Transcript Download Foolcolor Magazine juni 2014

FoolcoloR
Verlies
Rouw
Afscheid
a
g
a
z
i
n
e
n u m m e r 9 2 | j u n i 2 0 1 4 | g r a t i s m a g a z i n e
Illustratie: Anna de Ruiter
m
Foolcolor is een magazine voor en door
cliënten van Lentis
Dit zal het laatste nummer zijn dat de Foolcolor Magazine in kleur is. Ook het
aantal pagina’s zal van 36 naar 24 gaan. Jammer, maar het kost te veel geld;
we moeten hierop gaan bezuinigen.
Onze website daarentegen zal uitgebreid worden met up to date- nieuws!
Zij neemt een deel over van het magazine. Blijf ons magazine lezen en houdt
onze website elke dag in de gaten! Volg ons ook op facebook!
Oplage: 2750
ISSN 1878-9943
Onlangs werd bekend dat er nieuw bewijs voor de oerknal gevonden is.
Astronoom Vincent Icke kwam bij ‘De Wereld Draait Door‘ uitleggen wat dit
nieuwe (volgens velen belangrijk genoeg voor een Nobelprijs) ‘nieuwe bewijs’ inhield.
Tot mijn spijt moet ik u mededelen dat ik de draad kwijtraakte, maar het was
een loffelijke poging. Afijn. Aardig waren ook beelden van een student die
de professor kwam vertellen dat zijn theorie bewezen was. Je zag de student
aanbellen en tegen de prof iets zeggen van: ‘Het is overduidelijk: sigma bij R
is nul komma twee,’ waarna hij eerst de eega van de prof. en toen de prof. zelf
omhelsde.
Weet u ook hoe de oerknal begon? Welnu, het vermoeden is dat het hier om een
kwantumfluctuatie gaat. Het is alsof er een muntje opgeworpen werd wat dan
toevallig op kop viel, het sein voor de oerknal om te beginnen. En nu zitten we
hier.
Het thema van dit nummer is heel wat zwaardere kost: verlies en rouw. Carin
Roelofs interviewt Moniek over hoe haar leven een andere wending nam na haar
psychose: een indringende verlieservaring. In de rubriek ’Het huisdier van‘ kijken
we terug op een fijne hond die kort geleden overleden is.
Verlies en rouw: het is ook iets wat we in de sport veel terugvinden. Omdat
winst en verlies daar zo dichtbij elkaar liggen. En supporters gaan vaak door
een rouwperiode als hun club verliest. Soms kan verlies aan gaan voelen als een
overwinning. Denk maar aan de huldiging van het Nederlands elftal na het WK
in Zuid-Afrika. Misschien winnen we ooit het WK voetbal, maar niemand weet
wanneer…
Overigens: binnenkort begint het WK voetbal in Brazilië. Ik weet niet wat ik
ervan moet denken. We hebben een loodzware poule geloot, dus het kan voor
Nederland heel snel voorbij zijn. Laten we hopen van niet. In ieder geval: een
mooie zomer en veel leesplezier gewenst!
Redactie
Gijs van der Paauw, Chris van Boetzelaer,
Erik Bies, Arjen Zijlstra,
Herman Beens, Sjoerd Hesselmans,
Carin Roelofs, Anna de Ruiter,
Rita Ros
Eindredactie
Ine Paulien Weijer
Fotografie
Fotobureau Foolcolor ­M edia:
Thea Mulder, Joshua Keller,
Miranda Naberman, Suzanne Posthumus
Illustraties, cartoons
Margje Molenkamp-van den Berg,
Anna de Ruiter, Eriko, Spons,
Henk de Vries
Vormgeving
Iris ten Klooster
Thema: Als muziek je koud laat
6
Mijn leven lag overhoop
8
Zorg wordt zelfzorg
10
Ik mis mijn dubbel, mijn onstoffelijke ik
12
Soteria: een alternatief binnen de psychiatrie
14
Spons
15
Vergankelijkheid is zo mooi
16
Op een rij
17
Steekje los / Het huisdier van
Druk en afwerking
Drukkerij Drupon
18
Gijs op reis
Cover
Anna de Ruiter
20
Afscheid vereeuwigd
Redactieadres
Foolcolor Media
Zilverlaan 2
9743 RK Groningen
Telefoon 050 - 3175288
22
Thema: Haptotherapie
24
Thema: Antonie Kamerling
26
Thema: Mijn Wonder
27
Bericht van Bies / Supercliënt
28
De dood is niet het einde
29
Petje en von Puckhausen
30
De pauzestand bij emotioneel afscheid
31
Gedicht Rita Ros
32
Gedichten Sjoerd Hesselmans
33
Begeleid wonen
34
Postvak in
Website
www.foolcolormedia.nl
E-mailadres
[email protected]
Chris van Boetzelaer
4
Projectondersteuners
Ine Paulien Weijer
Marianne de Lange
Telefoon: 050 - 3175288
Foolcolor Media is een werkproject van
Lentis
4
14
14
Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg
besteed. Voor informatie die desondanks onvolledig of onjuist
is opgenomen aanvaardt de redactie geen aansprakelijkheid.
Tevens behoudt zij zich het recht voor advertenties en
ingezonden kopij, zonder opgave van reden, te weigeren, in
September nummer
Thema Onderwijs
Inzenden kopij vóór 25 juni
12 uur
te korten en/of taalkundig te bewerken. Publiceren onder
pseudoniem mag, mits naam en adres bij de redactie
bekend zijn.
Het thema van de volgende foolcolor is Onderwijs
Deze zal op of rondom 1 september verschijnen
Alle gekheid
in een hokje
Over amusie en muzikale anhedonie
tekst: Arjen Zijlstra foto: Joshua Keller
Zij legt een deken van troost over je heen, fluistert baby’s in
slaap, voorziet een romantisch diner van een soundtrack en
zweept mensenmassa’s op tot blijdschap en oorlog. Muziek
is alomtegenwoordig en haar invloed op ons gedrag is
groot. Toch zijn er ook mensen die helemaal niets met
muziek hebben.
T
oen Rome platbrandde stond Nero op een hoge toren met
de brandende stad aan zijn voeten en speelde viool. Dat
de viool pas vijftienhonderd jaar later werd uitgevonden,
moeten we bij deze anekdote natuurlijk even vergeten. Wat voor
type muziek zou hij gespeeld hebben? Misschien iets droevigs
of juist een feestdeuntje omdat hij zelf mogelijk opdracht had
gegeven voor de brand. Hoe onzinnig deze bespiegelingen ook
zijn, de meeste mensen voelen aan dat als hij Ave Maria had
gespeeld, dit een ander effect zou hebben dan de Vlooienmars.
Toch zijn er ook mensen voor wie dit verschil helemaal niet
duidelijk hoorbaar is. Deze ‘niet-muziekmensen’ zijn onder te
verdelen in twee types. Mensen met amusie en mensen met
muzikale anhedonie. Amusie is het ontbreken van muzikaal
gehoor. Voor zo iemand heeft muziek dezelfde gevoelswaarde
als elk ander geluid. Iemand met muzikale anhedonie herkent
muziek wel als zodanig, heeft dus wél muzikaal gehoor, maar
het laat hem simpelweg koud.
Chopin
In een BBC-documentaire over muziek, vertelt een vrouw haar
verhaal als amusie-lijder. Op achtjarige leeftijd ging ze spelen
in de lokale fanfare. Dat wil zeggen, ze ging oefenen om
daar uiteindelijk in mee te kunnen spelen. Zover is het nooit
gekomen, want na vijf jaar zat ze als dertienjarige nog steeds in
het beginnersklasje. Daar is ze tot haar zestiende gebleven, toen
het inzicht definitief landde dat muziek niet zo haar ding is. We
zien daarna hoe de presentator samen met haar Chopin gaat
luisteren, en natuurlijk snapt ze niet wat daar nou zo leuk aan
is en natuurlijk veinst de presentator verbazing. Want ‘iedereen
vindt Chopin mooi!’ Dat klopt niet, want ik vind het oersaai, op
het ergerlijke af. Als je mij wilt inspireren om Rome in brand te
steken, zet dan vooral Chopin op.
Kerk
Maar deze vrouw vond het simpelweg oninteressant niet mooi en niet lelijk. Als hij Wagner of Koos Alberts had
opgezet, zou ze dezelfde reactie hebben gehad. Deze vrouw
foolcolor 4
Groepsgevoel
heeft volledige amusie, wat wil zeggen dat ze lijdt aan zowel
melodiedoofheid, toondoofheid en ritmedoofheid. Zo zijn er
ook mensen met gedeeltelijke amusie, die bijvoorbeeld alleen
last van toondoofheid hebben. Bij hen is er dan nog wel sprake
van muziekbeleving. Stap eens op een zondagochtend een
kerk binnen en je zult ontdekken dat veel mensen deze vorm
van gedeeltelijke amusie hebben. Zij zouden eigenlijk voor het
zingen de kerk uit moeten gaan.
Tot slot laten ze zien dat de vrouw in een Ierse pub zit, vrolijk
klappend buiten de maat van de muziek die daar gespeeld
wordt. De muziek zegt haar niks, maar de blijdschap die het in
anderen losmaakt, werkt op haar aanstekelijk.
Volendam
De vraag is natuurlijk: is het erg dat zo’n twee procent van
de bevolking (gedeeltelijke) amusie heeft en drie procent
muzikale anhedonie? Naar mijn idee is het voornaamste nadeel
de isolatie die deze mensen kunnen ondervinden bij sociale
gelegenheden waar muziek centraal staat. Muziek kan een
verbindende factor vormen binnen gemeenschappen. Maar als
iemand geen gevoel heeft bij dit sociale bindmiddel, dan kan
dat tot vervreemding lijden, vooral als je in Volendam woont. Dit
Beloning
Iemand met muzikale anhedonie daarentegen, zou mogelijk
wel op de maat kunnen klappen. Zo iemand is prima in staat tot
muzikale beleving, alleen muziek boeit hem gewoonweg niet.
Hoewel ook hij uiteraard het plezier kan waarderen dat muziek
in zijn medemensen losmaakt. Maar vul een café met uitsluitend
muzikale anhedonisten en de cd-speler blijft uitstaan. Geen
enkel muziekstuk kan bij hen voor een verhoogde afgifte van
de beloningsstof dopamine zorgen, terwijl dingen als seks en
gokken wel dit effect op hen kunnen hebben. Deze mensen
functioneren dus verder ‘normaal’. Zij zullen alleen nooit een
zogenaamd ‘oorgasme’ beleven.
is zowel voor henzelf jammer als voor de gemeenschap waarin
zij verkeren. Maar in de meeste gevallen kan iemand natuurlijk
prima een aangenaam leven leiden zonder interesse te hebben
in muziek. En muziek is ook niet zo belangrijk dat de sociale
cohesie meteen op het spel staat als enkele individuen niet aan
het muzikale groepsritueel deelnemen. Een paar benen minder
op de dansvloer of enkele mensen die niet naar de ‘Top-2000’
luisteren, dat kan onze samenleving wel aan.
Met mijn suggestie dat muziek een verbindende rol kan spelen
in gemeenschappen, geef ik overigens te kennen dat ik geloof in
de evolutionaire rol van muziek. Dus dat het ons als menselijke
soort vooruit helpt. Het gezamelijk beleven van muziek,
bevordert samenwerking en versterkt het groepsgevoel. Dit
groepsgevoel, dat onder invloed van muziek ontstaat, kan ook
negatief uitpakken. Bijvoorbeeld als muziek gebruikt wordt om
haat te bevorderen ten opzichte van een andere groep. Nazi
Punk is hier een voorbeeld van. Maar al met al lijkt het erop dat
muziek ons meer goed dan kwaad brengt.
