Transcript Methodiek Partnerschapsmodel - Hogeschool van Arnhem en

Methodiek Partnerschapsmodel
Erik Jansen
HAN SOCIAAL
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
024-3530368
[email protected]
1
Achtergrond
In het partnerschapsmodel wordt systematisch toegewerkt naar een gelijkwaardige
samenwerking tussen professionals en ouderen als partners. Daartoe in een dialogische werkvorm systematisch nagedacht over de verschillende aspecten en vragen
die gelijkwaardige samenwerking met zich meebrengt en mondt dit uit in een geordende set van afspraken ten aanzien van alle aspecten die de beoogde partnerschap met zich meebrengt. Het eindresultaat van de werkvorm leent zich dan ook
uitstekend voor een dialogische en interactieve voorbereiding van een samenwerkingsovereenkomst of convenant.
De methodiek is ontwikkeld door in het project Krachtig Cliëntperspectief van
CSO/Zorgbelang in het kader van het NPO en is gebaseerd op het beschrijvend conceptueel model van Hook (2006) over cliëntparticipatie in de zorg. Het conceptueel
model van Hook is in feite het resultaat van een literatuurstudie naar samenwerkingen tussen klinisch professionals en patiënten. Door de conceptuele categorieën
uit dat model aan te passen naar een praktisch toepasbaar invulmodel is de betreffende werkvorm verkregen. Deze werkvorm wordt door de betrokken partners
samen ingevuld. Eventueel kan gekozen worden voor een opbouw over verschillende sessies waar conform de literatuur over participatie van gemarginaliseerde
groepen en emancipatie eerst de partners in eigen groep het model invullen (homogene bijeenkomsten) en vervolgens in dialoog gaan met elkaar over de verschillen en overeenkomsten om van daaruit tot een gezamenlijk model te komen (heterogene bijeenkomst). Een publicatie waarin deze aanpak wordt beschreven is in
voorbereiding (zie ook Jansen, Wilbrink, De Wit en Baur, 2012).
De methodiek Partnerschapsmodel heeft raakvlakken met zogeheten Value Mapping-methoden. Echter deze invulkaart richt zich specifiek op het vorm geven aan
partnerschapsrelaties.
2
Methodiek
De methodiek van het partnerschapsmodel bestaat uit een werkvorm waarin een
zogeheten Partnerschapskaart wordt ingevuld. Deze partnerschapskaart dient als
dialogisch format voor de bespreking en invulling van de samenwerking tussen clienten, patiënten of burgers, professionals, onderzoekers en beleidsmakers om tot
een werkbare model van samenwerking als partnerschap te komen. Toepassing in
afwijkende situaties is ook mogelijk, maar vereist mogelijk wel flexibel omspringen
met de stappen al naar gelang wat de mogelijkheden zijn in de eigen situatie.
1
De werkvorm is dialogisch en praktisch en bestaat uit 5 stappen, waarbij je van
rechts naar links de partnerschapskaart invult met een (gemengde) groep deelnemers. Bij veel tijd kun je elke stap apart invullen, bij weinig tijd kun je stap 1 eerst
doen en vervolgens stappen 2, 3, en 4 samen nemen, en tenslotte stap 5 om de
acties te bepalen of zelfs die nog apart. Stap 5 maakte geen deel uit van de eerste
versie van de Partnerschapskaart, maar is later toegevoegd om het praktische karakter van de werkwijze te versterken: je loopt anders het risico dan deelnemers
met een “en nu?” gevoel achterblijven.
Er wordt naar gestreefd om eerst overeenstemming te bereiken over welke waarden je stelt, en wanneer je over succesvolle samenwerking kunt spreken.
Zodra je deze waarden hebt bepaald kun je gaan bepalen hoe je daarin samenwerkt in termen van de onderlinge relaties en de eisen die daarvoor gesteld worden aan het handelen en de vaardigheden van de partners.
Je zult dan ook moeten formuleren welke voorwaarden er worden gesteld om het
vereiste handelen te kunnen uitvoeren en om de relaties te onderhouden. Het geheel wordt afgemaakt met het vast stellen van de individuele acties, groepsacties
en acties van anderen.
Houd bij alle stappen in de gaten dat:
• Het gaat om dialoog
• Het gaat om wederkerigheid
• Deelnemers elkaar helpen om actief deel te nemen
• Verschillende partners best verschillende waarden kunnen hebben. De
vraag is hoe creëer je een win-win situatie.
Het materiaal (invulkaart op A3-formaat) is vrij beschikbaar (zie contactgegevens).
Begeleiding in de toepassing is op aanvraag mogelijk. Een publicatie is in voorbereiding.
2
3
3
Draaiboek voor een sessie
Hieronder staat een mogelijk werkschema voor een bijeenkomst met de partnerschapskaart.
Tijdsschema
15 min.
45 min.
