Transcript Naming and shaming - straf zonder bezwaar

02
Transparantie bij overheid en branche- en
beroepsorganisaties leidt tot ‘naming and
shaming’. Zijn hier bezwaren tegen in te
brengen?
tekst: John Griep
De internetmoraal staat toe om mensen en
organisaties bewust in hun reputatie aan te tasten.
We zien dat bestuursorganen en verenigingen
hierin meegaan door ‘naming and shaming’.
Een verkenning van de schaduwkant van
transparantie.
ͳʹȁVM | ʹͲͳͶ
Met pek en veren insmeren. Aan de kaak stellen. Aan de schandpaal nagelen. Allemaal middeleeuwse straffen die werden opgelegd met het doel de veroordeelde in zijn eer te krenken. Opnieuw mogelijk gemaakt door internet en steeds vaker toegepast ook door respectabele bestuursǦ
organen en verenigingen. Het gaat om het via naming and shaming bewust in hun reputatie aantasten van personen, bedrijven of instellingen. Wat zijn de verschillende vormen? Publicerende overheid | Bestuursorganen publiceren informatie. Met de komst van internet en nieuwe media hebǦ
ben bestuursorganen een steeds groter bereik en heeft de publicatie van informatie een steeds grotere impact. De inǦ
ˆ‘”ƒ–‹‡ƒϐ‘•–‹‰˜ƒ„‡•–——”•‘”‰ƒ‡‰ƒƒ–˜ƒƒ‘˜‡”„—”Ǧ
gers en bedrijven. De publicatie van deze informatie kan voor hen nadelig zijn en bijvoorbeeld leiden tot reputatieschade. ƒ‹‰ ‡ •Šƒ‹‰ ™‡”† –‘– †—•˜‡” ƒ—™‡Ž‹Œ• –‘‡‰‡’ƒ•–
†‘‘” †‡ ‘˜‡”Š‡‹†Ǥ ƒ• ƒ †‡ „”ƒ† „‹Œ Š‡‹‡Ǧƒ… „‡‰‹
ʹͲͳͳœ‹Œ‹ƒƒ”–˜ƒ†ƒ–œ‡Žˆ†‡Œƒƒ”†‡˜‡‹Ž‹‰Š‡‹†•”‡•—Ž–ƒǦ
–‡˜ƒ†‡…‘–”‘Ž‡†‘‘”†‡˜‘‘”ƒŽ‹‰‡Ǧ‹•’‡…–‹‡„‹Œ
Ǧ„‡†”‹Œ˜‡ȋ„‡†”‹Œ˜‡‹†‡Š‘‘‰•–‡‰‡˜ƒ”‡Žƒ••‡Ȍ’—Ǧ
bliekelijk bekendgemaakt. Voor de hierop vermelde bedrijǦ
ven was dit nogal eens een onaangename verrassing, temeer daar sommige ten onrechte op de lijst stonden.
Verder rapporteerde de Onderzoeksraad voor Veiligheid ȋȌ‡‹‰‡–‹Œ†‰‡Ž‡†‡‡‰ƒ–‹‡ˆ‘˜‡”†‡˜‡‹Ž‹‰Š‡‹†••‹–—ƒ–‹‡
„‹Œ Š‡– ‘––‡”†ƒ•‡ ‘Ž‹‡‘’•Žƒ‰„‡†”‹Œˆ †ϐŒ‡ŽŽǤ ‡ ’—„Ž‹…ƒ–‹‡
van dat rapport en de publiciteit daaromheen via de diverse ȋ•‘…‹ƒŽȌ‡†‹ƒǦƒƒŽ‡Š‡„„‡†‡ƒƒ‡ˆƒƒ˜ƒŠ‡–„‡Ǧ
drijf geen goed gedaan.
het actief benoemen en beschamen al wel gevolgen hebben voor de reputatie van deze organisatie. Wettelijke grondslag | ƒ‹‰ƒ†•Šƒ‹‰‹•˜‘‘”„‡Ǧ
drijven en organisaties natuurlijk onaangenaam en kan verǦ
strekkende gevolgen hebben, maar anderzijds is het de taak van de overheid zoveel mogelijk transparantie te betrachten over haar handelen. Bestuursorganen gaan echter verschilǦ
lend om met het publiceren van informatie. Dat komt met name doordat er verschillende wettelijke kaders bestaan waardoor bestuursorganen hun publicatiemogelijkheden ‘Ž‹Œ† œ‹‡Ǥ ‘ ‹• †‡ –‹…Š–‹‰ —–‘”‹–‡‹– ‹ƒ…‹´Ž‡ ƒ”Ǧ
–‡ȋȌ‘’‰”‘†˜ƒ†‡‡–ϐ‹ƒ…‹‡‡Ž–‘‡œ‹…Š–ȋˆ–Ȍ˜‡”Ǧ
plicht informatie over bepaalde overtredingen te publiceren, tenzij dit in strijd zou zijn met de doelen van gedragstoezicht.
