Transcript VNG presentatie Houdbare gemeentefinanciën

Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Houdbare gemeentefinanciën
Jan van der Lei, 2014
Financiële gezondheid gemeente
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
• In Nederland kijken we bij gemeenten of de baten en
lasten op de exploitatie sluiten en vervolgens met een
schuin oog of er wel eigen vermogen is.
• Pas in jaren negentig vorige eeuw is deze nieuwe
benadering ontstaan.
• Artikel 189 en 203 Gemeentewet: begroting structureel
en reëel in evenwicht – of uit meerjarenraming blijkt dat
structureel en reëel evenwicht tot stand wordt gebracht
• Eerst is gemeente zelf aan zet. Er na toezicht provincie.
Maar gemeente is geen op
winst gericht bedrijf
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Geen financiële hefboom en gemeente wordt bij financiële
problemen niet geliquideerd.
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Dus
inkomensbestedende
organisatie
Vereniging
van Nederlandse Gemeenten
(consumptiehuishouding)
Inkomsten
Uitgaven
Geld lenen kost geld! Rente en aflossing drukken op
toekomstig inkomen. Let naast sluitende baten en
lasten op de schulden.
Gemeenten in buitenland kijken net als
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
landen en Europa
naar de schuld.
Het
ministerie van Financiën en Europa
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
volgen de Nederlandse gemeenteschuld
• Ieder kwartaal leveren gemeenten met
IV-3 info over schulden aan Rijk
• De miljoenennota spreekt alleen over
bijdrage van gemeenten aan het Emu
saldo en het Emu tekort
• Europa kijkt via IV-3 ook alleen naar
bijdrage gemeenten aan Emu-saldo en
Emu-tekort
Vereniging van
Nederlandsevermogen?
Gemeenten
Hoezo
eigen
Debet
Huis
€ 250.000
Credit
Reserves € 60.000
Lening
Geld
€ 200.000
€ 10.000
Balanstotaal € 260.000
Balanstotaal € 260.000
Eigen vermogen in de vorm van reserves is geen geld maar
zit vast in baksteen.
Vereniging van Nederlandse
Gemeentenvoor aanschaf bezit
Gemeenten
lenen
Debet
2 Huizen
Geld
Balanstotaal
€ 500.000
Credit
Reserves
€ 60.000
Lening
€ 450.000
€ 10.000
€ 510.000
Balanstotaal € 510.000
Bij reserves van 60.000 euro kan de schuld 450.000 euro bedragen maar
ook 1 miljard euro!
Eigen vermogen
schommelt
met waardering bezit.
Vereniging
van Nederlandse Gemeenten
Debet
Huis
Geld
Balanstotaal
€ 195.000
Credit
Reserves
€ 5.000
Lening
€ 200.000
€ 10.000
€ 205.000
Balanstotaal € 205.000
Schuld is juist een betrouwbare maatstaf!
En wat als het rijk bezuinigt en de
grondopbrengsten tegenvallen.
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Dan ontstaan tekorten door stijgende uitgaven en
tegenvallende inkomsten, waardoor schulden stijgen.
Dat kan alleen met ombuigingen worden gekeerd.
Niet met eigen vermogen
JeVereniging
kuntvan je
afvragen:
Hoe zwaar is het
Nederlandse
Gemeenten
gemeentebezit met schuld belast?
Gemeente Zuiden, schuldratio en solvabiliteitsratio 2012
37%
solvabiliteitsratio
schuldratio
63%
Kengetal: Schuld als aandeel van balanstotaal (schuldratio)
van Nederlandse Gemeenten
MaarVereniging
hoofdvraag
is: Kan de gemeente de
schuld met zijn inkomen dragen?
Kengetal: Netto schuld als aandeel van de
inkomsten (netto schuldquote)
En hoeveel blijft van inkomen over voor rente
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
en aflossen schuld (primair surplus)
Gemeenten sparen niet maar lossen elk jaar op
oude schulden af.
Niet alle lasten zijn uitgaven. Afschrijvingen +
resultaat voor bestemming reserves valt
jaarlijks vrij voor aflossing oude schulden.
Schuld stijgt juist weer door nieuwe investeringen
Jaarlijks primair surplus inclusief renteresultaat
(EBITDA) ligt in normaal gesproken in de buurt
van afschrijvingslasten + netto renteverplichtingen.
Meerjarige
ontwikkeling
van netto
Vereniging van Nederlandse
Gemeenten
schuld per inwoner geeft trend weer.
Door investeringspieken stijgt de schuld om in de
jaren er na weer te dalen.
Meerjarig bekeken (vier of vijf jaar) is bij stabiele
schuld de ontwikkeling van de netto schuld per
inwoner licht negatief.
Bij ambities (grote meerjarige projecten) is de
meerjarige ontwikkeling van de netto schuld per
inwoner zwaar negatief. Daardoor loopt schuld op.
Bij het saneren van hoge schuld moet de meerjarige
ontwikkeling van de netto schuld per inwoner
positief worden.
Zijn schulden van gemeenten hoog?
