Transcript Klik hier voor het volledige programma.

GGZ VOOR TOLKEN, TOLKEN IN DE GGZ
KTV-specialisatietraject voor (gebaren-)tolken werkzaam in de geestelijke gezondheidszorg
Datum: april t/m juni 2014
Duur: 40 contacturen
Inleiding
Tolken behoeven, om hun werk optimaal te kunnen uitvoeren, kennis van het veld waarin ze werken. Om
die reden is in 1988 de Stichting Instituut Gerechtstolken & Vertalers opgericht, in nauwe samenwerking
met het juridisch werkveld (Stichting Studiecentrum Rechtspleging). Zij verzorgen opleidingen voor ervaren
tolken voor het justitiële werkveld – zowel taalspecifiek als taaloverstijgend.
Naast het justitiële werkveld, is de geestelijke gezondheidszorg een belangrijke opdrachtgever voor tolken.
Dit is niet verwonderlijk: het stellen van de diagnose en de behandeling zelf, worden in de ggz vooral in
taal vormgegeven. Wanneer een cliënt of patiënt niet dezelfde taal spreekt als de hulpverleners, zal er dus
al snel behoefte zijn aan een tolk.
Het werken in de ggz stelt specifieke eisen aan de taalvaardigheid en de tolkhouding van de tolk1. Om goed
te kunnen tolken, is het nodig dat een tolk:
-
-
de achtergrond van de interventies van de hulpverlener begrijpt (tolkvaardigheid binnen het kader
van verschillende therapeutische werkvormen)
inzicht heeft in moeilijkheden die zich kunnen voordoen in de manier van spreken en de
gedragingen van de patiënt (taal- en tolkvaardigheden aangaande ziektebeelden en gerelateerd
gedrag)
de therapeutische, psychologische en psychiatrische taal voor 100% begrijpt (taal: specialistische
terminologie)
bij gebrek aan het juiste vreemde woord of gebaar kan uitleggen wat de boodschap behelst (taal–
en tolkvaardigheden)
weet wat de optimale tolkhouding is voor wat betreft integriteit en neutraliteit (tolkattitude)
weet dat sec vertalen naar de andere taal, onvoldoende kan zijn om de diepere laag van de
boodschap over te brengen, én kan aanvoelen wanneer de communicatie hapert (attitude)
Om deze redenen heeft KTV, in nauwe samenwerking met Dr. Hanneke Bot, een 40-urige specialisatie ‘ggz
voor tolken, tolken in de ggz’ opgezet.
Het curriculum bestaat uit een combinatie van zes webinars van twee uur en vier cursusdagen van zeven
lesuren. De cursus is taaloverstijgend. Het heeft de voorkeur om de cursus in zijn geheel te volgen, er kan
echter wel worden ingeschreven op losse onderdelen. Bij de cursus hoort een uitgebreide syllabus die de
deelnemers als naslagwerk kunnen blijven gebruiken.
1
Bron: Bot, H . 2003. Tolken in de Geestelijke Gezondheidszorg, een specialisme apart? Rapportage voor WODC
1
Indeling
De zes webinars beslaan elk twee contacturen (non-stop).
Subtotaal webinar: 12 uur
De vier trainingsdagen volgen het dagprogramma:
08:45 uur
Aankomst, koffie en thee
09:30 uur
Start van de training (90 min)
11:00 uur
Pauze
11:20 uur
Vervolg training (90 min)
12:50 uur
Lunchpauze
13:45 uur
Vervolg van de training (90 min)
15:15 uur
Pauze
15:30 uur
Vervolg van de training (75 min)
16:45 uur
Pauze
17:05 uur
Vervolg van de training (75 min)
18:15 uur
Einde
Subtotaal: 420 min/7 uur per training x 4 = 28 uur
Totaal: 12 + 28 = 40 uur
Trainingslocatie:
KTV-hoofdkantoor
't Zand 17
3811 GB Amersfoort
2
Overzicht van de specialisatie
2 april 2014
Webinar 1: Inleiding in de ggz (1 uur taalkennis/ 1 uur tolkvaardigheden)
Hanneke Bot
5 april 2014
Trainingsdag 1: Houding in de ggz (7 uur)
Hanneke Bot
16 april 2014
Webinar 2: Angststoornissen (1 uur taalkennis/ 1 uur tolkvaardigheden)
Hanneke Bot
7 mei 2014
Webinar 3: Psychologische behandelmethoden (1 uur taalkennis/ 1 uur tolkvaardigheden)
