Stichting Platform Geothermie

De Bron van Informatie / Nieuwsbrief Geothermie nr. 29 (juli 2014)

Dit is het 29e nummer van de Nieuwsbrief Geothermie. Zij informeert u over Geothermie als duurzame energiebron en de activiteiten van de Stichting Platform Geothermie (SPG), een initiatief van bedrijven en organisaties met belangstelling en raakvlakken met diepe Aardwarmte.

Inhoudsopgave

1.

2.

3.

4.

Beleidsontwikkelingen Kort projecten nieuws Onderzoek, publicaties & rapporten Congressen en bijeenkomsten

1.

Beleidsontwikkelingen.

Deze maand is het eind vorig jaar al aangekondigde Versnellingsplan aardwarmte glastuinbouw gepubliceerd. Hier werd al enige tijd reikhalzend naar uitgekeken. In het oorspronkelijke EZ Actieplan Aardwarmte (2011) was destijds een toename van het investeringstempo voorzien onder meer door opname van geothermie in de SDE+. De inschrijving van aardwarmte voorstellen was inderdaad in het eerste jaar groots en meeslepend - meer dan 30 stuks. Maar toen volgde achtereenvolgens de afschaffing van de MEI subsidie (althans voor geothermie in tuinbouwkassen), het ‘aftoppingsbeleid’ vanaf 2013 en vorig jaar sneuvelde de Energie InvesteringsAftrek (EIA) in het SER energie akkoord. De inschrijvingen in de SDE+ in 2013 daalde tot 16 projecten, waarbij als gevolg van de aftopping ook nog eens de gemiddelde capaciteit van de ingediende voorstellen terugliep. De eerste helft van 2014 versterkte het beeld, dat bij ongewijzigd beleid er misschien maar één of maximaal twee projecten per jaar bij zouden komen. Hierbij moet bedacht worden, dat alle tot nu toe gerealiseerde bronnen - zonder uitzondering - van de MEI of een daarmee vergelijkbare subsidie gebruik hebben kunnen maken. De afschaffing van deze subsidies aan de voorkant heeft tot gevolg, dat er (veel) minder ‘vroeg’ geld ter beschikking is. Het wegvallen impliceert, dat er dus meer ‘eigen vermogen’ moet komen, want deze subsidies vervullen tot op zekere hoogte dezelfde functie als eigen vermogen bij het verkrijgen van financiering. En laat financiering in deze tijd nu net het grootste probleem zijn – en al helemaal in de glastuinbouw. Deze signalen en issues zijn uiteraard gedeeld tussen EZ en de sector. Grafiek exploratievergunningen: elk project begint met een vergunning. Na een consultatieronde en een inventarisatie van knelpunten en oplossingsrichtingen heeft EZ begin juli het Versnellingsplan gepubliceerd. De doelstelling van het Versnellingsplan voor 2020 is 5 procent van het energieverbruik van de glastuinbouw (circa 5 PetaJoule per jaar). Om dit te bereiken moeten er jaarlijks 4 tot 5 nieuwe projecten komen. Er zijn drie 'hoofdlijnen'. Er wordt gewerkt aan kennisontwikkeling en professionalisering (de eerder al gepubliceerde 500.000 euro per jaar voor de 'Kennisagenda'). De garantieregeling voor risico’s op mis boringen wordt uitgebreid (10 mln euro, waardoor enige tientallen miljoenen aan additionele garanties kunnen worden afgegeven). Tenslotte worden aanvullende financieringsmogelijk heden 'verkend'. Deze laatste lijn zal nog concreter moeten worden uitgewerkt, want financiering en gebrek aan eigen vermogen (of daarmee gelijk te stellen vroege subsidie) vormen samen het grootste knelpunt.

Jan van Nassaustraat 75 Telefoon 070-3244043 2596 BP Den Haag [email protected]

1

Stichting Platform Geothermie

Kan de sector uit de voeten met het Versnellingsplan? De eerste twee lijnen zijn zonder meer nuttig. Enig budget voor flankerende studies stond al enige tijd op het verlanglijstje. En de garantieregeling heeft enige malen nee moeten verkopen vanwege gebrek aan budget. Maar de hamvraag is of de verkenning naar aanvullende financieringsmogelijkheden op redelijke termijn iets substantieels gaat opleveren. Het kernpunt van de problematiek is, dat de grootste behoefte is aan risicodragende financiering, i.e. een subsidie vooraf, een deelneming of een achtergestelde lening. Het bijzondere van de discussie is, dat een subsidie vooraf de overheid