Andere overheidsorganen beschikken daarentegen niet ‘˜‡”‡‡†‡”‰‡Ž‹Œ†—‹†‡Ž‹Œ‘Ž‹Œ†™‡––‡Ž‹Œƒ†‡”Ǥ‹Œ‘‡Ǧ
ten vaak terugvallen op de Wet openbaarheid van bestuur ȋ‘„Ȍǡ™ƒƒ”‹ƒ”–‹‡Žͺ†‡‰”‘†•Žƒ‰˜‘‘”ƒ…–‹‡˜‡‘’‡„ƒƒ”Ǧ
making is neergelegd. Afschrikwekkend transparant |  ʹͲͳͲ ‘‘”†‡‡Ž†‡
†‡ƒƒ†˜ƒ–ƒ–‡†ƒ–Š‡–’ƒ•–„‹Œ†‡–‘‡œ‹…Š–Š‘—†‡†‡–ƒƒ
˜ƒ†‡ƒϐŠƒ‡Ž‹Œ‡‘•–‡‡Ž‡…‘—‹…ƒ–‹‡—–‘”‹–‡‹–
ȋȌ †ƒ– „‘‡–‡„‡•Ž—‹–‡ ™‘”†‡ ‰‡’—„Ž‹…‡‡”†ǡ œ‘†ƒ– „‡Ǧ
kendheid wordt gegeven aan de wijze van uitvoering van deze taak. OPTA mag de bedrijven die het boetes oplegt met naam en toenaam noemen, zelfs als er nog bezwaar of beǦ
roep tegen het boetebesluit mogelijk is. De OPTA zelf ziet het —–˜ƒ†‡ƒ‹‰Ǧƒ†Ǧ•Šƒ‹‰‡–Š‘†‡‡–ƒ‡‹†‡ƒˆǦ
schrikwekkende werking die ervan uitgaat. “Het weerhoudt Geen bezwaar mogelijk | Een ander voorbeeld van het de betrokken bedrijven ervan om weer in de fout te gaan en ‘†‡”‡ ƒƒ †‡ •…Šƒ†’ƒƒŽ ƒ‰‡Ž‡ „‡–”‡ˆ– †‡ ƒ†‡Ž‹Œ‡ schrikt potentiële overtreders af. Verder is publicatie van de —‹•ƒ”–•‡‡”‡‹‰‹‰ȋȌǤʹͲͳʹ”‡‡‰†‡‡‡„‘‡Ǧ namen van overtreders van belang om consumenten en afǦ
–‡˜ƒ”—‹͹ǡ͹‹ŽŒ‘‡‡—”‘˜ƒ†‡‡†‡”Žƒ†•‡‡†‡†‹Ǧ ‡‡”•–‡™ƒƒ”•…Š—™‡dzǡƒŽ†—•†‡‹ʹͲͳͲǤȋ‹††‡Ž•
‰‹‰•ƒ—–‘”‹–‡‹– ȋƒȌ ‘’‰‡Ž‡‰† ȋ‹‹††‡Ž• ‰‡Ã–‡‰”‡‡”† ‹ ƒƒ–‘‘†‡†‡‡Ž—‹–˜ƒ†‡ȌǤ
†‡—–‘”‹–‡‹–‘•—‡–Ƭƒ”–ȌǤ‡„‡”‘‡’•‘”‰ƒ‹Ǧ
satie zou haar leden adviseren bij het opwerpen van dremǦ Wetgeving ACM | ‡ ˆ†‡Ž‹‰ ƒ†˜‹•‡”‹‰ ˜ƒ †‡ ƒƒ†
’‡Ž•˜‘‘”†‡˜”‹Œ‡–‘‡–”‡†‹‰˜ƒ‹‡—™‡Š—‹•ƒ”–•‡Ǥ‡ƒǡ ˜ƒ –ƒ–‡ ƒ†˜‹•‡‡”†‡ ‹ ˆ‡„”—ƒ”‹ ʹͲͳ͵ ‘˜‡” Š‡– ȋ–™‡‡†‡Ȍ
en later de ACM, hebben hier via diverse communicatiemidǦ wetsvoorstel dat is gericht op de werkzaamheden van de †‡Ž‡ƒ…–‹‡ˆƒƒ†ƒ…Š–ƒƒ„‡•–‡‡†Ǥƒƒ•–†‡œ‡ϐ‹ƒ…‹´Ž‡„‘‡Ǧ ACM. Het wetsvoorstel verplicht de ACM om sanctiebesluiǦ
–‡ Ȃ ™ƒƒ”–‡‰‡ †‡ „‡œ™ƒƒ” „‹Œ †‡ Š‡‡ˆ– ƒƒ‰‡–‡Ǧ –‡ȋ„‡•–——”Ž‹Œ‡„‘‡–‡•‡Žƒ•–‡‘†‡”†™ƒ‰•‘Ȍ‡„‹Ǧ
‡†‡™ƒƒ”‘‰‰‡‡†‡ϐ‹‹–‹‡ˆ‘‘”†‡‡Ž‘˜‡”‹•‰‡˜‡Ž†Ȃƒ †‡†‡ƒƒ™‹Œœ‹‰‡‘’‡„ƒƒ”–‡ƒ‡ǤŽ‡…Š–•‹„‡’ƒƒŽ†‡
VM | ʹͲͳͶͳ͵
