Transcript inhoud vakblad elektrisch vervoer en smart grids / december 2014

VAKBLAD ELEKTRISCH VERVOER
EN SMART GRIDS / DECEMBER 2014
INHOUD
THUISBEZORGD.NL NEEMT
200 E-SCOOTERS IN GEBRUIK
LAGE LANDEN HAKEN AAN BIJ
MEGA WATERSTOFCONSORTIUM
‘EV-WERKGELEGENHEID WORDT
IN DRIE JAAR VERDUBBELD’
NEDERLAND EN BELGIË
MIDDENVELDSPELERS IN
SMART GRIDPROJECTEN
SCHIPHOL HEEFT GROOTSTE
ELEKTRISCHE TAXIVLOOT
De business case centraal…!
INHOUD
www.twitter.com/SolarMagazineNL
Onderzoek toont zwakke en sterke punten van elektrisch vervoerssector:
‘Werkgelegenheid wordt komende drie jaar verdubbeld’
10
Na vijf jaar is het een traditie. Met de eerste winterse nachten die gepasseerd
zijn, is voor mij als hoofdredacteur van Smart E-Mobility het moment daar om
het nog lopende kalenderjaar te evalueren. Eigenlijk is het voor het eerst een
jaar waarin ik het lastig is een conclusie te trekken. De verkopen van elektrische
voertuigen zijn weliswaar niet zo spectaculair als afgelopen jaar, maar met het
nieuwe elan dat voortvloeit uit de Brandstofvisie LEF en het bijbehorende en op
komst zijnde actieplan is de weg omhoog ingezet!
‘Het busvervoer staat aan vooravond van een historische verandering’
12
‘Contacten met Duitsland aanwenden voor
nieuwe afzetmogelijkheden elektrische mobiliteit’
15
Eerste jaar accu-inzamelsysteem elektrische fietsen
levert 83.000 kilo batterijen op
16
Dagboekverslag REXEL E-Mobility Tour
18
Smart Grids Flanders presenteert gids
‘Eerste Hulp Bij Onduidelijkheid over Smart Grids’
19
Thuisbezorgd.nl neemt tweehonderd
elektrische scooters van GOVECS in gebruik
20
Lage Landen haken via Waterstofnet aan
bij Europa’s grootste waterstofconsortium
22
‘Elektrisch rijden is voor DeltaSafe een manier
om zichzelf te onderscheiden’
24
‘Nationale subsidie geeft impuls aan living lab voor openbaar vervoer’
26
‘Streven naar het beste netbeheer via smart grids voor de BV Nederland’
29
Nederland en België Europese middenveldspelers in smart grids
31
Audi zet compromisloze plug-in hybride A3 in de markt
33
Tenslotte wens ik u nu de maand december al weer begonnen is, natuurlijk fijne feestdagen toe en hoop ik u in januari op een van de vele nieuwjaarborrels te treffen!
‘Early adopters kijken al naar toepassing van smart energy software’
35
Edwin van Gastel, hoofdredacteur E-Mobility ([email protected])
Ook voor Smart E-Mobility zijn er dit jaar zaken veranderd. Niet alleen
veranderde onze naam van E-Mobility in Smart-Emobility, maar hebben wij
ook in 2014 vers bloed in onze redactieraad zien verschijnen. Kwam vorig jaar
Eric Beers de redactieraad versterken vanwege zijn ‘waterstof’-specialisme,
hebben wij dit jaar Godfriets Puts van AutomotiveNL zien verschijnen. Helaas
moeten wij dit jaar ook van iemand afscheid nemen, te weten Sethi Plaisier
die vertrekt als operationeel manager van
Vereniging DOET. Ik bedank Sethi vanaf
deze plek voor haar eindeloze inzet voor
en betrokkenheid bij elektrisch vervoer!
2015 wordt in ieder geval het jaar waarin
Smart E-Mobility haar positie als leidend
medium in berichtgeving over elektrisch
rijden en slimme energienetten verder zal
proberen uit te bouwen. Nieuw – en daar
starten wij deze editie al mee – is het centraal stellen van de business case van
elektrisch vervoer. Wil er een massamarkt ontstaan, is niet alleen de verdere
uitrol van laadinfrastructuur essentieel, maar moet ook de sluitende business
case getoond worden. Vanaf heden spreken wij daarom iedere editie met een
fabrikant of leverancier van elektrische voertuigen en een gebruiker. Met hen
spreken wij over de plussen en minnen van elektrisch vervoer en over de op te
pakken uitdagingen. In deze laatste editie van het kalenderjaar treft u al twee
van deze artikelen aan gericht op de tweewielers- en zakelijke markt.
Alphabet lanceert Electric Charge Challenge
Alphabet lanceert de Electric Charge Challenge. Hiermee daagt de leasemaatschappij
bestuurders van semi-elektrische auto’s uit om zo lang mogelijk elektrisch te rijden zonder
te tanken. The Electric Charge Challenge heeft als doel de beeldvorming over berijders van
semi-elektrische auto’s te wijzigen. Simon Corsèl (Alphabet): ‘De huidige fiscale regeling zorgt
ervoor dat veel mensen in staat zijn om een semi-elektrische auto te gebruiken. Er wordt nu
te weinig stilgestaan bij de berijder die juist wél een hoge EV-factor – het percentage dat
weergeeft hoeveel van de afgelegde kilometers volledig elektrisch wordt gereden – haalt en zo
een belangrijke bijdrage levert aan het milieu. Met deze actie willen wij meer bewustwording
creëren.’ Om aandacht te genereren voor de challenge kunnen geïnteresseerden een sticker
aanvragen op de website van Alphabet. Hierop kunnen deelnemers invullen wanneer zij voor
het laatst hebben getankt. Hierna wordt de sticker over de tankdop geplakt. Zo kunnen andere
weggebruikers zien wie er bewust met de EV-factor omgaat en hoe lang de bestuurder al
niet heeft getankt. Wie toch gaat tanken, verbreekt de sticker en valt af. Berijders worden ook
aangemoedigd om hun foto’s te delen via Facebook en Twitter, om zo aan te tonen dat niet
iedereen een semi-elektrische auto rijdt voor slechts de bijtelling.
Werkgelegenheid elektrisch vervoer vervijfvoudigd
De werkgelegenheid in elektrisch vervoer is sinds 2008 meer dan vervijfvoudigd. Dit is op
te maken uit het onderzoeksrapport ‘Verzilvering verdienpotentieel Elektrisch Vervoer in
Nederland’, over de economische ontwikkelingen rond elektronisch vervoer tot 2014. Het
ministerie van Economische Zaken gaf de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl)
opdracht tot het opstellen van het onderzoeksrapport. In 2008 waren er nog maar driehonderd banen in elektrisch vervoer, in 2013 zestienhonderd. Een ruime vervijfvoudiging dus.
De banen zijn onder meer ontstaan in de laadinfrastructuur, de aandrijftechniek, de ontwikkeling van maatwerkvoertuigen (zoals bussen en light electric vehicles) en de ontwikkeling
van speciale software. De omzet in elektrisch vervoer groeide tegelijkertijd van zestien
miljoen naar driehonderdtachtig miljoen euro. De bruto toegevoegde waarde van twintig
miljoen naar honderdtwintig miljoen euro. De leden van Vereniging DOET verwachten dat de
werkgelegenheid, omzet en export de komende vier jaar nog eens zullen verdubbelen. Uit
het rapport blijkt verder dat er meer grote bedrijven en partijen als branche- en netwerkverenigingen betrokken zijn bij elektrisch vervoer. De markt pakt elektrisch vervoer goed op en
kansen worden concreet. Dit duidt er volgens de onderzoekers op dat de innovatie ‘elektrisch
vervoer’ langzaam maar zeker uitgroeit tot een volwassen systeem.
Legenda Smart E-Mobility
Bij de verschillende artikelen in dit magazine treft u onderaan de pagina een gekleurde
balk met aan. Deze kleuren refereren aan het thema waarover de artikelen gaan.
De balken symboliseren de volgende thema’s:
= Smart Grids
= Elektrisch rijden op waterstoftechnologie
= Elektrisch rijden op batterijtechnologie
4
Green Deal: ‘In 2020 Rotterdams
goederenvervoer emmissievrij’
Honderdzevenenzestig Tesla-taxi’s op
Schiphol in gebruik genomen
In Rotterdam moet het goederenvervoer in 2020 volledig emissievrij zijn. De gemeente Rotterdam en goederenvervoerders hebben deze ambitie bekrachtigd in de Green Deal 010 Zero
Emission Stadslogistiek. Door de bevoorrading van winkels in 2020 grotendeels met elektrische
voertuigen te doen en dit beter te spreiden over de dag zijn er volgens de betrokken partijen
grote voordelen te behalen voor de luchtkwaliteit en geluidsbelasting. Zo wordt de Rotterdamse binnenstad een stuk schoner en neemt geluidshinder af. Met TNO als kennispartner
zijn de gemeente Rotterdam en enkele koplopers van het reeds lopende Ecostars-programma
om de tafel gaan zitten om een gedeelde ambitie neer te zetten. Dit resulteerde in de Green
Deal. De maatregelen in de Green Deal 010 ZES zijn verdeeld in drie sporen: schone(re) oplaaden voertuigtechniek, efficiëntere logistieke oplossingen en verbeteren gedrag chauffeurs. De
koplopers Bidvest DeliXL, G. Van der Heijden Distributie, Getru Bedrijven, Klok Containers, Post
Kogeko en Roadrunner Koeriers rekenen op actieve navolging van andere vervoerders, verladers
en overige logistieke partijen. De gemeente Rotterdam wil dit faciliteren. Niet alleen in de ondersteunende wet- en regelgeving, maar ook door het opzetten van een platform waar kennis
en ervaring gedeeld worden. TNO zal daar een belangrijke bijdrage aan leveren.
Nederlands-Duitse contacten versterkt
tijdens Woche der Elektromobilität
Nederland was eind oktober prominent
aanwezig tijdens de Woche der Elektromobilität in Aken. De Nederlands-Duitse
contacten werden verder aangehaald en
krijgen 27 november opnieuw een boost met
de organisatie van het Kompetenztreffen
Elektromobilität NRW. RVO.nl organiseert
dit evenement samen met het ministerie
van Economische Zaken. ‘Het uiteindelijke
doel van het ministerie is om samen met
onze Duitse collega’s cross-borderprojecten
te faciliteren’, aldus Felix Lacroix, adviseur
duurzame mobiliteit bij Rijksdienst voor
Ondernemend Nederland. ‘Op welke manier
zou Nederland bijvoorbeeld een bijdrage
kunnen leveren aan de Duitse doelstellingen?
Waar zijn we sterk in? Om concrete Partners
for International Business (PIB) projecten te
realiseren met Duitse partners op het gebied
van duurzame mobiliteit, is het nodig om van
elkaar te weten waarmee je bezig bent en
waarin je elkaar kunt aanvullen.’
INTERNATIONAAL
Tesla opent in december
eerste accuwisselstation
In Californië opent Tesla binnenkort haar
eerste accuwisselstation. Een accuwissel
gaat tussen de zestig en tachtig dollar
kosten. Wordt de oude accu op de
terugweg niet opgehaald, dan worden
er extra kosten voor de ‘upgrade’ in
rekening gebracht.
iPhone-producent Foxconn gaat
Chinese elektrische auto’s bouwen
Foxconn, onder meer producent van
de iPhone, gaat elektrische auto’s voor
China bouwen. De kosten per auto? Vijftienduizend dollar. Foxconn investeert
811 miljoen dollar in het project.
Reizigers op Schiphol kunnen per direct kiezen voor een elektrische taxi van BBF
Schipholtaxi of BIOS-groep. Deze bedrijven bieden gezamenlijk met 167 Tesla’s
Model S personenvervoer aan op de luchthaven. Op geen enkele luchthaven rijden
zo veel duurzame taxi’s als op Schiphol. ‘Met de honderd procent elektrische Teslas
kunnen passagiers hun reis zeer comfortabel vanaf Schiphol vervolgen. Hoogwaardig
vervoer en milieuvriendelijkheid gaan op Schiphol hand in hand. Een belangrijke
stap bij het verminderen van CO2, we willen tenslotte tot de top drie van duurzaamste luchthavens ter wereld behoren’ , aldus Jos Nijhuis, president-directeur van Schiphol Group. De emissieloze taxi’s gaan voor zeker vier jaar op Schiphol rijden, met een
mogelijke verlenging tot maximaal acht jaar.
Vervoersbedrijf Amsterdam wil
vanaf 2017 trolleybussen rijden
Volkswagen lanceert twintig
elektrische auto’s voor China
Volkswagen zal de komende jaren meer
dan twintig elektrische en plug-in
hybride auto’s in China introduceren.
Het portfolio zal bestaan uit kleine
stadsauto’s tot grote SUV’s met zowel
een plug-in hybride als een volledig
elektrische aandrijflijn.
Zwitsers verbreken elektrisch
acceleratierecord van TU Delft
Studenten uit Zwitserland zijn erin
geslaagd het snelheidsrecord voor de
acceleratie van een elektrische auto te
verbreken. Dit was tot dat moment in
handen van de TU Delft. De Zwitserse
‘Grimsel’ snelde in 1,785 seconden van
nul naar honderd kilometer per uur.
fonts
Rotterdams EV Centrum stopt
Het Nieuwe Rijden Elektrisch Vervoercentrum (HNR EVC) sluit per 1 januari 2015 zijn
deuren. Volgens voorzitter Bert Klerk zit de klus erop. ‘Wij kunnen terugkijken op een
succesvolle periode waarin wij een belangrijke bijdrage hebben kunnen leveren om
elektrisch vervoer in Nederland en in Rotterdam in het bijzonder op de kaart te zetten.’
De afgelopen zesendertig maanden zijn in het centrum 278 events georganiseerd en
ruim 12.750 proefritten gemaakt met diverse typen en merken voertuigen. Graag
waren we nog twee jaar doorgegaan, maar mede als gevolg van een twijfelachtige
overheid, ontbrak het aan voldoende draagvlak bij de partners van het centrum om dat
mogelijk te maken.’ Wat met de locatie wordt gedaan is nog onbekend.
Het GVB van de stadsregio Amsterdam streeft ernaar om vanaf 2017 trolleybussen
in te zetten in de hoofdstad. Alexandra van Huffelen, algemeen directeur van het
GVB, heeft dit verklaard tegenover Business News Radio (BNR). Volgens Van Huffelen
zijn er geen grote aanpassingen in de infrastructuur nodig: ‘In veel gevallen zijn
busbanen en trambanen precies hetzelfde. Je zou de bus voor een deel van de rit kunnen aanhaken op de bovenleiding van de tram.’ Omdat de reguliere bussen in 2017
vervangen moeten worden gaat GVB vanaf dan stapje voor stapje de trolleybussen
inzetten. Het is de bedoeling dat de bussen ook elektrisch kunnen rijden, los van de
bovenleiding, door in batterijen opgeslagen energie te benutten. Er zullen in 2017
veertig bussen vervangen worden. Met de invoering van de trolleybussen wil GVB de
luchtkwaliteit in de stad verbeteren.
Nieuwe batterij zeventig procent
vol in twee minuten
Onderzoekers van de universiteit van
Nanyang in Singapore hebben een
batterij ontwikkeld die voor zeventig
procent oplaadt in slechts twee minu-
ten. De nieuwe uitvinding kan bovendien
tienduizend keer herladen worden, dat is
twintig keer meer dan de huidige lithiumion-accu’s.
Continental stopt met productie accu’s
voor elektrische auto’s
Continental trekt naar alle waarschijnlijkheid de stekker uit een gezamenlijke
batterij-onderneming met het Zuid-Koreaanse SK Innovation Co omdat de vraag
naar elektrische auto’s minder snel stijgt
dan verwacht. De auto-onderdelenfabrikant ziet nog maar weinig toekomst in de
elektrische auto.
Detroit Electric SP:01
klaar voor productie
Detroit Electric heeft het definitieve
ontwerp van de SP:01 onthuld. De fastback
is ’s werelds snelste volledig elektrisch
aangedreven auto. De productie start later
dit jaar. Het opvallendste aan het ontwerp
is het feit dat de auto – de carrosserie
is gebaseerd op die van de Lotus Elise –
een schuin aflopende achterzijde heeft
gekregen.
BYD bouwt de grootste
elektrische bus ter wereld
BYD heeft naar eigen zeggen de grootste
elektrische bus ter wereld gebouwd. De
BYD Lancaster eBus is 18,2 meter lang, kan
honderdtwintig passagiers vervoeren en
heeft een range van 288 kilometer. Hij is
vernoemd naar de Californische stad waar
hij in de afgelopen twee jaar werd ontwikkeld en gebouwd.
Lettercountouren
De rubriek ‘Internationaal’
bevat publicaties van:
Lettercountouren
No pay off
‘Elektrische auto kan in 2020 in elke straat, in elke stad en bij ieder kantoor geladen worden’
Drieënvijftig bedrijven, organisaties
en overheden van over heel de wereld
hebben met elkaar afgesproken dat
elektrische auto’s in 2020 in elke straat,
in elke stad en op ieder kantoor kunnen
worden opgeladen. Dit staat in het
convenant ‘Overal opladen’ dat onder
andere is opgesteld door autofabrikanten
Nissan, Renault en BMW, de gemeente
Berlijn en bedrijven als ABB, Schneider
Electric en Siemens. Vanuit Nederland zijn
onder meer de gemeente Amsterdam en
The New Motion betrokken. Als het aan
de deelnemers van het convenant ligt,
zullen in 2020 dus ook in elke Nederlandse gemeente diverse oplaadpunten
te vinden zijn. Niet alleen in woonwijken,
maar ook bij parkeergelegenheden op
bedrijventerreinen, bij winkelcentra,
bouwmarkten en restaurants moet het
mogelijk worden om elektrische auto’s
op te laden. De ambitie is een uitvloeisel
van een internationale conferentie over
elektrisch rijden, die dit jaar werd georganiseerd door de gemeente Amsterdam
en The New Motion. Door het convenant
op te stellen, zetten ze hun afspraken
van de conferentie kracht bij. Naast overheden en autofabrikanten waren onder
meer energiebedrijven, netbeheerders
en financiers aanwezig. Het gemeenschappelijke doel is om het netwerk van
oplaadpunten dusdanig uit te breiden,
dat het voor automobilisten in 2020 even
gemakkelijk is om een oplaadpunt te
vinden als een benzinestation.
5
Join the future of Automotive!
High Tech Automotive region Eindhoven
System oriented education and research
• Smart mobility concepts
• Clean, efficient & smart vehicle technology
Undergraduate Program
• Bachelor of Science Automotive
Graduate Program Automotive Systems
• Master of Science Automotive Technology
• Post-Master Automotive Systems Design
• PhD program Automotive
-----------------------------------------------------------------------------------------More info: [email protected] - www.tue.nl/automotive
Verkoop van elektrische auto’s stijgt
met drieënveertig procent
Oplaadsysteem proov in
Londense proef met hybride bussen
Het aantal elektrische voertuigen in Nederland is in 2014 al met drieënveertig procent gestegen. Eind 2013 waren 28.673 elektrische auto’s geregistreerd, in oktober
2014 stond de teller op 41.056 stuks. Dit alles blijkt uit cijfers van de Rijksdienst
voor Ondernemend Nederland (RVO.nl). Plug-in hybridevoertuigen hebben in
de toename het grootste aandeel gehad: op 31 oktober 2014 stonden er 35.217
exemplaren in ons geregistreerd, tegen 24.512 eind vorig jaar. Het meest populair
is de Mitsubishi Outlander PHEV, met ruim vijftienduizend verkochte exemplaren.
De hybride Volvo V60 staat met ruim negenduizend exemplaren op gepaste afstand.
De derde plaats is voor de Opel Ampera met een kleine vijfduizend verkochte auto’s.
De volledig elektrische auto’s vormen een aanzienlijk kleiner deel. Op 31 oktober
van dit jaar stonden er 5.839 volledig elektrische auto’s geregistreerd, tegen 4.161
eind vorig jaar. Uit de cijfers blijkt ook dat de Tesla Model S met 2.175 stuks veruit
de populairste is in deze categorie. Tegelijkertijd is in dezelfde periode het aantal
openbare standaard laadpunten toegenomen van 3.521 naar 5.210. Terwijl het
aanbod van snellaadpunten, publiek en semi-publiek, steeg van 106 naar 220.
In Londen gaan vijf nieuwe hybride dubbeldekkers proefrijden met het oplaadsysteem
van het Nederlandse bedrijf proov. Het Duitse IPT Technology, eerder dit jaar overgenomen door Proov, maakt samen met onder meer dubbeldekkerproducent New
Routemaster en Siemens deel uit van een consortium dat de aanbesteding van Transport
for London (TFL) heeft gewonnen. De proef in het kader van het Europese Zero Emission
Urban Bus System (ZEUS) start in het eerste kwartaal van 2015 op lijn 69 in het oosten
van de stad. De hybride dubbeldekkers rijden voor tachtig procent op elektriciteit.
Bij iedere halte laadt het systeem van proov de accu bij. Dat gebeurt draadloos, met
inductiespoelen in voertuig en wegdek. Via een magneet laadt de accu op. Proov heeft de
technologie, de levering en de installatie van de draadloze oplaadsystemen in eigen beheer dankzij de eerdere overname van IPT Technology. In Londen rijden al zes elektrische
bussen en ook enkele bussen op waterstof. In 2016 wil de stad dat er zeventienhonderd
hybride bussen in gebruik zijn, ruim twintig procent van de totale vloot.
Tesla opent tweede vestiging in Tilburg
Tesla breidt uit in Tilburg met een tweede vestiging. De nieuwe bedrijfshal is ongeveer drieënveertigduizend vierkante meter groot en wordt in het eerste kwartaal
van 2015 in gebruik genomen. Het komt te staan op het nieuwe bedrijventerrein
Vossenberg West II. De autoproducent heeft in Tilburg momenteel al een distributiecentrum en een eindassemblagefabriek voor de Europese markt. Doordat de
vraag naar elektrische auto’s blijft toenemen wil Tesla uitbreiden.
Overheid past regels voor testen
met zelfrijdende auto’s aan
Minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu past de ontheffingsregels van
zelfrijdende auto’s en vrachtwagens aan zodat
vanaf volgend jaar grootschalige testen op de
openbare weg mogelijk zijn. De RDW wordt
bevoegd om voor de testritten ontheffing te
verlenen. Het voorstel voor de verruiming van
de ontheffingsregels is inmiddels gepubliceerd. Betrokken sectoren en kennisinstellingen kunnen er de komende tijd op reageren.
Het voorstel wordt begin volgend jaar aan
de Tweede en Eerste Kamer aangeboden. Als
de Tweede Kamer akkoord is met de nieuwe
regeling kunnen behalve huidige kleinschalige
testen ook grotere proeven starten. Minister
Schultz van Haegen kondigde voor de zomer
aan dat zij wil dat Nederland een voortrekkersrol krijgt bij de ontwikkeling van zelfrijdende
voertuigen. Aanpassing van de regels is
daartoe een belangrijke stap. Voertuigen die
in een treintje kunnen rijden en met elkaar en
met verkeerscentrales kunnen, communiceren
kunnen volgens de minister een positieve
bijdrage leveren aan de doorstroming van het
verkeer, de verkeersveiligheid en het milieu.
Inmiddels hebben zich al diverse partijen
gemeld die op de Nederlandse wegen testritten
willen uitvoeren met zelfrijdende voertuigen.
TNO wil in samenwerking met onder andere
DAF, havenbedrijf Rotterdam en Transport en
Logistiek Nederland komend voorjaar starten
met proeven waarbij vrachtwagens virtueel
in een treintje gaan rijden. Transport en
Logistiek Nederland organiseert dit najaar
samen met Scania een demonstratie van
zelfrijdende vrachtwagens. De provincie
Gelderland en de Wageningen UR verkennen
de mogelijkheden voor testen in 2015 met
zelfsturende auto’s op de wegen in het gebied
Foodvalley tussen Ede en Wageningen.
Where innovation starts
7
BMW start in België
met verkoop i3 via internet
BMW Group lanceert een online winkel in België. Dit zodat
klanten een BMW i3 kunnen kopen via het internet. De
‘multi-channel’-aanpak biedt de klant de garantie dat hij
gepersonaliseerde aandacht krijgt, zowel via telefoon als
face-to-face. De BMW i3-webwinkel zal verbeterd blijven
worden om op de klanten van vandaag, maar ook op die
van morgen te kunnen inspelen. Recente studies tonen
aan dat consumenten verwachten ook hun volgende auto
online te kunnen aankopen én dat ze het appreciëren om
een flexibele aanpak te kunnen volgen door een continue
bereikbaarheid van een of meerdere verkoopkanalen.
Hiermee is BMW, na Tesla Motors, de tweede autofabrikant
die het internet gebruikt als platform om elektrische auto’s
direct aan consumenten aan te bieden.BMW wil met het
online verkoopplatform mensen die dagelijks aankopen
doen op het internet doen bereiken.
Gents project elektrisch rijden succesvol afgerond
In samenwerking met Renault en onderzoeksbureau iMinds voerde Partago in Gent een proefproject uit met een
elektrische auto. Vijf bewoners uit Gent hadden zich aangemeld om in oktober elk een week elektrisch te rijden. De
test overtuigde de gebruikers van het feit dat een elektrisch voertuig ruimschoots voldoet voor dagelijks gebruik. De
coöperatie Partago wil nu in 2015 een dertigtal elektrische wagens aan de deelnemers en gebruikers beschikbaar stellen. Deze wagens zal men gepland of volledig spontaan kunnen gebruiken met een applicatie op de smartphone. Eind
november is er een evenement gehouden om geïnteresseerden warm te maken.
België krijgt met JM Brabazon eigen semi-elektrische supercar
JM Brabazon. Het is de naam van een nieuwe Belgische semi-elektrische sportauto die een maximumsnelheid van vierhonderd kilometer zal kennen. Bovendien moet hij in 2,1 seconden accelereren van nul naar honderd kilometer per uur. De
naam Brabazon verwijst niet alleen naar een uitstekende autoracer, maar ook naar één van de eerste Britse vliegeniers. De
V12 biturbo belooft duizend pk, wat via drie elektromotoren wordt uitgebreid met tweehonderd pk. Twee elektromotoren
komen op de vooras en één aan de achterkant. Op de technische fiche vind men tal van technieken: van vierwielsturing,
een koolstofstructuur, een elektronisch geregelde stroomlijn (met mobiele achtervleugel en regelbare luiken vooraan)
tot een voortdurende variabele ophanging. In de elektrische modus moet de auto honderd kilometer kunnen afleggen. Er
staan twee versies op het programma: de Royale en de Excellence. De eerste is gericht op comfort en kan volledig gepersonaliseerd worden. De tweede versie is meer gericht op prestaties, met enkele hightech accenten.
8
Febiac: ‘Elektrische auto moet
op busbaan mogen rijden’
Automobielfederatie Febiac wil elektrische wagens laten
rijden op de busstroken zodat ze minder last hebben van
de spits. Ze wil op deze manier het gebruik van elektrische
wagens stimuleren. In Noorwegen bestaat een dergelijke
maatregel al. Daar rijden al enkele tienduizenden elektrische voertuigen rond. België heeft er pas vierduizend.
De Belgische automobielfederatie is verder van mening
dat de monopoliepositie die busmaatschappij De Lijn
en de Maatschappij voor Intercommunaal Vervoer te
Brussel (MIVB) hebben op de vrije busbanen dringend en
ernstig in twijfel getrokken moet worden. ‘We moeten de
capaciteit van de busbanen beter benutten door ze open
te stellen voor andere vervoersmodi zoals motoren, bromfietsen en elektrische voertuigen’, aldus Luc Bontemps,
afgevaardigd bestuurder van Febiac. De Lijn en de MIVB
weigeren tot nu andere vervoersmiddelen toe te laten
op hun vrije busbanen met het argument dat de bussen
altijd en overal een goede doorstroming moeten hebben.
De effectieve bezettingsgraad is momenteel echter maar
één procent, dus is het volgens Febiac goed mogelijk om
andere vervoersmiddelen toe te laten.
BYD levert vijfendertig
elektrische taxi’s aan Brussel
Brussel onderzoekt samen met JC Decaux
de introductie van elektrische huurfietsen
Pascal Smet, de Brusselse minister van mobiliteit en
openbare werken, heeft de officiële lancering van de eerste
uitstootvrije en volledig elektrische taxi in Brussel verricht.
Vijfendertig BYD e6 taxi’s zijn geleverd door BYD Auto, de
snelst groeiende autofabrikant in China. De Brusselse regering vroeg partijen een voorstel voor vijftig elektrische taxi’s
in te dienen. Het voorstel van BYD kwam als winnaar uit de
bus. Het gebruik van BYD’s milieuvriendelijke taxi’s is een
belangrijke eerste stap naar emissievrij vervoer in Brussel
door benzine- en dieselgestookte taxi’s te vervangen door
elektrische exemplaren. De BYD e6 is een ruime, vijfpersoons cross-over, aangedreven door ijzer-fosfaatbatterijen
van BYD. Met door BYD ontwikkelde laadapparatuur duurt
het slechts twee uur om de e6 volledig op te laden. De e6
heeft een actieradius tot driehonderd kilometer. Isbrand Ho,
directeur BYD Auto Europe: ‘We zijn verheugd dat Brussel,
hoofdstad van Europa, de meest recente stad is die onze e6
emissievrije taxi in gebruik heeft genomen. De beproefde
en betrouwbare e6 biedt taxichauffeurs en exploitanten
niet alleen een volledig groene vervoersoplossing, maar ook
een die belangrijke operationele kostenbesparingen met
zich meebrengt door de zeer lage elektriciteitskosten ten
opzichte van diesel. Ook de genieten de taxipassagiers van
een rustige en comfortabele rit.’
Brussel gaat de mogelijkheid bekijken om elektrische fietsen te verhuren. Samen met JC Decaux, het bedrijf achter
verhuurdienst Villo, wordt bekeken of een gedeelte van de huidige vloot fietsen zou kunnen worden vervangen door
elektrische exemplaren. Het is niet duidelijk of ook JC Decaux is geïnteresseerd in de inzet van elektrische fietsen. De Franse
reclamegroep heeft al wel tests met elektrische fietsen uitgevoerd. Daarbij was echter aangegeven dat een daadwerkelijke
introductie niet onmiddellijk verwacht diende te worden.
Cambio autodelen steeds populairder
Cambio autodelen vierde recent haar tienjarig jubileum in Vlaanderen. Cambio begon met drie ophaalpunten in
Gent. Tien jaar later telt cambio in Vlaanderen honderdvijfenveertig ophaalpunten met in totaal tweehonderdnegentig deelauto’s. Ruim 8.115 Vlamingen maken al gebruik van het systeem. Dit aantal is nog steeds sterk stijgend:
in 2013 steeg het aantal gebruikers met negenentwintig procent. Niet alleen het netwerk en het aantal gebruikers
is gegroeid, ook inhoudelijk is het aanbod uitgebreid. Zo zijn er inmiddels diverse elektrische voertuigen beschikbaar. De komende jaren hoopt cambio nog meer mensen te overtuigen niet meer voor een eigen wagen te kiezen.
In de toekomst zal niet langer het bezit van een wagen maar de toegang tot mobiliteit steeds meer de oplossing
blijken. De maatschappelijke relevantie van autodelen zit hem volgens de organisatie in het feit dat onder cambiogebruikers niet alleen het autobezit daalt, maar ook het autogebruik. De autodelers doen vaker beroep op duurzamere alternatieven. Dit omdat ze zich beter bewust zijn van hun mobiliteitsgedrag en er meer over nadenken. Eén
cambio-wagen vervangt tot dertien private wagens.
Gent blijft fietsers steunen
De gemeente Gent zal blijven investeren in de fietsinfrastructuur in haar stad, dit ondanks grote besparingen op
het vlak van infrastructuur. Gent wil de auto’s naar eigen
‘niet wegjagen’, maar wil wel meer mensen op de fiets.
Gent wil van haar stad een echte fietsstad maken. Dat werd
bevestigd met de recentste campagne ‘Gent, gek op de
fiets’. De gemeente wil de mensen in de stad ervan bewust
maken dat fietsen aangenamer en sneller is dan autorijden,
zeker als een elektrische fiets goed benut wordt. Met de
campagne wordt er naar gestreefd om vijfendertig procent
fietsers te hebben tegen 2030.