geen

extra geld kost – in tegenstelling tot wat je zou verwachten. Door Europese regels voor stapeling van subsidies komt het geld na enige jaren terug in de vorm van een korting op de SDE+ bijdrage, een korting, die aanzienlijk groter is dan de subsidie vooraf. Maar er worden natuurlijk wel meer risico’s gelopen als de subsidie vooraf wordt verstrekt. Het stimuleren van individuele projecten legt vrij veel geld vast. Vanuit de sector is ook wel eens voorgesteld om een investeringsfonds op te richten, waarbij de risico’s a) gespreid zijn en b) beter afgedekt kunnen worden door een (overheids)garantie. Rente en/of premies kunnen het kapitaal in stand houden. Er zijn natuurlijk altijd goede redenen om iets niet te doen. Maar steun voor een dergelijk fonds komt uit onverdachte hoek. Sinds dit jaar worden alle kosten en bijdragen voor duurzame energie in het kader van de SDE+ uitgedrukt in centen per kWh. Vroeger was het daardoor een onoverzichtelijke presentatie van euro per GigaJoule, centen per m fonds verdient zich snel terug. Verkennen dus maar. 3 (biogas) en centen per kWh elektriciteit. Geen hond, die de onderlinge verschillen ging narekenen. Maar nu kun je in een oogopslag zien, dat een investeringsfonds zo gek nog niet is. Er zijn vrij veel duurzame energieopties, die drie tot vijf keer duurder zijn dan geothermie. Met andere woorden: zo’n De urgentie wordt mede ingegeven door de tegenvallende resultaten, die het CBS rapporteert over het gebruik van hernieuwbare energie. In 2013 maakte hernieuwbare energie 4,5 procent van het totale Nederlandse energieverbruik uit. Dat is evenveel als in 2012. Volgens Europese afspraken moet het Nederlandse aandeel hernieuwbare energie in 2020 naar 14 procent. Het verbruik van hernieuwbare elektriciteit liep zelfs terug in 2013. Het verbruik van hernieuw bare warmte steeg daarentegen in 2013 met een kleine 10 procent naar 43 PetaJoule (waarvan 1 PJ uit diepe geothermie en 3 PJ uit WKO). Biomassa (met name afvalverbranding installaties) droeg het meest bij aan de toename. Aardwarmte groeide

relatief

het sterkst: met ruwweg 25%. Er werd vooral meer gebruik gemaakt van diepe geothermie door glastuinbouwbedrijven voor het verwarmen van kassen. Ook steeg het gebruik van ondiepe aardwarmte (WKO), vooral voor het verwarmen van gebouwen. Aldus het CBS. De CBS cijfers over de groei van aardwarmte stemmen redelijk overeen met de eigen productie cijfers van diepe geothermie, die de afgelopen twee jaar met zo'n 23% per jaar zijn toegenomen. Dit stijgingspercentage zal in 2014 vermoedelijk overtroffen worden. 2013 was qua productie niet zo’n best jaar. Enige bronnen kampten in 2013 met onderbrekingen van de productie door onderhoud of reparaties. Daarnaast zijn Wijnen Square Crops (Grubbenvorst/Venlo), Flori cultura (Heemskerk) en ECW (Agriport A7, twee doubletten) in 2014 in productie genomen en er wordt nu een nieuwe bron geboord in De Lier (zie 2). Dus de stijging zet nog wel even door.

Jan van Nassaustraat 75 Telefoon 070-3244043 2596 BP Den Haag [email protected]

2

Stichting Platform Geothermie

Kort projecten nieuws 2.