Genen
De taalkundige Steven Pinker gelooft totaal niet dat muziek
een dergelijke rol speelt in de menselijke evolutie. Hij deed
in de jaren negentig veel stof opwaaien door te stellen dat
muziek slechts een toevallig bijproduct is van belangrijke
mentale functies zoals taalvaardigheid. Ook gelooft hij niet dat
muzikaal talent als een pauwenstaart kan werken, die zegt ‘kijk
eens hoe goed mijn genen zijn!’ Mij zou het niet verbazen dat
het beoefenen van muziek wel degelijk deze functie heeft. Het
zou in ieder geval verklaren waarom alfamannetjes als Mozart,
Elvis en Jimi Hendrix veel meer bewondering oogsten dan de
uitvinder van de penicilline of de eerste man op de maan. Maar
gelukkig hoeven de ‘niet-muziek mensen’ en mensen zoals ik,
die met de beste wil geen deuntje uit een blokfluit kunnen
halen, niet te treuren. Er zijn namelijk ook veel andere manieren
om indruk te maken en gemeenschapszin te bevorderen:
schrijven bijvoorbeeld…
foolcolor 5
‘Mijn leven lag overhoop’
tekst: Carin Roelofs
fotomontage: Joshua Keller
Monique is een jonge vrouw in de bloei van haar leven. Alles lijkt haar mee te zitten, maar schijn bedriegt. Ze heeft twee
psychosen meegemaakt: in 2005 en 2007. Ze belandde in een wereld van wanen. Dit betekent dat ze gedachten had die niet
klopten met de werkelijkheid. De eerste keer was heel heftig, want ze werd naar een gesloten afdeling van een psychiatrisch
ziekenhuis gebracht. De situatie liep volledig uit de hand. Als gevolg van een manie kreeg ze twee jaar later weer een psychose. Dankzij haar ziekte- en zelfinzicht was ze in staat om thuis te blijven en hulp te ontvangen. Monique vertelt hoe ze haar
leven opnieuw moest inrichten na de psychosen en dat ze een periode van verlies en rouw tegemoet ging.
‘Voor mijn eerste psychose had ik mijn leven op de rails: ik
woonde in een leuk studentenhuis en deed een universitaire
studie. Toch waren er al tekenen die ik later kon duiden. Ik was
erg onzeker over mezelf en liep tegen allerlei dingen aan. Ik had
al contact met een psychotherapeut,’ vertelt Monique. Nadat ze
ongeveer drie jaar op haar tenen had gelopen, ging het mis.
Het werd erg druk in haar hoofd en ze begon de controle te
verliezen. Toen ze nog in staat was om helder te praten over
haar verstoorde innerlijk nam de hulpverlening haar niet
serieus. Het gevolg was dat ze met een crisis voor de eerste
keer werd opgenomen. ‘Het was een zware tijd. Mijn leven
lag overhoop. Dankzij medicijnen en gesprekken ben ik weer
hersteld, maar een psychose laat diepe wonden achter. Toen ik
thuiskwam begon het verwerkingsproces pas echt.’
Het absolute nulpunt
Nadat Monique vijf maanden opgenomen was, moest ze weer
haar weg zien te vinden in de ‘gewone’ wereld. Inmiddels
woonde ze in een ander studentenhuis en leek het erop dat
ze vanaf nul weer opnieuw moest beginnen. ‘Niets was meer
vanzelfsprekend. Het kostte me veel moeite om mijn studie
weer op te pakken en de dingen te doen ik die ik voor mijn
eerste psychose deed.’ Door haar psychose had ze, naar eigen
zeggen, het absolute nulpunt bereikt en van daaruit moest ze
weer vertrouwen vinden. ‘Mijn vrienden speelden naast mijn
familie een belangrijke rol bij het opnieuw opbouwen van mijn
leven. Zij hebben mij er doorheen gesleurd.’ Ze zocht naar haar
innerlijke rust, terwijl ze op studiegebied moest presteren. Het
deed haar pijn dat ze niet meer dezelfde persoon was als voor
de psychose. Ze concludeerde dat ze niet meer zoveel aankon
als ervoor. Haar zelfvertrouwen had een behoorlijke deuk
opgelopen.
Onzekerder
Het leven van Monique kan, volgens haar eigen woorden,
worden opgedeeld in voor en na de psychosen. ‘Ik moest het
beeld dat ik van mezelf had behoorlijk bijstellen. Elke keer
moest ik ervoor waken dat ik niet teveel hooi op mijn vork
nam,’ legt ze uit. De gevolgen van een innerlijke ontsporing zijn
enorm. ‘Het tragische is dat ik nog onzekerder werd over mezelf
dan ik al was. Ik zocht naar een manier om mezelf weer in goede
banen te leiden,’ zegt ze. Toch liet ze zich niet kisten. Ze ging
weer naar het literaire dispuut waar ze lid van was en deed elke
week aan sport voor studenten. In het begin was ze bang om
weer in de war te raken, want de heftige herinnering aan de
crisistijd lag vers in haar geheugen. Ze kwam tot het besef dat
ze een deel van zichzelf had verloren en dat probeerde ze terug
te vinden.
foolcolor 6
Chronisch
‘Ik realiseerde me dat er een stukje in mij, van mij, was
verdwenen. Ik wist niet of ik dat stukje ooit zou terugvinden,’
vertelt Monique. Haar leven heeft een behoorlijke knauw
gekregen en later werd ze geconfronteerd met dezelfde
situatie. Nadat ze haar tweede psychose had gekregen werd
duidelijk dat ze een chronische aandoening heeft en dat die
uitschieter in 2005 niet een toevalstreffer was. ‘Het is heel
confronterend om een diagnose te krijgen. Alsof je een stempel
krijgt opgedrukt voor de rest van je leven.’ Deze schok moest
ze zien te verwerken en opnieuw moest ze haar zelfbeeld en
toekomstplannen aanpassen. ‘Mijn leven werd gedomineerd
door de drie R’en: Rust, Reinheid en Regelmaat. Structuur en
studie bleken een belangrijk houvast te zijn,’ zegt ze. In het
begin verzette ze zich tegen het idee dat ze minder aankon.
Zo had ze een bijbaan naast haar studie. Eigenlijk wilde ze dat
alles zo normaal mogelijk was, maar daarmee hield ze zichzelf
voor de gek. Anderen hadden bewondering voor hoe zij alles
weer oppakte en hoe zij met haar handicap omging. Op een
gegeven moment bereikte ze haar grenzen en concludeerde ze
dat ze niet alles kon wat ze wilde. ‘Je kunt niet doen alsof er niets
gebeurd is en je moet accepteren dat je een beperking hebt
waaraan je je moet aanpassen,’ zegt Monique.
Dromen over de toekomst
Inmiddels zijn er jaren voorbijgegaan en heeft ze veel geleerd.
‘Tegenwoordig weet ik waar mijn grenzen liggen en die probeer
ik niet te overschrijden. Ik kan steeds beter omgaan met mijn
psychiatrische aandoening.’ Met de jaren kan ze meer aan en
heeft ze haar opleiding afgerond. Ze doet nu vrijwilligerswerk
en dat geeft haar voldoening. ‘Het verdriet om het verlies van
mijn capaciteiten heb ik verwerkt. Ik zie steeds meer dat ik
aardig wat in huis heb, ondanks mijn ziekte.’ Ze durft te dromen
over haar toekomst en doet haar best om ze te verwezenlijken.
Ze heeft sterk de indruk dat ze het verlies niet meer elke dag
ervaart. ‘Wat er gebeurd is kun je helaas niet terugdraaien, maar
ik heb de kans gekregen om te rouwen om mijn verlies en door
te gaan,’ zegt ze tenslotte.
foolcolor 7
Zorg wordt zelfzorg?
tekst: Herman Beens foto: Joshua keller
De overheid zorgt, de zorgverzekeraars zorgen, er is psychologische en psychiatrische zorg en ook nog thuiszorg. Daarnaast
komen er steeds meer particuliere klinieken en particuliere (thuis)zorginstellingen. En last but not least is er mantelzorg,
die eigenlijk altijd al bestaan heeft. Hoe je het ook wendt of keert, we hebben een verzorgingsstaat. Sinds de crisis in
2006 in de VS begon wordt deze crisis door de regeringspartijen gebruikt om de verzorgingsstaat te privatiseren en deels
steeds meer af te breken. Oude stokpaardjes worden gretig van stal gehaald om beleid uit te voeren dat er toe leidt dat de
verzorgingsstaat steeds meer wordt afgebroken. We zouden ondertussen vergeten dat de belangrijkste zorg zelfzorg is.
Wat iedereen dagelijks doet om schoon, verzadigd, tandenpoetsend, uitgerust, taken afrondend en waterdrinkend de dag
door te komen. Hoe gaat dat er voor ons in de toekomst uitzien wanneer we dat zelf niet meer kunnen?
A
l geruime tijd voor de afbraak van de zorg, in 2008, was
een mentaliteitsomslag in de Nederlandse samenleving
merkbaar. Mensen werden individualistischer en er was
zelfs een zorgverzekeraar die begon met het adverteren van de
mogelijkheid om je als verzekerde per module te verzekeren.
Dus als je geen kinderen wilde dan hoefde je je niet te verzekeren
voor zwangerschapskosten. Dit ondermijnde de solidariteit, die
toch al aan het verminderen was, verder. Men vergeet echter
dat alle kosten die een verzekeringsmaatschappij maakt toch
door diezelfde verzekerden opgebracht moeten worden.
Zorgkosten en premies
Ongeveer twintig jaar geleden bleef de premie voor de
toenmalige ziekenfondsen jaar na jaar gelijk. Het viel mij op
dat toen Philips overschakelde van consumentenelektronica
naar dure medische apparatuur de premie voor ziektekosten
langzaam omhoog ging. Soms boekte men, bij een dodelijke
ziekte, incidenteel een succesje en gingen mensen door een
nieuw medicijn niet snel dood aan die ziekte. De medicijnen
die men levenslang moest blijven slikken, kostten soms meer
dan 1000 euro per maand. Daarna werd de premie nog hoger.
Een bepaalde vorm van hepatitis kan nu genezen worden maar
dat kost wel 3,6 miljard euro. Mensen met een tumor blijft men
eindeloos doorbehandelen ook al staat de uitkomst allang vast.
Ook dat kost geld.
Omdat men bij diabetes niet verder kwam bij het bestrijden
van de kwaal zelf werden patiënten preventief volgestopt met
medicatie voor bijvoorbeeld hoge bloeddruk en cholesterol,
ook al had men daar geen last van. Op een gegeven moment
slikte ikzelf tussen de tien en vijftien medicijnen per dag!
Mijn bezoek moest soms lachen, ook over de manier waarop
ik het uitgestald had, maar het blijft een ernstige zaak. Toch
besloot ik maar opruiming te gaan houden. Zoveel gif kan niet
gezond zijn. Ik had een hoge bloeddruk maar omdat ik niet
rookte kreeg ik daar geen medicijnen voor. Wie bepaalt dat?
Iemand die risicovoller leeft krijgt dus eerder medicatie! En het
gaat steeds meer geld kosten.
eigen toko en hebben uitstekende public relations bureaus.
Om een voorbeeld te noemen: wanneer je naar het nieuws
kijkt en je kunt rekenen, dan kom je zomaar tot de conclusie
dat iedere Nederlander aan minstens vier dodelijke ziekten
tegelijkertijd lijdt.