10 mei 2014
Trainingsdag 2: Psychologische gespreksvoering & ‘vertalen’ in de ggz (7 uur)
21 mei 2014
Webinar 4: Persoonlijkheidsstoornissen (1 uur taalkennis/ 1 uur tolkvaardigheden) Erwin van Meekeren
4 juni 2014
Webinar 5: Stemmingsstoornissen en suïcidaliteit (1 uur taalkennis/ 1 uur tolkvaardigheden)
7 juni 2014
Trainingsdag 3: Secundaire traumatisering, burn- out en kernkwaliteiten
Renate van den Bronk
Hanneke Bot
18 juni 2014
Webinar 6: Psychotische stoornissen (1 uur taalkennis/ 1 uur tolkvaardigheden)
Hanneke Bot
27 juni 2014
Trainingsdag 4: Vaardighedentraining (7 uur Tolkvaardigheden)
Marijke Roelofsen
Hanneke Bot
Hanneke Bot
De gehele specialisatie is taaloverstijgend, zowel voor tolken in gesproken talen als in gebarentaal. De
ervaring leert dat er weliswaar een aantal verschillen zijn tussen gesproken talen en gebarentaal, tussen de
tolken in beide taalgebieden en hun (voor)opleiding, maar dat de overeenkomsten in zowel de uitdagingen
als de problemen bij het werken in de ggz veel groter zijn. De samenwerking en uitwisseling tussen de
tolken gedurende de cursus wordt door de deelnemers als zeer leerzaam en effectief ervaren.
3
Beschrijving van de specialisatieonderdelen
Onderdeel 1 Webinar Inleiding in de GGZ / 02-04-2014 / 2 uur
Leeraspecten:
Taalkennis - Nederlands vakjargon binnen de ggz-organisatie en kennis van ggz-setting (1 uur)
Tolkvaardigheden - Gewenste tolkhouding binnen verschillende stappen van de ggz-organisatie (1
uur)
Inhoud:
1) Organisatie van de ggz (taken; indeling; beroepen)
2) BIG-register
3) Stepped care
4) Zorgprogrammering/ zorgpaden
5) Ambulantisering
6) De Wet bopz
7) De Patiënt Vertrouwenspersoon (PVP)
8) Belangrijkste ziektebeelden en mate van voorkomen in de bevolking
9) De DSM
Telkens wordt de inhoud verbonden met de taak van de tolk en wordt ingegaan op typische houdings- of
vertaalproblemen die hiermee samenhangen. Wanneer de tolk begrijpt in welk kader de gesprekken die
hij/zij tolkt zich afspelen, zal de tolk beter in staat zijn een equivalente vertolking te maken; specifieke
termen worden uitgelegd zodat deelnemende tolken een goede vertaling kunnen maken.
Voorbereiding:
Syllabus: Hoofdstuk 1 t/m 5
Leerdoelen: Aan het eind van het webinar is de deelnemer op de hoogte van: 1) de organisatie van de ggz
(taken; indeling; beroepen) en wat dit betekent voor hun taak in de verschillende onderdelen van de ggz;
het BIG-register en wat dit betekent voor de bevoegdheden van hulpverleners; het principe van stepped
care en wat dit betekent voor de zorg aan patiënten; zorgprogrammering en zorgpaden en wat dit betekent
voor de indeling van de zorg en voor de directe patiëntenzorg; wat ‘ambulantisering’ inhoudt en hoe dit de
zorg beïnvloedt; de Wet bopz en hoe de houding van de tolk in deze gesprekken afwijkt van die in andere
ggz gesprekken; de rol en taak van de Patiënt Vertrouwenspersoon (PVP); de belangrijkste ziektebeelden en
mate van voorkomen in de bevolking; het diagnostische classificatiesysteem dat in de ggz wordt gebruikt,
de DSM.
Docent: Hanneke Bot
4
Onderdeel 2: Training Inleiding Tolkhouding / 05-04-2014 / 7 uur
Leeraspecten:
Tolkvaardigheden: Positionering en werkhouding van de tolk binnen verschillende soorten ggzgesprekken/therapeutische werkvormen (5 uur). / Tolkattitude: oefenen van eigen stijl binnen de
diverse ggz-gesprekken/therapeutische sessies. (2 uur)
Inhoud:
1) Kennismaking;
2) Vragen n.a.v. voorafgaand webinar;
3) Afstand en nabijheid, continuüm van interactie, samenwerking met hulpverlener;
4) Feedback – inleiding en oefening;
5) Intervisie.
