Transcript minisymposium programma

MINISYMPOSIUM
BIOREMEDIATIE VAN PESTICIDEN
Donderdag 27 maart 2014
College De Valk, Lokaal Zeger van Hee (DV1 91.56)
Organisatie en contactpersonen:
Dirk Springael ([email protected]), Gewoon hoogleraar, hoofd van de
onderzoeksgroep microbiologie aan de afdeling bodem- en waterbeheer
Pieter Albers ([email protected]), Doctoraatsstudent, onderzoek naar
interspecies interacties in een linurondegraderend microbieel consortium
Vincent Dunon ([email protected]), Doctoraatsstudent, microbiologische
en biomoleculaire studie van pesticidedegraderende bacteriële gemeenschappen in
biozuiveringssystemen.
Benjamin Horemans ([email protected]), Postdoctoraal onderzoeker,
Bioaugmentatie van zandfilters voor pesticideverwijdering tijdens drinkwaterproductie
Lynn Lemoine ([email protected]), Doctoraatsstudent, studie van microbiële
gemeenschappen in anaerobe reactoren voor industriële afvalwaterzuivering
Basak Ozturk ([email protected]), Postdoctoraal onderzoeker, moleculaire
studie van pesticidedegraderende microbiële gemeenschappen in biozuiveringssystemen
Jeroen T’Syen ([email protected]), Doctoraatsstudent, onderzoek naar katabole
genen voor microbiële BAM-afbraak
Joke Vandermaesen ([email protected]), Doctoraatsstudent, onderzoek
naar biodegradatie van pesticiden in zandfilters voor drinkwaterproductie
Afdeling Bodem- en
Waterbeheer
PROGRAMMA
Welkom door prof. Dirk Springael (13:30 – 13:40)
Principes van microbiële biodegradatie van pesticiden (Prof. Dirk Springael, KU Leuven) (13:40 – 14:00)
Sinds de tweede helft van de 20ste eeuw worden pesticiden gebruikt in de landbouw om gewassen te beschermen tegen plagen,
ziektes en onkruiden. Ook in duurzame landbouwtechnieken zoals geïntegreerd gewasbeheer spelen pesticiden een belangrijke rol en
dragen ze bij tot een efficiënt gebruik van land, nutriënten en water. Door processen zoals oppervlakkige afspoeling, erosie, drainage
en sproeidrift kunnen pesticiden echter terechtkomen in oppervlakte- en grondwater. De natuur past zich desalniettemin aan om
hiermee om te gaan. Er wordt immers vastgesteld dat wanneer de bodem regelmatig blootgesteld wordt aan pesticiden, dat deze daar
sneller worden afgebroken. In vele gevallen zijn bodembacteriën verantwoordelijk voor die afbraak. Blijkbaar kunnen bacteriën een
snelle evolutie ondergaan en op relatief korte termijn metabole afbraakwegen ontwikkelen die pesticiden in de cel omzetten tot
onschadelijke componenten.
Biodegradatie van pesticiden in landbouwbodems (Benjamin Horemans, KU Leuven) (14:00 – 14:15)
Het onderzoek naar de biodegradatie van pesticiden in het milieu is enkele decennia geleden gestart vanuit landbouwbodems.
Vandaag is onze kennis over dit proces het meest gevorderd in deze omgeving, maar ook nu worden er interessante ontdekkingen
gedaan. Benjamin Horemans legt uit hoe bacteriën in landbouwbodems hun metabolisme aangepast hebben om het herbicide linuron
af te breken voor hun eigen koolstofvoorziening en hoe dergelijke bacterïen zich gedragen in een landbouwbodem als antwoord op de
behandeling met het herbicide.
Biodegradatie van pesticiden in biofilters (Vincent Dunon, KU Leuven) (14:15 – 14:30)
Biofilters, bestemd voor de behandeling van spoelwater van het landbouwbedrijf, blijken effectief voor de verwijdering van pesticiden
uit het water. Uit onderzoek blijkt dat 99% van de pesticiden die de filter binnenkomen uit het water verwijderd zijn wanneer dat er
weer uitstroomt. Naast sorptie van pesticiden in deze systemen, speelt biodegradatie een onderscheidende rol, wat door laboproeven
werd aangetoond. Vincent Dunon legt uit hoe verschillende pesticiden afgebroken worden in een aantal Vlaamse pilootopstellingen.
De wettelijke context van het gebruik van biofilters in Vlaanderen (Annie Demeyere, Dep. Landbouw en Visserij,
Afdeling duurzame landbouwontwikkeling) (14:30 – 14:50)
In 2010 werd het BIOREM-project afgerond, waarin werd onderzocht hoe pesticiden afgebroken kunnen worden in biofilters. Ondanks
de wetenschappelijke onderbouw werd het gebruik van biofilters door landbouwbedrijven destijds niet erkend in Vlaanderen. Vier jaar
later is daar veel verandering in gekomen en Annie Demeyere vertelt over het wettelijke kader en de onderhandelingen die gevoerd
werden met de Vlaamse regering.
Pauze
Biodegradatie van pesticiden in zandfilters voor drinkwaterproductie (Joke Vandermaesen, KU Leuven) (15:15 15:30)
Zandfilters maken bijna altijd deel uit van het drinkwaterproductieproces vertrekkende van grond- of oppervlaktewater. Pesticiden die
in het water aanwezig zijn, passeren doorheen die zandfilter, alvorens ze definitief verwijderd worden door fysicochemische
technieken. Wij stellen echter vast, net zoals in landbouwbodems, dat er ook in zulke zandfilters pesticideafbraak kan gebeuren. Joke
Vandermaesen verklaart hoe dit kan gebeuren en wat de toepassingsmogelijkheden zijn voor pesticide-degraderende “specialist”
bacteriën in zandfilters voor drinkwaterproductie.
Gedrag van pesticiden in wetlands (Pieter Vandermeeren, KU Leuven) (15:30 – 15:45)
Sinds een vijftiental jaren bestaat de trend in West-Europa om in het verleden rechtgetrokken waterlopen weer hun oorspronkelijke
ruimte in het landschap te geven. Bij het hermeanderen van een waterloop ontstaat er meestal een moerassig gebied waar een sterke
interactie bestaat tussen het water en de bodem. In landbouwgebieden kunnen zulke wetlands een zuiverende functie hebben op het
water, niet enkel naar nutriënten zoals nitraat toe, maar ook naar pesticiden en kunnen ze als bufferzone fungeren ter bescherming
van oppervlaktewaterlichamen. Pieter Vandermeeren vertelt hoe de afbraak van pesticiden kan gebeuren in wetlands.
Ontwikkeling van nieuwe gewasbeschermingsmiddelen: toekomstperspectieven (David Lembrich, Global
Stewardship Manager, Bayer CropScience) (15:45 – 16:05)
Jaarlijks worden er nieuwe gewasbeschermingsmiddelen op de markt gebracht, die vervolgens in het milieu terechtkomen. Nieuwe
producten moeten daarbij voldoen aan een steeds strengere regelgeving en de eis dat de actieve stof afbreekbaar is speelt hierbij een
belangrijke rol. Dit neemt echter niet weg dat, ondanks optimale producteigenschappen, puntvervuiling te allen tijde moet vermeden
worden. Het gebruik van biofilters biedt hierbij een interessante preventieve oplossing. Bayer CropScience heeft in Frankrijk met het
Phytobac® systeem meer dan 15 jaar praktijkervaring met biodegradatiemechanismen.
Panel discussie en receptie (16:05 – 17:30)