VLAANDEREN
9
Onderzoek toont zwakke en sterke punten van elektrisch vervoerssector:
‘Werkgelegenheid wordt komende drie jaar verdubbeld’
De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) publiceerde in oktober voor de tweede keer het rapport
‘Verdienpotentieel Elektrisch Vervoer in Nederland’. De voornaamste conclusie is dat elektrisch vervoer ons
jaarlijks vele tientallen miljoenen euro’s oplevert. Per elektrische auto levert het de economie elfduizend euro
op. Per twintig verkochte elektrische auto’s wordt één baan gecreëerd. Belangrijker nog is de verwachting voor
de toekomst. Tot en met 2017 verdubbelt zowel de werkgelegenheid als de export en de omzet. Smart E-Mobility
dook in de rapportage en publiceert de belangrijkste details.
Het lijkt een open deur: in het plaatsen van oplaadpunten –
het aanleggen van de laadinfrastructuur – zit veel nieuwe
werkgelegenheid. De harde cijfers laten zien dat het aantal
voltijdbanen van vierhonderd stuks in 2010 is toegenomen
naar zestienhonderd in 2013. De onderzoekers concluderen
verder dat de opschaling in Nederland en de rest van de
wereld de productie van deelcomponenten en aanverwante
dienstverlening een duwtje in de rug geeft. Ook brengen
de ontwikkeling van maatwerkvoertuigen zoals bussen en
light electric vehicles, de ontwikkeling van speciale software
en handel en consultancy werkgelegenheid met zich mee.
Als belangrijke bron voor deze werkgelegenheid worden de
leden van Vereniging DOET aangehaald. Zij verwachten dat
werkgelegenheid, omzet en export in de komende vier jaar
blijven stijgen. De trend naar de toekomst is dus een ruime
verdubbeling van deze indicatoren in 2017.
Knelpunten
Gevraagd naar de knelpunten die op korte termijn
aangepakt moeten worden voor een verdere groei van
Nederlands bidbook EVS20
Nederland kan volgens de onderzoekers aansluiten bij
internationale conferenties om het verdienpotentieel
internationaal te helpen verzilveren. Voorbeeld is
EVS28, dat in mei 2015 in Zuid-Korea plaatsvindt.
Daarnaast wordt momenteel door leden van het
Formule E-team een bidbook opgesteld om EVS20
(mei 2017) naar Nederland te halen. Ook handelsmissies kunnen belangrijk zijn, zo vindt in 2015 een
missie naar India plaats, dat grote ambities heeft op
het gebied van elektrisch vervoer.
10
de elektrisch vervoerssector, geven respondenten in
volgorde van meest genoemde onderwerpen achtereenvolgens aan: stimuleringsmaatregelen, langetermijnvisie,
publieke laadinfrastructuur, onbekendheid bij het grote
publiek, financiering en tenslotte regelgeving.
Verviervoudigd
De economische omvang van de sector elektrisch vervoer
is de afgelopen jaren toegenomen. Tussen 2010 en 2013 is
de werkgelegenheid verviervoudigd naar zestienhonderd
voltijd arbeidskrachten.
Amsterdam en Eindhoven hotspots
Het valt de onderzoekers op dat vooral in de gebieden
rond Amsterdam (vierentachtig), Eindhoven (vijfenzestig)
en Rotterdam (zevenenveertig) veel actoren te vinden
zijn in projecten rond elektrisch vervoer. Opmerkelijk om
te zien is de concentratie van verschillende typen actoren
bij de opkomst van elektrisch vervoer rondom de stad
Arnhem was. Vanaf 2010 is de grootste toename zichtbaar
van het aantal actoren, met name in het westen en zuiden
van Nederland. Rondom Amsterdam participeren relatief
veel grote bedrijven en overheidspartijen, terwijl dit in de
regio Brainport Eindhoven meer midden- en kleinbedrijven zijn. In 2014 is te zien dat de grootste concentratie
van actoren vooral rondom Amsterdam ligt.
Gebrek aan kapitaal
De onderzoekers stellen dat er in de komende jaren meer
middelen moeten worden vrijgemaakt om ondernemersactiviteiten te ontplooien. Hierbij kan gedacht worden
aan risicokapitaal voor investeringen in startende bedrijven, kapitaal voor het uitvoeren van grote experimenten
of publiek kapitaal voor het aanleggen van infrastructuur.
Het is in deze fase van groot belang deze activiteiten
te monitoren en bij eventuele haperingen een boost te
geven. Zo is financiering van startende ondernemers nog
een knelpunt. Voorwaarden van bestaande financieringsinstrumenten zorgen er vaak voor dat ondernemers in
deze sector niet in aanmerking komen. De nieuwe markt
wordt nog als te risicovol ervaren.
Drieënveertigduizend MIA/Vamil-aanvragen
Ondernemers hebben afgelopen jaar bijna drieënveertigduizend aanvragen MIA en Vamil ingediend voor
investeringen in zeer zuinig en elektrisch personenvervoer.
Per aanvraag zijn één of meerdere auto’s aangevraagd.
In totaal gaat het maar liefst om 1,88 miljard euro aan
investeringen. Hieraan gerelateerd concluderen de onderzoekers dat de ‘elektrisch vervoer’-omzet van importeurs en
dealers afgelopen jaar tenminste 1,36 miljard euro bedroeg.
Zesennegentig procent van de investeringen in zeer zuinig
en elektrisch personenvervoer kwam vanuit het midden- en
kleinbedrijf. Bedrijven met een omvang tot tien werknemers deden achtenzestig procent van de investeringen, een
groot deel hiervan door zelfstandigen. Een vijfde van de
aanvragen is gedaan door leasemaatschappijen.
Octrooien
Een analyse van internationale octrooiaanvragen laat een
sterke ontwikkeling zien van het aantal aangevraagde
octrooien voor de deelgebieden ‘Laadinfrastructuur’,
‘Smart Grid’ en ‘Batterijen’. Nederland speelt geen grote
rol in de octrooien voor ‘Elektrisch Vervoer’. Voor het
deelgebied ‘Navigatie’ is het aantal octrooiaanvragen
het hoogst, deze zijn voor het merendeel afkomstig van
TomTom. Verder valt op dat Shell zich in de top vijf van
patentaanvragers bevindt.
No such thing as bad publicity?
landen wordt de bijdrage van elektrische mobiliteit aan
versterking van de economie een belangrijke reden voor
overheidsbetrokkenheid. Bijvoorbeeld voor Duitsland,
Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Dergelijke landen
met een nationaal stimuleringsprogramma voor
elektrisch vervoer bieden volgens hen kansen voor
Nederlandse bedrijven.
Een opvallende passage in het rapport ‘Verdienpotentieel Elektrisch Vervoer in Nederland’ gaat over het
imago van elektrisch vervoer. De onderzoekers stellen
dat Nederland sterk heeft ingezet op laadinfrastructuur, wat leidt tot bewustwording bij consumenten.
Diverse bronnen geven echter tegelijkertijd aan dat
de overheid en belangenorganisaties sneller zouden
moeten reageren op negatieve publiciteit. Elektrisch
vervoer heeft vanwege haar duurzame karakter een
goede uitgangspositie, maar meerdere bronnen
vermelden dat het een opgave zal blijven om de legitimiteit hoog te houden voor de verdere ontwikkeling
van de technologie.
Versterking economie
Tenslotte wordt het stimuleren van het verdienpotentieel
van elektrisch vervoer volgens de onderzoekers steeds
belangrijker in de internationale agenda. Voor meer
11
Tweede editie Bustech trekt zevenhonderd bezoekers:
‘Het busvervoer staat aan de vooravond
van een historische verandering’
Een definitieve doorbraak van zero emissie busvervoer is dichterbij dan ooit. De eerste
succesvolle business cases openbaren zich ook in Nederland en het is slechts een kwestie
van enkele jaren voor er een massamarkt ontstaat. Het is de voornaamste conclusie van
bezoekers en standhouders tijdens de tweede editie van Bustech. Autotron Rosmalen was
half november plaats van handeling van de tweede editie van het tweedaagse evenement.
Robert Goevaers, voorzitter van de adviescommissie en
dagvoorzitter van de eerste congresdag, vatte het als volgt
samen: ‘Voor bussen zijn er drie kansrijke aandrijftechnologieën: batterij-elektrisch, waterstof-elektrisch en lng. Voor
de stad is batterij-elektrisch een goede optie, voor het streekvervoer (bio-)lng en voor de bussen die een conventionele
range moeten hebben is waterstof-elektrisch het antwoord.
Tegelijkertijd zijn er bij waterstof-elektrisch nog zorgenkindjes zoals de economische haalbaarheid en de tankinfrastructuur. Hoe dan ook, het busvervoer staat aan de vooravond van
een historische verandering.’
Toeleveranciers
Het congres waarvan Goevaers dagvoorzitter was, trok
in twee dagen ruim honderdvijftig deelnemers. De beurs
trok zevenhonderd bezoekers, weliswaar iets minder dan
de achthonderd bezoekers van de eerste editie, maar nog
altijd een behoorlijk aantal. En Bustech toont volgens de
overgrote meerderheid van de standhouders aan dat de
kwaliteit – de decision makers als het openbaar vervoer
aangaat – belangrijker is dan het aantal. De ruim dertig
standhouders kijken dan ook tevreden terug.
Duurzame bussen waren er te zien van VDL, Volvo,
Bluekens, Ebusco, BYD, Composite Mobility/Emoss en
Mercedes-Benz. Op het AutomotiveNL-netwerkplein
waren bovendien een groot aantal toeleveranciers van de
fabrikanten vertegenwoordigd. Bijzondere vis in die vijver
van toeleveranciers is Sorama.
3D-beelden
Het bedrijf is geen busfabrikant en ook geen toeleverancier
van componenten, maar spoort ongewenst geluid op. ‘Want
dat kan leiden tot irritatie en zelfs schadelijk zijn voor de
gezondheid’, legt oprichter Rick Scholte uit. Hij ontwikkelde met zijn bedrijf een techniek om geluid om te zetten
12
in 3D-beelden. Met behulp van deze visualisatiemethode
kunnen ongewenste geluidsbronnen worden opgespoord
en teruggedrongen. Met deze vinding haalde hij al onder
meer de nationale televisie met De Wereld Leert Door. Een
manier voor Sorama om de onbekendheid over de gevolgen
van geluidshinder onder de aandacht te brengen. ‘Want
onderzoek van de Wereldgezondheidsorganisatie toonde
in 2011 al aan dat door omgevingslawaai van auto’s, bussen, treinen en vliegtuigen jaarlijks één miljoen gezonde
levensjaren verloren gaan. Daarmee staat geluidsvervuiling
na luchtvervuiling op de tweede plek als meest schadelijke
omgevingsaspecten voor de mens.’
‘Geluidsvervuiling
staat na luchtvervuiling
op de tweede plek
als meest schadelijke
omgevingsaspecten
voor de mens’
Ondergeschoven kindje
Scholte constateert dat er in tegenstelling tot bij automobielfabrikanten bij bus- en truckbouwers weinig aandacht is voor
geluid. ‘En dat terwijl recent onderzoek van een vervoerder
aanwijst dat reizigers het geluid van een bus als meest
storend aan het busvervoer ervaren. Met onze technologie
kun je zeer efficiënt de locatie waar de geluidshinder vandaan
komt opzoeken en ook zien hoe het zich gedraagt. Oftewel
waaróm het geluid maakt.’
In Nederland maken onder meer DAF Trucks, Remeha en
Philips gebruik van de technologie van Sorama. En als het
aan Scholte ligt wordt het in de bussenbouw de standaard.
‘Het vergt in eerste instantie een extra investering, maar deze
wordt altijd terugverdiend. Het mag niet zo zijn dat buschauffeurs net als nu een gehoorapparaat nodig hebben omdat ze
lange tijd in een bus zitten waar een laagfrequent geluid te
horen is. Ze lopen daardoor gehoorschade op. Het toont aan
dat geluid dat bussen produceren – en ook elektrisch aangedreven bussen – een ondergeschoven kindje is dat aandacht
verdient. Voor busfabrikanten is het tevens een unique selling
point als hun producten prettig klinken. Fabrikanten als
Philips hebben dit al begrepen.’
13
High performance power conversion
Bert Pauli, gedeputeerde Noord-Brabant:
Contacten met Duitsland aanwenden voor
nieuwe afzetmogelijkheden elektrische mobiliteit
Onder het motto ‘World of Energy Solutions’ toonden internationale bedrijven, organisaties en regio’s half
oktober in Stuttgart de nieuwste ontwikkelingen in energieopslag. Vertegenwoordigers uit de provincie Brabant
lieten in een eigen paviljoen zien waarom de regio ijzersterk is in e-mobility. Een dagboekverslag van Bert Pauli,
gedeputeerde Economische Zaken en Bestuur van de provincie Noord-Brabant. Pauli bezocht naast de beurs onder
meer de fabriek van Daimler Benz en sprak met Duitse collegabestuurders.
Ultra Fast DC Charging Systems
www.heliox.nl/automotive
500 kW
24/7
CCS/MODE 4
Word ook lid van de grootste belangenorganisatie
in Nederland op het gebied van elektrisch vervoer!
@DOETdoet
DOET
E. [email protected]
I. www.doetdoet.nl
‘Als provincie Brabant zetten wij sinds enige tijd in op een
strategische samenwerking met vier Duitse regio’s, te weten
Baden-Württemberg, Beieren, Nordrhein-Westfalen en
Hessen. Deze regio’s investeren met de aldaar aanwezige
industrie al decennialang in kwaliteit en innovatie. Bovendien tonen zij qua sectoren waarin zij actief zijn – energie,
life sciences, high tech en automotive – sterke gelijkenis
met Brabant. Daarbij zoeken de grote Duitse bedrijven naar
verbindingen met talentvolle midden- en kleinbedrijven
(mkb) om versnellingen te realiseren.
Tijdens mijn bezoek aan Baden-Württemberg heb ik
gemerkt dat Duitse overheden ‘behoorlijk jaloers’ zijn op het
Brabantse model, waarbij open innovatie tussen multinationals en het mkb – om maatschappelijke uitdagingen op
te pakken – aan de orde van de dag is. In Duitsland wil men
dan ook graag dit Brabantse model overnemen. Vanuit ons
perspectief zijn wij er dan ook op uit om tot langdurige en
meerjarige samenwerkingsafspraken te komen.
biliteit. Ook daar is men ervan overtuigd dat, als het aanbod
goed is, de vraag gaat stijgen. In de Duitse automobielindustrie wordt dan ook fors geïnvesteerd in waterstof. Men
kijkt naar het hele gamma van voertuigen; van mini-cars
tot personenwagens, trucks en bussen.
maken van schone mobiliteit in hun steden. Zo gaat VDL
bijvoorbeeld elektrische bussen aan Keulen leveren. Ik heb
de overtuiging dat de producten van de Brabantse bedrijven
goed zijn, maar het is zaak te multipliceren om meer afzet
en omzet op te bouwen.
Kijk ik naar de uitrol van elektrisch vervoer, zowel in
Nederland als Duitsland. Dan moeten wij meer toe naar het
organiseren van evenementen waardoor eindgebruikers bereikt worden. Wij moeten hen een totaalaanbod laten zien
dat kan bijdragen aan de verduurzaming van onze steden.
Brabant zal volgend jaar partnerregio worden van de World
of Energy Solutions en het moet de ambitie zijn om daar
fors uit te pakken en in gesprek te komen met eindgebruikers. Ik denk vooral aan Duitse overheden die massaal werk
Al met al is Duitsland voor ons een zeer interessant
afzetgebied. De export naar onze Oosterburen bedraagt nu
al negentig miljard euro. Er zijn dus uitstekende contacten.
Het is zaak deze aan te wenden om nieuwe afzetmogelijkheden voor elektrische mobiliteit – en in de toekomst
slimme energienetten – te genereren. Een bedrijf als VDL
is daarvan een excellent voorbeeld; veertig procent van de
omzet is afkomstig uit Duitsland. Ik daag u dan ook uit u
aan te sluiten bij het Brabantse collectief!’
Een en ander zal snel zijn beslag krijgen. De Baden-Württembergse minister Schmidt wil Brabant op 3 december
aandoen – met dertig bedrijven in zijn kielzog – om op
het gebied van (elektrische) mobiliteit afspraken te maken.
Er komt op deze dag een matchmaking tussen Brabantse
en Duitse bedrijven. De Duitse overheid ziet namelijk dat
enkel de grote (familie)bedrijven hun innovatiebeleid goed
voor elkaar hebben. Bedrijven als Daimler Benz en Bosch
hebben de zaken op orde. Grote zorgen maakt men zich
echter over de mkb’ers. Hoe verkrijgen die de benodigde
innovatiekracht en hoe ontstaat er een systeem waarbij
nieuw ondernemerschap ontstaat?
