoud
Introductie
voorstelling psychologen
algologie >< chronische pijn (MPC)
Psycholoog binnen het algologisch team
taken
verwachtingen
Yellow flags
in theorie
in praktijk
Psycholoog binnen het MPC
voorstelling MPC
naar de psycholoog
overzicht maken – inzicht geven – uitzicht bieden
2
Inhoud
Introductie 
voorstelling psychologen
algologie >< chronische pijn (MPC)
Psycholoog binnen het algologisch team
taken
verwachtingen
Yellow flags
in theorie
in praktijk
Psycholoog binnen het MPC
voorstelling MPC
naar de psycholoog
overzicht maken – inzicht geven – uitzicht bieden
3
Introductie
Binnen ZNA kan men beroep doen op 3
pijnpsychologen…

Maureen Malone (ZNA MPC)

Ivo Muylaert (Jan Palfijn)

Annemie Verwimp (Middelheim, Stuivenberg,
Hoge Beuken)
… maar ieder z’n eigen taak en doelgroep
Acute pijn (algologie): Ivo en Annemie
Chronische pijn (MPC): Maureen
5
Acute pijn >< Chronische pijn

Acute pijn






<6 maanden
problematiek is gecentreerd rond pijn
focus: curatief
psychopathie: beperkt
‘hinderlijk’
Chronische pijn




>6 maanden
problematiek verschuift naar gevolgen die pijn met
zich meebrengt
psychopathie: +++
‘levensveranderend’
Algologie
>< MPC
Algologie
MPC
Acute pijn
Chronische pijn
Multidisciplinair
Multidisciplinair
Focus: genezing en vermijding
van chronificatie
Focus: pijnverlichting (geen
genezing) en coping
7

Algologisch team
team van artsen, verpleegkundigen en
sinds kort…een psycholoog

doelgroep team: acute pijnpatiënten en
zorgverleners

enkele taken van het team:




Opvang en bijsturing bij complexe
pijnproblematieken en pijnpompen.
Opvolging geïndividualiseerde
pijnbehandelingen
Educatie en sensibilisatie
8
Het team binnen Middelheim en Paola
Artsen :
Dr. J. Duchateau
Dr. S. Goossens
Dr. J. Berghmans
Pijnverpleegkundigen:
Annelore Fodderie
Nancy Comhaire
Muriel De Vel
Psycholoog: Annemie Verwimp
9
Inhoud
Introductie
voorstelling psychologen
algologie >< chronische pijn (MPC)
Psycholoog binnen het algologisch team
taken
verwachtingen
Yellow flags
in theorie
in praktijk
Psycholoog binnen het MPC
voorstelling MPC
naar de psycholoog
overzicht maken – inzicht geven – uitzicht bieden
10
Psycholoog binnen het
algologisch team


Doelgroep psycholoog: acute pijnpatiënten met een
verhoogd risico op chronificatie (‘yellow flags’)
Taken Psycholoog:




Begeleiden van patiënten met complexe acute
pijnproblematiek
Poging tot vermijding van chronische pijn
Psycho-educatie en sensibilisatie, zowel voor patiënten als
collega’s
Verwachtingen:


Emotionele ondersteuning, begeleiding en het bieden van
handvaten bij gehospitaliseerde patiënten
psycho-educatie, tips qua aanpak bij complexe
pijnproblematieken (zowel voor patiënten als collega’s)
Inhoud
Introductie
voorstelling psychologen
algologie >< chronische pijn (MPC)
Psycholoog binnen het algologisch team
taken
verwachtingen
Yellow flags 
in theorie
in praktijk
Psycholoog binnen het MPC
voorstelling MPC
naar de psycholoog
overzicht maken – inzicht geven – uitzicht bieden
12
Yellow Flags: theorie