Er moeten wel keuzes gemaakt worden, maar geld mag
niet het enige criterium zijn. Je kunt wel peperdure nieuwe
ziekenhuizen bouwen, maar is er dan nog wel voldoende geld
voor ambulante zorg? Als je het mij vraagt: minder uitgeven
aan prestige-projecten scheelt al een hoop. Ironisch genoeg
was de toename van ambulante zorg ooit zelf het gevolg van
eerdere bezuinigingen. Aan de andere kant: wanneer geld
wel een proleem is, waarom moet Kuipers dan nog de ruimte
in, waarom alsmaar meer hoger opgeleiden opleiden tot
bijstandsgerechtigden en waarom moet elk dorp zijn eigen
monumenten en molen hebben?
Schrijnende tegenstellingen
In Rotterdam bijvoorbeeld woden thuiszorgmedewerkers bij
particuliere organisaties ontslagen. Vervolgens kunnen ze
verplicht vrijwilligerswerk gaan doen bij hun vorige werkgever.
Uiteraard tegen ongeveer 70% van wat ze eerder verdienden,
en dus op het minimum. Daarentegen wordt er massaal
gefraudeerd met Persoon Gebonden Budgetten (PGB’s) die
soms oplopen tot 1.500 euro per maand per persoon. Ik ken
een gezin met drie personen dat 6.000 euro per maand ontving
aan pensioen, PGB en een een UWV-uitkering.
Conclusies
De mensen aan de onderkant van de samenleving die vaak
kwetsbaar zijn hebben geen netwerk zoals werkenden dat
wel hebben. Sommige mensen kunnen of willen niet in
familieverband leven. Ik heb wel vrienden en daarop kan ik
terugvallen bij ‘een griepje’, maar ze werken en hebben geen
tijd voor chronische zorg.
Mijn advies is: hou er rekening mee dat je in de toekomst naast
de dagelijkse dingen als wassen, eten en tandenpoetsen steeds
meer voor jezelf moet zorgen. En wanneer dat niet meer gaat
moet je wel een blik vrijwilligers kunnen opentrekken. Een
bevlogen politica zou zeggen: ‘voorts ben ik van mening dat
er een vakbond voor chronisch zieken zou moeten komen’. De
belangen van chronisch zieken zijn nu in ieder geval
ondervertegenwoordigd.
Verwachtingen
Wat de ontstane situatie nog verergert is dat de overheid heel
lang geen keuzes heeft gemaakt. Dat betekent dat medici
en zorgverzekeraars de keuzes zijn gaan maken. We moeten
maar afwachten hoe dat uit gaat pakken. Wat ik nu al zie is dat
mensen die meerdere problemen hebben, en vaak als gevolg
daarvan een lager inkomen, voor deze kwalen extra moeten
bijbetalen. En dat bovenop hun eigen risico van 360 euro!
Wat ik nog het ergste vind is dat de zwakste
het hardst wordt gepakt,
terwijl de sluizen naar
prestigeprojecten
en verspilling
wijd open
blijven staan.
Keuzes
Alle verbeteringen in de medische zorg kosten dus gewoon
geld. Patiënten stellen steeds hogere eisen én meer eisen, maar
niet alles kan. De medici en wetenschappers vechten voor hun
foolcolor 8
foolcolor 9
tekst: Carin Roelofs illustratie: Margje Molenkamp - van den Berg
Verliefd zijn is het mooiste gevoel dat er is, alsof je op roze wolken loopt. Ook ik had een roze bril op toen ik voor het eerst
in mijn leven een ‘echte’ relatie had. Een relatie van goed een half jaar. Alles leek beter te gaan, soepel te verlopen, totdat die
roze bril van mijn gezicht afdonderde. Liefdesverdriet. Echt het andere uiterste. Een paar maanden zat ik zwaar in de put.
Ook al had ik het zelf uitgemaakt en wist ik dat ik de juiste beslissing had genomen. Een periode lang zat ik in een rouwfase
en zocht ik naar manieren om mijn liefdesverdriet te verwerken.
Bewust ervaren
Hoeveel pijn en verdriet een relatiebreuk ook kost, je moet
verder met je leven. Alleen. In ieder geval voorlopig. Een ieder
heeft zijn eigen manier om hiermee om te gaan. De een grijpt
naar de fles en de ander gaat onmiddellijk daten. Ik heb ervoor
gekozen om bewust met mijn negatieve gevoelens om te
gaan. Ervaren dat het leven pijn kan doen. Dit was voor mij de
kans om een aantal dingen op een rijtje te zetten en de balans
op te maken. Ik dacht dat als ik door deze nare periode heen
zou komen, ik er veel sterker uit zou komen. Als hernieuwd.
Vervelende gevoelens horen nu eenmaal bij het leven en dat
kun je maar beter accepteren.
Plannen
Waarom is het zo moeilijk om je ex los te laten? Als je een
serieuze relatie hebt gehad, heb je waarschijnlijk al samen
plannen gemaakt voor de toekomst. Zo zagen wij voor ons dat
we zouden gaan samenwonen, trouwen en kinderen krijgen.
Wij fantaseerden daar graag over. Als de relatie over is, moet
je al die plannen loslaten en moet je je beeld bijstellen. Ook je
hersenen reageren heftig op zulke negatieve gevoelens. Het
allerliefst wil je dat het vervelende gevoel overgaat en dat je
verder kunt met je leven. Alle herinneringen die vers in het
geheugen staan doen pijn en je mist je ex.
foolcolor 10
Verstand versus gevoel
Verder kunnen houdt in dat je jezelf vergeeft en dat je niet
in je verleden blijft hangen. Ik weet dat ik de juiste beslissing
heb genomen door het uit te maken en daar moet ik aan
vasthouden. Toch was er, vooral in het begin, een strijd tussen
mijn verstand en mijn gevoel: ik weet dat er geen toekomst
voor ons was, maar ik heb warme gevoelens voor mijn ex.
Uiteindelijk zal het verstand winnen van het gevoel. Dat weet
ik zeker. Dan blijft er niets anders over dan afkicken van mijn
vorige relatie.
Yin Yang
Is er een spirituele manier om liefdesverdriet op te lossen? Diep
van binnen zoek ik naar een manier om te kunnen omgaan
met gevoelens van rouw. Een spiritueel leider weet hier een
antwoord op. Denk aan het Yin-Yang symbool. Waarschijnlijk
denk je dat jij de ene helft bent en je partner de andere helft,
als twee dualiteiten. De spiritueel leider uit Mexico zal je
verbeteren: je partner is namelijk slechts één punt. Dat ene
punt is de poort naar je complementaire zelf: je Dubbel oftewel
je wederhelft. Ik zocht mezelf in mijn partner en blijkbaar heb ik
me vergist. Mijn andere helft is mannelijk en onstoffelijk.
Je Dubbel
Je hebt het mis als je denkt dat je alleen compleet bent met
een ander, een wederhelft. Ik heb het onstoffelijke gedeelte
van mezelf op mijn ex geprojecteerd. De spirituele leraar zegt
hierover: ‘Je denkt dat je compleet wordt door een relatie met
een ander lichaam, maar in werkelijkheid is je partner alleen
maar een reminder.’ Verliefdheid en liefdesverdriet zijn twee
kanten van dezelfde medaille. Ze brengen je allebei in contact
met je Dubbel. De partner is een projectie, de Dubbel is echt.
Zo kun je liefdesverdriet als een hulpmiddel zien om dichterbij
jezelf te komen. Als kind sta je in direct contact met je Dubbel,
maar als volwassene verlies je dat contact.
foolcolor 11
Soteria:
een alternatief binnen de psychiatrie
I
n het Zeeuwse Kloetinge is sinds kort een Soteria
huis opgezet, het eerste in Nederland. Hiervan
is een video gemaakt, die op YouTube is gezet.
Soteria is een alternatieve behandeling voor psychosen.
Er worden minder tot geen medicijnen gegeven en er is
(zeer) veel aandacht voor de omgeving van de cliënt die
een psychose doormaakt. Het lijkt er hier heel anders aan
toe te gaan dan in een ‘regulier’ psychiatrisch ziekenhuis.
De contacten tussen de cliënten met een psychose, en de
medewerkers, vrijwilligers en psychiater zijn empathisch,
liefdevol, respectvol, en daardoor ‘nabij’ te noemen. In de
reguliere psychiatrie zijn deze contacten vaak afstandelijk
en klinisch, en er werken daar weinig vrijwilligers.
Doordat het contact nabij is, voelen de cliënten zich
gelijkwaardiger behandeld en ervaren ze dat ze meer
zichzelf kunnen zijn. Dit is goed voor het herstel.
foolcolor 12
foto’s: Joshua Keller
Daarnaast wordt er gezorgd voor een goede dagstructuur.
Eigenlijk zijn alle dagen grotendeels gevuld met allerlei
activiteiten, waaronder sporten, dierenverzorging en
koken. Hierdoor wordt voorkomen dat iemand (nog
meer) in zijn of haar psychose wegzinkt. Iedereen doet
mee met het programma. Het verblijf in dit Soteriahuis duurt tussen de zes weken en drie maanden. De
omgeving voelt heel ‘normaal,’ een beetje als in een
gezin of kleine gemeenschap. De cliënten ervaren dit als
zeer prettig. Door alle activiteiten die ze ondernemen,
samen met elkaar, samen met het personeel, wordt de
zelfredzaamheid en het zelfvertrouwen van de cliënt
(her)opgebouwd en gestimuleerd. De cliënt komt sterker
het Soteria-huis, dan hij of zij erin ging.
Mensen lijken hier net zo goed geholpen te worden als in
een regulier ziekenhuis. Ik durf zelfs te stellen dat Soteria
voor (zeer) veel mensen die een psychose doormaken,
eigenlijk een beter alternatief is dan een verblijf in een
‘regulier’ psychiatrisch ziekenhuis.
Ik ben zelf eigenlijk altijd al voorstander geweest van een
alternatieve aanpak van psychosen. Ik heb zeker twee
keer enorm geleden vanwege het verblijf in een ‘regulier’
psychiatrisch ziekenhuis omdat ik teveel medicatie kreeg,
en er was te weinig, of zelfs geen, dagbesteding.
In 2008 kwam ik in aanraking met het principe van
Soteria en heb mij daar vervolgens zeer in verdiept. Ik
heb ook meer boeken over Soteria gelezen. Ik denk dat
Soteria een veel betere aanpak is dan mensen in een
‘standaard’ ziekenhuis stoppen, en dat het ook zeker kan
bijdragen tot een volledig herstel van cliënten, in ieder
geval kan het de kans op een volledig herstel vergroten.
De reguliere psychiatrie lijkt alleen maar om medicijnen
te draaien en veel ziekenhuizen hebben, daarnaast, niet
voldoende dagbesteding voor hun cliënten.
Hierdoor ervaren de patiënten het verblijf als onprettig
en kunnen niet (voldoende) herstellen omdat de
omgeving niet goed voor ze is. Bij Soteria komen mensen
sterker het ‘ziekenhuis’ uit dan ze erin gingen. Ik hoop
daarom dat er in de toekomst veel meer Soteria-huizen in
Nederland en ook in Europa zullen komen. Het zal minder
winst opleveren voor de farmaceutische bedrijven, maar
is een stuk beter voor de cliënten en daar gaat het om:
de cliënten!
Link naar YouTube filmpje:
http://www.youtube.com/watch?v=I8DvL2HXxP4
Link naar Soteria Nederland:
http://www.soterianederland.nl/
foolcolor 13
Met dank aan: Zorgboerderij Kardinge
tekst: Diana van Landeghem
Illustratie: Spons
Tekst: Sjoerd Hesselmans
Tegenwoordig wil iedereen steeds langer leven, schijnt het.
Laatst zat Dolly Dot Angela Groothuizen erover, ja sorry hoor, te
zaniken in een talkshow. En iedereen hing aan haar lippen. Het
zette me aan het denken, dat wel. Langer in goede gezondheid
leven is één ding, maar er nog eens dertig jaar aan vast plakken?