Net als in Brabant zie ik in Baden-Württemberg een grote
bereidheid om te investeren in innovatie en elektrische mo-
15
Het multitalent
AC- en DC-laden
met één systeem
VAKBLAD ELEKTRISC
H VERVOER
EN SMART GRIDS /
DECEMBER 2014
INHOUD
THUISBEZORGD.NL
NEEMT
200 E-SCOOTERS IN
GEBRU
IK
LAGE LANDEN HAKEN
AAN BIJ
MEGA WATERSTOFC
ONSORTIUM
Eerste jaar accu-inzamelsysteem elektrische fietsen
levert 83.000 kilo batterijen op
VAKBLAD ELEK
‘EV-W
ERKGEHLEGEN
TRISC
VERVHEID
OERWORDT
EN SMART GRID
IN DRIE
S / JAAR
SEPTVERDU
’
EMBEBBELD
R 2014
NEDERLAND EN BELGI
Ë
MIDDENVELDSPEL
ERS IN
SMART GRIDPROJEC
TEN
SCHIPHOL HEEFT
GROOTSTE
ELEKTRISCHE TAXIV
LOOT
INHOUD
AC
SPECIAL ECOMOBIEL
EN ECOLOGISTIEK 2014
KOPSTUKKEN OVER
VIJFJARIG
JUBILEUM E-MOBILITY
‘SOLAROAD MAAKT
SCHOON
ELEKTRISCH VERVO
ER MOGELIJK’
OPMARS ELEKTRISCH
E AUTO
MET WATERSTOFTECHN
OLOGIE
IN PERSPECTIEF GEPLA
ATST
TIJDSCHRIFT E-MO
BILIT Y
WORDT SMART E-MO
BILIT Y
DC
Uniek type 2 AC/DC
laadconnectorsysteem
De universele, type 2 -inlet maakt het
nu mogelijk: slechts één aansluitpunt
voor zowel het AC- als DC-snelladen.
Phoenix Contact biedt daarnaast alle
connector typen uit één hand: type 1, type
2 én GB. Onze laadconnectorsystemen
zijn voorzien van ergonomische handgreep
en robuust contactsysteem voor lange
levensduur.
Bel voor meer informatie naar
(0316) 59 17 20 of surf naar
phoenixcontact.nl/emobility
Partner of
ambassadeur worden?
Als Partner betaalt u
5.070 euro ex. btw en ontvangt u:
• 4 x hele pagina advertentie (waarde 6.760 euro)
• 2 x full size banner in nieuwsbrief (waarde 480 euro)
• 4 x per jaar vermelding in Smart E-Mobility
Industry Register in Smart E-Mobility (waarde 500 euro)
• plaatsing logo in colofon Smart E-Mobility
Als Ambassadeur betaalt u
3.040 euro ex. btw en ontvangt u:
• 4 x halve pagina advertentie (waarde 3.800 euro)
• 2 x half size banner in nieuwsbrief (waarde 220 euro)
• 4 x per jaar vermelding in Smart E-Mobility
Industry Register in Smart E-Mobility (waarde 500 euro)
• plaatsing logo in colofon Smart E-Mobility
www.smartemobility.nl
© PhOenix COntACt 2013
Op 1 januari ging in Nederland onder de vlag van de Stichting Batterijen (Stibat) het collectieve
inzamelsysteem voor accu’s van elektrische fietsen van start. ‘Waar gewone batterijen vaak
liggen te verstoffen in de la, zal bij fietsaccu’s bijna honderd procent terugkomen en gerecycled
worden’, aldus projectmanager Robert Rozenberg.
Initiatiefnemers van het inzamelsysteem zijn Accell Group,
Gazelle, Giant en Trek en inmiddels zijn er zes andere merken aangehaakt. Rozenberg schat in dat daarmee negentig
procent van de markt aangesloten is. In het kalenderjaar
2013 werden er in Nederland 192.000 elektrische fietsen
verkocht. Daarmee werd de grens van één miljoen
exemplaren gepasseerd. Eén op de vijf nieuwe fietsen die
momenteel verkocht worden, is vandaag de dag elektrisch.
‘De fietsmerken doen naast hun wettelijke verplichting
een stapje extra door een landelijk dekkend systeem voor
fietsaccu’s te operationaliseren’, aldus Rozenberg. ‘De richtlijn vanuit de Europese Unie, die is vertaald naar landelijke
wetgeving, is het innemen van accu’s als deze aangeboden
worden. Daar mag de leverancier geld voor vragen, waarbij
hij de verplichting heeft de accu op een verantwoorde
manier te recyclen. Een fietsaccu is in de wet aangemerkt
als industriële batterij en deze dient in tegenstelling tot de
draagbare batterij – zoals de bekende AA-batterij – dus
actief ingezameld te worden.’
Vloot bekend
Aan het eind van het kalenderjaar staat de teller volgens
Rozenberg op drieëntachtigduizend kilo ingezamelde
accu’s, wat neerkomt op vijfentwintigduizend exemplaren.
De fietsmerken hebben hiervoor per kilo drie euro afgedragen aan Stibat, omgerekend zo’n tien euro per accu.
‘Wij zijn een stichting die opereert zonder winstoogmerk’,
vervolgt Rozenberg. ‘Wij zijn in het leven geroepen om
juist dit soort problemen zo efficiënt mogelijk te tackelen.
De prijs die wij doorrekenen aan de importeurs voor het
inzamelen van de accu’s is dan ook voor iedereen gelijk.
Ongeacht de omvang van het bedrijf. Overigens zal het
inzamelvolume naar onze verwachting in de komende
jaren verder toenemen. Niet alleen is de totale vloot van
elektrische fietsen – en daarmee het aantal accu’s – bekend, maar is de bereidheid om de accu’s in te leveren veel
groter. Waar gewone batterijen vaak liggen te verstoffen in
de la, zal bij fietsaccu’s bijna honderd procent terugkomen.
Ook omdat ze veel groter zijn en eerder “in de weg liggen”.’
Sorteercentrum
Stibat kent een fijnmazige inzamelmethode en een die
uitgaat van bulkpartijen. Inmiddels zijn er voor de eerste
variant zo’n kleine tweeduizend inzameltonnen geplaatst
bij de dealers van (elektrische) fietsen. Grotere volumes
worden apart opgehaald. De vijfentwintigduizend accu’s
die zo ingezameld zijn, zijn afgeleverd bij het batterijsorteercentrum in Lelystad. Vervolgens vindt sortering naar
chemische samenstelling plaats. Tenslotte worden de
gesorteerde batterijen overgedragen aan de verschillende recyclingbedrijven.
Rozenberg hierover: ‘Het grote voordeel van het collectieve
inzamelsysteem is dat er één partij is die alles inzamelt.
De fietsmerken zien de retourstroom immers niet als hun
core business, maar nemen hun verantwoordelijkheid als
producent. Ze hebben voor de uitvoering hiervan afspraken
gemaakt met Stibat. Per saldo kost de inzameling en
verwerking van fietsaccu’s geld. Het is dus niet zo dat de
inzameling geld oplevert vanwege het terugwinnen van
bepaalde grondstoffen. Een zo veilig, verantwoord en
efficiënt mogelijke inzameling staat bovenaan.’
DE 2WIELER
17
Dagboekverslag REXEL E-Mobility Tour
Op de Dag van de Duurzaamheid, 10 oktober, vond de eerste Rexel E-Mobility Tour plaats. Dit als
onderdeel van de EV-Installer Community die de elektrotechnische groothandel 18 september
van dit jaar lanceerde. Maurice Rebel, National Sales Consultant E-Mobility bij Rexel Nederland,
is een van de drijvende krachten achter de EV-Installer Community. De E-Tour leidde Maurice
Rebel en de vijftien deelnemende installateurs van Gouda naar de fabriek van MENNEKES in
Kirchhundem (Duitsland). Een dagboekverslag van Maurice Rebel.
‘Drie Tesla Model S’, een Toyota Prius Plug-In, een Opel
Ampera, een Volvo V60 Plug-In Hybrid en vijf Mitsubishi
Outlanders. De karavaan van elektrische auto’s waarmee
ik met de leden van onze EV Installer Community door
het land reisde, was van divers pluimage. Zo ook de deelnemers, vanuit het verre noordoosten en zuidoosten van
Nederland kwamen zij naar het hoofdkantoor van Rexel in
Gouda om gezamenlijk te vertrekken.
Vier locaties stonden gedurende de dag op het programma.
Vanuit ons hoofdkantoor in het genoemde Gouda, waar
EV-Box voor een ontvangst zorgde en de auto’s bijgeladen
konden worden via de aanwezige EV-Box laadstations,
vertrokken we naar Breukelen. Daar werden we ontvangen
door GreenFlux, een van onze nieuwste samenwerkingspartners op het gebied van elektrische mobiliteit. Zij liet
onze community onder meer de snellaadmogelijkheden
zien die ter plekke door GreenFlux gecreëerd zijn.
De reis werd vervolgd naar Nijmegen waar Hager haar
laadportfolio presenteerde en van de lunch genoten
werd. Op deze plek werden ook de look-and-feels van de
verhuisde en vernieuwde Rexel-vestiging ervaren.
Eindbestemming van de dag was de MENNEKES-fabriek
in Kirchhundem. Op een bij de fabriek aanwezig laadplein
zijn gedurende de nacht alle voertuigen bijgeladen.
Absoluut hoogtepunt was de rondleiding door de stekkerfabriek van MENNEKES. Dit Duitse familiebedrijf is natuurlijk zeer bekend van het laadtype 2. Dit is ontwikkeld
door MENNEKES en gekozen tot de universele standaard
voor heel Europa. Bijzonder was het dat directeur Walter
Mennekes zelf aanwezig was om onze community met alle
egards te ontvangen en rond te leiden.
Al met al is met de E-Tour de volgende stap gezet binnen
de EV-Installer Community. De trein is in beweging
gekomen en de leden kennen elkaar nu. Hierdoor zal
het gemakkelijker gaan om advies te vragen, kennis te
delen en mogelijk zelfs orders uit te wisselen. In lijn met
ons ‘honderddagenplan’ zullen wij eind januari opnieuw
bijeenkomen en kijken naar de honderd dagen die achter,
maar zeker ook voor ons liggen. Door elkaar met regelmaat
te ontmoeten wordt niet alleen de dynamiek geborgd,
maar ook de kennisdeling gefaciliteerd.’
Vierde editie Vlaamse Smart Grid School:
Smart Grids Flanders presenteert gids
‘Eerste Hulp Bij Onduidelijkheid over Smart Grids’
Het is langzamerhand uit aan het groeien tot een traditie: de Smart Grid School van Smart Grids
Flanders. Half oktober vond de vierde editie plaats. Dit jaar kregen de deelnemers een primeur
overhandigd: de papieren versie van de gids ‘Eerste Hulp Bij Onduidelijkheid over Smart Grids –
Wat je moet weten over het elektriciteitsnet van morgen’.
De introductie van slimme energienetten vergt een lange
adem. Om die adem verse lucht te verschaffen presenteerde
Smart Grids Flanders de gids. De gids heeft aandacht voor
de technologische, maar ook sociale en economische uitdagingen die er zijn. Ruimte is er ook voor een analyse van de
twijfel van België over een massale uitrol van slimme meters.
Decentralisatie
Allereerst worden in de gids nog maar eens de drie redenen
uiteengezet waarom ook België over moet schakelen naar
smart grids. ‘Ten eerste betekent meer duurzame energie een
toenemende decentralisatie van de energievoorziening. De
integratie van al die hernieuwbare energie in het net vraagt
behoorlijke aanpassingen aan de bestaande infrastructuur.
Ten tweede is er meer flexibiliteit nodig. Tenslotte zal elektriciteit in de toekomst een belangrijke rol spelen op terreinen
waar ze nu nog marginaal is. Om tot duurzame mobiliteit
te komen moet er bijvoorbeeld een doorbraak komen van
elektrisch rijden. Ook het aandeel van warmtepompen in de
verwarming van gebouwen neemt sterk toe. Hoe zal het net
omgaan met deze toenemende elektrificatie? Smart grids
vormen het antwoord, aldus de schrijvers.
Slimme meters
Belangrijke aandacht is er voor de Belgische twijfels over de
massale uitrol van slimme meters. ‘Zestien Europese landen
18
zeggen ja, België twijfelt’, kopt een apart hoofdstuk van
de gids. Gezien de hoge investeringskosten kiest België er
voorlopig in ieder geval voor om slimme meters alleen daar
te plaatsen waar ze voor een belangrijke meerwaarde zorgen.
Tussen april en november 2010 deden de eerste 4.750 slimme
meters hun intrede in Vlaanderen. Netbeheerders Eandis
en Infrax wilden de technische haalbaarheid van de nieuwe
generatie verbruiksmeters voor elektriciteit en gas uittesten
in reële omstandigheden, in een gezamenlijke praktijkproef.
Een efficiëntiestudie verbonden aan de praktijkproef berekende dat slimme meters op Vlaams niveau een gemiddelde
jaarbesparing van drie procent kunnen realiseren op het
elektriciteitsverbruik van gezinnen.
Overigens moeten Europese lidstaten die twee jaar geleden
geen gemotiveerd standpunt innamen over een nationale
uitrol van slimme meters, van Europa tachtig procent van
hun oude meters in 2020 vervangen hebben door slimme
varianten.. Na een grondige kosten-batenanalyse
aan Vlaamse en Waalse zijde, beslisten de Belgische gewesten
tegen een nationale uitrol. Daarmee is België een van de
zeven landen die niet meewerkt aan de uitrol.
Kosten-batenanalyses
Of zoals de schrijvers het verwoorden: ‘Slimme meters
kunnen elektriciteitsconsumenten snel persoonlijke
gebruiksfeedback geven. Dit moet leiden tot een posi-
Eerste Hulp Bij Onduidelijkh
eid
over Smart Grids:
wat je moet weten over het
elektriciteitsnet
van morgen
tieve gedragsverandering en een verstandiger verbruik.
Daarnaast kunnen slimme meters het mogelijk maken
dat consumenten hun elektrische huishoudtoestellen van
afstand aansturen via de smartphone. Voor distributienetbeheerders vormen slimme meters een bron van real time
data en een monitoring-, controle- en sturingsplatform. De
kosten-batenanalyses laten zich moeilijk vergelijken omdat
ze uitgaan van sterk verschillende basisscenario’s en wetgevende contexten. Zo variëren de geraamde kosten voor het
plaatsen van een slimme meter van zevenenzeventig tot
766 euro, de baten van achttien tot 654 euro.
19
Thuisbezorgd.nl neemt tweehonderd
elektrische scooters van GOVECS in gebruik
‘De opkomst van de elektrische scooter is “a way of no return”.’ Aan het woord is Robert van de Nadort
van RR Mobility. Smart E-Mobility spreekt iedere editie met een fabrikant/importeur van elektrische
tweewielers en met een eindgebruiker die een omvangrijke vloot elektrische tweewielers heeft. In deze
editie aandacht voor RR Mobility, importeur van de elektrische scooters van GOVECS, en Thuisbezorgd.nl,
dat eind dit jaar over tweehonderd GOVECS beschikt.
Stop nu met betalen
voor benzine!
Bespaar
€5
Robert (R) van de Nadort en Roelof (R) Schiltmans zijn de
spreekwoordelijke founding fathers van RR Mobility, de
exclusieve importeur voor de Benelux van het elektrisch
scootermerk GOVECS. RR Mobility zag als spin-off van
Double R Trading in 2010 het levenslicht. ‘Wij zijn al sinds
1996 actief in de import van en handel in gemotoriseerde
tweewielers’, duidt Van de Nadort. ‘Toen wij in 2010 op een
Europese producent van hoogwaardige kwaliteit elektrische
scooters stuitten, het Duitse GOVECS met productie in
Polen, raakten wij als echte “petrol heads” overtuigd van
dit merk. Na een uitgebreide test van de scooters tijdens
een beurs in Berlijn wisten wij het namelijk zeker: deze
elektrische GOVECS-scooter heeft de toekomst.’
Total cost of ownership
RR Mobility wist het exclusieve importeurschap voor de
Benelux te verkrijgen. Sinds 2010 heeft Van de Nadort met
zijn bedrijf een omvangrijk dealernetwerk op weten te
bouwen met een ongeveer veertig dealers. ‘Helaas moeten
wij wel constateren dat de markt nog niet zo hard gaat als
zou kunnen. Dit komt mede doordat “milieuvriendelijke”
kleine voertuigen fiscaal sterk gestimuleerd worden. Een
elektrische scooter van enkele duizenden euro’s wordt door
de eindgebruiker daardoor al snel als relatief duur gezien.