Voorbereiding:
Syllabus: Hoofdstuk 19
Leerdoelen: Aan het eind van de dag heeft de deelnemer zicht op: de begrippen afstand en nabijheid en
hoe die in de ggz worden gebruikt; heeft hij /zij deze begrippen vertaald naar zijn eigen houding in
gesprekken in de ggz; heeft hij er zich op wat zijn eigen voorkeurshouding is; heeft hij/zij er zicht op hoe
hij zijn houding aan kan passen aan die van de hulpverlener; heeft hij/zij kennis gemaakt met de
gesprekstechniek voor intervisiegesprekken en daarmee geoefend met casuïstiek die hoort bij het thema
afstand/nabijheid.
Docent: Hanneke Bot
Onderdeel 3: Webinar Angststoornissen / 16-04-2014 / 2 uur
Leeraspecten:
Taalkennis: Nederlands vakjargon aangaande angststoornissen (1 uur)
Tolkvaardigheid: Positionering en werkhouding van de tolk t.b.v. van patiënten met
angststoornissen (1 uur)
Inhoud:
1) Wat is angst;
2) Effecten van langdurige angst en stress (fysiologisch, psychologisch en in gedrag);
3) Wanneer is angst een stoornis?
4) Angst in de DSM (indeling, trauma en paniek);
5) Behandeling van angst (de belangrijkste principes hiervan) en de taak van de tolk hierin.
Voorbereiding:
Syllabus: 11 en 12
5
Leerdoelen: Aan het eind van het webinar weet de deelnemer hoe angst zich manifesteert, wat de functie
van angst is, wanneer angst als een stoornis wordt gezien, hoe angst in het algemeen wordt behandeld en
wat de moeilijke aspecten voor de tolk hierbij zijn.
Docent: Hanneke Bot
Onderdeel 4: Webinar 3 / 07-05-2014 / 2 uur
Leeraspecten:
Taalkennis: Nederlands therapeutisch vakjargon (1 uur) /
Tolkvaardigheden: Positionering en tolkhouding binnen psychologische behandelmethoden (1 uur)
Inhoud:
1) patiëntgericht communiceren;
2) EMDR; GT en CGT; NET en BEPP.
Voorbereiding:
Syllabus: 6, 21 t/m 25, 27.
Leerdoelen: De tolk kent de achterliggende principes van psychologische gespreksvoering en heeft zicht op
de opzet van de protocollen.
Docent: Hanneke Bot
Onderdeel 5: Training Psychologische gespreksvoering & ‘vertalen’ in de ggz / 14-05-2014 / 7
uur
Leeraspecten:
Taalkennis: Nederlands therapeutisch/psychologisch vakjargon (4 uur).
Tolkvaardigheden: met gegronde doortastendheid een geschikte keuze voor een tolkhouding
afhankelijk van de insteek van de hulpverlener (3 uur).
Inhoud:
1) Vragen n.a.v. eerdere webinars/trainingsdag 1;
2) Psychologische gespreksvoering vervolgd; 3) Vertaalproblemen in de ggz.
Voorbereiding:
Syllabus 20, 26, 28
Handout: Bot, bewerking Hill Catagorisation System voor tolken
Leerdoelen: De tolk kent de achterliggende principes van psychologische gespreksvoering en weet wat dit
betekent voor zijn houding en vertaaltechnieken. De tolk heeft zicht op de verschillende interventies die
6
hulpverleners verwoorden en de bijhorende vertaalstrategieën in zijn eigen taal; het glossarium Psychiatrie
is bekend terrein
Docent: Hanneke Bot
Onderdeel 6: Webinar Persoonlijkheidsstoornissen / 21-05-2014 / 2 uur
Leeraspecten:
Taalkennis: Nederlands vakjargon aangaande persoonlijkheidsstoornissen (1 uur)
Tolkvaardigheid: Positionering en werkhouding van de tolk t.b.v. van patiënten met
angststoornissen (1 uur).
Inhoud:
1) Wat zijn persoonlijkheidsstoornissen;
2) Diagnostische criteria volgens de DSM;
3) Overzicht van verschillende persoonlijkheidsstoornissen;
4) Persoonlijkheidsstoornissen zijn stoornissen in de interactie: hoe interfereert dit met de rol en
taak van de tolk; hoe moet en kan de tolk hiermee omgaan.
Voorbereiding:
Syllabus: 15, 16
Leerdoelen: De tolk weet: a) wat een persoonlijkheidsstoornis is; b) Welke persoonlijkheidsstoornissen er
bestaan; c) Wat globaal gezien de diagnostische criteria zijn; d) Welk problemen in de interactie vaak bij
persoonlijkheidsstoornissen optreden, ook met tolken, en hoe hier mee om te gaan.
