Transcript Preadviezen

Vereniging voor de vergelijkende studie van het recht
van België en Nederland
Preadviezen
Rechtswaarborgen in een herijkte welvaartsstaat
'Herijking van de rechtsstaat' en het Nederlandse recht
Culpa in het Belgisch strafrecht: een poging tot synthese
Van mate van schuld: over ondergrens (en bovengrens) van de
culpa in het Nederlandse strafrecht
in het Belgisch privaatrecht: de vordering uit
onrechtvaardige verrijking
Ongerechtvaardigde verrijking naar Nederlands recht
door
Frédéric Vanneste
Willem Konijnenbelt
Van
Vellinga
Joke Baeck
Ton Hartlief
Boom Juridische uitgevers
Den Haag
Inhoud
Preadviezen publiekrecht
Rechtswaarborgen in een herijkte welvaartsstaat
Dr.
Vanneste
I.
Inleiding en definitie van welvaartsstaat
II.
Rechtswaarborgen
Materieel: zowel klassieke als sociale en economische mensenrechten
Procedureel
2.
III.
2.
3.
4.
IV.
Preventieve juridische controle op naleving sociale en economische
grondrechten
Legaliteitsbeginsel
Standstill
Rechtstreekse bescherming en de plichten van het individu
Tussenbesluit
22
23
27
30
33
5.
6.
juridische controle op naleving sociale en economische
grondrechten
Terughoudende rechters en de problematiek van de 'directe werking'
Rechtstreekse toepassing in het objectief contentieux
Directe werking in subjectief contentieux
Collectief klachtrecht en rapportering voor het Europees Comité voor
sociale rechten (ESH-Comité)
Rechtstreeks afdwingen voor het Hof van Justitie?
Tussenbesluit
V.
De 'omweg' via het EVRM
53
VI.
Besluit
57
2.
3.
4.
34
34
36
47
49
52
'Herijking van de rechtsstaat' en het Nederlandse recht
Willem Konijnenbelt
Inleiding
2.
2.
Werking van sociale grondrechten: geschiedenis
63
De introductie van sociale grondrechten in de Nederlandse Grondwet
63
De werking van sociale grondrechten volgens de parlementaire stukken 68
3.
Werking van sociale grondrechten volgens de Nederlandse doctrine
Karakter en functie van sociale grondrechten
De rechter en de sociale grondrechten in de literatuur
75
4.
Sociale grondrechten in de jurisprudentie van de rechter
Nederlandse jurisprudentie
77
77
2.
Ontwikkelingen in de Straatsburgse jurisprudentie
80
5.
Sociale grondrechten in de wetgevingsprocedure
6.
Herijken van de sociale rechtsstaat achter de dijken
2.
Verkort aangehaalde literatuur
70
84
86
Preadviezen strafrecht
Culpa in het Belgisch strafrecht: een poging tot synthese
89
Van
r.2.
2.
2.2
2.3.
2.4.
2.5.
2.6.
2.7.
2.8.
2.9.
Inleiding
Culpa: afbakening van het onderwerp
De situering van de onachtzaamheid binnen de structuur
van het misdrijf
Het moreel bestanddeel van het misdrijf: algemeen
Het moreel bestanddeel: het opzet
Het moreel bestanddeel: onachtzaamheid
De voor de onopzettelijke doding en onopzettelijke slagen en
verwondingen vereiste onachtzaamheid
De wetsgeschiedenis
Tussen toeval en opzet
De onachtzaamheid
Het gebrek aan voorzichtigheid of voorzorg
Elke fout
De identiteit tussen de strafrechtelijke en de burgerrechtelijke fout
De vereiste van een persoonlijke fout
Eerste mogelijkheid: de fout bestaat in de overtreding van een wel
bepaald gebod ofverbod
Tweede mogelijkheid: de fout bestaat in een inbreuk op de algemene
zorgvuldigheidsnorm of het
van de normaal voorzichtige en
redelijke persoon
De vereiste van het voorzienbaar en vermijdbaar schadelijk gevolg
De lichtste fout volstaat
Het verband tussen de fout en het letsel
89
89
90
92
97
98
De afstand in de tijd en in de ruimte tussen de fout en het lichamelijk
letsel
Andere aspecten van strafrecht: schulduitsluiting, geen strafbare
poging, geen strafbare deelneming
Aspecten van strafprocesrecht: geen verwittingsplicht, bewijslast,
beoordeling door de feitenrechter en motiveringsplicht
Conclusie: de onder- en bovengrens van onachtzaamheid
3.