Bovendien rijden steeds minder jongeren een scooter door
de strenge rijbewijsrichtlijnen. Hierdoor krimpt de totale
scootermarkt, dus die van de brandstofscooters.’
De levering van tweehonderd elektrische GOVECS-scooters
aan Thuisbezorgd.nl geeft Van de Nadort echter al het vertrouwen met het oog op de toekomst. ‘In de afgelopen jaren
hebben wij ontdekt dat de kracht van de elektrische scooter
juist in de zakelijke markt uit de verf komt. Een van onze
dealers in Amsterdam verkoopt bijvoorbeeld voertuigen aan
de politie en de stadswacht. Hierdoor rijden er inmiddels
honderd GOVECS’ rond in de hoofdstad. Ook bij gemeenten
en zorginstellingen krijgen wij steeds meer voet aan de
grond. Het zijn organisaties die niet alleen bereid zijn de
hoge aanschafprijs te betalen, maar dit ook kunnen. Zij zien
namelijk dat de total cost of ownership (tco) van een elektrische scooter vele malen gunstiger is. Grote klapper is voor
ons dit jaar de levering van meer dan honderd scooters aan
20
Thuisbezorgd.nl. Deze rijden al rond en voor 31 december
worden nog eens honderd exemplaren uitgeleverd.’
nog even op zich wachten, het succes is er voor ons nu al.
Als bedrijf hebben wij dit jaar voor het eerst zwarte cijfers
geschreven met elektrische scooters.’
Binnensteden
Thuisbezorgd.nl is volgens Van de Nadort een ware ‘believer’. ‘Zij zien niet alleen het belang van het verduurzamen
van binnensteden, maar hebben ook een marktmodel
ontwikkeld waarmee zij het voor horecaondernemers
ongekend aantrekkelijk maken om elektrisch te bezorgen.
Pizzabedrijven hebben bijvoorbeeld niet de financiële
middelen om de hogere aanschafprijs te betalen, maar zijn
momenteel wel enkele duizenden euro’s per jaar kwijt aan
het onderhoud van conventionele scooters. Dit onderhoud
betalen zij echter in wekelijkse of maandelijkse termijnen.
Thuisbezorgd.nl maakt het mogelijk dat dergelijke ondernemers nu voor gemiddeld tien euro per dag een elektrische
scooter kunnen rijden. Die afnemende bedrijven besparen
zo niet alleen op de onderhoudskosten van brandstofscooters, maar ook al snel zo’n vijf euro per dag op de benzine.’
Vijfduizend restaurants
Thuisbezorgd.nl, onderdeel van Takeaway.com telt in
Nederland meer dan vijfduizend aangesloten restaurants.
Via de website of app’s van Thuisbezorgd.nl kunnen bij
deze restaurants maaltijden besteld worden. Europabreed
telt Takeaway.com zelfs ruim zevenentwintigduizend
aangesloten restaurants. ‘Maandelijks bezorgen al die
restaurants in Nederland meer dan één miljoen bestellingen’, vertelt Brenno Misuraca van Takeaway.com. ‘Hiervoor
worden maandelijks vier miljoen kilometers afgelegd met
verschillende voertuigen, waaronder auto’s en scooters.
Omgerekend zijn dat 109 rondjes om de aarde, tien rondjes
om Jupiter of één ronde om de zon. Wij zijn al met al de
grootste speler van continentaal Europa als het om online
eten bestellen gaat.’
Way of no return
Ondertussen groeit RR Mobility door het succes op de
zakelijke markt volgens Van de Nadort tegen de stroom
in. ‘Waar wij afgelopen jaar een kleine tweehonderd
elektrische scooters afzetten, zullen dat er dit jaar in
een krimpende markt driehonderd zijn. Een groei van
vijftig procent. Wij zien de toekomst dan ook rooskleurig
tegemoet. De opkomst van de elektrische scooter is “a way
of no return”. Zeker met de wetenschap dat conventionele
auto’s en vrachtwagens qua milieuwetgeving al op het
niveau van Euro VI zitten en tweewielers pas op Euro III. Dit
verschil gaat in de komende jaren versneld teruggedrongen
worden. Daardoor gaan ongekend veel goedkope Aziatische
benzinescooters verdwijnen. Want waarom zou je een
brandstofmotor onder zo’n licht voertuig plaatsen als het
ook elektrisch kan? Wat daar nog voor nodig is? Je moet een
omslagpunt creëren waarbij de techniek en componenten
goedkoper gaan worden. Niet voor niets is GOVECS bezig
om modulair te gaan opereren zodat zij haar accutechniek
voor verschillende doeleinden kan aanwenden en de kostprijs verlaagd wordt. Ook al laat de prijsdaling misschien
Vierentwintiguurs-wisselservice
Misuraca legt uit dat Thuisbezorgd.nl logischerwijs de restaurants niet kan dwingen om de maaltijden elektrisch te
gaan bezorgen, maar dit wel met een zo aantrekkelijk mogelijk aanbod kan faciliteren. ‘Toen wij in contact kwamen
met GreenMo (red. een van de aangesloten dealers bij RR
Mobility) hebben wij onze situatie uitgelegd en zijn samen
met hen gaan nadenken over een elektrische propositie
richting de aangesloten restaurants. De oplossing hebben
wij gevonden in de vorm van een leasecontract waarbij een
vast bedrag per dag betaald wordt. Een normale restauranthouder kan namelijk niet vele duizenden euro’s investeren
in de aanschaf van elektrische scooters.’
Het leaseconcept dat Thuisbezorgd.nl aanbiedt, kent een
vierentwintiguurs-wisselservice, onderhoud en verzekering.
Misuraca: ‘De grootste winst voor de gebruiker zit in de
besparing op benzine en het onbezorgd bezorgen. Dat
scheelt de ondernemers iedere dag geld. Het milieueffect
is een mooi extraatje, maar voor hen niet de belangrijkste
beweegreden. Overigens zijn alle elektrische scooters voorzien van een gps-tracker. Hierdoor kunnen restaurants hun
per dag
Kijk nu op thuisbezor
gd.nl/scooter of bel
024-8200201
bestellingen nog efficiënter verwerken. Daarnaast biedt
het de mogelijkheid onze “Foodtracker” in de toekomst nog
specifieker te maken.’
Utrecht en Haaglanden
Misuraca legt uit dat de pilot die in Utrecht uitgevoerd
is tot het huidige succes heeft geleid. ‘Na de eerste reeks
testen zijn zowel wij als GreenMo actief restauranthouders
gaan benaderen. In Utrecht ging dat van meet af aan goed
en ook in de gemeente Haaglanden – waar elektrische
scooters gesubsidieerd worden – is het een succes. In de
twee regio’s rijden opgeteld nu bijna honderd elektrische
scooters. Natuurlijk vergt het wel de nodige uitleg om de
restauranthouders te overtuigen van het voordeel.’
De juiste actieradius is volgens Misuraca logischerwijs voor
de restaurants essentieel. ‘Bij veel elektrische scooters die
wij getest hebben, konden wij het opgegeven gebruik door
de fabrikant halveren. De scooters kennen bij het bezorgen
van maaltijden heel veel stop-and-go-momenten omdat
ze korte ritjes maken. Bij Govecs komt de actieradius in de
praktijk het meest overeen met het opgegeven verbruik.
Wij hebben door GreenMo de scooters ook op maat laten
afstellen op ons specifieke gebruik. Bovendien hebben de
Govecs-scooters in tegenstelling tot hun concurrenten een
laag zwaartepunt. Dat is voor maaltijdbezorging essentieel
omdat het rijgedrag in de bochten goed moet zijn. De bezorger wil met maaltijden in zijn scooterbox natuurlijk niet
zwabberend door de bochten gaan. Daar komt bij dat de
scooter de mogelijkheid heeft om tussendoor te snelladen.
Essentieel voor restaurants die meer dan honderd kilometer
per avond afleggen.’
21
De vraagstukken van
Smart (E-)Mobility
Lage Landen haken via Waterstofnet aan
bij Europa’s grootste waterstofconsortium
Niet alleen electric mobility is hót, maar ook smart
mobility is hót. Maar wat is nu eigenlijk smart mobility?
Er wordt met ict-oplossingen invulling gegeven aan de
maatschappelijke uitdagingen van de automobilist. Met
smart mobility krijgt de automobilist ondersteuning om
efficiënter, schoner en veiliger te reizen.
Begin november sloot een Europese call waar bedrijven en kennisinstellingen subsidie
konden aanvragen voor gezamenlijke innovatieprojecten rond brandstofcellen en
waterstof. De Europese Commissie schreef deze uit in het kader van het Fuel Cells and
Hydrogen 2 Joint Undertaking (FCH 2 JU). Het te verdelen budget bedraagt drieënnegentig
miljoen euro. De eerste projecten die gehonoreerd worden gaan in de eerste helft van
2015 van start. België en Nederland hebben via Waterstofnet kans gezien aan te haken bij
het grootste ingediende project.
WaterstofNet, dat in de regio Nederland-Vlaanderen medio
2009 van start ging op basis van een Europees Interreg-project, heeft in de afgelopen periode dus met succes geprobeerd
ook de Lage Landen aan te laten haken bij het FCH 2 JU.
Cruciaal, want dit jaar nog stelde Waterstofnet-directeur
Adwin Martens dat de regio tot de kopgroep van het Europese
waterstofpeloton wil behoren. Volgens Martens zijn er zowel
kleine als grote projecten ingediend in de nieuwe Europese
call, maar ook ontwikkel- en demonstratieprojecten ‘Het is
een sterk industrieel programma waardoor wij als Waterstofnet voor één project hebben moeten kiezen’, legt Martens uit.
‘Het is ondoenlijk om in meerdere projecten te participeren.’
Drieëntwintig waterstoftankstations
Het grootste project dat vrijwel zeker goedgekeurd gaat
worden en volgend jaar juni van start zal gaan, voorziet in
de bouw van drieëntwintig waterstoftankstations en het op
de weg krijgen van honderd waterstofauto’s. De Europese
Unie moet tweeëndertig miljoen euro bijdragen en de totale
projectomvang is vijfenzestig miljoen euro. Waterstofnet is
een van de – weliswaar kleinere – partners in het project.
‘Alle grote Europese automobielfabrikanten zijn bij dit project
betrokken’, duidt Martens. ‘De focus van het project ligt
op Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Scandinavië. De
automotive industrie “dwingt” dat af. Zij signaleert dat in deze
drie regio’s incentives vanuit de overheid aanwezig zijn om
waterstofvoertuigen op de weg te krijgen en de benodigde
tankstations te realiseren. Die landen die nog geen infrastructuur en incentives hebben, laten ze vooralsnog links liggen.’
Volgens Martens erkent Waterstofnet dat de overheid in Nederland en België minder investeringen doet in waterstof dan
in de andere drie genoemde gebieden. ‘Maar de Lage Landen
liggen wel exact tussen Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en
Scandinavië in. Het zou gek zijn om die regio een zwarte vlek
te laten. En daar hebben wij de deelnemers in het consortium
van weten te overtuigen. Daardoor hebben wij toe kunnen
treden als partner en gaan wij de resultaten uit het project
22
vertalen naar de Benelux. In een volgende call zullen wij
bovendien een project indienen om ook in Nederland en
België te komen tot tankstations en voertuigen. Wij hebben
de toezegging dat wij dan ook een volwaardig partner zullen
worden van het consortium.’
Volwaardig partner
Martens is tevreden dat Waterstofnet nu al heeft kunnen
aanhaken bij het consortium. De volgende call waaraan
Martens refereert, vindt overigens in de eerste helft van
2015 plaats. ‘Vooralsnog kunnen we echter tevreden
zijn dat wij überhaupt betrokken zijn bij het grootste
waterstofconsortium van Europa, en dat als relatief kleine
partij. Doordat er volgend jaar al een nieuwe call is en wij
als volwaardig partner kunnen aanhaken, lopen wij ook
geen grote kansen mis.’
Voor de korte termijn zal Waterstofnet overigens ook naar
andere Europese subsidiemogelijkheden gaan kijken. Zoals
de volgende editie van Interreg, een interregionaal subsidieprogramma voor gezamenlijke projecten van Belgische,
Nederlandse en Duitse bedrijven. Martens: ‘Binnen Interreg
IV hebben wij een project uitgevoerd waarbinnen twee
waterstoftankstations zijn gebouwd, een waterstoftruck en
nog tal van zaken meer. Er zijn dus nog volop kansen.’
Dit kan door middel van het geven van informatie, waarop op actie
kan worden ondernomen, gedrag beïnvloed kan worden, maar zelfs
door direct in te grijpen door middel van de techniek van de auto,
zoals automatisch remmen bij een potentiële aanrijding.
Smart mobility is te onderscheiden in drie onderdelen:
1. Connected Car: door middel van internetverbinding worden
(bestuurders van) auto’s in staat gesteld met andere (bestuurders
van) auto’s en de wereld te communiceren.
2. Cooperative Mobility: via snelle en veilige dataverbindingen
worden auto’s verbonden met andere auto’s en de wegkant.
3. Autonomous Driving: auto’s die via van sensoren de omgeving
‘zien’en op gebeurtenissen kunnen reageren. Voorbeelden zijn
Drive Lane Assist, Automated Braking, Smart Cruise Control en
uiteindelijk volledig zelfstandig rijdende auto’s.
Recent bezocht ik een symposium over smart mobility waar ik
een ware eyeopener ervoer: safety, security en privacy zijn dé
belangrijkste onderwerpen in de context van met name coöperatief
rijden en in mindere mate Connected Car-systemen. Technologisch
zijn de belangrijkste uitdagingen opgepakt, maar de safety,
security- en privacyvraagstukken zijn nog ongekend groot.
In principe is het nu al heel goed mogelijk om Connected Caroplossingen in te zetten in het verkeer. We hebben het dan over
systemen, gebaseerd op mobiele telefoons of via het internet
verbonden kastjes. Omdat safety, security en privacy nog niet
honderd procent zeker gesteld zijn, kunnen deze systemen alleen
gebruikt worden om adviezen aan autobestuurders te geven. De
bestuurders blijven zelf honderd procent verantwoordelijk voor
hun acties! Met name kleinere innovatieve bedrijven kunnen via
apps en andersoortige software, systemen in de markt zetten, die
toegevoegde waarde voor de gebruikers bieden en hier omzet
mee genereren. Ons midden- en kleinbedrijf (mkb) excelleert in
het commercialiseren van aftermarket Connected Car-producten.
Zo denk ik aan bedrijven die voertuigen monitoren en feedback
geven aan de fleetowner. Voor ondernemingen als Sycada.Green en
V-tron en vele andere Nederlandse mkb-bedrijven is dan ook een
interessante toekomst weggelegd in smart mobility.
Wij hoeven niet te verwachten dat een brede introductie
van coöperatief rijden op korte termijn zal plaatsvinden. Het
verdienpotentieel is vooralsnog laag. Er dient nog veel precompetitief werk verzet worden en dat is investeren in de toekomst.
Bij kleine pilots – zoals mogelijk gemaakt door de Rijksoverheid
– kun je weliswaar onderling afspraken maken over privacy en
security, maar op de benodigde grote schaal is dat veel complexer.
Voor coöperatieve autosystemen is het ook maar zeer de vraag of je
tot een wereldwijde standaard kunt komen. Het zou al fantastisch
zijn als je in heel Europa een uniform systeem kent. Harmoniseren
met de Verenigde Staten en Azië is waarschijnlijk een brug te ver.
Dit komt grotendeels door het feit dat automobielfabrikanten
vaak geen behoefte hebben aan het afspreken van standaarden
en liever hun eigen standaard proberen door te drukken. Bij deze
vraagstukken liggen hoe lastig ook, kansen voor het Nederlandse
bedrijfsleven. Ons land beschikt over veel kennis op het domein van
safety, security en privacy en die kennis is geld waard. We kunnen
deze internationaal vermarkten.
Een autonome auto hoeft niet coûte que coûte connected te zijn om
‘zelf’te kunnen rijden. Een sonar, radars en videocamera’s zorgen
er al snel voor dat een auto op basis van zelfstandig vergaarde
informatie zijn weg kan bepalen en de verkeerssituatie kan
inschatten. Autonoom rijden zonder connectiviteit is vooral een
vraagstuk van comfort en veiligheid. Het is duidelijk dat een auto al
gauw beter kan kijken dan de mens, niet moe wordt en bijvoorbeeld
geen alcohol gebruikt voor het rijden.
