Transcript Les 6: Het Hart van de Grote Wijsheidsoetra
Syllabus Beginnerscursus 2014 Zenzo, Zen en Meditatie Ooststellingwerf
Les 6: Het Hart van de Grote Wijsheidsoetra
Introductie: De Prajñaparamita Hartsoetra – het Hannya Shin Gyo
van Bijlage 4 is een mogelijke vertaling in het Nederlands. Kortweg noemen we deze korte soetra “
De Hartsoetra
”.
gereciteerd: Bij de ochtendviering en bij het afsluiten van de maaltijden bijvoorbeeld. Maar ook rond grote gebeurtenissen als geboorte, ordinatie en dood klinkt deze soetra. Het gebruik is welhaast gelijk aan het Onze Vader in de Christelijke traditie. Iedereen kent het, begrijpt het en weet wanneer het te gebruiken.
Literatuur bij deze les:
Thich Nhat Hanh,
Vorm is leegte, leegte is vorm
, Commentaar op het Prajñaparamita hartsoetra (Asoka, Rotterdam, 4de druk 2007);
Nadja Van Ghelue
,
The Heart Sutra in Calligraphy
, A Visual Appreciation of the Perfection of Wisdom (Stone Bridge Press, Berkeley, CA, 2009)
Praktijk:Wat is de Hartsoetra en hoe reciteer je die?
Ook bij Zenzo begint elke
14 met het gezamenlijk reciteren van de Hartsoetra waarna aansluitend de
eerste zazenperiode begint. Vandaar dat de Hartsoetra in deze introductiecursus is opgenomen. Om hem te leren kennen, te leren reciteren en wellicht een begin te maken met hem ook te begrijpen.
Historie:
De Hartsoetra is een deel van een groter geheel van 40 soetra's die tezamen de kern van de leer van het Mahayana boeddhisme bevatten. Deze compilatie is ontstaan tussen 100 v.Chr. En 600 n.Chr. Deze specifieke soetra is de kortste soetra die er is in het Mahayana boeddhisme, en bevat het hart van de leer (de crux).
boeddhisme een hoofdrol kwam te spelen.
Hiernaast een afbeelding van de oudste kopie van de tekst, zoals die uit ongeveer 650 n.Chr. Is overgebleven. Het is aannemelijk dat dit überhaupt één van de eerste versies van deze soetra is die rond diezelfde tijd moet zijn ontstaan. Verwijzingen naar deze soetra van voor die tijd, zijn nooit gevonden. Niet lang na het ontstaan maakte de soetra al de oversteek naar Japan, waar hij in het Zen 10 Romanji is het met westers schrift weergeven van de klank van Japanse karakters, kanji 11 Prajñaparamita: uit het Sanskriet – Prajña is wijsheid, inzicht; paramita is onovertroffen 12 Hannya Shin Gyo: de korte naam van de BUSSETSU MAKA HANNYA HARAMITA SHINGYO (Mahaprajna-paramita hrdaya-sutra in het Sanskriet); Het Hart van de de door Boeddha verkondigde Soetra van Onovertroffen Wijsheid 13 Het Mahayana is één van de twee grote stromingen in het boeddhisme; het heet ook wel het Noordelijk boeddhisme. Zen is een stroming binnen het Mahayana.
14 Zazenkai: meditatiebijeenkomst; letterlijk kai=bijeenkomst en zazen=zitmeditatie
21/42
Syllabus Beginnerscursus 2014 Zenzo, Zen en Meditatie Ooststellingwerf
Inhoud:
De Hartsoetra bevat impliciet en expliciet de kern van het hele canon van het Mahayana boeddhisme. De tekst is opgebouwd volgens klassieke lijnen: het zou een tekst zijn die de boeddha zelf heeft uitgesproken, en die handelt over een bodhisattva, Avalokiteshvara, die een vooraanstaand leerling van de boeddha, Shariputra, uitlegt hoe je tot verlichting komt.
De kernzin is “Vorm is leegte, leegte is vorm”, “SHIKI SOKU ZE KU KU SOKU ZE SHIKI”, 色即是空空即是色 De totale, korte tekst is deels samengesteld uit halfzinnen, kreten en gezegdes in verschillende talen. De letterlijke betekenis is daarom vaak lastig vast te stellen. Voor een buitenstaander lijkt het alsof iemand zonder enig inzicht en begrip de duizenden geschriften van het mahayana canon heeft proberen samen te vatten op één A4-tje.
Iemand die bekend is met het mahayana boeddhisme en vooral iemand die zelf traint en ervaring heeft met mediteren, iemand die echt al wat geoefend is, zal gaan inzien dat die samenvatting bijzonder goed is gelukt!
Oefening:
Het reciteren (ook van soetra's) is een oervorm van mediteren. Het roept bij de beoefenaars al gauw een gevoel van 'één zijn met' op. Het (in Zen) dreunende en toch harmonieuze ritme is een katalysator om lichaam, geest en omgeving intiem met elkaar te laten communiceren en verbinden, om uiteindelijk samen te vallen. Vertalingen en betekenissen van een soetra die bedoeld is om te reciteren, zoals de Hartsoetra, zijn daarom in eerste instantie van ondergeschikt belang.
In het reciteren van de Hartsoetra confronteer je je ego
met je zelf 15 . Het zelf weet heus hoe de lettergrepen
klank te geven. Het ego vindt daar vervolgens wat van en vervormt je stem, vertelt je dat het wel héel gek is wat je nu zit te doen, geeft je een gevoel van weerstand en maakt het je welhaast onmogelijk om je zelf te uiten.
Door het toch te doen, en de stem van het ego stapje voor stapje het zwijgen op te leggen, kom je na enige oefening bij die diepe meditatie tijdens het reciteren. Als je je durft over te geven en je zelf het werk laat doen, zul je de eenheidservaring die door soetrarecitatie wordt opgeroepen, gauw en intens ervaren.
Geef dus je zelf haar of zijn stem terug. Laat je adem zich manifesteren door ongestuurd en onbeoordeeld geluid.
Klank voor klank. Van 'KAN' tot 'GYO', 260 lettergrepen lang.
De techniek van het reciteren
is die van geoefende zangers: ontspannen onderrug, naar buiten geduwde buik met een opgetilde navel; adem vanuit het middenrif; klank van een kopstem. Zo diep mogelijk, laag en eentonig, zo veel mogelijk lettergrepen op één ademteug, dreunend, duidelijk gearticuleerd; korte krachtige inademing en en dan direct verder met het reciteren. Nooit hard, maar wel energiek en met enige kracht.
15 Het zelf is wat 's ochtends opstaat, wat dorst heeft en wat slaap krijgt. Het ego is degene die daar wat van vindt. Het ego is het beeld dat jij hebt van jezelf.
22/42
Syllabus Beginnerscursus 2014 Zenzo, Zen en Meditatie Ooststellingwerf
Als je eenmaal de juiste techniek gebruikt, komt alles in trilling: je borstkas, je wangen en lippen, je luchtpijp, de holtes in je gezicht. Als je last hebt van slijm door bijvoorbeeld een verkoudheid, zal dat al heel snel loskomen, wat mooi meegenomen is.
De houding die je aanneemt bij het reciteren
is dezelfde als bij het mediteren: rechtop, ontspannen en open. Je kunt op je knieën gaan zitten om te reciteren (een formele houding aannemen) in plaats van de Birmese zit of Lotus. Je hebt het papier met de soetratekst recht voor je in twee handen (zie de illustratie). Je leest zorgvuldig lettergreep voor lettergreep en spreekt die uit. Je kijkt niet rond, ook niet als je de tekst eenmaal uit je hoofd kent. Je blijft bij jezelf. Je mediteert eigenlijk gewoon, maar dan met een hoop geluid.
De tekst spreek je heel zorgvuldig
YAKKU ” lettergreep voor lettergreep uit. Elke lettergreep met dezelfde nadruk en op dezelfde toonhoogte. “KÁN JÍ ZÁI BÓ SÁ GYÓ.JÍN HÁN NYÁ HA RA MIT TA JI SHO KEN GO UN KAI KU DO IS SAI KU Een klinker wordt kort uitgesproken. Een A klinkt een beetje als het midden tussen Ah en Aaah. Elke klinker hoor je. In ZAI hoor je de A én de I. In GYO hoor je de Y (korte i-j-klank) en de O.
De uitspraak van sommige letters wijkt wat af van hoe wij dat standaard in het Nederlands doen: “JI” klinkt met de J van Jazz. “GYO” met de G van Goal. “ZAI” heeft een wat aangeblazen begin, alsof er een hele kleine 'd' voor staat. In “SHO” klinkt de SH-klank als in het engelse 'show'. De klinker “U” klinkt overal als iets dat het midden houdt tussen “UH” en “OE”; een klank die ver achter in de keel wordt gemaakt. “KU” wordt Koe.
Sommige lettergerepen worden samen uitgesproken op één tel, zoals in het voorbeeld hierboven “YÁKKU”. In dat geval ligt de klemtoon op de eerste lettergreep. Dit samen uitspreken is omdat het weliswaar twee lettergrepen zijn in Romanji, maar in het Japans maar één karakter. Wat we dus eigenlijk doen is elk van de 260 karakters van de Hartsoetra afzonderlijk en met nadruk uitspreken. En daar van genieten. Hoor je stem en vergeet niet te genieten ☺
Doel zesde les: Kennismaken met de Hartsoetra
Zoals die wordt gereciteerd in de Japanse Zen-traditie
In deze les heb je een eerste kennismaking gehad met Het Hart van de Grote Wijsheidsoetra. Je hebt kort wat van de herkomst en betekenis gehoord, maar belangrijker is dat je hem ook voor het eerst hebt gereciteerd. Voor nu betekenisloze klanken die je met elkaar harmonieus vormgeeft. In het simpelweg laten klinken van de soetra zit alle betekenis die nodig is.
Met wat oefening kun je deze soetra meereciteren in doorgaande groepen of in elke andere situatie waar deze soetra terugkomt. En in de Mahayana-traditie is dat veelvuldig. Vanaf nu wordt de soetra elke les gereciteerd.
Huiswerk: Leer je stem gebruiken
Wat almaar voortgaat is uiteraard het mediteren thuis. Twee maal per dag, 12 minuten per keer voor nu. Als je dat wilt en kunt mag je proberen om de duur per keer uit te breiden, per minuut, oplopend naar 15 minuten per keer. Maar let er op dat dat niet ten koste gaat van het aantal malen dat je per dag en per week zit. Beter tien keer in de week 12 minuten, dan vijf keer een kwartier.
Probeer verder om je af en toe te bezinnen op de stof waar we mee bezig waren: symbolen en rituelen in je eigen omgeving, al dan niet persoonlijk. Welke zijn er? Wat doen ze met je? Én hoe staat het met je persoonlijke doel(en)? Heb je die helemaal helder? Ben je er af en toe bewust mee bezig? Heb je een oefening voor je zelf in je leven van alle dag ingebouwd, zodat je er af en toe aan kunt werken en ook kunt nagaan welke vorderingen je maakt?
En dan nu iets nieuws: wennen aan je eigen stem
. Je gebruikt hem dagelijks onbewust. Velen vinden onze eigen stem verschrikkelijk om terug te horen in een geluidsopname. We kennen onze stem domweg niet. “Ben ik dat?”is de standaard respons bij het horen van een bandopname van je zelf.
Raak vertrouwd met je eigen stem, door hem bewust te gebruiken. Dat doen we in de les tijdens het reciteren van de Hartsoetra. Thuis kun je één klank nemen, bijvoorbeeld OHM, om te oefenen in je te uiten en in naar je zelf te luisteren. Doe dit minstens één maal per dag een minuut of twee aaneengesloten.