Docent: Erwin van Meekeren
Onderdeel 7: Webinar Stemmingsstoornissen / 04-06-2014 / 2 uur
Leeraspecten:
Taalkennis: Nederlands vakjargon aangaande stemmingsstoornissen (1 uur)
Tolkvaardigheid: Positionering en werkhouding van de tolk t.b.v. van patiënten met
stemmingsstoornissen (1 uur).
Inhoud:
1) Wat zijn stemmingsstoornissen;
2) Diagnostiek volgens de DSM;
3) Behandeling van stemmingsstoornissen;
4) Suïcidaliteit;
5) Specifieke houdingsaspecten van de tolk.
7
Voorbereiding:
Syllabus: 9, 10
Leerdoelen: De tolk weet wat zijn stemmingsstoornissen, welke symptomen horen erbij; wat zijn de
oorzaken; welke verschillende stemmingsstoornissen worden onderscheiden; hoe is de behandeling en hulp
voor patiënten met een stemmingsstoornis georganiseerd; wat is suïcidaliteit (voorkomen en voorkomen)
en weet welke houdingsaspecten van specifiek belang zijn in gesprekken met patiënten met een
stemmingsstoornis.
Docent: Hanneke Bot
Onderdeel 8: Training Secundaire traumatisering, burn-out en kernkwaliteiten / 07-06-2014 /
7uur
Leeraspecten:
Attitude: Reflectie op eigen werkstijl en reactie op ggz-problematiek. Profilering en onderkenning
van eigen kwaliteiten en valkuilen (7 uur).
Inhoud:
1) Vragen n.a.v. eerdere onderdelen;
2) Secundaire traumatisering en burn-out;
3) Kernkwaliteiten en kernkwadranten.
Voorbereiding:
Handouts: reactiestijlen Sec Traumatisering, Kernkwaliteiten en kernkwadranten
Leerdoelen: De tolk kent de stijlen van omgaan met traumatische verhalen en herkent zijn eigen stijl;
kent de symptomen van burn-out; heeft zicht op zijn eigen kernkwaliteiten en bijbehorende valkuilen
toegespitst op houding en taak bij het tolken in de ggz.
Docenten: Renate van den Bronk & Hanneke Bot
Onderdeel 9: Webinar Psychotische stoornissen / 18-06-2014 / 2 uur
Leeraspecten:
Taalkennis: Nederlands vakjargon aangaande psychotische stoornissen (1 uur)
Tolkvaardigheid: Positionering en werkhouding van de tolk t.b.v. van psychotische patiënten (1
uur).
8
Inhoud:
1) Wat zijn psychotische symptomen en welke Psychotische stoornissen worden onderscheiden;
2) Behandeling van psychotische stoornissen; 3) De specifieke taalproblemen bij psychotische
stoornissen
Voorbereiding:
Syllabus: 18
Leerdoelen: De tolk weet a) Wat zijn psychotische symptomen; b) welke psychotische stoornissen worden
onderscheiden; c) wat zijn specifieke taalproblemen bij psychotische stoornissen en d) wat is de rol van de
tolk hierbij.
Docenten: Hanneke Bot
Onderdeel 10: Tolkvaardighedentraining / 28-06-2014 / 7 uur
Leeraspecten:
Tolkvaardigheden: Bewustwording en oefening van mogelijke tolkhoudingen binnen verschillende
ggz-omstandigheden en alertheid ontwikkelen op de effecten van de aangenomen houding (7 uur).
Inhoud:
1) Vragen n.a.v. eerdere onderdelen;
2) Vaardighedentraining;
3) Evaluatie van de cursus.
Voorbereiding:
n.v.t. – hele dag praktijkoefeningen
Leerdoelen: De tolk integreert het geleerde van de afgelopen cursusonderdelen in een uitgebreide
vaardigheidstraining waarin de nadruk ligt op flexibiliteit in houding (bewegen over het continuüm van
interactie) binnen de professionele grenzen
Docenten: Hanneke Bot & Marijke Roelofsen
9
Docenten:
Mw. Dr. Ir. Hanneke Bot
De cursus staat onder leiding van Dr. Hanneke Bot. Zij is gedurende de hele cursus aanwezig en zorgt voor
de verbinding tussen de verschillende onderdelen – ook treedt zij zelf als docent in de cursus op. Daarnaast
zijn een aantal gastdocenten betrokken – ervaren hulpverleners en trainers die hun sporen hebben verdiend
in de hulpverlening en/of tolkwerkzaamheden.
