Transcript "Levenseinde" (pdf)

Medische beslissingen
rond het levenseinde
Prof. Dr. Kris Dierickx
Centrum voor Biomedische Ethiek en Recht
Faculteit Geneeskunde
KU Leuven
[email protected]
Medisch begeleid sterven
3 grote categoriën*:
• Curatief en/of levensverlengend handelen, of dat niet doen
• Pijn- en symptoomcontrole
• Actieve levensbeëindiging
* Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen. Medisch begeleid sterven: begrippenkader
[email protected]
Curatief en/of levensverlengend handelen
• Het opstarten/voortzetten van curatieve/levensverlengende
behandeling
• Niet-behandelbeslissing
een curatieve of levensverlengende behandeling niet
beginnen of stopzetten, omdat deze behandeling niet
langer als zinvol of doeltreffend wordt beoordeeld
• Weigering van behandeling
het stoppen of niet beginnen van een curatieve of
levensverlengende behandeling omdat de patiënt deze
behandeling weigert
[email protected]
Pijn- en symptoomcontrole
• Pijnbestrijding (bij levenseinde palliatieve filter)
het toedienen van medicatie in doseringen en
combinaties vereist om pijn en/of andere symptomen
op adequate wijze te controleren
• Palliatieve sedatie
het toedienen van sedativa in doseringen en
combinaties, vereist om het bewustzijn van een
terminale patiënt zoveel te verlagen als nodig om
onbehandelbare symptomen op adequate wijze te
controleren
[email protected]
Actieve levensbeëindiging
• Euthanasie
Opzettelijk levensbeëindigend handelen door arts, op
verzoek van de betrokkene
• Hulp bij zelfdoding
Opzettelijk meewerken aan een opzettelijk en actief
levensbeëindigend handelen door de betrokkene
• Actieve levensbeëindiging zonder verzoek
Opzettelijk en actief levensbeëindigend handelen door
een andere dan de betrokkene, niet op diens verzoek
[email protected]
Medisch begeleid sterven
3 grote categoriën*:
• Curatief en/of levensverlengend handelen, of dat niet doen
• Pijn- en symptoomcontrole
• Actieve levensbeëindiging
* Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen. Medisch begeleid sterven: begrippenkader
[email protected]
Euthanasie
Algemene bepalingen
Art. 2 Voor de toepassing van deze wet wordt onder euthanasieverstaan
het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een andere dan de betrokkene,
op diens verzoek.
Voorwaarden en procedure (- = wet 2014)
Art. 3 § 1. De arts die euthanasie toepast, pleegt geen misdrijf wanneer hij er zich van
verzekerd heeft dat :
– de patiënt een meerderjarige of een ontvoogde minderjarige of een oordeelsbekwame
minderjarige is die handelingsbekwaam en bewust is op het ogenblik van zijn verzoek;
– het verzoek vrijwillig, overwogen en herhaald is, en niet tot stand gekomen is als
gevolg van enige externedruk;
– de patiënt zich in een medisch uitzichtloze toestand bevindt van aanhoudend en
ondraaglijk fysiek (of psychisch lijden) dat niet gelenigd kan worden, en dat het gevolg is
van een ernstige en ongeneeslijke, door ongeval of ziekte veroorzaakte aandoening;en
hij de in deze wet voorgeschreven voorwaarden en procedures heeft nageleefd.
[email protected]
Euthanasie
§ 2. Onverminderd bijkomende voorwaarden die de arts aan zijn ingrijpen
wenst te verbinden, moet hij vooraf en in alle gevallen :
1° de patiënt inlichten over zijn gezondheidstoestand
en zijn levensverwachting, met de patiënt overleg plegen
over zijn verzoek tot euthanasie en met hem de
eventueel nog resterende therapeutische mogelijkheden,
Evenals die van de palliatieve zorg, en hun gevolgen bespreken.
2° zich verzekeren van het aanhoudend fysiek of psychisch lijden van de
patiënt en van het duurzaam karakter van zijn verzoek.
3° een andere arts raadplegen over de ernstige en ongeneeslijke aard van de
aandoening en hem op de hoogte brengen van de redenen voor deze
raadpleging.
4° indien er een verplegend team is, dat in regelmatig contact staat met de
patiënt, het verzoek van depatiënt bespreken met leden van dat team;
5° indien de patiënt dat wenst, het verzoek van de patiënt bespreken met zijn
naasten die hij aanwijst;
[email protected]
Euthanasie
§ 3. Indien de arts van oordeel is dat de patiënt kennelijk
niet binnen afzienbare tijd zal overlijden, moet hij bovendien :
1° een tweede arts raadplegen, die (kinder- of jeugd-) psychiater
is of specialist in de aandoening in kwestie, en hem op de hoogte
brengen van de redenen voor deze raadpleging.
2° minstens één maand laten verlopen tussen het
schriftelijke verzoek van de patiënt en het toepassen
van de euthanasie.
§ 4. Het verzoek van de patiënt alsook de instemming van de
wettelijke vertegenwoordigers indien de patiënt minderjarig is
moet op schrift zijn gesteld.
[email protected]
Euthanasie
Art. 4
§ 1. Elke handelingsbekwame meerderjarige of ontvoogde minderjarige
kan, voor het geval dat hij zijn wil niet meer kan uiten, schriftelijk in een
wilsverklaring zijn wil te kennen geven dat een arts euthanasie toepast