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Ontwikkeling schuldquotes (in procenten) gezamelijke gemeenten 2005 - 2013
100%
90%
80%
70%
60%
Bruto (emu) schuldquote
50%
40%
Netto schuldquote
30%
20%
Emu schuld als aandeel bbp
10%
0%
Brussels plafond van 60% BBP => schuld : inkomsten ± 130 %
Totale bruto gevestigde schuld gemeenten € 48 mrd.
Netto schuld gemeenten (exclusief doorgeleend geld) € 43,3 miljard.
Ontwikkeling netto schuld per inwoner
over vier jaars periode loopt ver uiteen.
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Bovengemiddelde
schuld is voor meerdere
gemeenten geen rem tegen meer schuld.
Netto schuldquote 2008 en schuldevolutie per inwoner 2009-2012
€4.000
€2.000
-170%
-120%
-70%
€0
-20%
(€2.000)
(€4.000)
(€6.000)
30%
80%
130%
180%
230%
Gemeente
Vereniging van schuldplafond
Nederlandse Gemeenten
Brussels
60% BBP = schuld
als aandeel van de inkomsten van ± 130 %
Netto schuldquote
gemeenten ultimo 2012
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Netto schuldquote
is niet alles bepalend!
Nederlandse gemeenten
Activa x mln.
2011
2012
Passiva x mln.
2011
2012
(Im-)materiële vaste activa
50.266
52.540
Eigen vermogen
31.232
29.943
Kapitaalverstrekkingen
2.308
2.308
Leningen aan derden &
verbonden partijen
10.805
9.643
Voorzieningen
7.200
7.757
2.139
2.012
Langlopende
leningen
35.577
36.878
12.900
12.588
Kortlopende schuld
8.274
9.102
Vorderingen & liquide
middelen
7.831
8.175
Overlopende passiva
6.231
5.760
Overlopende activa
2.264
2.174
88.514
89.440
88.514
89.440
Langlopende uitzettingen
Voorraad bouwgrond &
onderhanden werk
Balanstotaal
Balanstotaal
Uitgeleend geld en voorraad vanwege risico’s (& effect
consolidatie) met uitleenquote en voorraadquote apart in beeld.
Ook primair surplus (aflossend vermogen) = van groot belang.
Totalen
gemeenten per provincie
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
eind 2012
Schuldpositie Vlaardingen,
Schiedam en Maassluis
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Maassluis mutatie netto schuld per inwoner 2009 – 2012
Schiedam mutatie netto schuld per inwoner 2009 – 2012
Vlaardingen mutatie netto schuld per inwoner 2009 – 2012
= -/- € 36
= € 3.004
= € 1.822
Varen op kengetallen is in de
achteruitkijkspiegel staren naar
de afgelegde weg & anderen.
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Schuld verdampt: Economische
en demografische variabelen.
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Bruto schuld gemeenten in 1910
€
188 miljoen
Bruto schuld gemeenten in 2010
€ 44.672 miljoen
Maar schuldquote is in periode 1910 - 2010 flink gedaald!
1910
1. Inflatie-index
2. Inwoners
= 1,0
2010
Inflatie-index
=
22,8
= 6,0 mln
Inwoners
=
16,7 mln
3. BBP/inwoner (€ 2010) = € 4.186
BBP/inwoner (€ 2010)= € 35.328
4. Aandeel in bbp
Aandeel in bbp
= 6,4%
= 9,7%
Maar wat als de inkomsten
sterk krimpen door een
recessie?
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Schuldquote loopt dan alleen al op door noemereffect en
tegelijk verdampt primair surplus (schuldaflossend vermogen).
Kan de gemeente dan snel genoeg ombuigen?
Hoogte schuld
is politieke keuze. Maar
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
houdbare gemeentefinanciën is vooruit kijken
Houdbaarheidstest VNG kijkt of er genoeg leencapaciteit
over is als remweg voor opvangen slecht weer scenario.
Kan de organisatie
snel
genoeg ombuigen om
Vereniging van Nederlandse
Gemeenten
een slecht weer scenario op te vangen.
Tijdens ombuigen loopt de schuld verder op.
Financiële structuur gemeente bepaalt remweg.
Houdbare gemeentefinanciën
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Zuiddam
Netto schuldquote eind 2012-22 bij economische schok en bezuinigen
140%
120%
100%
80%
60%
40%
20%
0%
Netto schuldquote
Vereniging van Nederlandse
Gemeenten
Onhoudbare
gemeentefinanciën
Goede Heuvel Netto schuldquote eind 2012-22 bij economische schok en bezuinigen
250%
200%
150%
100%
50%
0%
Netto schuldquote
Slecht weer scenario bepaalt ook:
houdbaar of niet houdbaar
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Handreiking houdbare gemeentefinanciën +
houdbaarheidstest op: www.vng.nl
Bij onderwerp:
Gemeentefinanciën
Dossier:
Financiële positie gemeenten
Houdbaarheidstest is goed alternatief huidige
berekening weerstandsvermogen
Ook jaarlijks publicatie kengetallen financiële
positie alle gemeenten
Zelf opname kengetallen en houdbaarheidstest
in begroting en jaarrekening regelen in financiële
verordening
Het Bildt eerste gemeente met
houdbare gemeentefinanciën
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Doe de houdbaarheidstest Gemeentefinanciën