Transcript SYLLABUS TEAMBUILDING

SYLLABUS TEAMBUILDING
Theorie Belbin teamrollen
Teambuilding oefeningen
Evalueren met groepen: werkvormen en tips
Feedback – geven en ontvangen
Nivon iknow
April 2014
INHOUD
Inhoud ................................................................................................................................................................. 2
Theorie Belbin Teamrollen .................................................................................................................................. 3
Teambuilding oefeningen ................................................................................................................................... 4
Oefening 1: Voetje van de vloer...................................................................................................................... 4
Oefening 2: Kies je positie ............................................................................................................................... 5
Evalueren met groepen ....................................................................................................................................... 6
Werkvormen voor evaluaties .......................................................................................................................... 6
Tips bij evaluaties ............................................................................................................................................ 6
Valkuilen bij evaluaties.................................................................................................................................... 7
Feedback ............................................................................................................................................................. 8
Regels voor het geven van feedback............................................................................................................... 8
Regels voor het ontvangen van feedback ....................................................................................................... 9
Voorbeelden van feedback ........................................................................................................................... 10
Nivon iknow ...................................................................................................................................................... 11
IKNOW SYLLABUS – THEORIE BELBIN TEAMROLLEN
THEORIE BELBIN TEAMROLLEN
Het voordeel van een klus doen met een team is dat er
meerdere mensen in zitten. Je hoeft dus niet alles zelf te
kunnen. Elk teamlid brengt naast zijn eigen ervaring en
deskundigheid ook zijn eigen Belbin Teamrollen in. Een
Teamrol is een samenhangend pakket van eigenschappen
en vaardigheden dat je 'aangeboren' is. Houd je daar
rekening mee, dan gaat je team beter functioneren omdat
iedereen doet waar hij goed in is. Ieder mens heeft twee
of drie rollen die hij van nature oppakt.
Mensen hebben echter de neiging om zich het meest
vertrouwd te voelen bij mensen die ongeveer hetzelfde
zijn. Je bent gewend aan je eigen rollen en vaak vind je
het gedrag dat daarbij hoort ook het nuttigst. Daardoor
kun je je ergeren aan mensen met heel andere rollen.
Terwijl zij juist een nieuwe kwaliteit brengen.
De Teamrollen van Belbin bieden je dus gereedschap om de samenwerking in je team vanaf
het begin van het project handig te organiseren en aan te passen mocht het toch even stroef lopen.
Test je eigen teamrol op: www.123test.nl/groepsrollentest of www.thesis.nl/belbin
Plant
Brononderzoeker
Voorzitter
Vormer
Monitor
Groepswerker
Bedrijfsman
Zorgdrager
Specialist
Kwaliteiten
Creatief, grote verbeeldingskracht, onorthodox,
lost moeilijke problemen op.
Extravert, enthousiast, communicatief.
Onderzoekt nieuwe mogelijkheden.
Legt contacten.
Volwassen, veel zelfvertrouwen, een goede
voorzitter.
Verheldert doelstellingen, versnelt de
besluitvorming, kan goed delegeren.
Uitdagend, dynamisch, functioneert op zijn best
onder druk.
Heeft de gedrevenheid en moed die nodig zijn
om obstakels te overwinnen.
Nuchter, strategisch inzicht, goed
onderscheidingsvermogen.
Ziet alle opties.
Scherp beoordelingsvermogen.
Coöperatief, mild, opmerkzaam en diplomatiek.
Luistert, is opbouwend, voorkomt wrijving,
brengt rust in de tent.
Gedisciplineerd, betrouwbaar, behoudend en
efficiënt.
Zet ideeën om in praktische handelingen.
Nauwgezet, gewetensvol, gespannen, is alert
op vergissingen enomissies.
Zorgt dat de dingen op tijd gebeuren.
Doelbewust, initiatiefrijk, toegewijd.
Voorziet in kennis en vaardigheden waar een
tekort aan is.
Valkuilen
Let niet op details. Gaat zozeer in zijn werk op
dat hij niet effectief kan communiceren.
Te optimistisch.
Verliest interesse als eerste enthousiasme
gezakt is.
Heeft iets manipulerends.
Delegeert zijn eigen werk.
Kan anderen provoceren.
Kwetst de gevoelens van mensen bijvoorbeeld
door zijn uitspraken.
Roekeloos
Mist gedrevenheid en het vermogen anderen
te motiveren. Traag
Al te kritisch.
Besluiteloos in moeilijke situaties.
Laat zich makkelijk beïnvloeden.
Niet erg flexibel. Star
Reageert traag wanneer zich nieuwe
mogelijkheden voordoen.
Geneigd zich onnodig zorgen te maken.
Delegeert niet graag.
Is soms een muggenzifter.
Zijn inbreng is beperkt tot een klein gebied.
Blijft te lang stilstaan bij technische details.
Geen oog voor het grote geheel.
Bron: Teamrollen op het werk, R. Meredith Belbin, Academic Service, 2010, 2e druk: het werk van de meester, voor als je nog verder de diepte in wilt.
Bron: http://www.carrieretijger.nl/functioneren/samenwerken/werken-in-een-team/belbin
3
IKNOW SYLLABUS – TEAMBUILDING OEFENINGEN
TEAMBUILDING OEFENINGEN
Oefening 1: Voetje van de vloer
Doel van de oefening
In deze actieve opdracht leer je de teamrollen en kwaliteiten van de teamleden kennen. Na de
oefening ga je napraten of je tevreden bent met het resultaat wat je als team hebt bereikt en welke
rollen je in het proces bent tegengekomen. Met deze kennis ga je als team voorbereid op je reis.
Voorbereiding