Mag het ook eens afgelopen zijn? De meeste mensen willen het
echt: nog eens 1560 zaterdagen naar ‘The Voice’ kijken (52 maal
30). Of in mijn geval: 1560 maal tien keer er langs zappen. Ik
moet er niet aan denken.
Tsja… ik vrees dat ik hier gewoon iets mis. Waarschijnlijk ben
ik echt een ‘ander’ type mens. Zo’n onwillig, niet erg positief
en niet zo constructief type. Ik ben dan ook heel erg voor een
gemakkelijk toegankelijke pil van Drion, die je vanaf je zestigste
bij elke apotheek kunt halen - natuurlijk wel na vertoon van je
identiteitsbewijs. Zodat je zelf kunt besluiten wanneer je er
uitstapt en je ook écht iets hebt om naar uit te kijken.
Vergankelijkheid is niet alleen praktisch (anders zou het leven
namelijk veel te lang duren), maar het is ook prachtig. In mijn
keuken staat een drie jaar oud boeket zonnebloemen aardig
dood te wezen en ik kan er nog steeds van genieten. De herfst
vind ik véruit het mooiste seizoen: met alle goudbruine kleuren
en de natuur die alles weer los laat. Ik denk dan aan bladeren
die zo knus en triest bij elkaar langs de weg liggen, die eerst
prachtig wiegend, alsof ze terug mochten naar hun oermoeder,
naar de grond vielen. Ik zou er zo tussen willen kruipen.
Tsjee, begin ik even hier lyrisch te worden. Leve de vergankelijkheid! Lang leve de dood!
Foto: Joshua Keller
Laatst zag ik een beginnende ster op tv, een jonge popzanger
die natuurlijk zo’n popshow had gewonnen. Hij vertelde vol
trots over zijn vader. Zijn vader was een soort rock-’n-roll beest
dat zijn hele leven drugs had gebruikt en met grote rocksterren
was opgetrokken. De zoon was ontzettend trots: op hoe zijn
vader zijn hele leven alles uit de kast had gehaald om zichzelf
kapot te maken. De vader leefde nog, niet eens zo oud, maar
zijn leefstijl was hem in alle groeven van zijn gezicht af te lezen.
Hij verplaatste zich schuivend, gesteund door zijn zoon.
Lekker toch... De combinatie van dood –of kapotgaan en
muziek? Het is je reinste rock-’n-roll.
Wat dacht je van de Mattheuspassie? Het is in Nederland één
van de populairste klassieke stukken en het gaat over de tocht
van Jezus naar het kruis. Bach’s muziek in combinatie met het
prachtige, trieste verhaal. Smullen geblazen. Nog zoiets…
hier in de boekenkast staat een prachtig boek met foto’s van
de graven van grote jazzartiesten en ernaast een stukje over
hun levensverhaal. Het voegt echt iets toe. De levens van veel
jazzartiesten gingen bepaald niet over rozen. Het is fijn om daar
even over te treuren en daarna een stukje van hun muziek op
te zetten. Treuren en gelijktijdig genieten. Moet je ook eens
proberen!
Concluderend… Neem het me niet kwalijk. Ik wil gewoon
graag een keer dood. Maar voorlopig houd ik het nog wel even
uit hier, hoor. Met al die mooie muziek van dode mensen en al
die prachtige dorre bloemen, wacht ik rustig tot m’n zestigste.
foolcolor 15
Het
huisdier
van...
Miranda Naberman
HIJ IS WEG
We waren vijf jaar samen. Het waren vijf heel gelukkige jaren. We
hadden allebei een leuke baan en in onze vrije tijd deden we leuke
dingen samen. Bijna nooit hadden we ruzie. We hielden van elkaar.
We zouden elkaar altijd trouw blijven, wat er ook gebeurt.
Tja, dat was toen.
Na vijf jaar samen ging het mis. Door allerlei oorzaken begon ik mij
steeds depressiever te voelen. Het werk zag ik niet meer zitten en in
leuke dingen doen had ik geen zin meer. Gelukkig was ik niet alleen.
Ik had een begripvolle, lieve partner. Toch? Ja, toen alles goed ging,
was hij lief, zorgzaam en behulpzaam. Maar blijkbaar was dat nu te
moeilijk voor hem. Eerst ging het nog wel. Maar toen het wat langer
duurde dan hij had verwacht, werd hij ongeduldig. Hij begreep mij
niet meer. Ik moest gewoon beter mijn best doen, dan kwam alles
wel weer goed. Niet aanstellen en vrolijk verder leven.
Dat kon ik dus niet.
Ik zag het gewoon niet meer zitten.
En blijkbaar zag hij daarom mij niet meer zitten.
Na zeven jaar samen was alles voorbij. Het hoefde voor hem niet
meer. Met zo’n depressieve vrouw kon hij niet leven. Hij ging, en ik
bleef achter.
Ik was alleen.
Deze keer gaan we het hebben over de hond van Miranda
Naberman (30). Het was een hele leuke hond. Ik zeg was, want hij is
helaas al overleden. Omdat dit nummer als thema rouw en verlies
heeft, hebben we dit keer gekozen voor een overleden huisdier.
De hond van Miranda was een boxer en hij beschikte ook
over een heuse stamboom. Miranda vertelt over hem: ‘Hij was
altijd vrolijk en speels en vol energie. Als hij een koekje wou of
naar buiten ging, bleef hij je aankijken tot je actie ondernam.
Hij had grote bruine ogen dus daar was hij erg goed in.’
Het was ook nog eens een eigenwijze hond. ‘Hij luisterde wel
goed maar soms had hij zijn eigen mening en dan deed hij
zijn eigen ding. Als hij bijvoorbeeld vond dat hij in het water
moest dan deed hij dat. Dan kon je hem niet tegenhouden.’
Een ding was lastig bij Oscar. ‘Met andere honden was
hij een beetje moeilijk. Daarom moest je hem in de
gaten houden als hij los liep. Hij reageerde er vaak fel op.’
Zijn balletje gaf hem veel plezier. ‘Hij was daar echt gek op. Soms
wilde hij niet mee als zijn balletje niet meeging. Dat vond hij prachtig.’
Helaas werd het goede dier op zeker moment ziek. ‘Hij had
kanker. Op het laatst was hij helemaal uitgemergeld en
had hij veel pijn. Dus toen hebben we hem in laten slapen.’
Ik vraag Miranda wat ze het meest mist. ‘Zijn gezelschap.
Dat je thuiskomt en er is een hond die op je wacht,
waar je mee naar buiten kan. Hij was altijd wel vrolijk
en daar word je zelf ook vrolijk van. Dat mis ik wel.’
Na zijn dood heeft Miranda Oscar laten cremeren. ‘We hebben zijn
as verstrooid bij de steiger waar hij vaak het water in ging.’
Chris van Boetzelaer
Twee Jaar later ben ik nog steeds alleen. Mijn vrienden vinden dat
ik niet langer moet treuren. Maar dat doe ik wel. Ik ben nog steeds
in de rouw. Want mijn relatie ging dood. Zoiets verwerk je niet
zomaar even.
Misschien begrijp je het niet?
Probeer het toch maar.
Want ik heb mijn vrienden nodig, ook in een rouwproces na een
scheiding.
Steekje Los
foolcolor 17
Gijs op reis
berichten van een redactielid op vakantie
Tekst/Foto’s: Gijs van der Paauw
Na een busreis van bijna 15 uur kom ik rond middernacht
in Tentena aan. Deze plaats ligt in midden-Sulawesi, aan
een groot meer waarin sugil (aal) zwemt. De soms tot wel 2
meter lange alen worden gevangen in V-vormige fuiken die
je op verschillende plaatsen in het meer kunt zien. Gerookte
paling lijkt me een uitstekend idee voor het avondeten,
maar is vrijwel onvindbaar aangezien de vangst de laatste
jaren sterk terug gelopen is volgens het personeel van het
hotel waar ik nu slaap.
rupia (125 euro) betaald voor transport en een gids. Niet
vergeten ze morgen een cadeautje te geven!
De volgende ochtend
Blijkbaar is het zondag vandaag en staat het hotel in de buurt
van een kerk. Het is kwart over vier ‘s ochtends en ik ben
klaarwakker door een kerkkoor. Tegen vijf uur ben ik vloekend
opgestaan, heb een sigaret gerookt en is het eindelijk stil. Net als
ik nog even wil gaan slapen begint de moskee te tetteren met
de gebedsoproep. Acuut draait de kerk de volumeknop hoger
en wordt de imam overstemd door psalmen. Het getreiter over
en weer houdt nog een uurtje aan en ik ben ondertussen flink
chagerijnig.
Gelukkig komen de kok en zijn vrouw al vrij snel terug van
hun specifieke gebedsgelegenheid en even vraag ik me af of
ze daar geen gehoorbeschadiging aan over hebben houden.
Een domme gedachte natuurlijk; de luidsprekers hangen altijd
aan de buitenkant om de gelovigen op te roepen en de andersgelovigen te bekeren (of op zijn minst te irriteren).
Onderweg
Megaliet
De eigenaresse van het hotel heeft de kok haar jeep geleend.
Dat is geen overbodige luxe, want zodra je van de hoofdweg
afslaat worden de zandpaadjes pas echt slecht! Onderweg
worden we flink door elkaar geschud, maar de uitzichten
maken veel goed. Na een pauze bij een kleine waterval om de
carburateur bij te vullen, komen we aan bij de eerste megaliet.
In de grote steen is een holte uitgehakt en er ligt een stenen
dekplaat naast. Deze megaliet wordt ‘de kerbau’ genoemd en
heeft inderdaad wel wat weg van een liggende buffel. Waar
de megaliet voor diende (bad, graf, opslagplaats voor water of
drank?) weet jammer genoeg niemand meer.
Het dorp
Eenmaal aangekomen in het dorp gaan we eerst rijst met
tempé eten bij kennissen van de kok. Vervolgens gaan mijn
nieuwe vrienden door naar het trouwerijfeest van hun familie
en ben ik vrij om door het dorp te wandelen om megalieten
te zoeken. Hier zijn het ruim een meter hoge verweerde
stenen standbeelden van mensen, die lijken op de beelden
van paaseiland, en al gauw vind ik er een stuk of drie. Jammer
genoeg zijn ze verplaatst van de oorspronkelijke plek naar de
voortuinen van huizen, waardoor ze ook wel wat weg hebben
van een soort grote tuinkabouters.
De kok en zijn vrouw gaan morgen op familiebezoek en
wanneer ik vertel de megalieten (overblijfselen uit dezelfe
periode waarin de hunebedden gebouwd zijn) te willen
bekijken, bieden ze me een lift aan. Dat is een mazzeltje,
aangezien je normaal gesproken al gauw een paar miljoen
Aangekomen bij het hotel geef ik mijn begeleiders hun
cadeautje: paprika-, bloemkool- en bloemenzaden om
te verbouwen bij hun huis. Ze wijzen me de weg naar de
dichtstbijzijnde warungs, aan de rand van het meer.
De keus voor het avondeten bij de eetstalletjes bestaat uit
paniki (vleermuis) of RW (hond), beide natuurlijk met rijst.
Helaas staat er geen sugil op het menu. Denkend aan de
cobrasaté in Solo en hoe ziek ik daarvan toen werd, bestel ik
een kleine portie vleermuis met veel rijst. De vleermuis is, zelfs
voor mijn smaak, enorm scherp gekruid. Waarschijnlijk gebeurt
dit om voor mensen schadelijke ziektekiemen te doden.