De zelfrijdende auto kan dat alles zonder connected/coöperatief
te zijn. Wil je zelfrijdende auto’s echter zo slim maken dat
ze bijvoorbeeld files voorkomen, moeten ze wel connected
zijn. Nederlandse bedrijven kunnen geld verdienen door
hun technologische kennis te vermarkten en in de sfeer van
toeleveranciers van bijvoorbeeld vision gerelateerde systemen.
Het grootste verdienpotentieel zal bij de oem’s en hun directe
toeleveranciers liggen. Conclusie: het verdienpotentieel van
Connected car-systemen kan op korte termijn door Nederlandse
bedrijven verzilverd worden, voor Cooperative Driving zal dit
veel langer duren. Natuurlijk moeten we niet vergeten dat het
maatschappelijk verdienpotentieel heel groot kan zijn. Het
voorkomen van files, het verhogen van de veiligheid en het
terugdringen van het energieverbruik en vervuiling levert onze hele
samenleving veel op. Voor Autonomous Driving ligt het grootste
verdienpotentieel bij de oem’s en hun directe toeleveranciers.
Het eind doel is natuurlijk dat autonoom rijdende voertuigen die
met de wereld, met elkaar en met de wegkant verbonden zijn. Als
we zover zijn zal autoverkeer comfortabeler, schoner, efficiënter en
veel veilig worden.
Godfried Puts, AutomotiveNL
23
Nissan hoopt zakelijke markt open te breken met elektrische bestelwagen
‘Elektrisch rijden is voor DeltaSafe een manier
om zichzelf te onderscheiden’
De zakelijke gebruikers van bestelauto’s hadden nog weinig te kiezen als het ging om
elektrische varianten van hun conventionele voertuigen. Met de Nissan e-NV200 kwam er dit
jaar een nieuwe keuzemogelijkheid bij. Een gesprek met David Schoorl (EV Product en Retail
Manager bij Nissan Nederland) en Peter Wolfs (directeur-grootaandeelhouder van DeltaSafe
beveiliging en gebruiker van een e-NV200).
Elektrische bestelwagens verdienen volgens David Schoorl
veel meer aandacht dan ze nu al krijgen. Zeker daar met
de komst van de Nissan e-NV200 de sluitende business
case volgens Schoorl aanwezig is. ‘Wij hebben als Nissan
op de eerste plaats de overtuiging dat volledig elektrische
voertuigen het serieuze alternatief zijn voor ICE-motoren,
zowel voor benzine als diesel. Met de wetenschap dat
luchtkwaliteit in de grote Nederlandse steden een issue
is, is de overstap naar schoon vervoer noodzaak. Dat zal
gedeeltelijk via personenvoertuigen moeten, maar zeker
ook via het zakelijke gebruik van bestelauto’s. Met de
e-NV200 presenteren wij een oplossing.’
Bewezen technologie
‘Doordat wij drie jaar ervaring hebben kunnen opdoen
met de Leaf, bevat de e-NV200 bewezen technologie’,
vervolgt Schoorl. ‘Deze is voor negenennegentig procent
hetzelfde als bij de Leaf. Enkel de batterijkoeling is een
toevoeging omdat wij verwachten dat bij een elektrische
bestelauto vaker gebruikgemaakt zal worden van een
snellader. Ten aanzien van de business case geldt dat het
voertuig in de grote steden qua total cost of ownership
makkelijk meekan met een dieselbestelauto.’
Twee belangrijke aspecten van de e-NV200 die Schoorl niet
ongenoemd wil laten is de standaard aanwezigheid van een
automaat en de mogelijkheid om het voertuig te leveren als
personen- én bestelauto. In het komend jaar hoopt Nissan
in Nederland volgens Schoorl de grens te slechten van
duizend verkocht e-NV200’s. En dan is Nissan er nog niet,
want er zitten meer modellen in het vat. ‘Het is niet zo dat
een groter formaat bestelauto al productierijp is, maar als
bedrijf onderzoeken wij wel de opties. Hiervoor is het zaak
dat de batterijtechnologie verder ontwikkeld wordt. De
batterijcapaciteit vormt voor een groter formaat bestelauto
een van de belangrijkste uitdagingen.’
Groepsvervoer
Schoorl heeft geen enkele vrees dat de e-NV200 op
bepaalde punten tekort schiet ten opzichte van haar conventionele concurrenten. ‘De auto presteert eerder beter
dan minder dan een reguliere diesel. Product-technisch
zijn wij dus overtuigd van de goede eigenschappen. De
uitdaging ligt bij het overtuigen van het grote publiek om
over te stappen op een elektrisch voertuig.’
Doordat het met de voertuigeigenschappen volgens
Schoorl goed zit, ziet hij voor het voertuig ook kansen
in de markt van groeps- en personenvervoer. ‘De auto
kan niet alleen dienstdoen als bestelauto, maar ook voor
taxivervoer, shuttleservices bij hotels en vliegvelden of
bij kinderdagverblijven. Kortom voor groepsvervoer in de
breedste zin des woords.’
Amsterdam
Deltasafe Beveiliging rijdt in Amsterdam sinds kort
rond met één e-NV200. Het bedrijf is onderdeel van de
DeltaSafe Groep en bestaat al meer dan vijfentwintig jaar.
De e-NV200 maakt onderdeel uit van een vloot van vijf
bestelvoertuigen en wordt ingezet voor de beveiliging van
collectieve (bedrijfs)terreinen.
24
De overstap van Peter Wolfs, directeur-grootaandeelhouder van DeltaSafe Beveiliging, was er een zoals de
autofabrikanten hopen dat er in de komende jaren velen
zullen volgen. Wolfs was namelijk niet doelbewust op
zoek naar een elektrische bestelwagen, maar liep hem
tegen het lijf in de showroom. ‘Een van onze bestelbussen was aan vervanging toe en bij de dealer zag ik de
e-NV200 staan en na een proefrit was ik meteen verkocht’,
aldus Wolfs. ‘Na de proefrit zijn wij daarom als bedrijf
snel gaan schakelen. Elektrisch rijden is voor ons bedrijf
ook een manier om ons te onderscheiden. Het geeft extra
cachet. De e-NV200 is immers iets volledig anders dan het
geijkte beveiligingsautootje.’
‘De stilte is fantastisch.
Als je dat ervaart, wil je
niet anders. Minpunt is
de actieradius die moet
in de komende jaren
verbeterd worden’
Actieradius
Wolfs heeft naar eigen zeggen bij de aanschaf van de
elektrische bestelwagen dan ook niet de business case tot
achter de komma rondgerekend. ‘Ik weet echter zeker dat
het een en ander financieel gunstig uitpakt en dat heeft
de overstap vergemakkelijkt. Als het te duur zou zijn,
maak je als ondernemer een andere keuze. Doordat wij
in Amsterdam gevestigd zijn hebben wij naast het fiscale
voordeel vanuit de Rijksoverheid ook vanuit de gemeente
vijfduizend euro subsidie gekregen. Desalniettemin blijft
het in de aanschaf nog steeds een duurdere auto, maar op
de middellange termijn verdient het zichzelf terug.’
En willen alle voertuigen uit de vloot van DeltaSafe
Beveiliging elektrisch worden, dan heeft Wolfs nog wel
één wens. ‘Je kunt nu met het voertuig honderdtwintig à
honderdveertig kilometer afleggen. Zeker nu het kouder
begint te worden en onze beveiligers uiteraard de verwarming aanzetten, bevinden wij ons aan de onderkant van
de range. Kortom de actieradius moet omhoog willen wij
de gehele vloot elektrificeren.’
Ploegendiensten
Wolfs legt uit dat zijn bedrijf twee ploegendiensten kent.
De eerste beveiliger stapt om vier uur ’s middags in zijn
voertuig en om twaalf uur ’s nachts neemt de volgende
beveiliger het over. ‘En de e-NV200 moet momenteel
tussendoor bijgeladen worden. Wij redden het nog niet
om de volledige dienst elektrisch te rijden. Momenteel
bekijken wij met Nissan de mogelijkheden om dit toch
voor elkaar te krijgen, want het is natuurlijk ons streven
om de veertigduizend kilometers die per jaar gereden
worden volledig elektrisch af te leggen.’
Tenslotte het grootste plus- en minpunt van elektrisch
rijden? Wolfs: ‘De stilte is fantastisch. Als je dat ervaart,
wil je niet anders. Minpunt is zoals gezegd de actieradius.
Deze moet in de komende jaren voor zakelijke gebruikers
verbeterd worden.’
25
Ecomobiel maakt succesvolle balans op
en trekt 4.047 bezoekers
Oud-staatssecretaris Pieter van Geel en Michael Rutgers van het Longfonds hadden dit jaar de eer om Ecomobiel en
Ecologistiek officieel te openen. In totaal wist de beurs in twee dagen tijd 4.047 bezoekers te trekken, een fractie meer
ten opzichte van vorig jaar. Traditiegetrouw stond de vakbeurs in het teken van talloze primeurs, workshops en een
groot aantal testritten.
Nederland eind 2015 tien waterstofbussen rijker:
‘Nationale subsidie geeft impuls aan
living lab voor openbaar vervoer’
Van Geel stond in zijn speech uitgebreid stil bij het thema
‘Energie in mobiliteit’. ‘Vrijwel alle belangenbehartigers
uit de mobiliteits- en transportsector hebben zich het
afgelopen anderhalf jaar met veel energie ingezet voor een
toekomstgerichte mobiliteitssector, zowel voor de Brandstofmixvisie als in de praktijk. Deze vakbeurs is hiervan het
overtuigende bewijs. Een toekomstbestendige mobiliteitssector is een sector die de eisen van de tijd begrijpt op het
gebied van energie, economie en luchtkwaliteit.’
Nederland is eind volgend jaar tien elektrische bussen met waterstoftechnologie rijker.
De Rijksoverheid maakt hiertoe begin november bekend dat de stadsregio’s ArnhemNijmegen, Eindhoven en Rotterdam en de provincies Zuid-Holland en Groningen subsidie
krijgen. Het geldt wordt aangewend voor tien nieuwe waterstofbussen en twee extra
vulpunten. ‘De subsidie geeft een impuls aan het regionale living lab voor openbaar
vervoer’, aldus de Helmondse burgemeester Elly Blanksma.
De plannen van het ministerie van Infrastructuur en Milieu
komen voort uit de ontwerprichtlijn ‘On the deployment
of Alternative Fuels Infrastructure’ van Europa. Hierbinnen
vraagt Brussel de lidstaten voor 2020 een waterstoftankinfrastructuur te ontwikkelen. Hetzelfde verwacht de Europese
Unie voor elektrisch rijden op batterijtechnologie en groengas
(lng). De 4,25 miljoen euro – vermoedelijk is hiermee eindelijk het potje van vijf miljoen aangeboord dat meermaals
door minister Schultz van Haegen toegezegd werd voor
waterstofpilots – wordt dus besteed door vijf vervoersregio’s.
Nederland telt daarmee eind volgend jaar tien nieuwe waterstofbussen. Eerder werd onder meer al ervaring opgedaan
met waterstofbussen in Amsterdam en Arnhem.
Aangepaste werkplaats
Arnhem valt nu weer in de ‘prijzen’. Als onderdeel van
stadsregio Arnhem-Nijmegen krijgt zij net als de stadsregio’s Rotterdam en Eindhoven achthonderdvijftigduizend
euro subsidie om twee waterstofbussen aan te schaffen.
Ook de provincies Groningen en Zuid-Holland krijgen
een zelfde bedrag. Overigens is de subsidie niet alleen
bestemd voor de aanschaf van bussen, maar ook om meer
waterstoftankstations te creëren.
In Rotterdam is het openbaar vervoerbedrijf RET degene die
de twee bussen aanschaft. Algemeen directeur Pedro Peters
toont zich content met de subsidie: ‘De tram en metro
rijden al elektrisch op groene stroom. De uitdaging is om
in onze havenstad ook de bussen met nul uitstoot te laten
26
rondrijden. Met de subsidie worden wij in staat gesteld om
met de aanschaf van deze eerste twee waterstofbussen
alvast ervaring op te doen. Overigens gaan wij ook zelf in
huis het onderhoud uitvoeren waarvoor komend voorjaar
de werkplaats aangepast zal worden.’
Vulpunt
De stadsregio Arnhem-Nijmegen vult op haar beurt de
subsidie van achthonderdvijftigduizend euro van staatssecretaris Mansveld aan tot drie miljoen euro om zo samen
met vervoerbedrijf Breng en automotive bedrijf e-Traction
Europe – bekend van de wielnaafmotor met direct
drive, een elektromotor geïntegreerd in het wiel – twee
waterstofbussen in het veld te krijgen. De enige verrassing?
Het ministerie van Infrastructuur en Milieu meldt dat het
waterstofvulpunt dat mede-gesubsidieerd wordt in Arnhem
komt te staan. De betrokken regionale overheidsorganisaties stellen dat ‘dit niet in het projectplan staat’. Een andere
regio die eveneens een nieuw vulpunt krijgt is de provincie
Groningen, in de stadsregio’s Rotterdam en Eindhoven
maakt men van bestaande vulpunten gebruik.
Meer duidelijkheid
‘Met de subsidie kunnen wij samen met onze partners – VDL, Hermes, stichting Zero Emissie busvervoer,
Waterstofnet en de provincie Noord-Brabant – de eerste
stap zetten in de totstandkoming van dit project’, stelt
het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven (SRE). ‘De
komende maanden werken we gezamenlijk het projectplan
verder uit zodat er snel meer duidelijkheid is over de precieze invulling van het project en de regionale financiering.’
De Helmondse burgemeester Blanksma, wiens gemeente al
over een vulpunt beschikt en als stad ook onderdeel van het
SRE is, laat weten blij te zijn met de subsidie omdat zo ‘een
impuls gegeven kan worden aan het “living lab” in de regio
op het gebied van openbaar vervoer’.
Dan Zuid-Holland. De provincie heeft naast de achthonderdvijfduizend euro voor de waterstofbussen subsidie in Europa
aangevraagd (één miljoen euro) en steekt ook zelf geld in het
project, vermoedelijk twee miljoen euro. Zo moeten er geen
twee, maar eind 2015 vier waterstofbussen in de Hoeksche
Waard en op Goeree Overflakkee rondrijden.
Kritische geluiden
Overigens zijn er ook kritische geluiden te horen over de
nieuwe pilots. Erik van der Staak is woordvoerder van De
Werkgroep. De leden van de Werkgroep ontwikkelden voor
bestuurders eerder ‘The Real Green Deal’, een routekaart met
concreet stappenplan voor verduurzaming van het openbaar
vervoer binnen vier jaar. Van der Staak had het geld van de
pilots liever in de vergroening van een volledige vloot gestoken zien worden. ‘Alsmaar experimenteren om te kijken of het
beter kan is zonde. Met de kennis die we hebben kunnen we
nu al concessies vergroenen. Wij begrijpen niet waarom er
steeds maar weer pilots komen, in plaats van ervaringen uit
eerdere proeven door te voeren.’
Rutgers benadrukte vanuit het Longfonds het ongekend
grote belang voor betere luchtkwaliteit waaraan duurzame
mobiliteit volgens hem een cruciale bijdrage moet leveren.
‘Schonere lucht bevordert de gezondheid en het verminderen van verkeersemissies heeft daar een belangrijk aandeel
in. De vele uitdagingen die we als samenleving tegemoet
gaan, vereisen nieuwe vormen van samenwerking: tussen
brancheorganisaties, maar ook tussen maatschappelijke
organisaties en overheden.’
De primeurs van de standhouders waren tijdens Ecomobiel en Ecologistiek net als het recordaantal workshops te
talrijk om alle genoemd te worden. Bijzondere aandacht
was er in ieder geval voor de Mercedes-Benz Ener-G-Force
die voor het eerst in Nederland was te zien. Net als de
indrukwekkende aanwezigheid van vijftig elektrische
Nissan-bedrijfsvoertuigen e-NV200’s. Ook in het lichtere
segment waren primeurs te vinden, zoals de elektrische
bolderkar Stint Cargo waarvan het eerste exemplaar in
gebruik genomen werd.
