Transcript Lesbrief scholen - Levend Verleden

6E JAARGANG
Lesbrief
scholen
NOVEMBER 2014
“Vogelvrij en opgejaagd”
Den Ham in 1726
Historisch Schouwspel 2014
Interessante informatie:

Het schouwspel trekt elk
jaar duidende bezoekers

En jij bent er natuurlijk 1
van…

Hoeveel spelers doen er
mee? Schat eens?

Lees deze lesbrief en je
weet al een beetje wat je
aan gaat treffen
In dit nummer:
Heydenen
1,2
Vluchteling
2
De stemming
2
PLakkaten
3
Om te vertalen
3
Schouwspellied
4
Oude huizen
4
M
ensen op de
vlucht om
welke reden
dan ook…. In
2014 maar
ook in 1726:
SINTI, ROMA, NOMADEN
als je deze woorden leest,
doen die je ergens aan
denken?
Schrijf dat eerst op voor je
verder leest of iets op
zoekt.
Het schouwspel van 2014
in Den Ham speelt in een
onrustige periode in ons
dorp. