Transcript Namen, Woorden en Begrippen uit Zen en Boeddhisme

Syllabus Beginnerscursus 2014
Zenzo, Zen en Meditatie Ooststellingwerf
Bijlage 2: Namen, Woorden en Begrippen uit Zen en Boeddhisme
Begrip of Naam
Betekenis
Angulimala
Een rover-moordenaar uit de tijd van de Boeddha. De naam betekent
vinger-ketting. Na een confrontatie met de Boeddha werd hij diens volgeling en
na enige tijd bereikte hij verlichting
Bodhidharma
De eerste Zen-patriarch; de Indiase monnik die het boeddhisme naar China
bracht
Bodhisattva
Een voelend wezen dat streeft naar verlichting en alle andere voelende wezens
steunt in hun streven naar verlichting
Boeddha
'De Verlichte'; in het dagelijks gebruik verwijst 'Boeddha' meestal naar
Schakyamuni Boeddha, die Siddharta Gautama heette voor hij verlicht raakte
Boeddha-natuur of
Oorspronkelijke Geest
Een zeer belangrijk begrip in het Zen-boeddhisme dat er van uit gaat dat elk
voelend wezen dit heeft
Brahman
De naam voor een geestelijke in de tijd van de Boeddha; iemand die behoort tot
de kaste van de geestelijken
Dhukka
Lijden
Dogen
Een Japanse Zen-meester die leefde van 1200 tot 1253. Hij heeft lange tijd
getraind in China en na zijn verlichting de Soto-school gesticht.
Dokusan
Persoonlijk onderhoud; letterlijk 'Alleen met mijnheer (of mevrouw)'. Een vorm
van vrijwillige sanzen.
Ego en zelf
Het zelf is wat 's ochtends opstaat, wat honger en dorst krijgt en wat 's avonds
slaap heeft; het ego is degene die daar wat van vindt. Het ego is het beeld dat jij
hebt van je zelf.
Fugen-Enmei
De Bodhisattva van de Eeuwige Deugd
Gassho
De handen vlak met de palmen tegen elkaar, en opgericht voor de borst
Hakuin Ekaku
Een Japanse Zen-meester die leefde van 1686 tot 1768. Hij heeft de
Rinzai-traditie nieuw leven ingeblazen en omgevormd tot wat wij er nu onder
verstaan.
Hannya Shin Gyo
De korte naam voor de Hartsoetra. De volledige naam luidt Bussetsu Maka
Hannya Haramita Shin Gyo (afgeleid van het Sanskriet: Mahaprajna-paramita
Hrdaya Sutra). Vertaald staat daar: Het hart van de door de Boeddha verkondigde
Soetra van Onovertroffen Wijsheid
Hara
Onderste deel van je romp, grofweg je buik
Hui-Neng
De zesde en laatste Zen-patriarch. Hij leefde van 638 tot 713 en gaf Zen de
inhoud die het nu nog heeft
Hynayana
Een van de grote stromingen in het boeddhisme; Het Zuidelijke boeddisme, het
boeddhisme van het kleine voertuig.
Joshu
Een Zen-meester die in veel koans voorkomt. Hij leefde van 778 tot 897 en was
lange tijd een leerling van Nansen
Kanzeon, Kannon, KwanYin
De Bodhisattva van de compassie
68/79
Syllabus Beginnerscursus 2014
Zenzo, Zen en Meditatie Ooststellingwerf
Begrip of Naam
Betekenis
Karma
Betekent letterlijk 'Handelen'. Het houdt het principe in waarin een oorzaak uit
het verleden getriggerd door een aanleiding in het heden de mens richting een
object van verlangen drijft; de oorzakelijkheid van alle ontstaan
Kaste
De sociale groep waarbinnen je werd geboren in de tijd van de Boeddha (en nog
ruim daarna ook)
Keisu
De grote bel in de zendo
Kensho
Inzicht in de eigen, oorspronkelijke natuur.
Kinhin
Loopmeditatie
Koan
Meditatie-oefening om een doorbraak in inzicht te forceren. Koan komt uit het
Chinees en betekent letterlijk 'Openbare Zaak'. Koan-training is specifiek voor de
rinzai-traditie.
Mahayana
Één van de grote stromingen in het boeddhisme; het Noordelijke boeddhisme,
het boeddhisme van het grote voertuig. Onder andere Zen hoort bij deze
stroming.