Ecomobiel 2015 en Ecologistiek 2015 vinden plaats op
woensdag 7 en donderdag 8 oktober 2015, meer informatie is
te vinden op www.ecomobiel.nl en op www.ecologistiek.nl
27
Raoul Bernards (TU/e) over innovatieproject Smart Planning:
‘Streven naar het beste netbeheer via
smart grids voor de BV Nederland’
Smart Planning, is de titel van een van de innovatieprojecten die plaatsvinden binnen de TKI
Switch2SmartGrids. E-Mobility belicht iedere editie een of meerdere innovatieprojecten waarin
bedrijven aan elektrische voertuigtechnologie of smart grids werken. Ditmaal spreekt de
redactie met Raoul Bernards van de Technische Universiteit Eindhoven. Hij is betrokken bij Smart
Planning waarbinnen men inzicht probeer te krijgen in hoe met smart grids optimaal gebruik
kan worden gemaakt van de flexibiliteit van de gebruikers, leveranciers en netbeheerders.
Bernards voert als onderzoeker aan de Technische Universiteit
Eindhoven voor het topsectorenproject momenteel fundamenteel onderzoek uit naar de baten van smart grids in Nederland.
Belangrijke aandacht gaat er daarbij uit naar de tegenstrijdige
belangen van de verschillende beheerders en gebruikers van
het Nederlandse elektriciteitsnet. Waar de gebruikers bij voorkeur een elektriciteitsnet zien dat in alle potentiële toekomstig
situaties voldoende capaciteit heeft, is dat onbetaalbaar voor
de netbeheerders. En daarmee uiteindelijk ook voor de maatschappij, omdat daar immers de (gereguleerde) inkomsten van
de netbeheerders vandaan komen. ‘Slimme planningsscenario’s
kunnen soelaas bieden’, aldus Bernards. ‘Met smart planning
worden de belangen van netbeheerders en marktpartijen
optimaal geïntegreerd en gecombineerd.’
Praktische gang van zaken
In het Smart Planning-project dat tot en met eind 2017 duurt,
participeren naast de TU/e de netbeheerders Enexis, Liander,
Stedin, en Rendo. ‘In de komende periode voeren wij bij de
netbeheerders onderzoek uit om vast te stellen hoe de planning
momenteel plaatsvindt en hoe de praktische gang van zaken is’,
aldus Bernards. ‘Daarbij komen verschillen tussen de individuele
netbeheerders naar voren. Zo zijn de netstructuren verschillend
en leidt dit tot verschillende planningen. Enexis opereert
bijvoorbeeld in een redelijk uitgestrekt gebied, terwijl Stedin in
een grotendeels stedelijk gebied actief is. Daardoor ontstaan bij
het netontwerp inherent al verschillen.’
‘De problemen die de verschillende netbeheerders tegenkomen
zijn zeer divers’, vervolgt Bernards. ‘Logischerwijs wordt er
voornamelijk gekeken naar worst case scenario’s. De netbeheerders bekijken hierbij waar de knelpunten ontstaan als er een
maximale belasting van het energienet is. Vervolgens proberen
zij dit zo efficiënt mogelijk en daarmee kosteneffectief op te
lossen door maatregelen te treffen. Een van de netbeheerders
heeft al aangegeven hierbij in de nabije toekomst ook al
rekening te houden met de invloeden van elektrisch vervoer
en warmtepompen. Dit komt omdat de warmtepompen en de
elektrische auto’s mits zij niet slim worden gestuurd voornamelijk gebruikt en geladen worden op het piekmoment tussen vijf
en acht uur ’s avonds.’
Consequenties
Bernards: ‘Eind 2015 willen wij een aantal verschillende planningsscenario’s in kaart gebracht hebben. Bovendien moeten
er een aantal modellen gegenereerd worden die de kosten
en de impact van de verschillende smart grid technieken –
bijvoorbeeld energieopslag – inzichtelijk maken. Daarbij moet
het mogelijk zijn om de consequenties van het bedienen van de
verschillende schuifjes; zoals het aantal huishoudens met een
elektrisch voertuig, het aandeel decentraal opgewekte energie
en de hoeveelheid flexibele elektriciteitsvraag.’ Dit om volgens
Bernards aan de einde van het looptijd van het project de scenario’s daadwerkelijk geïntegreerd te zien in de planningsrichtlijnen
van de netbeheerders. ‘Bij de kosten- en batenanalyses wordt dus
niet louter naar de belangen van de netbeheerders gekeken. In
de waardeketen zijn de belangen van de eindgebruiker immers
regelmatig tegenstrijdig met de belangen van de netbeheerders.
Met de scenario’s zoeken wij naar een optimum tussen de investerings- en operationele kosten en het maatschappelijk gewenste
net. Je streeft naar het beste voor de BV Nederland.’
29
Juni 2014
Jaargang 5, nummer 2
Nederland en België blijken middenveldspelers
in Europese rapportage smart gridprojecten
VAKBLAD ELEKTRISCH VERVOER
EN SMART GRIDS / SEPTEMBER 2014
De JRC is de onafhankelijke onderzoeksafdeling van de
Europese Commissie. Sinds enkele jaren publiceert zij een
betrouwbare en volledige database van alle lopende en afgeronde smart grids projecten in Europa. Afgelopen maand
werd de tweede update gepubliceerd: de Smart Gridprojects
Outlook 2014. De nieuwste lijst toont vierhonderdzestig
Europese smart gridprojecten, goed voor een totale
INHOUD
SPECIAL ECOMOBIEL
EN ECOLOGISTIEK 2014
KOPSTUKKEN OVER VIJFJARIG
JUBILEUM E-MOBILITY
‘SOLAROAD MAAKT SCHOON
ELEKTRISCH VERVOER MOGELIJK’
OPMARS ELEKTRISCHE AUTO
MET WATERSTOFTECHNOLOGIE
IN PERSPECTIEF GEPLAATST
TIJDSCHRIFT E-MOBILITY
WORDT SMART E-MOBILITY
eerste editie LED Trendrapport
Genomineerden
Dutch Solar Awards
bekendgemaakt
‘Waardering voor
montagesystemen
hoger op agenda’
Special vakbeurs
Solar Event 2014
vanaf pagina 21
LED MAGAZINE NR. 3 - JUNI 2014
September 2014
Jaargang 5, nummer 3
LED MAGAZINE NR. 4 - SEPTEMBER 2014
‘Meer Nederlandse
technologie in
module het credo’
Sneak
preview
JUBILEUMEDITIE
VOOR VIJF JAAR
SOLAR MAGAZINE
investering van 3,2 miljard euro. De gemiddelde investering
per project bedraagt zevenenhalf miljoen euro en meer
dan de helft (238) van de geïnventariseerde projecten is
al afgerond. Momenteel zijn er in Europa dus 221 smart
gridprojecten gaande. Opvallend is dat er inmiddels meer
demonstratieprojecten dan onderzoeksprojecten zijn.
Hot spots
Twee jaar geleden vatte de Outlook pas 372 projecten met een
totale investering van 1,8 miljard euro. Daarmee is de gemiddelde budgetgrootte gestegen van 6,86 miljoen naar zevenenhalf miljoen euro. Duitsland, Denemarken, Italië, Spanje
en Frankrijk leiden de dans en participeren allen in meer dan
honderd projecten. Rekenen wij het om naar investering per
inwoner, dan investeert Denemarken met veertig euro per
hoofd van de bevolking veruit het meest. Dit geldt ook als
het omgerekend wordt naar het landelijke stroomverbruik.
Denemarken scoort ook hier met zesenhalve euro investering
per verbruikt megawattuur veruit het hoogst.
Hot spots voor smart grids zijn volgens het rapport Parijs
(Frankrijk), Rome (Italië), Biscay (Spanje) en Londen (Verenigd
Koninkrijk. In desze gebieden wordt meer dan honderd miljoen euro geïnvesteerd. Ook Antwerpen en Gelderland worden
aangemerkt als hot spots met investeringen van meer dan
vijftig miljoen euro. Nederland behaalt qua aantal projecten in
het rapport een zevende plaats, België een negende.
‘Gebouwintegratie
zonthermie nodig
voor 2020-doel’
NLA wil
kwaliteit
bij communicatie over led
NSVV: ‘Behoefte
aan normen en
regelgeving voor
led-verlichting’
Lightronics voorziet
transformatie van
fabrikant naar
lichtservicebedrijf
LUXeXcel wil met
3D-printtechniek
marktleiderschap
‘Europese productie
led-verlichting is
volstrekt logisch’
Bailey en LivingLight
gaan samenwerken
voor lineaire led
Nederland en België blijven middenveldspelers
volgens de Joint Research Centrum Smart Gridprojects
Outlook 2014. Nederland en België wisten hun positie
in de middenmoot in de tweejaarlijkse rapportage van
de Europese Unie en België vast te houden.
‘Bits over power
gaat een grote
vlucht nemen’
www.egmedia.nl
Smart E-Mobility - LED Magazine - Solar Magazine
OVER DE GRENS
31
In de rubriek EVFocus belicht en test de redactie van Smart E-Mobility ieder
kwartaal elektrische voertuigen die op de Nederlandse wegen geïntroduceerd
worden. Deze maand bericht de redactie over de plug-in hybride Audi A3 e-tron.
Wie instapt in de Audi A3 e-tron heeft in eerste instantie
het idee in een ‘gewone’ A3 te zijn gaan zitten. Geen futuristisch dashboard of andere poespas, maar dezelfde looks
and feels als je van Audi verwacht en gewend bent. Audi
positioneert het voertuig dan ook als een ‘normale auto’,
maar met de voordelen van een elektrische auto. Dat is
niet in de laatste plaats voor de zakelijke gebruiker de lage
bijtelling. De positionering als reguliere auto vindt plaats
door de alternatieve aandrijflijnen te verpakken in bij het
publiek bekende modellen.
Gründlichkeit
Smart E-Mobility schreef het al bij eerdere rij-impressies,
van de Duitse automerken wordt meer verwacht als het
aankomt op elektrische auto’s. Al is het maar om het feit dat
de Duitse overheid fors investeert in elektrisch vervoer en in
het geval van Audi de merkliefhebbers lang hebben moeten
wachten op een elektrische variant. En dan is de Duitse
Gründlichkeit nog niet benoemd.
In theorie kan de gebruiker van de Audi A3 e-tron vijftig
volledig elektrische kilometers afleggen. Hoe dit verbruik
zich in de praktijk zal verhouden moet over enkele maanden duidelijk worden als de eerste leaserijders flink wat
kilometers hebben afgelegd. Maximale actieradius is met
de benzinetank meegeteld negenhonderdveertig kilometer.
Het laden van de lege accu neemt overigens tweeënhalf uur
in beslag. Pluspunt is dat tussendoor bijgeladen wordt via
remenergie en voor vier verschillende modi gekozen kan
worden tijdens het rijden.
overigens een snelheid van honderddertig kilometer per
uur bereikt worden. Een keuze om de batterij te ontlasten
bij topsnelheden. Deze ligt in volledige brandstofmodus op
tweehonderdtwintig kilometer per uur. Terug naar de vier
rijmodi. Naast volledig elektrisch zijn er de Hybrid Auto,
de Hybrid Hold and de Hybrid Charge. Bij Hybrid Auto kiest
het voertuig zelf de aandrijving om zo efficiënt mogelijk te
rijden, dit kan dus op stroom of benzine zijn. Hybrid is de
modus waarin de batterij gespaard wordt om zo veel mogelijk elektrische kilometers te kunnen afleggen. Bij Hybrid
Charge wordt volledig op brandstof gereden. De high tech
toerenteller laat bij dit alles zien wanneer er zuinig gereden
wordt, er via remenergie bijgeladen wordt, wanneer er flink
gas gegeven wordt (power) en wanneer de boost gebruikt
wordt en dus veel vermogen wordt gevraagd.
De aanschafprijs is een kleine veertigduizend euro, maar
belangrijker is de leaseprijs. Vanaf 519 euro per maand op
basis van twintigduizend kilometer en een looptijd van
achtenveertig maanden. Ongetwijfeld reden voor een grote
glimlach bij diegenen die er één weten te bemachtigen.
Want het grootste nadeel? De liefhebber moet er als de
kippen bij zijn. Vermoedelijk zal Audi ook in 2015 maar net
aan de hoge vraag kunnen voldoen.
EVFOCUS
Audi zet compromisloze
plug-in hybride A3 in de markt
Rijmodi
Allereerst is er de volledig elektrische modus. De Audi A3
e-tron rijdt dan ook fluisterstil weg bij de door Autopon
Lease en Van den Udenhout gearrangeerde locatie golfbaan
de Hooge Vorssel. Die stilte is het grootste pluspunt in de
ogen van de redactie van Smart E-Mobility. Want zelfs het
monotone geluid van de elektromotor, dat door sommigen
als storend wordt ervaren bij elektrische auto’s, is in de
Audi A3 e-tron niet te horen. Volledig elektrisch rijdend kan
33
I-Real constateert dat eindgebruikers smart grid nog een ‘brug te ver’ vinden:
‘Early adopters kijken al naar toepassing
van smart energy software’
‘Er gaat een internet van de energie ontstaan dat informatie verwerkt en communiceert.’ Aan het woord is
Bouke Siebenga van I-Real. Dit bedrijf ontwikkelt webgebaseerde software en besturingsprogramma’s in het
energiedomein. Daarmee is het volgens Siebenga technisch al mogelijk om het verbruik en de opwek van energie
te sturen en zo een slim energienet te creëren. ‘De uitrol van smart grids zal echter nog enkele jaren op zich laten
wachten, maar early adopters kijken wel al naar het gebruik van smart energy software’, aldus Siebenga.
De managing director van I-Real licht toe dat zijn bedrijf
vier stappen heeft gedefinieerd om organisaties te
helpen kosten te besparen op hun energierekening. Het
ultimum – stap vier – is het aansturen van het verbruik
en de opwek van energie. ‘De eerste stap is het creëren
van een overzicht van het energieverbruik op de al dan
niet verschillende locaties van de betreffende organisatie’,
aldus Siebenga. ‘Door alle energieaansluitingen en het
gebruik te registreren, worden zaken op orde gebracht. Het
is verbazingwekkend hoeveel organisaties geen volledig
zicht hebben op hun energiekosten. Door het opzetten van
een meetregister kunnen wij energiegegevens inlezen,
meters op afstand uitlezen en dit alles koppelen aan
bestaande systemen.’
Foutdetectie
Tot zover stap één. De tweede stap is volgens Siebenga
het handelen op basis van de verzamelde gegevens. ‘Ons
systeem maakt volautomatische foutdetectie mogelijk. Een
voorbeeld is het vergelijken van facturen met de afgesloten energiecontracten. Met stap twee realiseren wij voor
onze klanten een gemiddelde besparing van acht procent.
De derde stap is het realtime inzichtelijk maken van het
energieverbruik. Zodoende kun je bijna op secondewaarde
gegevens analyseren en patroonwisselingen eruit filteren.
Wij zien bijvoorbeeld bij sommige klanten in het weekend
soms plotseling het gasverbruik stijgen terwijl er niemand
aan het werk is. Door te detecteren, kun je het probleem
verhelpen. Zoals gezegd is stap vier het ultimum. Hiermee
ga je op basis van alle “big data” je energieverbruik en
-opwek realtime aansturen via onze controlemodule.
Bedrijven en consumenten kunnen er dan voor kiezen om
bijvoorbeeld te wachten met het laden van de elektrische
auto omdat de stroomprijs tijdelijk hoog is of ze kunnen
de airconditioning een graadje hoger zetten. Door slim te
sturen kun je de grootste besparing behalen, oplopend tot
twintig à vijfentwintig procent.’
Siebenga constateert dat het merendeel van de projecten
waar zijn bedrijf bij betrokken is en de gebruikers die
i-Real inschakelen tot op heden kiezen voor stap één en
twee. ‘Sommige bedrijven die zeer veel energie verbruiken
kiezen wel al voor stap drie. Daardoor zien zij ook dat stap
vier kansen biedt, maar toch vinden de bedrijven dat nog
34
een brug te ver. Technologisch is anno 2014 alles mogelijk,
maar het vinden van het juiste business model blijft lastig. Wij hebben een inventarisatie gemaakt van alle smart
grid pilots in Nederland. Dit blijken er zo’n vijfenzeventig
te zijn. Deze zijn alle voor een wezenlijk deel gesubsidieerd en het aantal commerciële smart gridprojecten
dat uitgerold is, is nul. Dit terwijl je substantieel kunt
besparen door een smart grid te creëren.’