3.2.
3.3.
3.4.
3.5
3.6.
3.7.
3.8.
3.9.
4.
De kritiek op de theorie van de eenheid van strafrechtelijke en
burgerrechtelijke fout
Algemeen
De wetsgeschiedenis
Het strafrecht hoeft zich niet in te laten met onachtzaamheid
Het foutbegrip wordt
plaats van subjectief benaderd en
met de lichtste fout ligt de ondergrens te laag
De rechter zou zijn beslissing over de fout laten afhangen van de
belangen van de slachtoffers.
Het gezag van het strafrechtelijk gewijsde voor de civiele rechter
De verjaring van de op een misdrijf gesteunde burgerlijke vordering
De bewijsregeling
De causaliteit
4.2.
4.3.
Voorstellen tot wijziging
De voorstellen van de Commissie voor de herziening van het
Strafwetboek
en van de Koninklijk commissaris voor de
hervorming van het Strafwetboek
Het
Wetsvoorstellen
5.
Het Franse voorbeeld
6.
Beoordeling
Van mate van schuld: over ondergrens (en bovengrens) van de culpa in het
Nederlandse strafrecht
Een vraag van inhoud
Hoe het begon
Naar de vraagstelling
Culpa in de wet
3
Culpa in ontwikkeling
maat
3.2
3.3
3.4
3.5
3.6
3.7
3.8
4
4.2
4.3
4.4
4.5
4.6
5
5.2
5.3
5.4
5.5
5.6
5.7
5.8
5.9
De rechter past toe, de wetenschap exploreert
Ontdekking van de bouwstenen van de schuld
De verhouding tussen de bestanddelen van het delict en
wederrechtelijkheid en schuld
elementen van het strafbaar feit
De
van
als bestanddeel
delict
Het ontbreken van de beschrijving van een verboden gedraging in het
culpoze gevolgsdelict
Van gebrek aan voorzienbaarheid naar handelen in strijd met een
zorgplicht en uiteindelijk naar gebrek aan zien
Wisselwerking tussen rechtspraak en theorie; het Verpleegster-arrest
Nog meer invloed van het strafproces(recht) op de inhoud van de culpa
De van
de mate van schuld
Aanmerkelijke schuld als ondergrens van de culpa
De Hoge Raad herinnert uitdrukkelijk aan de aanmerkelijke schuld
Ongerustheid in de literatuur
De Hoge Raad herinnert opnieuw én uitdrukkelijk aan het
aanmerkelijke van de schuld
Aanmerkelijke schuld en momentane onoplettendheid
Aanmerkelijke schuld buiten het wegverkeer
De invulling van de aanmerkelijkheid van de schuld
Inleiding
Karakter van de eis van de aanmerkelijkheid van de schuld
Heroriëntatie op de mate van schuld
ondergrens van de culpa volgens de wetgever
De ondergrens van de culpa in de rechtspraak
De bovengrens van de culpa in de rechtspraak
Strafmaat
Waarop heeft het aanmerkelijke van de schuld betrekking?
Bewuste en onbewuste schuld
Factoren die bij de beoordeling van de mate van schuld in aanmerking
komen
Inleiding
Factoren van belang voor het oordeel over de aanmerkelijkheid van de
schuld bij culpoze gevolgsdelicten
Geoorloofd risico
Culpa ten aanzien van een strafbaarheid constituerende omstandigheid
Medeschuld
De achtergrond waartegen het schuldoordeel wordt c.q. moet worden
geveld
Inleiding
Culpoze gevolgsdelicten in het wegverkeer
Andere culpoze gevolgsdelicten
Acceptatie van risico
Hetgeen bekend is omtrent capaciteiten van mensen
is
praten
Samenleving en risico
Culpa ten aanzien van een omstandigheid
een enkel
Wel schuld doch niet in aanmerkelijke mate, wat dan?