TOEKOMST: POSITIEVE
GEVALLEN
BENADRUKKEN MET
NAMING AND FAMING
situaties is hierop een uitzondering mogelijk, bijvoorbeeld ƒŽ•Š‡–‰ƒƒ–‘˜‡”–”‘—™‡Ž‹Œ‡‡‰‡†‡‡Ž†‡„‡†”‹Œˆ•Ǧ‡ˆƒ„”‹Ǧ
…ƒ‰‡‰‡‰‡˜‡•Ǥ‡ˆ†‡Ž‹‰ƒ†˜‹•‡”‹‰˜ƒ†‡ƒƒ†˜ƒ–ƒ–‡
heeft er in haar advies op gewezen dat openbaarmaking van een sanctie naming and shaming inhoudt, die tot aanzienlijǦ
ke economische en morele schade van de onderneming en de „‡–”‘‡ƒ–——”Ž‹Œ‡’‡”•‘‡ƒŽ‡‹†‡Ǥ‹ŒŠ‡‡ˆ–‰‡ƒ†˜‹Ǧ
seerd om te voorzien in passender afwegingsmogelijkheden inzake de verplichte openbaarmaking.
Gelijke regels | Een situatie waarin bestuursorganen met publicatie hetzelfde doel dienen maar een verschillend beǦ
oordelingskader moeten hanteren, is verre van ideaal. De inǦ
troductie van de ACM lijkt dan ook een goed moment om de regels omtrent publicatie en daarmee de mogelijkheid van naming and shaming door de overheid meer op een lijn te brengen. Daarmee zijn de rechtszekerheid en de transparanǦ
tie van overheidshandelen zeker gediend. Straf op zich | Openbaarmaking en publicatie van gegeǦ
˜‡•˜ƒǮ‘˜‡”–”‡†‡”•ǯ™‘”†‡‹‡–ƒŽŽ‡‡‹†‡’—„Ž‹‡‡•‡…Ǧ
tor toegepast, ook in de privaatrechtelijke sfeer wordt steeds ͳͶȁVM | ʹͲͳͶ
meer gebruikgemaakt van ƒ‹‰ƒ†•Šƒ‹‰Ǥ‘™‡Ž†‘‘”
individuen als door privaatrechtelijke partijen en instanties. ‡ƒƒ†‡ˆ‘–‘ǯ•˜ƒ™‹‡Ž†‹‡˜‡†‹‡™‹‡Ž‹‡”•‘’ŠƒǦ
‰‡ǡ‘ˆ†‡ˆ‘–‘ǯ•†‹‡„‡œ‹‡’‘’Š‘—†‡”•’—„Ž‹…‡”‡˜ƒƒ—Ǧ
tomobilisten die zijn doorgereden zonder te betalen. ƒ‹‰ƒ†•Šƒ‹‰‡‹‰–‹†‡œ‡‰‡˜ƒŽŽ‡ƒƒ”Ǯ‡‹‰‡”‹…ŠǦ
–‹‰ǯǤ Het recht in eigen hand nemen zonder de daartoe geǦ
‡‹‰‡†‡”‡…Š–•‰ƒ‰–‡„‡™ƒ†‡Ž‡Ǥ–ƒƒ–••‡…”‡–ƒ”‹•‡‡˜‡
werkt al jaren aan een wetsvoorstel dat beelden van particuǦ
liere bewakingscamera‘s sneller bruikbaar moet maken voor de opsporing van dieven en inbrekers. Brancheorganisaties ‡ ‡–ƒ‹ŽŠƒ†‡Ž ‡†‡”Žƒ† Š‡„„‡ •–ƒƒ–••‡…”‡–ƒ”‹•
Teeven opgeroepen om haast te maken met dat wetsvoorǦ
stel.
Het is de vraag of het aan burgers is om verdachten op te sporen of dat dit de taak is van politie en justitie. Verdere ˜‡””—‹‹‰˜ƒ†‡‹œ‡–˜ƒ…ƒ‡”ƒǯ•œ‘—‹•–”‹Œ†‡–‘Ǧ
œ‡’”‹˜ƒ…›™‡–‰‡˜‹‰‡Š‡–•–”ƒˆ”‡…Š–—‡œ‹ŒǤ Overigens wordt ook gesteld dat het verspreiden van beelden van verǦ
†ƒ…Š–‡‹‡–ƒŽŽ‡‡‹•–”‹Œ†‹•‡–†‡’”‹˜ƒ…›ƒƒ”†ƒ–˜‡”Ǧ
dachten ook aanzienlijk lagere straffen zouden krijgen nadat zij digitaal aan de schandpaal zijn genageld.
Kruistocht | Het middel van naming and shaming wordt al de positieve gevallen benadrukken met het uitreiken van ‘‘ƒƒ‰‡‰”‡’‡‘Ȃ‹†‡‘‰‡˜ƒ†‡Ǯ•–”ƒˆ‘’Ž‡‰‰‡”ȋ•ȌǯȂ
maatschappelijk onwenselijk gedrag aan de kaak te stellen. ‘™ƒ•‡”‡‹‰‡–‹Œ†‰‡Ž‡†‡Š‡–‹‹–‹ƒ–‹‡ˆ˜ƒ–™‡‡Ž‘‰ƒ”–Ǧ
sen die met een website een kruistocht zijn begonnen tegen de tabaksindustrie. De website is geboren uit verontwaardiǦ
ging over wat de tabaksindustrie volgens hen aanricht onder †‡‡†‡”Žƒ†•‡„‡˜‘Ž‹‰ǤDz‡–ƒ„ƒ•‹†—•–”‹‡‹•‡‡Ž‡‰ƒŽ‡
maar buitengewoon onethische bedrijfstak die ten koste van de gezondheid van de burgers de zakken van haar aandeelǦ
Š‘—†‡”• •’‡–Ǥ ‡ Ž‘„„› ˜‹†– ˜‡‡ŽƒŽ ƒ…Š–‡” †‡ •…Š‡”‡
plaats en is erop gericht het tabaksontmoedigingsbeleid van de overheid zoveel mogelijk te frustreren. We maken deze Ž‘„„›‘’‡„ƒƒ”ǡœ‘ƒŽ•‘‘†‡‡•‡ž…Š–‡”†‡œ‡Ž‘„„›Ǥ‘Ǧ
vendien zullen we laten zien wie zich gevoelig betonen voor †‡Ž‘”‘‡’˜ƒ†‡–ƒ„ƒ•‹†—•–”‹‡dzǡƒŽ†—•†‡‹‹–‹ƒ–‹‡ˆ‡‡”•
van deze website.
Naming and faming | ƒƒ•– †‡ Š‹‡”˜‘‘” ‰‡‘‡†‡
groene kaarten: naming and faming. ‡ †‡”‡‡”•‘”‰ƒ‹•ƒ–‹‡ …Š‘‘ƒƒǦ ‡ ‡†”‹Œˆ•†‹‡Ǧ
•–‡ȋȌ˜‹†–†ƒ–•…Š‘‘ƒƒ„‡†”‹Œ˜‡œ‡Žˆ‡‡Ž‡‹†‡†‡
rol moeten nemen om de kwaliteit in de sector te verbeteren. Š‡‡ˆ– †ƒƒ”–‘‡ •’‡…‹ϐ‹‡‡ ‡‹•‡ ˜‘‘” Š‡– Ž‹†ƒƒ–•…Šƒ’
˜ƒ•–‰‡Ž‡‰†‹Š‡–Ǧ‡—”‡”™ƒƒ”‹‘‘†‡‘†‡‡”ƒ–Ǧ
woordelijk Marktgedrag is opgenomen. Met dat keurmerk ™‹Ž‡‡”–”ƒ•’ƒ”ƒ–‹‡‹†‡•‡…–‘”‡†‡ƒ”–„”‡Ǧ
gen.