Ommekeer
Siebenga wijt het achterblijven van de uitrol van slimme
energiesoftware grotendeels aan desinteresse. ‘Wil je
tot de uitrol van de software en de creatie van een smart
grid komen, dan moet er een ommekeer komen. Het merendeel van de bedrijven is onvoldoende geïnteresseerd
om op energiekosten te besparen. Het is veelal geen onderdeel van de kernactiviteiten. De industriële bedrijven
waar energie een groot deel van de grondstoffen vormt,
zijn dat wel. Bij kantoorgebruikers of vastgoedbeheerders is het energiedossier echter over allerlei afdelingen
verdeeld en is er niet één persoon verantwoordelijk.’ Toch
verwacht Siebenga in de komende jaren een verandering. ‘Ik denk dat De Stroomversnelling – het project
met woningcorporaties waarbij via 111.000 huurwoningen gerenoveerd wordt met onder meer duurzame
energiesystemen – dat gaat bewerkstelligen. Het creëert
belangstelling voor de opwek en het verbruik van energie
waardoor je zaken kunt gaan optimaliseren.’
Sta-in-de-weg
Oude marktmodellen waarbij energiebedrijven nog zo
veel mogelijk kilowatturen willen verkopen zijn volgens
Siebenga eveneens een sta-in-de-weg voor smart grids.
‘Tegelijkertijd durft de eindgebruiker die het echte voordeel kan behalen het “risico” nog niet aan.’
In de sectoren waar de historie van i-Real ligt – het
bedrijf kent een achtergrond in watermanagement,
specifiek bij het sturen en monitoren van afvalwater –
ziet Siebenga een grote kans. ‘Een groot onderdeel van
het wereldwijde energieverbruik – zo’n tien procent
– gaat naar pompen en motoren. Met onze watermanagementactiviteiten monitoren wij het energieverbruik
van die pompen en motoren. Dit begint een wezenlijk
deel van onze omzet te vormen. De eerdergenoemde
stap één en twee worden in dit marktsegment veelvuldig
toegepast. Over enkele jaren zal men ook in deze markt
gaan kiezen voor het sturen van deze infrastructuur via
smart energy software.’
Demand-response-systemen
‘Overigens zie je dat Duitsland en de Verenigde Staten veel
verder zijn met de implementatie van smart grids’, vervolgt
Siebenga. Demand-response-systemen zijn in Amerika aan
de orde van de dag. In Nederland hebben wij natuurlijk
voor zonnepanelen een salderingsregel, iets wat de uitrol
van slimme energiesoftware deels in de weg staat. Een
black-out door een te hoge piekbelasting en/of tekort aan
energie – zoals in België komende winter mogelijk het
geval is door het stilvallen van kerncentrales – kan een
belangrijke eyeopener zijn.’
‘Al met al zijn er ontzettend veel mogelijkheden om
via slimme energiesoftware kosten te besparen op de
energierekening’, stelt Siebenga. ‘De kosten zitten niet
in het energienet, maar eerder in het energieverbruik.
De early adopters hebben dit begrepen en kijken naar de
toepassingsmogelijkheden van slimme energiesoftware,
maar de gemiddelde Nederlander nog niet. Die is allang
blij dat er stroom uit het stopcontact komt; kan de stroom
goedkoper ingekocht worden dan graag en groene stroom
is enkel mooi meegenomen.’
‘De gemiddelde
Nederlander is allang
blij dat er stroom uit
het stopcontact komt,
groene stroom is enkel
mooi meegenomen’
Advanced Solar Monitoring
i-Real participeert in het topsectorenproject
Advanced Solar Monitoring (ASM). Doel van het
project is het onderzoeken van de meerwaarde van
het slim combineren van ‘big data’-databases met
grote hoeveelheden data op het gebied van (zonne-)
energie. Binnen het innovatietraject zijn volgens
Siebenga anderhalf jaar na de start al leuke resultaten zichtbaar. Siebenga: ‘Het blijkt dat je door het
uitlezen van bestaande data van infrastructuur het
energienet al zeer goed kan optimaliseren. Daardoor
hoef je in wezen minder nieuwe infrastructuur aan te
leggen dan nu op basis van foute aannames gedacht
wordt. Nu beschik je immers over feiten en is het
enkel de kunst van het combineren van nieuwe en
conventionele energie.’
35
E-Mobility Activiteitenkalender
Slotevenement Vlaamse Proeftuinen EV – 1 december 2014 – Brussel, België
Met dit slotevenement worden de Vlaamse proeftuinen rond elektrisch vervoer afgesloten.
De best practices en lessons learned worden met de aanwezigen gedeeld.
www.proeftuin-ev.be
Gedragsbeïnvloeding door beleid
Mensen maken niet altijd een logische rationele
keuze. Beleidsmakers houden te weinig rekening
met dit aspect bij het opstellen van beleid. Met
dank aan het programma Coast to Coast heb ik in
de maanden september en oktober in Californië
onderzoek kunnen doen naar beleidsbeïnvloeding
als onderdeel van mijn master Public Management aan de Nederlandse School voor Openbaar
Bestuur. In het bijzonder heb ik gekeken naar
stimuleringsmaatregelen die het irrationele (het
bekende willen behouden), het automatische (door
herkenning) en het sociale (niet uitgesloten willen
worden) brein prikkelen.
Het beleid in Nederland en Californië verschilt niet veel van
elkaar. Beide landen hebben goede rationele financiële
prikkels voor het gebruik van zero emission vehicles (zev’s).
Ik schrijf bewust zev’s om de kwetsbaarheid van het beleid
in Nederland weer te geven. Het is te veel gefocust op één
techniek. Nederlandse beleidsmakers hebben het zich
hierdoor onnodig moeilijk gemaakt. Bijsturen als de CO2doelstellingen niet worden gehaald, roept onmiddellijk
politieke vragen op over het gevoerde beleid. Terwijl een
zev-beleid meer beleidsvrijheid had gegeven en doelstellingen gemakkelijker waren behaald.
De meest zichtbare irrationele prikkel in Californië is
het gebruik van de ‘carpool’-strook. Het is voor een
grote groep zev-rijders de aanleiding geweest om een
elektrische auto aan te schaffen. Als medewerker van de
grootste wegbeheerder van Nederland, weet ik dat een
dergelijke stimulatie in Nederland nagenoeg onmogelijk
is. Wel kunnen we in Nederland veel meer doen op het
gebied van het automatische brein door simpelweg
meer zichtbaar te zijn. Ik doel hier specifiek op betere
bewegwijzering naar laadinfrastructuur. Bij het inrijden
van een woonwijk krijg ik wel reclame van de plaatselijke
supermarkt, maar een verwijzing naar een laadpaal
ontbreekt. Juist dergelijke eenvoudige maatregelen laten
de ‘majority’ overtuigd raken.
36
Evenementen als de Nationale Instapdag werken stimulerend
en prikkelen het automatische en sociale brein. Ik pleit voor
een publiek private non-profitorganisatie om lokale evenementen te ondersteunen om de zichtbaarheid te vergroten.
De organisatie moet niet in handen zijn van RVO.nl of een
andere overheidsinstantie. Zij zouden zich juist meer moeten
richten op het promoten van zev-beleid binnen de verschillende ministeries. Het zogenaamde systeemdenken ontbreekt
geheel op dit beleidsonderwerp. Ik hoef slechts te wijzen naar
de wisselende bijtellingspercentages waar de leaserijder de
laatste jaren mee is (wordt) geconfronteerd. Het beleid is te
veel op deze groep gericht. Een prikkel voor de autoverkoper
ontbreekt in beide landen volledig.
Beleidsmakers verweren zich dat zij autofabrikanten hebben
gesteund, opvallend is dat zij gelijk denken dat er meer financiële middelen moeten komen. Hoewel voor deze branche
niet ongewenst, denk ik juist dat Nederlandse beleidsmakers
zich samen met brancheorganisaties moeten realiseren dat
het huidige business model haar langste tijd heeft gehad. Het
alleen verkopen van een auto is niet meer van deze tijd. Men
zal zich moeten toespitsen op de verkoop van mobiliteit!
Opvallend is dat in beide landen het beleid zich richt op de
rijders van nu. Opleiding aan onze tieners, de nieuwe generatie, ontbreekt. Waarom geen module duurzame mobiliteit en
energie binnen het voortgezet onderwijs. Deze generatie is
gewend om alle apparaten op te laden, het is een gewoonte
voor ze. Hen te overtuigen dat een auto ook opgeladen moet
worden, is veel gemakkelijker. Het automatische brein is niet
anders gewend! Juist deze groep wordt volledig vergeten in
het huidige beleid dat enkel gericht is op rationele financiële
prikkels. Twee jaar geleden ben ik samen met Nissan naar een
vmbo-school geweest voor een presentatie over elektrisch
rijden. Het is echt ongelofelijk hoeveel kritische vragen deze
groep van toekomstige eindgebruikers kan stellen. Beleidsmakers maak hiervan gebruik!
Slotevenement Smart Energy Solutions – 2 december 2014 – Brussel, België
Het project Smart Energy Solutions, heeft de Vlaamse industrie aangezet gebruik te maken van smart gridtechnologie
om een sleutelrol te vervullen in de energiemarkt van vandaag en morgen. Na twee jaar intensieve projectwerking
komen de Vlaamse industriëlen zelf aan het woord over de best practices.
www.smartgridflanders.be
European Electric Vehicle Congress 2014 – 2-5 december 2014 – Brussel, België
De Europese Elektrische Voertuig Conferentie is een wereldwijd platform waar industrie, overheden en kennisinstellingen samenkomen.
www.eevc.eu
Cleantech Business Day – 9 december 2014 – Rotterdam, Nederland
De duurzame en schone groeimarkt cleantech staat centraal tijdens de Cleantech Business Day. Ontwikkelaars, producenten,
toeleveranciers, eindafnemers en financiers in de cleantech industrie komen bij elkaar om samen nieuwe business te ontwikkelen.
In het uitgebreide lezingenprogramma aandacht voor groen transport, groene industrie en het flexibele energiesysteem.
www.cleantechbusinessday.nl
Smart Grids Summit – 19-20 februari 2015 – Nice, Frankrijk
Met de Energie 2020-strategie in het achterhoofd, levert de Smart Grid Summit 2015 waardevolle inzichten
in de belangrijkste projecten, onderzoeken en ontwikkelingen binnen Europa op onder meer het gebied van smart grids.
www.thesmartgridssummit.com
EVER Monaco – 31 maart-2 april 2015 – Monaco, Frankrijk
De EVER Monaco is een vakbeurs voor producenten van ecologische voertuigen en duurzame energiesystemen.
conference.evermonaco.com
EV Taiwan 2015 – 8-11 april 2015 – Taipei, Taiwan
De 2015-editie van EV Taiwan kent volgens de organisatie opnieuw een forse groei en vindt dit jaar wederom tegelijkertijd plaats
met MotorCycle Taiwan. De Taiwanese overheid zet sterk in op de ontwikkeling van een industriële sector rond elektrisch vervoer en
EV Taiwan is daar een van de vele uitingen van. De organisatie verwacht zo’n tweehonderdvijftig exposanten.
www.evtaiwan.com.tw
Holland Energy House Hannover Messe – 13-17 april 2015 – Hannover, Duitsland
Op het gebied van techniek is er één beurs wereldwijd die met kop en schouders boven alle andere uitsteekt: de Hannover Messe.
De beurs trekt meer dan zesduizend exposanten en tweehonderdduizend bezoekers. Voor de 2015-editie van de Hannover Messe
kunnen bedrijven, organisaties en kennisinstellingen in de energiesector zich door middel van het Holland Energy House presenteren.
www.cleantechholland.nl
Frank ten Wolde
Rijkswaterstaat
37
E-Mobility Register
COLOFON
Door uw bedrijf en bedrijfsactiviteiten op te laten nemen in het E-Mobility Register wordt
u voor slechts 500 euro per jaar ieder kwartaal onder de aandacht gebracht bij duizenden
elektrisch rijden professionals, van autofabrikanten, tot it-bedrijven, materialenleveranciers, financiële instellingen, onderzoekers en investeerders. Vul het ‘E-Mobility Register’
formulier digitaal in via www.e-mobilitymagazine.nl/industrieregister
AutomotiveNL
Branchevereniging automotive industrie
Steenovenweg 1, 5708 HN Helmond
T. 0492-562500 / E. [email protected]
Nederlandse Waterstof en Brandstofcel Associatie
Vereniging ter bevordering van toepassing van waterstofen brandstofceltechnologie
T. 06-5145 2034 / E. [email protected]
Nederland mooier maken
Jaargang 5 – Nr. 4 December 2014
Smart E-Mobility is een onafhankelijk vakblad over elektrisch
rijden en smart grids en verschijnt vier keer per jaar in een
oplage van 5.000 exemplaren in Nederland en Vlaanderen.
Uitgever & Hoofdredacteur
Edwin van Gastel (EG Media)
(E). [email protected]
Vormgeving
Bette van Loenen (EG Media)
(E). [email protected]
Eindredactie
Els Stultiens
Fotografie
Vincent Knoops
APPM management consultants
Spicalaan 8, 2132 JG Hoofddorp
T. 023-5621630
I. www.APPM.nl
Rexel Nederland
Elektrotechnische materialen
T. 088-5007180
E. [email protected] / I. www.rexel.nl
Columnisten
Frank ten Wolde
Godfried Puts
ELEKTRISCH
RIJDEN
Druk
Roto Smeets
Brabantse Ontwikkelings Maatschappij
Ontwikkelingsmaatschappij van de provincie Noord-Brabant
Goirleseweg 15, 5026 PB Tilburg
T. 088-8311120 / I. www.bom.nl
Dutch Organisation for Electric Transport
Vereniging DOET
Branchevereniging voor elektrisch rijden
E. [email protected]
I. www.doetdoet.nl
Technische Universiteit Eindhoven
Diverse wetenschappelijke automotive opleidingen
E. [email protected]
I. www.tue.nl/automotive
Abonnementen & Advertenties
www.emobilitymagazine.nl of
[email protected]
JA. JA. JA.
Redactieadviesraadleden
Godfried Puts (AutomotiveNL), Frank ten Wolde (RWS),
Anton Wolthuis (AW Projects), Marc de Haas (BOM) en
Eric Beers (NWBA)
Technolution B.V.
The right development
Zuidelijk Halfrond 1, Postbus 2013, 2800 BD Gouda
T. 0182-594000 / I. www.technolution.eu
Autorijden geeft ons vrijheid. Elektrisch rijden houdt onze steden leefbaar en schoon.
Daarom zijn we er al jaren mee bezig. We weten ondertussen alles over (nieuwe)
Dutch Organisation for Electric Transport
standaarden, slimme contracten, effectieve technieken en belangrijke partnerships.
We helpen u bij het ontdekken van de kansen en mogelijkheden, ontwikkelen
actieplannen en zorgen voor succesvolle implementatie. Natuurlijk in samenwerking
Advies- en ingenieursbureau Movares
Actief op het raakvlak van energie, mobiliteit, ruimte en
infrastructuur / I. www.movares.nl/elektrischrijden
T. 030-265 5500 / E. [email protected]
Partners
met alle relevante partijen. Kortom, volop kennis en ervaring waar u uw voordeel
mee kunt doen. En de rest van de wereld trouwens ook.
Ambassadeurs
Meer weten? Bel Mark van Kerkhof 06-5582 5874 of mail [email protected] Wij horen graag van u.
© EG Media 2014 - Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder toestemming
van de uitgever. Redactie en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een zo
betrouwbaar mogelijke uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen enkele
aansprakelijkheid aanvaarden voor eventueel in deze uitgave voorkomende onjuistheden.
hoofddorp
38
breda
zoetermeer
appm.nl
E-mobility
bent u er klaar voor?
Ondersteuning bij het totale traject
Meestal gaat het inrichten van een laadstation gepaard met de nodige installatie-, graaf- en herstelwerkzaamheden.
Maatwerkoplossingen zijn bijna altijd nodig. Daarom ondersteunt Rexel u bij het totale traject: van de selectie van
de juiste producten tot het plaatsen van de laadstations en het beheer ervan.
Waarom Rexel?
Rexel gelooft in elektrisch rijden. Ons bedrijf investeert al jaren in voordelige, milieuvriendelijke en schone
alternatieven voor de beperkte voorraad fossiele brandstoffen. Rexel heeft als wereldwijde marktleider in
elektrotechnische producten en diensten een flinke voorsprong opgebouwd. Dankzij onze afspraken met
gerenommeerde fabrikanten kunnen wij zeer aantrekkelijke totaaloplossingen bieden. Voor iedere situatie.
Daarbij werken wij uitsluitend samen met gekwalificeerde installateurs.
Rexel Nederland
T: (088) 500 7180
[email protected]
rexel.nl