Trek met tape twee evenwijdige strepen op de vloer, op een afstand van 3 tot 4 meter. Dat
zijn de twee ‘oevers van een rivier’.
Ga allemaal naast elkaar staan aan één van de twee ‘oevers’.
Eerste uitleg

“Jullie moeten samen oversteken, waarbij je maar een beperkt aantal voeten mogen
gebruiken”. Bij 8 teamleden: “Ik zie 16 voeten, jullie mogen met maar 14 voeten
oversteken”.
Verloop



Nadat ze de eerste keer overgestoken zijn, moeten ze weer terug, maar nu met b.v. nog
maar 12 voeten. En ze moeten daarbij een andere methode gebruiken! Dit laatste vertel je
dus pas na de eerste keer.
Zo laat je ze heen en weer gaan -met steeds minder voeten en op steeds een andere maniertot ze uiteindelijk zonder voeten de overkant moeten zien te halen.
Als je minder rondes doet kun je het moeilijker maken door tussendoor minder bedenktijd te
geven.
Nabespreking






Wat zie je gebeuren?
Wie neemt de leiding?
Wat zijn de andere rollen?
Hoe gaat de besluitvorming?
Gaat dat in de praktijk ook zo binnen jullie team?
Wat kan er anders, c.q. wat zijn gevolgen/effecten voor de praktijk?
4
IKNOW SYLLABUS – TEAMBUILDING OEFENINGEN
Oefening 2: Kies je positie
Doel
Als team elkaars opvattingen en kwaliteiten leren kennen. Door ervaringen en meningen te delen
over een dilemma, wissel je het perspectief uit en weet je tijdens de reis beter wat voor iedereen
belangrijk is.
Uitleg
1.
2.
3.
4.
Zet 2 stoelen neer met daartussen 3 meter ruimte. Benoem 1 stoel Links en de ander Rechts.
Iemand uit de groep leest een dilemma voor keuze Links of Rechts
Deelnemers nemen stelling aan door te lopen naar een plek tussen Links of Rechts
De voorlezer vraagt een aantal mensen hun plaats toe te lichten: ‘Waarom sta jij hier.’
En na het antwoord: ‘Wie wil daar op reageren?’
5. Als er ruimte voor is kan je de regel instellen dat je van positie mag veranderen als iemand
een goed verhaal heeft. Als je dit toelaat tijdens het verhaal van iemand, dan is dat directe
feedback.
6. LET OP: het doel is niet mensen te overtuigen van jouw positie, maar elkaar leren kennen.
Stellingen/dilemma’s
Links
Rechts
Het is het duidelijkst als iedereen zich aan het vooraf bedachte rooster houdt.
Als je geen zin/puf hebt dan is het lekker om te ruilen met iemand anders.
Links
Rechts
Het is belangrijk om activiteiten vooraf goed te overdenken.
Een spontaan idee voor een activiteit is vaak het leukste.
Als we een beslissing moeten nemen…
Links
…wil ik dat naar ieders mening wordt geluisterd.
Rechts
… helpt de rolverdeling ons snel beslissingen te nemen.
Als je het niet eens bent of niet fijn vindt hoe iets loopt…
Links
… heb ik het liefst dat je dat eerlijk en direct zegt.
Rechts
… is het fijn als je je aanpast aan de groep en de sfeer goed houdt.
Links
Rechts
Als begeleider kun je best opgaan in een lolletje met de deelnemers.
Een begeleider kan beter een beetje afstand houden van gekke groepsuitspattingen.
Links
Rechts
Het is goed om vooraf taken af te spreken en je hier tijdens de reis aan te houden.
We kunnen beter tijdens de reis ondervinden/afstemmen wie het beste taken kan
oppakken.
Links
Tijdens de reis wil ik veel tijd doorbrengen met deelnemers en team en alles met
elkaar delen.
Tijdens de reis heb ik behoefte om momenten alleen te zijn en me te kunnen
afzonderen van het team.
Rechts
5
IKNOW SYLLABUS – EVALUEREN MET GROEPEN
EVALUEREN MET GROEPEN
Werkvormen voor evaluaties
Een aantal werkvormen voor evaluaties met een groep:






Traditioneel rondje (maar dit heeft nadelen, zie hieronder)
Variant: lucifer-rondje. Meer een groepsgesprek dan een rondje, waarbij elk teamtid een aantal
lucifers krijgt. Voor elke inbreng in het gesprek levert hij een lucifer in. Als iemands lucifers op
zijn, dan mag hij verder niets meer zeggen. Zo komen ook de stillere teamleden aan bod in het
gesprek.
Talking Stick: leg een houten stok of een steen in het midden van de groep. Wie iets wil zeggen,
pakt de talking stick en krijgt de volle aandacht; anderen mogen niet interrumperen.
Tip/top: Laat iedereen één top (wat gaat goed) en één tip (wat kan beter) uitspreken of
opschrijven. Vraag bij onduidelijkheid om verheldering, maar voer geen discussie over de tops en
tips.
Borreltafel: leg op verschillende tafels elk een groot vel papier. Schrijf op elke tafel een (andere)
evaluatievraag. Laat groepjes steeds 5 tot 10 minuten discussiëren aan één tafel en dan van tafel
wisselen.
Mindmap: zet een evaluatievraag in het midden van een vel papier en laat de teamleden daar
mondeling of met post-its op reageren.
Nadelen van het traditionele rondje:



Er komt vaak niets uit.
Een rondje duurt lang en wordt langdradig door de vele herhalingen. De eerste moet de spits
afbijten, naar de laatste wordt nauwelijks geluisterd.
Er ontstaan spanningen door de spelregels die aan deze vorm verbonden zijn (je moet wachten
op je eigen beurt, niet reageren, alleen vragen stellen). Je wil spontaan reageren maar moet het
voor je houden en herinneren. Je beurt komt langzaam dichterbij: wat ga je zeggen? Hoe
reageert men?
Tips bij evaluaties


Pas de feedback-regels toe, dat zorgt voor een nette evaluatie.
1. Beschrijf gedrag dat je hebt waargenomen
 “Ik zie dat je op je telefoon kijkt terwijl Peter tegen je praat”
2. Geef aan welk effect dat gedrag op je heeft, Laat je gevoel spreken.
 “Dat geeft mij het gevoel dat je Peter niet serieus neemt. Dat
ontmoedigt mij om ook een gesprek met je te voeren”
3. Maak de stap naar de ander
 “Herken je dat?” / “Begrijp je wat ik bedoel?”
4. Eventueel: Geef advies voor alternatief gedrag
 “Ik had het prettiger gevonden als je Peter had aangekeken tijdens het gesprek”
Pas de gesprekstechniek “Luisteren-Samenvatten-Doorvragen” toe
6
IKNOW SYLLABUS – EVALUEREN MET GROEPEN
Valkuilen bij evaluaties