Psychosociale risicofactoren wijzend op een
verhoogde kans op chroniciteit
Emotioneel, niet-constructief antwoord op de
acute pijnklacht
Vroege herkenning en identificatie van de gele
vlaggen leidt tot een gepaste interventie
(cognitief, gedragsmatig), wat het risico op
chroniciteit en de bijhorende gevolgen (pijn,
disability en verminderd activiteitenniveau)
kan verkleinen
Focus: secundaire preventie
Het ABC van de Yellow Flags
Attitude
overtuiging dat de pijn verdere schade toebrengt, wat kan leiden
tot angst-vermijdingsgedrag
overtuiging dat pijn zal toenemen bij activiteit (bvb werk)
overtuiging dat pijn niet zelf te controleren is (externe locus of
control)
gebrekkig inschatten van eigen capaciteiten
algemeen passieve houding
overtuiging dat pijn volledig opgeklaard moet zijn alvorens
werkhervatting
14
Behaviour
rusten, rusten, rusten,…
onregelmatige deelname aan fysiotherapie
vermijding van ‘normale’, dagelijkse taken
buitensporig hoge pijnscores (bvb ‘Meer dan 10’ bij VNS)
15
Compensatie
gebrek aan financiële motivatie voor werkhervatting
voorgeschiedenis van langdurig werkverzuim tgv pijnproblematiek
16
Diagnose en behandeling
verwarring rond diagnose, tegenstrijdige verklaringen omtrent de
pijn
gebruik van jargon, wat kan leiden tot angst en catastroferen
medical shopping
ontevredenheid over voorgaande behandelingen
17
Emoties
angst voor pijn tijdens activatie/werk
depressie
prikkelbaar
toegenomen bewustzijn over lichamelijke prikkels
stress
nutteloos
18
Familie
overbeschermende partner (+overnemen van taken van de
patiënt)
‘straffende’ reacties van de partner (bvb: negeren, constante
uiting van frustraties,…)
gebrek aan steun
19
Werk
frequente jobsveranderingen
gebrek aan steun en plezier op de huidige werkvloer
lage scholingsgraad, lage SES
job met hoog niveau van fysieke inspanning
negatieve ervaringen van management tegenover afwezigheid en
pijn
gebrek aan interesse en steun van de directe leidinggevende
20
Een persoon is ‘at risk’ indien een cluster van bovenstaande
factoren aanwezig is.
Beste voorspellers van een slechte outcome:
overtuiging dat pijn schadelijk is
angst-vermijdingsgedrag
gevoelens van depressie en sociale isolatie
overtuiging dat passieve behandeling beter en effectiever is dan
actieve participatie.
 doel: deze factoren (= kritische items) laten nagaan door
(pijn)verpleegkundigen en gebruiken als criteria om al dan niet door te
verwijzen naar pijnpsycholoog
21
Yellow Flags: praktijk

Huidige stand van zaken:




Pijnverpleegkundigen zijn momenteel de enige
doorverwijzers voor psychologische begeleiding
momenteel nog “op het gevoel”
wat merken we: mensen hebben deugd en baat
bij emotionele ondersteuning (subjectief!)
frequentie van de begeleiding: 1 à 2
gesprekken per week

Einddoel: gestandaardiseerde doorverwijzing
at risk: verdere afname van de
screeningsvragenlijst door de
psycholoog + inschatting van de
nood aan verdere begeleiding
neen
screening door
(pijn)verpleegkundigen
adhv kritische items
Maakt de patiënt de
verwachte vorderingen? (2
à 4 weken na
interventie/trauma)?
niet at risk: herstel
ja
herstel
23

 vroege herkenning en screening op ALLE afdelingen

introduceren en gewoon-maken van kritische items

Longitudinale opvolging
24

Valkuilen en pijnpunten
korte opnames
attitudes tegenover pijnpatiënten (‘moeilijke patiënt’)
kan een gestandaardiseerde doorverwijzing geïmplementeerd
worden?(kritische items op alle afdelingen)