De vleugels zijn niet taai en leerachtig als verwacht, maar het
hele dier zit vol met botjes die nogal wat te kluiven vergen
om het kleine beetje vlees eraf te krijgen. Als ik ongeveer
halverwege ben en een duidelijk herkenbare klauw uit mijn
mond vis, geef ik het op. Die avond ga ik wat hongerig naar
bed, maar ziek word ik ditmaal gelukkig niet.
Na een uurtje wandelen heb ik elke straat van het dorp minstens
eenmaal bekeken, een hele stoet kindertjes achter me aan,
enkele traditionele huizen en twee kathedraalachtige kerken
met bamboesteigers in aanbouw gezien (beetje overdreven
voor een dorp met niet meer dan duizend inwoners) en ben het
eigenlijk wel een beetje zat. Bij een winkeltje koop ik twee losse
sigaretten en een flesje cola. Als die op zijn is het tijd voor een
korte istirahat (siësta) op de veranda van het winkeltje. Even
wat slaap inhalen, want afgelopen nacht was wel erg kort.
Opgefrist zoek ik even later het feest weer op. De kok en zijn
vrouw willen duidelijk al weer weg, maar als nieuwe gast moet
ik natuurlijk wel eerst twee glazen koffie drinken en een stuk
spekkoek (soort laagjes-cake) eten. Ondertussen beantwoord
ik de gebruikelijke vragen over waar ik vandaan kom (Belanda
= Nederland), of ik getrouwd ben (nog niet), hoe oud ik dan
ben en of mijn ouders nog leven (oud, en ja, zij zijn hééél oud),
welk geloof ik heb (geen, dus Boeddhist om lastige vragen te
voorkomen) en wat ik verdien met mijn werk (nog een leugentje,
want een uitkering valt niet uit te leggen en staat hier gelijk aan
het salaris van een manager). Vervolgens wil de gastheer ook
nog nasi voor me opscheppen, maar de kok redt me door te
zeggen dat we nu echt weg moeten om voor het donker terug
te zijn in Tentena. Iedereen begrijpt dat; ’s nachts rijdt je echt
niet op deze wegen als het niet absoluut noodzakelijk is.
Gelukkig willen ze wel een bordje nasigoreng (zonder aal)
voor me klaarmaken, want ik ben te moe om in het donker
op speurtocht te gaan naar een eetgelegenheid. Daarbij
trakteer ik mezelf op een fles koud (!) bier; iets wat lang niet
altijd te krijgen valt in Indonesië en bovendien duurder
is dan thuis. Drie flessen kosten hier evenveel als een
goedkope hotelovernachting of acht maaltijden, de enkele
keer dat ik Indonesiërs bier zie drinken delen ze dan ook een
fles.
Terug in Tentena
rijst
bij de
s
i
u
vleerm
kerk in
aanbouw
foolcolor 18
foolcolor 19
Wat houdt een rouwreportage in?
‘Een rouwreportage bestaat uit foto’s van een crematie of
begrafenis. Overigens zou ‘afscheidsreportage’ een beter woord
zijn. Want rouw strekt zich uit over een langere periode, het is
niet alleen op die dag. Ook kan het zijn dat er meer opluchting
is dan rouw, of dat een deel van het rouwproces al geweest is.
Dus ik vind eigenlijk ‘afscheidsreportage’ het beste woord, al
klinkt ‘rouwreportage’ mooier.’
Is je rol als fotograaf anders dan bij een bruidsreportage?
‘Bij een bruidsreportage kan ik meer aanwezig zijn dan bij een
afscheidsreportage. Bij een afscheidsreportage wil ik zo min
mogelijk aanwezig zijn. Ik ben natuurlijk wel verbonden met
wat er gebeurt, maar ik wil absoluut niet dat mensen mijn
aanwezigheid als storend ervaren. Graag ga ik mee in de sfeer
van tijdloosheid, zoals die vaak bij een uitvaart voelbaar is. Ik
heb gemerkt dat de enige manier om zo min mogelijk aanwezig
te zijn, is door zo bewust mogelijk aanwezig te zijn.’
Hoe bedoel je dat precies?
‘Dat ik bewust als fotograaf aanwezig ben met respect voor de
overledene. Dus dat je bijvoorbeeld niet extreem voorzichtig
ergens heenloopt om een foto te maken en dan snel weer
terugloopt, want dat is juist storend. Het is veel beter om rustig
rechtop ergens heen te lopen, een foto te maken en rustig weer
terug te gaan.’
Afscheid vereeuwigd
tekst: Arjen Zijlstra
foto’s: Renze Dijkema
Renze Dijkema is een beeldend kunstenaar die stillevens fotografeert van afvalmateriaal,
verpakkingsmaterialen en allerlei andere kleine voorwerpen. Hij doet dat op zo’n manier dat er vaak
verrassende beelden ontstaan van uitgestrekte, mysterieuze landschappen. Daarnaast werkt hij als
bruidsfotograaf en is als docent verbonden aan de Fotoacademie in Groningen. Naast vele bruidsreportages
heeft hij ook een aantal rouwreportages gemaakt. Hierover heb ik met hem een boeiend gesprek gehad.
foolcolor 20
Je gaat dus niet vanuit een hoekje foto’s maken?
‘Nee, dan zou je met een telelens moeten werken en dat werkt
afstandelijk. Je krijgt dan ook afstandelijke foto’s. Er wordt
wel gezegd dat als de foto’s niet genoeg de kijker raken, de
fotograaf niet dicht genoeg bij zijn onderwerp is geweest.
Dat geldt vooral voor documentairefotografen, maar ik denk
dat het hierbij ook zo is. Het betekent niet dat je in de kist
moet kruipen of dat je al die tranen moet laten zien, want je
hebt als fotograaf natuurlijk andere manieren om een verhaal
te vertellen. Maar als alle foto’s vanuit de verte zijn gemaakt,
komen ze ook afstandelijk over. Ik werk daarom meestal met
een standaard lens, dus met een standaard brandpunt. Dan
krijg je een natuurlijk beeld dat overeenkomt met hoe wij in
het normale leven kijken. Daarom gebruik ik ook nooit flitslicht
want dat is te storend en te onnatuurlijk.’
Welke verschillen zijn er nog meer ten opzichte van een
bruidsreportage?
‘Bij een bruidsreportage ben je nooit de enige fotograaf. Zodra
je de camera op het echtpaar richt, staat de halve zaal met
mobieltjes en iPads te zwaaien. En alle ooms die net een nieuwe
camera hebben, spreken je aan met “Goh, wat voor camera heb
je en hoeveel megapixel en wat voor lens heb je erop?” Bij een
rouwreportage is dat helemaal niet. Dan ben jij de enige die
fotografeert en is de verantwoordelijkheid dus ook veel groter.
Daarnaast is het maken van foto’s bij een begrafenis of crematie
ook veel persoonlijker en raakt het mij ook meer. En dat terwijl
je juist minder contact kunt hebben met de aanwezigen.’
Welke functie kunnen deze foto’s voor de nabestaanden
hebben?
‘Ik heb gemerkt dat voor de nabestaanden het heel belangrijk
kan zijn om foto’s van het afscheid te hebben. Door de foto’s
krijgen ze een beter beeld van de ceremonie, kunnen ze
makkelijker het verlies accepteren en dat helpt hun vaak in
het rouwproces. Net als bij een trouwdag ervaren de mensen
minder door hun emoties. En bij verdriet ervaren ze nog minder,
want ze zijn als het ware geblokkeerd. Als ze dan later de foto’s
zien herkennen ze sommige momenten niet eens: “Hé, oom Jan
was er ook! Die had ik helemaal niet gezien!”
Vaak willen de nabestaanden de foto’s bij ontvangst niet
bekijken. Ik heb me in het begin weleens afgevraagd of ze dan
wel blij waren met de foto’s. Pas later besefte ik dat de beelden
dan nog te intens voor hen waren en ze dat niet met mij konden
of wilden delen. Ik heb ook meegemaakt dat een nabestaande
de foto’s in ontvangst nam en ongezien in een laatje stopte.
Toen ze een jaar later zelf overleden was, bleek dat ze de foto’s
waarschijnlijk nooit heeft bekeken. Ze wist: als ik er behoefte
aan heb, dan kan ik het zien. Maar waarschijnlijk heeft ze nooit
de behoefte gehad. Het was voldoende zo.’
Niet iedereen zal het leuk vinden om op de foto te komen,
toch?
‘Er zijn inderdaad mensen die zeggen: “Ik wil niet op de foto,
want ik wil niet dat mijn tranen op de foto komen.” Daar
houd ik dan wel rekening mee. Je kunt als fotograaf iemand
bewust onscherp afbeelden of zo in het beeld plaatsen dat de
persoon minder opvalt. Maar dat weet natuurlijk niet iedereen,
want sommige mensen denken dat een fotograaf altijd
plompverloren voor je gaat staan met een dikke telelens en dat
alles haarscherp en overduidelijk in beeld komt. Maar dat hoeft
dus niet.’
www.renzedijkema.nl/rouwfotografie
foolcolor 21
In
Therapie
De woorden voorbij
Haptotherapie
Tekst: Arda Pieterman Foto: Miranda Naberman
Haptonomie, met haptotherapie als toepassingsvorm, is een alternatieve geneeswijze. Maakt dit het tot een zweverig
gedoe? Of is het misschien best concreet op het moment dat je deze therapie volgt, maar toch moeilijk in woorden te
vatten? Een kleine verkenningstocht.
Z
e heeft grijsgroene ogen. Vriendelijke rimpeltjes. Aan
haar zal het niet liggen, weet ik meteen. Tijdens het
intakegesprek stort ik dan ook direct mijn ziel en zaligheid
uit. Bij onze tweede afspraak vraagt ze me hoe ik me daar
achteraf over voelde. Ik ben verbaasd over zoveel tact. Want
inderdaad: ik was geschrokken van mijn eigen woordenvloed.
Terwijl ik juist voor deze therapievorm had gekozen omdat al
dat praten, al die woorden en het beredeneren, me niet verder
meer leek te brengen.
(Con)tact
‘Tact’ is erg op z’n plaats binnen de haptotherapie. Met tact
kun je iemand benaderen die anders misschien moeilijk
benaderbaar zou zijn geweest. Het kwetst niet, irriteert niet.
Behalve een voorzichtige aanpak, betekent het ook ‘aanraking’.
Letterlijk of figuurlijk. ‘Contact’ zou je kunnen vertalen als ‘samen
voelen’. Er komt een verbinding tot stand, een samenvoeging.
De haptonomie gaat er daarbij vanuit dat de som meer is dan
het geheel der delen.
Wat is dan die meerwaarde? Een voorbeeld is dat je kunt
ervaren hoe contact of communicatie samen gebeurt. Nogal
logisch, zou je kunnen denken. Toch gaat het vaak een stapje
verder om dit ook gevoelsmatig te beleven. Dan leer je
bijvoorbeeld om je eigen grenzen en die van een ander aan te
voelen. Als je schuchter bent, kun je oefenen om meer initiatief
te tonen – of je leert juist om een stapje terug te doen. Inzicht in
je gevoelswereld en hoe je omgaat met jezelf en anderen staat
centraal.
Gevoelsleven
Dit inzicht betekent ook dat je je bewust wordt van de
wisselwerking tussen lichamelijk gevoel en geestelijk
gevoelsleven. Het woord ‘haptonomie’ is samengesteld uit het
Griekse ‘hapsis’ (gevoelscontact) en ‘nomos’(wet). Het is een leer
die de wetmatigheden van het menselijk gevoel bestudeert. De
grondlegger is de fysiotherapeut Frans Veldman (1921-2010).
Het lichaam wordt beschouwd als een drager van gevoelens.