indien deze arts er zich van verzekerd heeft :
– dat hij lijdt aan een ernstige en ongeneeslijke, door ongeval of ziekte
veroorzaakte aandoening;
– hij niet meer bij bewustzijn is;
– en deze toestand volgens de stand van de wetenschap
onomkeerbaar is.
In de wilsverklaring kunnen een of meer meerderjarige
vertrouwenspersonen in volgorde van voorkeur aangewezen worden,
die de behandelende arts op de hoogte brengen van de wil van de
patiënt.
[email protected]
Euthanasie
HOOFDSTUK VI
Bijzondere bepalingen
Art. 14
Het verzoek en de wilsverklaring bedoeld in de artikelen 3 en 4
van deze wet hebben geen dwingende waarde.
Geen arts kan worden gedwongen euthanasie toe te passen.
Geen andere persoon kan worden gedwongen mee
te werken aan het toepassen van euthanasie.
Weigert de geraadpleegde arts euthanasie toe te passen, dan
moet hij dit de patiënt of de eventuele vertrouwenspersoon tijdig
laten weten,
[email protected]
Euthanasie
Art. 15
Een persoon die overlijdt ten gevolge van euthanasie toegepast
met toepassing van de voorwaarden gesteld door deze wet, wordt
geacht een natuurlijke dood te zijn gestorven.
[email protected]
Euthanasie
[email protected]
Euthanasie
[email protected]
Euthanasie: 1ste reactie (2001)
Federatie palliatieve zorg:
4 vooronderstellingen in de wet
1 juiste : sommigen sterven mensonwaardige dood
3 onjuiste
o PZ staat machteloos
o Palliatieve deskundigheid van de arts
o Autonomie van de doodzieke patient
[email protected]
Euthanasie: 2de reactie (2001)
Zorgnet Vlaanderen
Als de vraag er is: Luisteren naar verzoek in openheid +
palliatieve filter
Als de vraag blijft: Mogelijk gewetensconflict (verdient respect)
in kader van meest menselijk mogelijke
BEPERKENDE VOORWAARDEN
- terminaal lijden
- Fysiek lijden (objectief)
[email protected]
Euthanasie: 3de reactie (2014)
Kinderartsen
Er is geen vraag naar kindereuthanasie. De artsen vinden dat die
uitbreiding niet nodig is, omdat er nu al genoeg middelen zijn om
het lijden van de kinderen te verlichten.
In Nederland: het aantal zieke minderjarigen dat vraagt om te
mogen sterven, is op één hand te tellen op 12jaar tijd.
[email protected]
Medisch begeleid sterven
3 grote categoriën*:
• Curatief en/of levensverlengend handelen, of dat niet doen
• Pijn- en symptoomcontrole: palliatieve filter/sedatie
• Actieve levensbeëindiging
* Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen. Medisch begeleid sterven: begrippenkader
[email protected]
Palliatieve sedatie : Bart Verbeeck
19
[email protected]
Casus: Bart Verbeeck
• 16 jaar: diagnose botkanker
• Terminaal
• Geen euthanasie, maar palliatieve sedatie
• † 23 jaar
[email protected]
Palliatieve sedatie
Definitie palliatieve sedatie:
“Het toedienen van sedativa in doseringen en
combinaties die vereist zijn om het bewustzijn van
een terminale patiënt zoveel te verlagen als nodig
om één of meerdere refractaire symptomen op een
adequate wijze te controleren.”*
(* Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen (2012) Richtlijn Palliatieve Sedatie)
21
[email protected]
Palliatieve sedatie
Definitie refractaire symptomen:
“Symptomen die ernstig lijden veroorzaken en op
normale wijze, zonder bewustzijnsverlaging niet
afdoende kunnen worden verlicht: de normale
behandelingen werken in dit geval niet of
onvoldoende, werken bij deze terminale patiënt te
traag of hebben onaanvaardbare bijwerkingen.”*
(* Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen (2012) Richtlijn Palliatieve Sedatie)
22
[email protected]
Palliatieve sedatie
• Vormen van sedatie worden al lang toegepast
• Ondanks vooruitgang en kwaliteit van palliatieve zorg
blijven refractaire symptomen
• Palliatieve sedatie: niet voor genezing, maar om deze
symptomen te bestrijden
• Cure  care
[email protected]
Palliatieve sedatie
• Doelbewust en rechtstreeks verlagen van het bewustzijn
• Indirect, via bewustzijnsverlaging, refractaire symptomen
controleren
• Lichte palliatieve sedatie: patiënt is rustig, maar kan
reageren
• Diepe palliatieve sedatie: patiënt slaapt en reageert niet
• Onderbroken of continue palliatieve sedatie
[email protected]
Palliatieve sedatie
• Proportioneel:

Niet willekeurig, maar aangepast

Lichte sedatie: voldoende?

Diepe sedatie vereist: niet beginnen met lichte
[email protected]
Palliatieve sedatie
• Eerlijke ethische afweging: concrete casus en men
bespreekt de opties
• Onzekerheid over palliatieve sedatie en verwarring met
euthanasie
• Spanningen tussen patiënt, familie en hulpverleners
• Nood aan een duidelijke omkadering en stappenplan
[email protected]
Palliatieve sedatie ≠ euthanasie
Palliatieve sedatie
Euthanasie
Intentie
Behandelen van symptomen
Beëindingen van het leven
Handeling
Dosis: enkel wat nodig is om
symptomen te controleren
Dosis: voldoende om het
leven te beëindigen
Gevolg
Symptomen onder controle
Patiënt sterft
[email protected]
Dank u!
Vragen?
[email protected]