Praktische aspecten
begeleiding/screening kan aangevraagd worden via





M2M ordercom
via Annelore en Nancy
rechtstreeks via mail/telefonisch ([email protected] - 89391)
in Middelheim aanwezig op maandag en vrijdag (8u-12u, 4B)
25
Inhoud
Introductie
voorstelling psychologen
algologie >< chronische pijn (MPC)
Psycholoog binnen het algologisch team
taken
verwachtingen
Yellow flags
in theorie
in praktijk
Psycholoog binnen het MPC
voorstelling MPC
naar de psycholoog
overzicht maken – inzicht geven – uitzicht bieden
26
Acute pijn >< Chronische pijn

Acute pijn






<6 maanden
problematiek is gecentreerd rond pijn
focus: curatief
psychopathie: beperkt
‘hinderlijk’
Chronische pijn




>6 maanden
problematiek verschuift naar gevolgen die pijn
met zich meebrengt
psychopathie: +++
‘levensveranderend’
MPC
Multidisciplinair Pijncentrum:
ontstaan vanuit
BIOPSYCHOSOCIAAL MODEL VAN PIJN
28
BioPsychoSociaal denken
Pijn = complex geheel van
Biologische factoren
Wat is er mis in het lichaam?
Psychologische factoren
Gedachten, Gevoelens en Gedrag
Sociale factoren
Relationele en Sociale veranderingen
29
Het Team
artsen:
Dr. S Goossens
Dr. F Opsomer
Dr. M Van Remoortere
pijnverpleegkundige:
Tanja De Bruyn
30
Het team: vervolg
sociaal assistent:
Hendrik Devriendt
kinesist:
Saskia Claes
ergotherapeut:
Astrid Hoens
psycholoog:
Maureen Malone
31
Behandeling chronische pijn =
totaalzorg
Arts
Verpleegkundige
Sociale dienst
Psycholoog
Kinesist
Ergotherapeut
Waarom een psycholoog?
Arts
Verpleegkundige
Sociale dienst
Psycholoog
Kinesist
Ergotherapeut
33
Naar de psycholoog…
niet omdat ik gek ben


Patiënt heeft het moeilijk nog naar behoren te
functioneren (relaties, huishouden,
professioneel, sociale contacten,…)
Bijkomend niet-fysiek probleem dat de
pijnbeleving beïnvloedt (depressieve
stemming, angstgevoelens,…)
34
Naar de psycholoog…
niet omdat ik gek ben
Pijnreductie is geen primaire doelstelling
WEL: Verhogen levenskwaliteit
Hoger activiteitsniveau
Actievere sociale rolvervulling
Positievere stemming
Actiever pijngedrag
Aanvaarding
Beëindiging medical shopping
Beëindigen operante interactie met
bezorgde omgeving
35
Naar de psycholoog…
niet omdat ik gek ben
Meestal relatief kortdurend
Actieve participatie patiënt
Absolute vereiste
Psycholoog als wegwijzer, patiënt gaat de
weg
Psycholoog reikt informatie en vaardigheden aan
Patiënt dient het obstakel zelf trachten te
overwinnen
36
Wat kan men verwachten?

Overzicht maken
Welke moeilijkheden?

Inzicht bieden
Wat als doel voorop stellen?