Mettasutta
De Soetra van Liefdevolle Vriendelijkheid
Mindfulness
Achtzaamheid die bewust gecultiveerd wordt (oorspronkelijk in het boeddhisme)
Monju
De Bodhisattva van de Wijsheid
Nirwana
Letterlijk 'Uitdoven'. Dit begrip wordt in de verschillende boeddhistische
stromingen verschillend uitgelegd. Het duidt in elk geval op een manier van
bestaan waarin de hemel op aarde wordt gerealiseerd, het dichotomische
denken wordt verlaten, de mens de staat van Verlichting heeft bereikt
Pali
De taal die in SriLanka werd gebruikt en waarin de vroegste geschriften van het
Theravada of Hynayana boeddhisme zijn opgesteld; het zuidelijke boeddhisme
Prajna
Wijsheid
Prajnaparamita
Uit het Sanskriet: Prajna is wijsheid; paramita is onovertroffen
Reïncarnatie
Wedergeboorte; een belangrijk principe in het Zuidelijke boeddhisme, maar in
het Noordelijke boeddhisme, het Mahayana en dus ook in de Zen-tradities, speelt
dit beslist een ondergeschikte rol of wordt het anders uitgelegd dan in de
Zuidelijke tradities en het Tibetaans boeddhisme.
Rinzai
Een Chinees Zen-meester (Lin Chi) die de Rinzai-school stichtte; de Zen-stroming
waartoe ook Zenzo behoort.
Ook wel de verwijzing naar de school zelf.
Romanji
Het met westers schrift weergeven van de uitspraak van Japans schrift, kanji,
zoals bijvoorbeeld gedaan is om de Hartsoetra weer te geven en te kunnen
reciteren in de zendo
Samadhi
Diepe meditatie, onverstoorbaar geconcentreerd
Samsara
De voortgang door de keten van wedergeboorten; het bestaan zoals een
niet-verlicht mens dat ervaart
Samurai
Japanse krijger uit het feodale tijdperk
Sangha
Gemeenschap van boeddhistische volgelingen
69/79
Syllabus Beginnerscursus 2014
Zenzo, Zen en Meditatie Ooststellingwerf
Begrip of Naam
Betekenis
Sanskriet
De taal die in Noord India werd gebruikt en waarin de vroegste geschriften van
het Mahayana boeddhisme, het boeddhisme van het Noorden, zijn opgesteld
Sanzen
De traditie waarin de leerling en de leraar elkaar één op één te spreken krijgen.
Sanzen betekent letterlijk 'Zen bestuderen'
Satori
Verlichting
Sesshin
Zen-retraite; het woord betekent “Vereniging van Hart” of “Aanraking van de
Hart-Geest”
Shikantaza
“Niets dan exact zitten” of in een vrijere vertaling “Alleen maar zitten”. Een
oefening voor zazen in de plaats van het volgen of tellen van je adem of het doen
van een koan-training.
Siddharta Gautama
De naam van de man die later de historische Boeddha werd
Sila
Ethiek
Soetra of Sutra of Sutta
Een formele boeddhistische tekst waarvan wordt verondersteld dat hij een
toespraak van de Boeddha zelf weergeeft (al kent het Mahayana, de noordelijke
traditie, ook wel soetra's die handelen over leerlingen van de Boeddha of waarin
een Bodhisattva centraal staat).
De verschillende woorden komen uit verschillende talen (Nederlands, Sanskriet,
Pali).
Sozan
Een vorm van Sanzen; verplicht persoonlijk gesprek met de leraar
Sutta
Een ander woord voor Soetra (uit een andere taal en traditie: het Pali dat hoort
bij de Zuidelijke tradities)
Taku
De houten kleppers
Tan
Houten meditatieplatform
Tanden
Zwaartepunt van je lichaam
Theravada
Een andere naam voor Hynayana, het zuidelijke boeddhisme; het boeddhisme
van de ouden.
Vajrayana
Diamantboeddhisme; ook wel gezien als een substroming van het mahayana. Het
boeddhisme dat hoofdzakelijk in Tibet voorkomt
Veda's
De teksten die de basis vormen van de vroeg Indiase religies
Zabuton
Meditatiemat
Zafu
Meditatiekussentje
Zazen
Zitmeditatie
Zazenkai
Meditatiebijeenkomst; letterlijk: zazen is meditatie en kai is bijeenkomst
Zen-stromingen
Soto en Rinzai zijn de twee hoofdstormingen van het Japanse Zen-boeddhisme
die je vandaag nog tegenkomt. Een derde, kleinere stroming in Japan is de
Obaku-school. Zen-boeddhisme is een oude en grote stroming in het Mahayana
die vandaag nog levend is en vele aanhangers kent
Zendo
Ruimte waarin gemediteerd wordt
70/79