Het heeft een geheugen voor gevoelservaringen. Deze kun je
in het lichaam terugvinden, bijvoorbeeld door blokkades in
bewegingspatronen, remmingen in het uiten van gevoelens en
ingehouden gebaren. Er is een verkeerde balans tussen voelen,
denken en doen ontstaan. Daardoor wordt ook het vermogen
tot het aangaan en beleven van contact, het open staan voor
ervaringen, belemmerd.
foolcolor 22
Zachte kracht
De haptotherapie is gericht op herstel van het juiste evenwicht.
Het kan zinvol zijn bij allerlei klachten op verschillende
terreinen: depressie, burn out, relationele problemen,
traumatische ervaringen, chronische pijn, vermoeidheid,
hyperventilatie, stress enzovoort. Het helpt om het ‘voelende
vermogen’ te ontwikkelen, zodat je op een gezonde manier met
klachten leert omgaan. Verharding (wanneer mensen moeten
‘overleven’) wordt omgezet in verzachting. Wat gesloten was,
gaat open. Als deze zachte kracht van gevoelsbeleving weer de
boventoon voert, openen er zich perspectieven en is er diepe
persoonlijke ontwikkeling mogelijk.
Aanraking
Over het algemeen wordt er in de haptotherapie gebruik
gemaakt van directe aanraking tussen therapeut en cliënt.
Dit wordt ‘affectieve aanraking’ genoemd. Het lijfelijke contact
is een ingang naar primaire emoties en werkt bevestigend,
versterkend, helend. Van dit soort contact wordt gezegd dat
het in onze cultuur ondergesneeuwd is geraakt. Ook wordt er
al snel een andere -seksuele- lading aan gekoppeld, waardoor
aanraking buiten de privésfeer taboe is geworden.
De therapie is een veilige manier om gezonde en misschien
wel genezende aanraking te ervaren. Een haptotherapeut zal
hierbij altijd voorzichtig te werk gaan. Voor mensen voor wie
aanraking nog te ver gaat, zijn er andere manieren. Zo bestaat
er bijvoorbeeld een ‘naderingsoefening’, waarbij therapeut
en cliënt een paar meter van elkaar afstaan en stappen naar
elkaar toe zetten. Hoe dichtbij durf je te komen? Wat voelt nog
prettig? Wat gebeurt er in je lichaam? En mocht je het helemaal
niet weten, dan is er ook geen probleem: er is geen goed of
fout. Soms worden er materialen gebruikt, zoals touw, kussens
en ballen. Die kunnen dienen om op een speelse manier de
tastzin te ontwikkelen. Soms worden ze op een symbolische
wijze ingezet.
Voorbeeld
Haptotherapie kan er in de praktijk als volgt uitzien: de
therapeut legt een touw om je heen. Ze zegt dat de cirkel waar
je nu in staat, jouw ruimte is. Je vindt dat aan de ene kant wel
prettig, maar ook te klein. Je hebt liever de grootte van het
vloerkleed. Maar dan zou die in een hoek moeten liggen, want
middenin de ruimte voel je je bekeken en niet op je gemak.
Dan zegt ze dat je jouw eigen ruimte mag innemen. Anderen
doen dit ook. Ruimtes kunnen elkaar overlappen zonder dat
het stoort, als je maar in het midden van jezelf staat. Dan hoef
je jezelf niet langer door de ogen van anderen te bekijken.
Middenin jezelf staand is het idee ‘ik mag hier ook zijn’ een
vanzelfsprekendheid. Je ademhaling is rustig en je voeten
voelen de grond.
Is dit zweverig? Misschien een beetje. Het is makkelijker om het
na te voelen dan het met woorden uit te leggen. En dat er in
de spreekkamer iemand bemoedigend naar je glimlacht, helpt
ook!
foolcolor 23
Bekende
gevallen
Antonie Kamerling
De succesvolle acteur en zijn depressies
Tekst: Chris van Boetzelaer foto: Miranda Naberman
Toen het bericht me bereikte dat Antonie Kamering zichzelf het leven benomen had, was ik in eerste instantie erg verrast.
Ik wist namelijk niets van zijn worsteling met depressies, ik kende hem alleen maar als bekend acteur en zanger, die ik
nota bene enige jaren geleden op had zien treden met het Noord Nederlands Orkest in een eerbetoon aan Pink Floyd. Het
voorval maakte wel duidelijk hoe diep zo’n depressie kan zijn. Zeer triest dat hij geen andere uitweg zag. Zijn weduwe Isa
Hoes schreef een boek over hun leven samen. Onderstaand artikel is ook grotendeels op dit zeer lezenswaardige relaas
gebaseerd.
A
ntonie Kamerling is een typisch voorbeeld van iemand
die niet precies weet wat hij wil gaan doen en daarom
maar rechten gaat studeren: altijd nuttig. Tijdens deze
studie wordt hij benaderd voor een toneelstuk. Hij doet auditie
en krijgt de hoofdrol. Dan wordt hij totaal gegrepen door het
acteren; hij voelt zich daarin als een vis in het water. Hij besluit
zich in die richting verder te ontwikkelen.
Dan doet zich een unieke gelegenheid voor. Hij krijgt de
kans om auditie te doen voor ‘Goede Tijden Slechte Tijden’;
deze nu overbekende soap gaat dan net van start. Hij wordt
aangenomen en stopt met de studie rechten, omdat dat niet
met zo’n grote acteerklus te combineren is.
Isa
De soap is een enorm succes. Antonie maakt furore als het
personage Peter Kelder. Op de set van GTST maakt hij ook kennis
met Isa Hoes. De twee krijgen al snel een relatie. Uiteindelijk
stappen ze in het huwelijksbootje en krijgen ze twee kinderen:
Merlijn en Vlinder.
Na de GTST-periode blijft Antonie actief als acteur. Hij speelt
in de bekende serie ‘All Stars’ en scoort een kleine hit met het
nummer ‘Toen ik je zag’ uit de film die op de serie gebaseerd is.
Later besluit hij zanglessen te nemen, want zijn tweede grote
liefde is muziek. In 2004 brengt hij een cd met zelf geschreven
liedjes uit, getiteld ‘Feel’. Hij heeft echter grote pech, want
precies in het zelfde tijdsgewricht wordt Theo van Gogh
vermoord. Hierdoor blijft zijn plaat onopgemerkt.
foolcolor 24
Depressie
Al in het begin van hun relatie merkt Isa dat Antonie af en toe
een periode van neerslachtigheid heeft. Ze vinden daarvoor
eerst een eenvoudige remedie: ze gaan op vakantie. Na verloop
van tijd worden deze periodes echter zwaarder en heftiger.
Antonie zegt er zelf over dat hij een keer een week lang
depressief was, maar dat het wel een jaar leek omdat het zo
zwaar was. Hij komt er steeds wel weer uit en dan gaat het een
tijdje goed met hem. Aan de andere kant heeft hij ook periodes
van stormachtige activiteit en dadendrang.
Isa is getuige van Antonie’s worsteling en doet er alles aan om
hem te helpen. Maar ze kan het niet oplossen en ten slotte
sleept zij hem mee naar een psychiater, hopend dat langs die
weg de problematiek van Antonie gestabiliseerd kan worden.
De psychiater stelt vast dat Antonie bipolaire stoornis heeft.
Het is enerzijds een tegenslag en anderzijds een opluchting:
het verklaart de steeds terugkerende depressieve periodes
maar het betekent wel dat er een behandeltraject uitgestippeld
moet worden.
Geen uitweg
Helaas is het er wat dat behandeltraject betreft niet meer van
gekomen. Antonie heeft er zelf voor gekozen uit het leven te
stappen. Wat heeft hem daar nou uiteindelijk toe gedreven? Ik
denk dat hij tijdelijk verblind was door een heel zware depressie.
Dat hij niet goed meer inzag wat hij had, waarvoor hij leefde. Hij
zag geen uitweg meer. En dat blijft eeuwig jammer.
foolcolor 25
Een goed
verhaal
Mijn Wonder
Tekst: Fred van der Louw Foto: Joshua Keller
Het was augustus 1970. Ik was 17 en van huis weggelopen: bij m’n
pleegouders, hoe goed ze het ook bedoelden, hield ik het niet
meer uit. Ik woonde bij een lerares van het Lyceum waar ik van verwijderd was en we hadden een verhouding, wat de voogdijvereniging Pro Juvente niet wist maar m’n pleegouders vermoedden. In
die tijd gebruikte ik drugs en bracht hele nachten door in de stad in
discotheek Extase die werd gefrequenteerd door de scene waartoe
ik behoorde. Ook was ik wel te vinden in het kraakpand, een oude
boerderij, in de Jacobslaan in Nijmegen gelegen aan een braak terrein. Hoewel ik met de lerares vree en verliefd was worstelde ik met
homoseksuele gevoelens, ik was een en al zinnelijkheid. M’n gevoel was ontwaakt, ook door het gebruik van LSD. Tijdens de laatste zaterdag van augustus had ik LSD genomen, de trip was nu op
maandag al lang uitgewerkt maar toch was ik erg sensibel. In het
kraakpand was ik een Oostenrijks meisje tegengekomen waarvan
ik de naam niet meer weet, die heb ik me niet ingeprent. Het was
een tenger meisje van ongeveer mijn leeftijd, met kort zwart haar.
We zouden samen naar de stad gaan en in de avond naar Extase
om een joint te versieren en liepen langs het braak terrein, toen er
plotseling uit de nacht en de sterren een gezicht kwam, huiveringwekkend. ‘Ein Mann’, riep het meisje verschrikt, sidderend over haar
leden en wees met haar arm omhoog.
We zagen God, fotografisch duidelijk in een wolk. Eén oog was
donker en er ging een dreiging vanuit als van rook en oorlog.
Het andere oog was de maan, was licht. Het gezicht met lange
wapperende haren vertrok als in haat en toen viel er een bundel
licht op de aarde vanuit het rechteroog, de maan. Een zuil van
licht, adembenemend mooi. Toen loste het gelaat op en de wolk
dreef verder, de enige wolk van de sterrenhemel. We waren
alleen in de verlaten straat. Ik bracht het meisje terug naar het
kraakpand en zei tegen haar dat ze beter terug naar huis kon gaan,
naar Oostenrijk, dit gebeuren vergeten. Morgen zou ik haar geld
brengen voor de trein om terug naar huis te gaan, wat ik ook heb
gedaan. Vijftig gulden verdiend in de fabriek en terwijl ik het haar
bracht de volgende ochtend dacht ik aan de zilverlingen van Judas.
We wilden verder leven , hier niet meer mee bezig zijn, wat mij
niet is gelukt. Het meisje heb ik nooit meer gezien.
foolcolor 26
Onlangs stuurde ik bovenstaande tekst naar het Bisdom.
Ik dacht misschien is het iets voor in een parochieblaadje,
misschien geeft het mensen troost. Ik voelde het als mijn plicht
iets met deze buitengewone ervaring te doen, er mee naar
buiten te treden. Schuilt er in mij een evangelist?
BB
Bericht van Bies
Kort nadat Volkert van der Graaf gearresteerd was voor de moord op Pim Fortuyn, werd bekend dat hij een uitzonderlijk hoog IQ
heeft. Hij is zelfs hoogbegaafd, geloof ik.
Maar als hij zo intelligent is, waarom is hij dan nooit in discussie of debat gegaan met Fortuyn? Waarom heeft hij geen ingezonden
brieven of pamfletten geschreven om te waarschuwen voor de gevaren van Fortuyn?
Nee, hij schoot hem dood als de eerste de beste cowboy.
Er klopt iets niet aan die IQ-testen. Ze meten wel iets, maar niet de intelligentie. Wat dan wel? Raadsels...
De bisschop schreef een aardig briefje terug.
Geachte heer Van de Louw,
Dank voor uw brief met bijlage van 20 september jl.