15-30 min
60 min
15 min
30-45 min
30-45 min
Opening en uitleg
Welkom en introductie werkwijze door facilitator:
- Werkwijze invulkaart partnerschap
- Dataverzameling --> onderzoek over aanpak
- 5 geboden voor democratische dialoog
Opdracht 1: Stap 1 van invulkaart
 subgroepen, mensen van hetzelfde netwerk uit elkaar
- Instructie: “Ga met elkaar in gesprek rondom de vraag wanneer de samenwerking voor jullie geslaagd is. Ga daarbij uit van de ideale situatie,
je wensdroom, los van de werkelijke situatie of van beren op de weg.”
- Iemand noteert dit op het invulblad.
Invullen rechterkolom Invulkaart (Stap 1) door facilitator
Tussentijdse terugkoppeling (plenair): Welke waarden worden genoemd?
Opdracht 2: Stappen 2, 3, en 4 van invulmodel
 subgroepen, mensen uit hezelfde team/dezelfde organisatie uit elkaar
- Ga uit van de plenair genoemde waarden
- Bedenk hoe in het licht van die waarden je ideale samenwerking met
onderzoekers en professionals eruit ziet.
- Benoem wat er moet gebeuren om dat tot stand te brengen door respectievelijk 2, 3, en 4 in te vullen.
- Laat je inspireren door documenten, instrumenten, procedures, etc maar
ook competenties van specifieke personen die je helpen binnen je eigen
netwerk.
Invullen overige kolommen invulkaart
Pauze
Plenair bespreken van de bevindingen van de groepen
Stap voor stap worden de verschillende blokken uit het schema besproken
Gezamenlijk invullen van Stap 5 van invulmodel (dit kan ook in een subgroepsronde)
Gezamenlijk opstellen definitieve versie Samenwerkingsmodel
Plenair wordt besloten wat er in de blokjes van de definitieve versie moet komen te staan.
NB: Tijdsaanduidingen zijn indicatief uitgaande van een ter beschikking staand dagdeel
Benodigd materiaal:
Beamer en scherm
Invulvellen Samenwerkingsmodel (uitprinten in kleur op A3 of groter)
Handouts “Vijf geboden voor democratische dialoog” (zie onder)
Voorbereiding:
Invulvellen meenemen
Lege versie op powerpoint om in te vullen tijdens plenaire bespreking
4
Follow-up:
Uitwerken samenwerkingsmodel en eventueel omzetten naar een tekst voor een
samenwerkingsovereenkomst of convenant.
Instructie facilitators van de subgroepen:
- Het gaat om het inhoudelijke gesprek, maar er moet wel naar concrete stellingen of statements toe worden gewerkt. De vraag die daarbij helpt is: Hoe
gaan we dit nu op de kaart invullen?
- Let op dat deelnemers zich niet verliezen in of blijven hangen bij specificiteiten uit het eigen netwerk, maar dat toegewerkt wordt naar algemene kenmerken of uitspraken. Dit kun je doen door te vragen: hoe zou het specifieke
vertaald kunnen worden naar een ander netwerk?
Verder gelden de volgende algemene klimaatregels voor de basishouding van de
facilitator (conceptopsomming):
- Vraag om verduidelijking als je vermoedt dat zaken onduidelijk zijn;
- Stimuleer zo concreet mogelijke bewoordingen;
- Wees constructief als je commentaar geeft;
- Bewaak de (psychologische) veiligheid: sta niet toe dat mensen geagiteerd
of cynisch naar elkaar reageren;
- Respecteer de mening van de deelnemer;
- Vermijd een veroordelende sfeer;
- Stimuleer de dialoog (luisteren naar elkaar) en vermijd discussie (elkaar
overtuigen)
- Als er teveel emotie bij komt kijken: de emotie neutraliseren
- Positief labelen van gedrag: boosheid van een deelnemer weerspiegelt juist
betrokkenheid
- Zorg voor een klimaat waarbinnen iedereen het idee heeft dat hij er iets van
opsteekt
- Wees ondersteunend en houd je inhoudelijk zo mogelijk afzijdig.
5
Vijf geboden voor Democratische Dialoog
(naar Gustavsen, 1992, in Heller, 2003)
1. Je bent welkom mee te doen als je vindt dat het je aangaat.
2. Aanwezigheid alleen is dan niet genoeg. Je dient actief deel te nemen.
3. Je brengt eigen ideeën in, en helpt anderen hun ideeën in te brengen.
4. Je accepteert dat anderen betere argumenten kunnen hebben.
5. Je streeft naar overeenstemming die de basis vormt voor praktische
acties.
6
4.
Literatuur
Hook, M.L. (2006). Partnering with patients: a concept ready for action. Journal of Advanced
Nursing, 56, 133-143.
Heller, F. (2003). Participation and power: a critical assessment. Applied Psychology: an international review, 52, 144-163.
Jansen, E., Wilbrink, N., De Wit, M., & Baur, V. (2012). Participatie als partnerschap: Krachtig
Cliëntperspectief in het NPO. Projectrapportage, ZonMW.
Jansen, E., Baur, V.,Wit de, M., Wilbrink, N., & Abma, T. (submitted). Codesigning cooperation: action research and dialogue as a pathway for older people`s participation in health
care reform.