6
6.2
6.3
6.4
6.5
6.6
6.7
Buitenland
Inleiding
Duitsland
Oostenrijk
Frankrijk
Engeland
De Verenigde Staten
Conclusie
7
Culpa en 'positive obligations'
8
Rechtvaardiging van de bestraffing van culpoze delicten
9
Moeten wij gelukkig zijn met het vereiste van de mate van schuld?
Preadviezen privaatrecht
in het Belgische privaatrecht: de vordering uit
ongerechtvaardigde verrijking
Joke Baeck
Inleiding
2.
Grondslag
200
3.
Toepassingsvoorwaarden
Verrijking van de verweerder
Verarming van de eiser
Verband tussen verrijking en verarming
Gebrek aan juridische rechtvaardiging
Subsidiariteit
Afwezigheid van fout van de eiser?
203
203
207
3.2.
3.3.
3.4.
3.5.
3.6.
4.
4.2.
Gevolgen
Klassieke zienswijze
Alternatieve benadering
226
229
232
236
5.
Ongerechtvaardigde verrijking als verweermiddel?
6.
Besluit
243
Ongerechtvaardigde verrijking naar Nederlands recht
Ton
245
I.
Inleiding en plan van behandeling
BW
is niet het BW
Omstreden rechtspraak
Agenda
Lijn van het betoog
245
245
246
246
247
II.
5.
6.
7.
8.
9.
Van Quint-Te Poel-formule naar een algemene verrijkingsactie
Broers schrijven geschiedenis
Wat beweegt de Hoge Raad?
Principekwestie of wetgevingstechniek?
Algemeen deel
Globale blik op de vereisten
Illustratiemateriaal
Inpassen en vaststellen
Of is (strijd met) de wet een uitzondering?
Laatste woord?
Een bijzondere algemene actie
248
248
250
250
252
252
254
254
255
256
256
III.
Art.
beter bekeken
In een notendop
Schadevergoeding; geen ongedaanmaking
Basale regels voor de afwikkeling
Dubbel plafond
Verrijking en verarming
Causaal verband; 'ten koste van'
Kern van de zaak
Welke argumenten spelen mee?
Aanvullende redelijkheidstoets
Ontstaan, beperking en verval
Geen achtergestelde positie
Verarming toch niet?
Ook vader en zoon schrijven geschiedenis
Samenloop
Méér dan een kwestie van samenloop?
De ene vraag is de andere niet
257
257
258
259
259
259
260
2.
3.
4.
20.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
262
263
264
265
266
267
268
268
269
IV.
32.
33.
34.
35.
V.
36.
37.
38.
39.
40.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
VI.
Art.
onbegrensd en onbemind?
Het grotere geheel
Succesfactoren
Tussenbalans
Onbegrensde mogelijkheden
Een omstreden rechtsfiguur
269
269
Hype rond de eeuwwisseling
Rode draad
Dubbele verkoop in de West
Reserve en kritiek
is
dam
Steun van gezaghebbende zijde
Bijvangst
Zingeving
Vuile handen
Aanvulling, beperking en uitleg
Verweermiddel
Systematische functie
Hoe en wat
Systematiek en rechtspolitiek
Per saldo
Rust aan het front?
273
273
274
275
277
277
278
279
272
272
272
282
283
284
285
286
287
288
52.
53.
54.
55.
56.
57.
Waar staan we anno
beperking of groei?
Kentering
De overeenkomst als legitimatie
De Groene Specht
Op weg naar beperking van het toepassingsbereik?
Groeimogelijkheden
Surrogaat-oplossingen
Waardering
288
288
289
VII.
58.
Eindbalans
Tot besluit
297
297
Verkort aangehaalde literatuur
292
294
295
296
300