   Bij VOF Geothermie De Lier wordt door de tuin bouwbedrijven van Harting Holland en A. de Bruin en Zn naar het Onder-Krijt geboord. De boring wordt verricht door KCA Deutag; het is de eerste geothermische boring van KCA in Nederland (zie foto’s). De verwachting is om uiteindelijk zo’n 250 m3 water per uur te kunnen produceren, met een temperatuur van circa 85 graden Celsius (bron : Energiek2020). Het Consortium van HVC, Westland Infra en FloraHolland heeft van het Ministerie van Economische Zaken een garantstelling gekregen van €3.600.000. Met deze ‘Green Deal’ zijn de meerkosten van een door-boring naar het Trias (vanuit een Onder-Krijtboring) gedekt. Hiermee komt een eerste (proef)boring naar het Trias op 4 km dichterbij. Bij de Koekoekspolder is in 2013 een langdurige productiestop opgetreden. Oorzaak was de neerslag van loodhoudende scaling in de injector en/of het reservoir. Complicatie was, dat er sprake was van lichte, natuurlijke radioactiviteit, die bij onderhoud aan de putten voorzorgsmaatregelen vergt conform de werkvoorschriften voor NORM / LSA (Naturally Occurring Radioactive Materials / Low Specific Activity). Bij deze voorzorgs-maatregelen kunnen (onderhouds)medewerkers veilig hun werk doen en is er geen stralingsgevaar buiten de installatie. Ook de andere putten, met name de putten, die uit het Slochteren water winnen, hebben - waar nodig - maatregelen getroffen.   Bij Floricultura (Heemskerk) was de productie gestart, maar de capaciteit bleef nog achter bij de verwachtingen. Onderzoek is gaande naar oorzaken en oplossings¬richtingen, waaronder de mogelijkheden van hydraulische stimulering van de bron. Ook bij Agriport A7 (Middenmeer, Noord-Holland) zijn de 4 boringen met enige vertraging gerealiseerd. Er wordt inmiddels geproduceerd met één doublet. Het tweede doublet wordt in het najaar gestart.   Bij Wijnen Square Crops (Grubbenvorst bij Venlo, drie putten) hadden de eerste twee putten bij de test een zeer fors debiet uit verkarste zones. Later kwamen echter problemen met de injectieput naar voren. Dit vergde reparaties en het uitwerken van alternatieven. Uiteindelijk werd de derde put in gebruik genomen als injector en wordt geproduceerd met een maximaal toegestaan debiet van 150 m 3 per uur bij 80 graden Celsius. De overige bestaande bronnen zijn voor zover bekend gewoon in bedrijf met uitzondering van de installatie in Den Haag. Aldaar ligt het project nog steeds stil, nadat de vennoot schap onder firma van de investerende organisaties in mei 2013 is ontbonden. De mogelijkheden van een doorstart worden momenteel onderzocht. Voor alle producerende bronnen geldt, dat het aanhoudende milde weer in de eerste maanden en de mooie zomer van 2014 tot lagere productiecijfers leidt dan verwacht c.q. gemiddeld. De eigenaren van de bronnen hebben zich medio 2014 verenigd in DAGO (Dutch Association Geothermal Operators) en hebben een kennismedewerker aangesteld (Martin van der Hout) voor de bundeling van de praktijkervaringen en het benutten van de leereffecten. Bovengenoemd projectnieuws is mede afkomstig van DAGO. Over alle gerealiseerde projecten en projecten in de bouwfase is veel meer informatie te vinden op www.geothermie.nl

onder de tab geothermie / projecten.

Jan van Nassaustraat 75 Telefoon 070-3244043 2596 BP Den Haag [email protected]

3

Stichting Platform Geothermie

3.

Hieronder het korte overzicht van recent gepubliceerde rapporten en publicaties: 

Onderzoek, publicaties & rapporten.

European Geothermal Technology Roadmap by the Geothermal panel of the Renewable Heating & Cooling Technology Platform (2014).   Versnellingsplan aardwarmte glastuinbouw (EZ, juli 2014) TNO Rapport Hoge Temperatuur Opslag (eind 2013); publieke versie (zonder de bron specifieke data). Stappenplan Aardwarmte (nieuwe versie van begin 2014).   

4.

TNO rapport (2013) TNO rapport (2013) filtering . geochemistry .

Congressen, cursussen en bijeenkomsten 09 september 2014 - NRW Geothermiekonferenz (Dld)

Het Energie-Agentur Nordrhein-Westfalen organiseert haar jaarlijkse aardwarmte congres op 9 september in Bochum. De inhoud gaat zowel over diepe als ondiepe aardwarmte; er zijn geen inschrijvingskosten. Voor programma zie website .

11 - 14 november 2014 GeoT Expo & Congress (Dld)

The German Geothermal Association (GtV-BV) will host the Geothermal Congress “DGK2014” with forums and workshops on various topics of shallow and deep geothermal energy. A special focus will be put on developments in the congress’ partner country Island. Voor nadere informatie: http://www.geothermie.de/aktuelles/der-geothermiekongress 2014.html

.

20 november 2014 Geothermie congres Westland

De gemeente Westland en de Stichting Platform Geothermie organiseren op 20 november 2014 vanaf circa 13.00 uur een gezamenlijk congres over geothermie voor genodigden van de gemeente en het Platform Geothermie. Nadere informatie volgt op de website www.geothermie.nl

onder ‘agenda’.

02 december 2014 GeoPower Global Congress (Istanbul)

This years GeoPower conference is planned in Istanbul on December 2 to 4, 2014. The conference covers the development of geothermal power and heat projects. More information will follow here and on can be obtained through

vinden op de website

the conference website [email protected]

.

www.geothermie.nl

. There is a 20% discount for members of Platform Geothermie; the discount code

Nadere informatie over programma’s en aanmelding voor deze bijeenkomsten is te (onder agenda).

Deze nieuwsbrief wordt twee maal per jaar verspreid. Over bovenstaande onderwerpen en/of over diepe aardwarmte is de laatste informatie altijd te vinden op www.geothermie.nl

en achterliggende pagina’s.

Jan van Nassaustraat 75 Telefoon 070-3244043 2596 BP Den Haag [email protected]

4