De schaduw van transparantie | Openbare reputaǦ
–‹‡Ǧ‹ˆ‘”ƒ–‹‡‹•„‡†‘‡Ž†‘„‡–”‘—™„ƒ”‡‡‘„‡–”‘—™„ƒ”‡
personen of ondernemingen van elkaar te kunnen onderscheiǦ
†‡Ǥ ‡’—–ƒ–‹‡Ǧ‹ˆ‘”ƒ–‹‡ ƒ „‡•Ž—‹–˜‘”‹‰ ˜‡”‡‡˜‘—Ǧ
digen, maar tegelijkertijd een bestraffend karakter hebben. Transparantie lijkt dus op het eerste gezicht de openheid en toegankelijkheid te bevorderen, maar maakt tegelijkertijd selectiviteit en uitsluiting mogelijk. De term naming and shaǦ
‹‰‹•’ƒ••‡†‘†ƒ–œ‘™‡ŽŠ‡–ƒ•’‡…–˜ƒ‘’‡Š‡‹†žŽ•†ƒ–
van straf erin besloten ligt: naming verwijst naar de openbaarǦ
making, shaming naar de schade die – voor degenen met een slechte reputatie – uit deze openbaarmaking kan voortvloeien.
Wat de juridische grondslag in de private sector ook is, naǦ
ming and shaming is door haar zelfreinigende werking een effectief middel gebleken in het verbeteren van de kwaliǦ
teit en het imago van een branche. Het gedoseerd en onderǦ
bouwd toepassen van deze methode op basis van feitelijk juiste en actuele informatie én met wederhoor van de bedrijǦ
ven, scheidt het kaf van het koren en is daarmee een bepaalǦ
†‡ȋ–”ƒ•’ƒ”ƒ–‡Ȍ˜‘”˜ƒƒ”–‘”†‡‹‰Ǥ‡˜”ƒƒ‰‘ˆ†‹–
kan worden beschouwd als het ongeoorloofd beperken van de concurrentie is een interessante en kan eventueel uiteinǦ
delijk weer tot naming and shaming door ACM leiden. <
voorbeelden van naming and shaming door private persoǦ
nen, wordt naming and shaming ook door private organiǦ
saties ingezet. Een voorbeeld is de Code Verantwoordelijk ƒ”–‰‡†”ƒ‰‹†‡•…Š‘‘ƒƒ„”ƒ…Š‡Ǥ†‡…‘†‡‹•‘†‡”
meer vastgelegd dat betrokken partijen bij aanbestedingen niet alleen kijken naar de prijs, maar dat ook de kwaliteit van de uitvoering van schoonmaakwerk en arbeidsomstandigheǦ
†‡‘‡–‡‡‡™‡‰‡Ǥ‹††‡Ž•‹•†‡œ‡…‘†‡‹Š‡–•‘…‹ƒƒŽ
akkoord opgenomen en wordt deze als het voorbeeld gezien ˜‘‘”†‡ƒƒ„‡•–‡†‹‰•’”ƒ–‹Œ‹‡†‡”Žƒ†Ǥ
De voorzitter van de Codecommissie, Kees Blokland, legde onlangs uit: “Het gaat om het bespreekbaar maken van de coǦ
de en om goede zaken te doen. De Codecommissie stimuleert het gedachtegoed verder door voorlichting, benchmarken en Š‡–…‘—‹…‡”‡‘˜‡”„‡•–‡„ƒ†’”ƒ…–‹…‡•Ǥdz‡‘†‡…‘Ǧ
missie voert gesprekken met bedrijven die de code met voeǦ
–‡–”‡†‡‡’ƒ–†‡Ǯ„‡•–”ƒˆϐ‹‰ǯ‰‡ˆƒ•‡‡”†ƒƒǤDz‡Š‡„Ǧ John Griep is senior accountmanager bij ben bewust gekozen om, na advisering en waarschuwingen, Wissenraet Van Spaendonck.
gele kaarten uit te delen. Dit heeft geleid tot menige aanpasǦ
•‹‰˜ƒ†‡ƒƒ„‡•–‡†‹‰‡Ȁ‘ˆ–‡”—‰–”‡‹‰‡”˜ƒǤdz
Gele kaarten zijn bedoeld om organisaties te stimuleren hun gedrag bij te stellen. Twee gele kaarten is rood. Hiermee ‘verǦ
†‹‡‡ǯ„‡†”‹Œ˜‡‡‡˜‡”‡Ž†‹‰‘’†‡™‡„•‹–‡˜ƒ†‡…‘†‡Ǥ
Daarnaast zullen ze ook worden genomineerd voor de Bad ”ƒ…–‹…‡™ƒ”†Ǥ†‡–‘‡‘•–™‹Ž†‡‘†‡…‘‹••‹‡˜‘‘”Ǧ
VM | ʹͲͳͶͳͷ