Ik hoop dat het wonder dat u in 1970 hebt beleefd een
positieve uitwerking voor u heeft gehad. Voor nu wens
ik u alle goeds, ook met het schrijven van gedichten.
In Christus verbonden,
Gerard de Korte, bisschop van Groningen-Leeuwarden.
En hiermee sloeg hij de spijker op zijn kop. Had het wonder wel
zo’n positieve uitwerking, bood het wel troost. Het was zo’n
vreselijke ervaring, zo indringend. Alsof ik in levende lijve de
dood had verduurd als geschreven in het gedicht van M. Nijhoff
‘Het lied der dwaze bijen.’
‘Niemand kan van nature
zijn hartstocht onderbreken,
niemand kan van nature
in lijve de dood verduren.’
In zijn postuum verschenen roman ‘De Tijd Zelf ’ schrijft Harry Mulisch over het verhaal ‘De Gedaanteverwisseling’ van Franz Kafka. Dit verhaal begint met de zin: ‘Toen Gregor Samsa op een morgen uit onrustige dromen ontwaakte, ontdekte hij dat hij in zijn
bed in een reusachtig ongedierte was veranderd.’
Mulisch schrijft: ‘Hij was dus misschien niet ontwaakt. Misschien is Kafka’s verhaal het verslag van Samsa’s laatste, onrustige droom.’
Zo kun je het natuurlijk bekijken, maar ik denk niet dat het de juiste interpretatie is. Het laatste deel van de laatste zin van Kafka’s
roman ‘Het Proces’ luidt: ‘... het was alsof de schaamte hem moest overleven.’
Ik denk dat schaamte ook een grote rol speelt in het verhaal ‘De Gedaanteverwisseling.’ Ik denk dat de hoofdpersoon, Gregor Samsa,
zich zó schaamt voor het leven dat hij leidt en de persoon die hij is, dat hij zich -uit pure schaamte- een ongedierte, een insect voelt.
Ook de anderen zien hem zo. Het valt niet meer te ontkennen en daarom is hij letterlijk ongedierte geworden.
‘Het was geen droom’ schrijft Kafka al in het begin van het verhaal.
De verhalen van Kafka zijn multi-interpretabel. Mijn interpretatie is op zich niet meer waard dan een ander.
De reden dat de verhalen nog altijd zo beroemd zijn en tot de wereldliteratuur gerekend worden is nu juist dat je de verhalen op zo
veel manieren kunt uitleggen. Ze raken nooit achterhaald.
Twee onderwerpen in één column, twee onderwerpen die aantonen dat er veel onzin wordt beweerd. Ook door mij, waarschijnlijk.
Is dat erg?
Nee dat is niet erg.
Erik Bies
In levende lijve de dood had verduurd!
Iets onmogelijks was er gebeurd. En hierdoor komt het dat ik
denk: o ja, is dat wel zo? Als ik mensen doodleuk en wereldwijs
hoor zeggen dat op een dag iemand God heeft bedacht.
Tegenwoordig kun je beter homo zijn en uit de kast komen
dan in gezelschap vertellen dat je in God gelooft. Ik heb deze
bijzondere ervaring gehad waardoor ik tegen al het nuchter
rationeel verstand en ongeloof in toch geloof, toch denk dat er
een God is. Het wonder bestaat.
foolcolor 27
neus en neus
Nieuw bij Foolcolor Media
illustratie: Henk de Vries
Naast het vormgeven van magazines, folders,
jaarverslagen e.d. maken we ook websites.
Met de hier aanwezige fotografen en tekstschrijvers maken we in het gebruiksvriendelijke
wordpress de website naar uw wens.
Wil je meer informatie bel ons: 050 3175288 of
ga naar www.foolcolormedia.nl.
De dood is niet het einde
Soms, als ik het leven even niet zie zitten of als ik een
vreselijke ramp verwacht, leg ik de tarot. Het bestaat uit 78
kaarten waarmee je - volgens sommigen - de toekomst kunt
voorspellen. Maar… je kunt er ook fijn over mediteren of er
gewoon leuk naar kijken.
Het mooiste aan de tarot vind ik namelijk dat het bomvol
symboliek staat, met de meest prachtige plaatjes. Wat dacht je
van kaart nummer dertien? ‘Oei, oei, nummertje dertien...’ denk
je misschien. En inderdaad, het is De Dood. Op een paard zit
een skelet in een zwart harnas. Onder hem ligt een edelman
voorgoed op apegapen. Ik vermoed dat het betekent dat
niemand –hoe rijk of sjiek ook- door de dood wordt gespaard.
Op de achtergrond van het sombere plaatje zie je tussen twee
torens toch de zon weer opkomen. Het staat voor de dood als
nieuw begin. Dat valt dan weer mee.
Het plaatje dat ik beschrijf komt uit het klassieke, en meest
bekende, Rider Waite tarot. Maar - er bestaan wel meer dan
honderd andere versies van het tarotspel, van de vampiertarot
tot de kattentarot, tot de kaboutertarot tot… Je kunt het zo gek
niet bedenken.
foolcolor 28
Foto: Suzanne Posthumus
Over het ontstaan ervan doen de wildste verhalen de ronde.
Volgens sommigen stamt het tarotspel uit het ‘magische’ oude
Egypte. Volgens anderen komt het van de zigeuners. Grappig
genoeg zijn de zigeuners het pas massaal gaan gebruiken toen
bleek dat mensen het van hen verwachtten. Het is niet helemaal
duidelijk waar het spel nou echt vandaan kwam. Vermoedelijk
verscheen het voor het eerst in de 15e eeuw aan het hof van de
hertog van Milaan, de heer Visconti. Hij liet het ontwerpen door
een kunstenaar en het werd bijna meteen heel populair.
Hoewel ik niet zo geloof in magische krachten (hooguit stiekem
dan, thuis bijvoorbeeld), helpt een tarotje leggen me vaak
wel. De meeste kaarten zijn namelijk, zelfs als ze een pittige
boodschap hebben, uit te leggen als iets positiefs. Neem nou
‘De Dood’. In horrorfilms betekent de kaart, die vaak opduikt bij
een pukkelige zigeunerwaarzegster, meestal een moord of een
vreselijk ongeluk. In de boeken die ik thuis heb over de tarot
kom ik dat gelukkig niet tegen. Het staat er - als symbool - voor
dat het tijd is iets los te laten. Bijvoorbeeld het wordt tijd om
afscheid te nemen van ons werk, zodat we iets heel nieuws
kunnen gaan doen. Dat kan best pittig zijn, maar uiteindelijk
ook heel bevrijdend. Kortom: De dood is niet het einde. En
een beetje rampspoed ook niet. Dat is zo fijn aan de tarot en
meestal ook aan het leven.
Illustratie: Eriko
tekst: Sjoerd Hesselmans
Suzanne Posthumus
foolcolor 29
het diepe dal van de top
De llauzestand bij emotioneel afscheid
tekst: Herman Beens
Oh, diepste der diepe dalen
Je bent zo dicht in m’n nabijheid
foto: Miranda Naberman
Je lijkt zo ver bij me vandaan
Mismatch theorie en praktijk
Net als bij pubers die chillen, zoeken volwassenen die rouwen
om een groot verlies soms afleiding of pauze. Al wordt dit
niet door iedereen goed bevonden. In dit nummer over rouw,
afscheid en loslaten wordt er vanuit verschillende invalshoeken
naar gekeken. De meeste rouwtheorieën noemen grofweg
dezelfde elementen: ontkenning, woede, depressie en
uiteindelijk acceptatie. Erg vreemd dat verdriet niet genoemd
wordt. Je vraagt je af of ze zelf ooit gerouwd hebben. Maar ook
de pauzestand wordt niet genoemd. Geen mens is in staat om
bij een groot verlies en verdriet langdurig intense emoties te
ondergaan zonder in te storten. Vaak moeten mensen ook door
omdat ze een gezin hebben, een baan, vrienden, of andere
verplichtingen. Ook voor ieders geestelijke gezondheid lijkt het
me beter wanneer de emoties door de tijd ‘gedoseerd’ worden.
foolcolor 30
Nieuwe inzichten
De laatste tijd is er veel aandacht voor onmiddellijke opvang
bij een aantal zware beroepen als ambulancemedewerkers
en brandweerlieden. Na een heftige gebeurtenis moet je
over je heftige angst en zo praten met een hulpverlener. Ja,
herbeleef het lekker nog een keer. Wie verzonnen heeft dat dat
goed moest zijn weet ik niet meer maar het zal vast een sadist
geweest zijn.
Er is onderzoek gedaan naar de invloed van langdurige,
ernstige, stress op hormonen en het zenuwgestel. Bij mensen
met een posttraumatische stress stoornis (PTSS) hebben
ze gevonden dat ernstige gebeurtenissen tot permanente
veranderingen en schade leiden in de hersenen. Vooral bij
kinderen die langdurig mishandeld of misbruikt werden is
de schade het grootst. De stressbestendigheid bij hen lijkt
daardoor permanent ontregeld.
Je hoort mij niet zeggen dat onmiddelijke opvang en nazorg
niet nodig zijn maar de nieuwste inzichten wijzen in een andere
richting dan dat onmiddelijke herbeleving goed zou zijn. Uit
jarenlang onderzoek blijkt nu dat de begeleiding zich beter kan
richten op steun en structurering. De huidige vorm van opvang
werkt niet, is schadelijk en de kans op PTSS wordt zelfs vergroot.
Mij verbaast dit niets. De enorme ontreddering, ontzetting
en angst bij slachtoffers van ernstige gebeurtenissen zijn
enorm. Ze hebben op dat moment meer aan steun door
hulpverleners en het inschakelen van de pauzestand.
Wees welkom, grote diepte
Laat me dalen in je vertrouwdheid
Laat me wentelen in je poel... van belofte
Laat me dan gaan, naar je uitgang
Ik zie je in de verte, jij steile hoogte
Berg! Laat me niet tegen je opzien
Toon me je rug om aan vast te houden
Ik zal je moedig, vol dankbaarheid beklimmen
Oh, hoge top
Eens zal ik misschien van je uitzicht genieten
En zal ik vol vertrouwen
In jouw diepte kijken
Conclusie
Het is niet goed om je gevoelens regelmatig te verdringen.
We hebben ook gezien dat een teveel aan emoties zelfs tot
schade kan leiden. Of er een weg terug is, weet men nog niet.
Wel is voor werkers in de gezondheidszorg duidelijk geworden
dat het verband tussen lichaam en psyche er wel is, maar
anders is dan men vroeger dacht. Te veel aan emoties kan tot
hersenschade leiden. Alles wijst in de richting dat het gebruik
van de auzestand gewoon gezond is.
tekst: Rita Ros
P
uberen is vermoeiend. Zeker omdat het niet zoals bij
primitieve volkeren begint op een late namiddag en na
een lange nacht feesten is het de volgende dag klaar. Het
kind is volwassen geworden met alle rechten en plichten er
ineens bij. In onze cultuur zijn pubers er echter vele jaren mee
bezig en dat vinden ze maar niks. Behalve onzeker zijn pubers
ook slim. Daarom bedachten ze iets wat werkelijk geniaal is.
Ze zijn druk met experimenteren, rebbelleren, of proberen
zelfs geforceerd volwassen te zijn maar zo af en toe moet het
afgelopen zijn: ze lassen een pauze in. Zeg maar gewoon de
‘pauzestand’. Zelf geven ze er exotische namen aan, zoals
‘chillen’.