Oorzaken en gevolgen worden door elkaar gehaald.
Belangenverstrengelingen maken evaluaties zinloos. Zodra je dit in de gaten krijgt: stop de
discussie. Zoek samen uit hoe de belangen liggen.
Deelnemers gaan elkaar aanvallen en zich verdedigen, in plaats van feedback geven.
Er ontstaan eindeloze discussies, men gaat in rondjes kletsen.
Enkelen krijgen een overheersende rol. Ook als zij hun mond houden, hebben ze grote nonverbale invloed.
Conclusies trekken die nergens toe kunnen leiden, slechts een tijdelijke oplossing bieden, of het
werkelijke probleem niet tackelen. Vaak zijn ze niet in concrete gedragstermen uitgedrukt, zoals
'Mensen zouden beter naar elkaar moeten luisteren',
Let op de veiligheid in de groep tijdens evaluatie.
7
IKNOW SYLLABUS - FEEDBACK
FEEDBACK
Regels voor het geven van feedback
1. Beschrijf gedrag dat je hebt waargenomen
Voorbeeld:
Niet: "Jij luisterde niet naar de reactie van Peter"
Maar: "Toen Peter reageerde op jouw voorstel, zag ik dat jij een sms'je
verstuurde en je agenda bladerde."
2. Geef aan welk effect dat gedrag op je heeft, Laat je gevoel spreken.
Voorbeeld:
Niet : "Dat vind ik belachelijk."
Maar : "Dat geeft mij het gevoel dat je Peter niet serieus neemt. Dat
ontmoedigt mij om ook te reageren. "
3. Maak de stap naar de ander
Geef de ander de gelegenheid te reageren. Check of je boodschap is overgekomen en of de ander
zich in jouw waarneming herkent.
Voorbeeld:
" Herken je dat?"
" Wat vind je daarvan?"
" Klopt dit volgens jou?"
"Begrijp je wat ik bedoel?"
4. Eventueel: Geef advies voor alternatief gedrag
Als begeleider is het je doelstelling het gedrag van de ander te verbeteren. In veel gevallen is het
zinvol de feedback af te sluiten met suggestie of advies voor effectiever gedrag. Geef eerst de ander
de ruimte om zelf op alternatieven te komen.
Voorbeeld:
" Toen Peter reageerde op jouw voorstel, zag ik dat jij een sms'je
verstuurde en in je agenda bladerde. Dat gaf mij het gevoel dat je Peter niet serieus nam en
het ontmoedigde mij om ook te reageren. Begrijp je dat? Ik had het prettiger gevonden als je
Peter had aangekeken, aantekeningen had gemaakt en zijn reactie had samengevat. Dan had
ik me uitgenodigd gevoeld om ook te reageren."
Bron: www.leren.nl
8
IKNOW SYLLABUS - FEEDBACK
Regels voor het ontvangen van feedback
Het is lastig om goed om te gaan met commentaar, zo blijkt in de praktijk. We hebben de
neiging ons af te sluiten voor negatieve kritiek. Positief commentaar wuiven we weg of
bagatelliseren we. Het ontvangen van feedback is net zo belangrijk als het geven van feedback.
1. Luister en vraag zo nodig om toelichting
Wie feedback ontvangt, is gebaat bij een actieve opstelling: luisteren, samenvatten, doorvragen
(LSD).
Voorbeeld:
" Ik begrijp dat het je stoorde dat ik met mijn mobieltje bezig was. Wanneer deed ik dat
precies en hoe lang? "
2. Toon waardering
Een gouden regel in feedback is de ander te bedanken voor zijn informatie. Dat voelt misschien wat
vreemd, maar als je feedback ziet als een leerinstrument is het zo gek nog niet: de ander geeft je
immers informatie waarmee jij je voordeel kunt doen.
Voorbeeld:
" Fijn dat je dit tegen me zegt. Ik was me niet bewust dat mijn gedrag dit effect had."
3. Beoordeel de feedback
Degene die de feedback ontvangt, beoordeelt zelf wat hij met de feedback gaat doen. Vind je de
feedback terecht of onterecht? Herken je wat de ander zegt? Kun je er iets mee? Vind je de feedback
een afgewogen oordeel of een losse flodder?
Schiet in geen geval in de verdediging. Beter is het om op zoek te gaan naar alternatieven of
achterliggende redenen.
Voorbeeld:
Niet : "Ja maar, wat Peter zei, was oude koek"
Maar : "Je zegt dat je het gevoel had dat ik Peter niet serieus nam. Wat had ik volgens jou
moeten doen?"
4. Doe iets met de feedback
Laat de feedbackgever weten wat je met zijn commentaar doet. Als je besluit er niets mee te doen,
zeg je het ook.
Voorbeelden:
"Ik heb gehoord wat je zei maar ik ben het niet met je eens."
"Ik heb gehoord wat je zei en ik ben het niet met je eens. Volgende keer ga ik proberen actief
te luisteren."
Bron: www.leren.nl
9
IKNOW SYLLABUS - FEEDBACK
Voorbeelden van feedback
Negatieve feedback
Positieve feedback
1. “Ben je nu alweer te laat?!”
2. Negeer iemand
3. “Jij doet ook nooit mee!”
4. “Wat zeg je nu weer?!”
5. Schud nee met je hoofd en
zucht
6. “Dat is dom van je!”
7. “Houd toch eens je mond!”
8. “Tssss…” (kijk
verontwaardigd)
9. “Snap je er dan echt niets
van?”
10. Draai demonstratief je rug
toe
11. “Jaja” (zeg dit zeer
sarcastisch)
12. “Doe toch eens normaal!”
1. “Echt super tof van je!”
2. “Goed bezig man!”
3. Doe je duim omhoog
4. “Wat lief van je!”
5. Geef een schouderklopje
6. “Fijn dat je dat doet!”
7. “Relax!”
8. Geef een knipoog
9. “Goed gedaan!”
10. “Dat waardeer ik echt!”
11. “Wauw!”
12. “Bedankt!”
10
NIVON IKNOW
iknow is de trainerspool van het Nivon. iknow verzorgt trainingen en workshops aan groepen op het gebied van
persoonlijke, organisatorische en groepsvaardigheden en leiderschap.
Kijk voor het volledige aanbod van trainingen en workshops van iknow op www.nivon.nl/trainingen
iknow maakt ook trainingen op maat. Neem contact met ons op via [email protected]
11