Hanneke Bot is internationaal bekend als specialist op het gebied van de tolken in de geestelijke
gezondheidszorg. Zij is psychotherapeut en hoofd behandeling van Phoenix, een klinische afdeling voor
asielzoekers en vluchtelingen met psychiatrische problematiek, onderdeel van de instelling voor geestelijke
gezondheidzorg Pro Persona. Zij is enige tijd betrokken geweest als adviseur bij De Riethorst, afdeling voor
de behandeling van doven en slechthorenden met psychische problematiek, eveneens onderdeel van Pro
Persona. Zij geeft les in de master Tolken van de Katholieke Universiteit Leuven, campus Lessius te
Antwerpen waar zij o.a. studenten begeleidt bij het doen van hun masteronderzoek.
Zij promoveerde op onderzoek naar de communicatieprocessen met een tolk in de ggz, Utrecht 2005 2 en
publiceert nog steeds regelmatig over tolken, taal en gezondheidszorg in Nederland en daarbuiten.
Daarnaast heeft zij haar eigen bedrijf: onderzoek, training en advies op het gebied van de tweetalige
communicatie. Zij wordt internationaal gevraagd voor het geven van workshops op dit gebied zowel voor en
over tolken in gebarentaal als in gesproken talen. Op het gebied van de gebarentalen gaf zij o.a. workshops
voor de tolken van De Riethorst; de GGMD en het Centre for Deaf Studies, Dublin, Ierland en werkte zij mee
aan publicaties en het samenstellen van lesmateriaal in het Signall 3 project (een Europees project die de
onderwijsmodule ‘working with the Deaf community’ opzet).
Renate van den Bronk
Sinds 1993 is Renate van den Bronk actief als trainer- coach en adviseur. In haar jarenlange werk als trainer
bij de opvang asielzoekers Lag de focus op het vergroten van inzicht en vaardigheden bij de deelnemers.
Sinds ruim vier jaar werkt zij als trainer-coach bij Cogis en richt zich daarbij op diegenen die in hun werk in
contact komen met getraumatiseerden, zoals bijvoorbeeld Rode Kruis medewerkers, gastheren-vrouwen in
een museum, verpleegkundigen en verzorgenden in de zorg en in hospices. Overdracht van kennis t.a.v.
trauma en het vergroten van inzicht en vaardigheden bij deelnemers is ook nu weer de kern van het
trainings- en coaching werk.
Dhr. Dr. Erwin van Meekeren
Psychiater/ hoofd Behandelzaken van Scelta, expertisecentrum voor persoonlijkheidsproblematiek GGNet.
Spreker, schrijver van boeken, coaching, deskundigheidsbevordering, teambuilding, expertises, second
opinions (www.meek-it.info).
Betrokkenheid bij kenniscentrum PS (www.kenniscentrumPS.nl):
1. Voorzitter podium naastbetrokkenen
2. Deelnemer podium EPA-PS
2
Bot 2005
10
3. Deskundige (te raadplegen)
Overige:
-Voorzitter landelijke Triade-Borderline, waarin hulpverleners, patiënten en familieleden vertegenwoordigd
zijn (www.triade-borderline.nl)
-Raad van advies van Stichting Borderline
-Redacteur rubriek persoonlijkheidsstoornissen van www.psychiatrienet.nl
-Medeorganisator sinds 2002 van het curriculum Persoonlijkheidsstoornissen (www.benecke.nl), acht
landelijke congressen per jaar en een buitenlandse week nascholing.
Specialismen: Persoonlijkheidsstoornissen (ihb Borderline PS)
Contextuele psychiatrie (omgevingsfactoren)
Mw. mr. M.I.Roelofsen
Marijke Roelofsen groeide op in Portugal, studeerde internationaal recht aan de Universiteit Groningen en
voltooide daarna de opleiding voor gerechtstolken (SIGV). Vervolgens werkte zij 10 jaar als tolk Portugees.
Een zeer groot aantal van de tolkdiensten werden uitgevoerd binnen de ggz, ten behoeve van
getraumatiseerde vluchtelingen uit de burgeroorlog in Angola. In 2009 volgde zij een opleiding tot
mediator en aanvullend verschillende trainingen om coachingsvaardigheden aan te leren. Onlangs volgde
zij
de
opleiding
tot
professioneel
intervisiefacilitator
en
verzorgt
zij
verschillende
tolkvaardigheidstrainingen binnen haar opleidingsinstituut KTV.
11