Jij hoogste der hoge toppen
foto: Miranda Naberman
Wie documentaires bekijkt over rituelen over onder andere rouw bij primitieve volkeren in het Amazonewoud valt op dat
er één dag flink gerouwd wordt en dan lijkt het over. De wetenschappers die dit verschijnsel onderzochten gingen tevreden
met hun bevindingen naar huis. Niemand weet, of vroeg zich ook maar af, wat er daarna met die mensen gebeurde. Was
het wel over? En is dit wel zo gezond? Vragen die ik probeer te beantwoorden. Eerst kijk ik hoe pubers het doen.
foolcolor 31
Ik ben heel erg tevreden, het heeft me veel opgeleverd
Verdrietig
Begeleid Wonen
´k Ben vandaag zo verdrietig
tekst: Herman Beens foto: Miranda Naberman
´k Weet ook niet goed waarom
Misschien daarom:
In Groningen zijn bijna dertig verschillende woonvormen voor begeleid en beschermd wonen. Ik heb een gesprek met Elly
die al wat langer begeleid woont. En die sinds kort samenwoont met haar vriend in een flat waar zestien andere mensen
wonen die onder verschillende organisaties vallen.
Omdat altijd alles zo
Een reden nodig heeft
E
Altijd ergens om, altijd ergens naartoe moet gaan
lly vertelt dat zij na een opname, bij de GGZ-Drenthe,
weer naar haar eigen huis ging en erachter kwam dat ze
niet goed voor zichzelf kon zorgen. Ze had veel moeite
om haar dingen te organiseren, met het huishouden, de
administratie op tijd doen, met geld omgaan en een goede
daginvulling. Daarom kwam ze in aanmerking voor ambulante
woonbegeleiding.
Dus wou ´k
Stilletjes
Ergens
Ambulant Begeleid Wonen
In principe woon je zelfstandig, je huurt zelf de woning van Lefier
en betaalt de huur ook zelf. Intensieve begeleiding is mogelijk.
Sommige mensen hebben zelfs dagelijks begeleiding. Het gaat
vooral om praktische hulp, het is geen therapie. Elly: ‘Ik heb
huishoudelijke ondersteuning gekregen. Bijvoorbeeld samen
schoonmaken maar ook samen wandelen of naar de stad
gaan. Het samen maken van schema’s en hulp met instanties.
De begeleiders hebben een activerende rol: ‘Eerst doe je vaak
dingen samen. De kunst is dan om het of alleen te doen of
samen met iemand anders’.
Gaan staan
Grauw huis!
Huilen, vandaag.
Is het hopelijk
Hartgrondig met me eens
Dat de dag stokt
En de bewoner zich kapot verveelt
Liggend
Wat gaat inmiddels goed?
‘Daar hoef ik niet lang over na te denken, gelukkig heel veel: de
administratie, het organiseren van de medicatie en een goede
daginvulling. Ook het omgaan met sociale contacten op het
werk, vrienden en schoonfamilie. Verder ga ik beter met mijn
beschikbare energie om, ik heb nog steeds vermoeidheidsklachten, ik kan een betere balans vinden tussen inspanning
en ontspannen. Daarnaast heb ik geleerd om meer te kunnen
relativeren’.
Een zwaluw zou die (bewoner)
- bijvoorbeeld-
Liggend op bed
hoogstwaarschijnlijk
Het hoofd in een kussen
zo aan zich voorbij laten gaan
Redeneer ik vaak
Met verfijnde precisie
Alle eigenwaarde aan flarden
Duw ik met mijn tong
De laatste resten eruit
Ja, hoor! Daar komt ie!
Doen schuldgevoel en
Eén.
Vooruitgeduwde tanden
Zwaluw.
´s Ochtends verslag
Van hoe ik het heb gedaan, vannacht.
foolcolor 32
tekst: Sjoerd Hesselmans Illustratie: Margje Molenkamp - van den Berg
nooit tellen
Wat gaat minder?
‘Voornamelijk twee dingen: het huishouden en zelfvertrouwen.
Langzaamaan wil ik onafhankelijker worden van hulp. Mijn
gebrek aan zelfvertrouwen speelt daarbij een grote rol: eerst
vond ik het niet leuk toen men voorstelde om de begeleiding
af te bouwen. Maar ik heb er veel aan gewerkt en met steun
in de rug is het een uitdaging geworden. Het is een stijgende
lijn en een echte terugval heb ik niet gehad. Ook heb ik het
vertrouwen dat het mij zal lukken. Dit zelfstandiger zijn heb ik
bereikt met hulp van een goede begeleider en ook heb ik nu
een stabiele thuissituatie met mijn vriend’.
Criteria
Ondanks dat Begeleid Wonen geen therapie is moet je wel
een Psychiatrische beperking hebben, kwetsbaar zijn en een
indicatie van het CAK hebben. Er wordt vooral gekeken of ze
je kunnen helpen. Op de vraag of ze tevreden is met hoe het
nu gaat zegt ze: ‘Heel erg goed, het heeft me veel opgeleverd’.
Website: Promens Care; www.promens-care.nl
En: Regionale Instelling Begeleid Wonen;
www.ribwalliantie.nl
foolcolor 33
POSTV@K IN
Eerste lustrum wandelgroepen Uithuizen
TEGEN STIGMA - onbekend maakt onbemind?
M
Ingezonden door: Corrie Groenewoud
Tekst: Diana van Landeghem
ensen die een psychische aandoening of beperking
hebben, zien er meestal uit als ‘normale’ mensen.
Met ‘normaal’ bedoel ik de norm, de meerderheid. Ik
vind namelijk eigenlijk iedereen normaal. Ik begeef mij in veel
kringen en wat ik merk, is dat ik met of bij een aantal mensen
het absoluut niet over mijn aandoening kan of mag hebben.
Deze mensen leven helemaal in hun eigen werkelijkheid en
staan amper tot niet open voor dingen die anders zijn. Van mij
mogen ze dat doen, maar het zou anders kunnen.
Ik merk dat ik bij een aantal mensen over alles kan en mag
praten wat mij bezighoudt. En ja, daar zit ook het omgaan met
mijn aandoening bij. Wanneer ik dit kan doen, kan ik een stuk
meer ontspannen bij deze mensen. Ik ervaar dan veel meer
dat ik mezelf kan zijn. Ik ben ook iemand die dit gegeven aan
(vrijwel) iedereen vertelt en als mensen daar vervelend op
reageren dan vermijd ik ze. Want ik schaam mij niet voor mijn
aandoening! Mensen hebben het ook ‘normaal’ over de griep.
Dus waarom niet over psychose? Eigenlijk is dat net zoiets als
een griep... een hersengriep.
Ik denk dat stigma vooral komt doordat veel mensen niet
bekend zijn met (het hebben van) een psychische aandoening.
Daarom zou het meer bekend maken hiervan de remedie
kunnen zijn. Ik denk dat verschillende organisaties, waaronder
het Fonds Psychische Gezondheid en Samen Sterk Tegen
Stigma, hier al mee bezig zijn. En ik denk dat jij en ik daar ook
wat aan kunnen doen.
Omdat veel mensen mij goed behandeld hebben, heb ik
een stuk zelfvertrouwen gekregen of terug verworven. Ik
schaam mij mede hierdoor totaal niet meer voor het feit dat ik
psychosegevoelig ben, en zelfs al psychosen gehad heb. In mijn
hoofd behandel ik het net als het hebben van de griep, en daar
schaamt iemand zich toch ook niet voor! Dus waarom zou ik
mij schamen voor mijn aandoening? Wat veel belangrijker is,
is of je normaal en met respect met jezelf en anderen omgaat.
Dit staat los van welke aandoening dan ook. Daarom denk ik
dat ook de mensen met deze aandoening een aandeel kunnen
hebben in de strijd tegen stigma. Gewoon, door te delen. En
er gewoon over te doen. Je er niet voor te schamen. Ik denk
dat als veel mensen dit gaan doen, dat steeds meer mensen
bekend worden hiermee en dat daardoor langzaam het stigma
zal verdwijnen.
Ook misschien belangrijk om toe te voegen, is dat mensen met
een psychische aandoening in sommige gevallen niet kunnen
werken en daardoor geen geld kunnen verdienen. Misschien
is dit wel de belangrijkste reden voor stigma(?). Echter als je
van jezelf houdt en accepteert dat je dit hebt, misschien zelfs
wel volledig omarmt, dan weet je je weg wel te vinden in de
‘buitenwereld’. Mensen kunnen ziek zijn. En uiteindelijk draait
de wereld niet om geld, maar om liefde!
I
n het voorjaar van 2010 is een groepje wandelaars vanuit het
beschermd wonen project de Tille gestart met een cursus
Nordic Walking. Na het behalen van het diploma werd er flink
gewandeld! Er vormden zich gaandeweg meer wandelgroepen
en inmiddels zijn er ongeveer 40 wandelaars (cliënten en
vrijwilligers) met en zonder stokken.
Op maandagavond 24 maart is er aandacht besteed aan het
1e lustrum van de Lentis Wandelgroepen Uithuizen in De Tille.
Na de koffie met gebak en het vertonen van foto’s van diverse
wandelevenementen is de hele groep op de foto gezet. Daarna
is er uiteraard nog gewandeld.
Er werd de afgelopen 5 jaar meegedaan aan o.a. de
Lentiswandeldagen (Uithuizen, Groningen, Zuidlaren), de
Klein Vaatwater wandeltocht op Ameland (10 en 20 km), de 3
Provinciënwandeltocht in Bakkeveen (20 km) en voor de dames:
de Vrouwen Loop&lifestyle dag in Uithuizen.
Er zijn inmiddels heel wat medailles bij elkaar gewandeld.
In september start het wandelfestival Tocht om de Noord,
dé culturele ontdekkingstocht van Nederland. Peter
Velthuis, organisator van de Tocht om de Noord was bij onze
foto: Kor Groenewoud
feestelijke bijeenkomst in de Tille aanwezig en gaf een kleine
powerpointpresentatie. Hij had een verrassing in petto:
iedereen die voor de 5e keer meeloopt als Lentis-deelnemer,
krijgt een bijzondere speld uitgereikt. Dit jaar komen hiervoor
de eerste kandidaten in aanmerking. Het meedoen aan De Tocht om de Noord is natuurlijk altijd
hét toppunt van het (wandel)jaar. Daar doen we het voor. Hier
wordt echt naar toe geleefd. Het zijn twee feel good dagen.
Het is echt een dagje uit: meedoen aan zo’n groot evenement
met muziek, theater, marktjes, lekkere hapjes onderweg, foto’s,
elkaar ondersteunen als het even moeilijk gaat, en dan de finish!
Voor wie?
Het is voor cliënten van Lentis. Je hoeft geen bepaalde diagnose
of indicatie te hebben. Je doet mee op vrijwillige basis omdat
het je leuk lijkt. Meedoen?
Bel dan met Lily Dobma van Fact Uithuizen (0595-437888), die
dan eerst even een kleine kennismaking doet en wat uitleg kan
geven.
De eerstvolgende wandeling is de LentisWandeldag op 25 juni
a.s. in Winschoten.
Ik ben van mening dat als mensen meer ervaring hebben met
mensen met psychosegevoeligheid of meer afweten van wat
een psychotische aandoening inhoudt, als er meer bekendheid
komt over dit onderwerp, dan maakt ‘bekend’ wellicht tot
‘bemind’?
Diana van Landeghem, ambassadeur Fonds Psychische Gezondheid
foolcolor 34
foolcolor 35
Dag jonkje gaat het goed met je?
Is het koud daar boven
die zee? Kun je je warmen
aan de branding?
Ik zag een sneeuwvlok die leek op jou.
De knoppen vriezen hun koppen af
en in mijn hoofd mist het
van jewelste.
Je broertje zegt hoi
en hoera.
De wind blaast je kaarsjes uit.
Lianne van Gemert
www.dichtbijmij.nl
foolcolor 36