Uitzicht creëren
Hoe aanpakken?
37
Overzicht maken
38
Overzicht maken:
Pijnanamnese
Pijnanamnese: BioPsychoSociaal
Pijngewaarwording (aard? intensiteit? duur?)
Pijnbeleving (beperkingen lichamelijk,
psychologisch, sociaal)
Pijncoping (pijn beter/slechter?)
Verwachtingen behandeling (wat? van wie?)
Sociale anamnese
Psychosociale problemen (mogelijke
beïnvloedende factoren?)
Psychiatrische stoornissen (VG? begeleiding
verleden/heden?)
Advies
39
Overzicht maken
Mogelijke werkpunten
Kinesiofobie
Vermijdingsgedrag
↓ doen, ↑ rusten
Foutieve bewegingen
Overbelastend gedrag
Perfectionistische ingesteldheid
↑ doen, ↓ rusten
Foutieve bewegingen
40
Overzicht maken
Mogelijke werkpunten
Pijngedachten
Betekenis of interpretatie pijn
Mogelijke oorzaken
Eigen aandeel in (voort-) bestaan
Toekomstverwachtingen
Verwachtingen tav zorgverleners
Eigen verantwoordelijkheid in behandeling
Pijngevoelens
Hulpeloosheid
Aantasting zelfwaarde
41
Overzicht maken
Mogelijke werkpunten
Aanvaardingsmoeilijkheden
Veranderingen op diverse levensterreinen
(professioneel, relationeel, familiaal, individueel)
Assertiviteitsthema’s
Nee kunnen zeggen
Hulp durven vragen
Persoonlijke en/of lichamelijke grenzen voldoende
kunnen aangeven
Stress en spanning
Specifieke problematiek (depressie, angst,
rouw, trauma, relationele en/of familiale
moeilijkheden,…)
42
Inzicht geven
43
Inzicht geven
Opstellen van probleemsamenhang
Klachten
Omstandigheden
Persoonlijke stijlkenmerken
Visuele voorstelling opstellen en samen bespreken
Biedt aanknopingspunten om doelen in begeleiding
voorop te stellen
44
Uitzicht bieden
45
Uitzicht bieden
Hoe aanpakken?
Fysieke revalidatie
Graded exposure
Leren doseren
Foutieve pijncognities uitdagen
Belang geleidelijk aan opbouwen en leren doseren
44
Uitzicht bieden
Hoe aanpakken?
(Cognitieve) Gedragstherapie
Cognitieve herstructurering
Aanpakken van automatische gedachten die verband
houden met ontstaan en voortbestaan pijnklachten
Gedragsexperimenten
Gedragsinstructies partner/omgeving
45
Uitzicht bieden
Hoe aanpakken?
Ontspanning en relaxatietechnieken
Focus in eerste plaats op lichamelijke ontspanning
Pijn = als puur lichamelijke klacht ervaren
Leren ontspannen bij opkomende pijnklachten
Hypnotherapie
Bruikbare, wetenschappelijke methode
Geen slaap, geen bewusteloosheid, wel
verhoogde aandacht en meer geconcentreerd
bewustzijn
48
Uitzicht bieden
Hoe aanpakken?
Mindfulness en Acceptance and Commitment
Therapy
Stoppen met vechten en tijd en energie
investeren in wat werkelijk van belang is
Pijn = weerstand, maar meer weerstand = meer
(hinder van de) pijn
Gebruik van metaforen
Bvb: “Touwtrekken met een monster”
49
Uitzicht bieden
Hoe aanpakken?
Psycho-educatie
Educatieve interventie met als doel mensen te
informeren omtrent algemene kennis en
specifieke vaardigheden
Enkele vbn: Balans draaglast – draagkracht,
aanpakken depressieve episode,
activiteitendagboek bijhouden,…
Assertiviteitstraining
Enkele vbn: Leren nee zeggen (tegen jezelf,
tegen anderen), hulp vragen
50
Besluit


Zowel acute, als chronische pijn vergen een
multidisciplinaire aanpak, waarbij het aandeel
van de psycholoog steeds meer bekend en
erkend geraakt.
Tijdige doorverwijzingen kunnen heel wat pijn
besparen (o.a. vermijden van chronificatie/
uitzicht bieden binnen chronische
pijnproblematieken/…)
“Of pain you could wish only one thing: that it should stop.
Nothing in the world is so bad as physical pain. In the face
of pain there are no heroes.”
(G. Orwell, 1984)
52
53
DANK VOOR UW AANDACHT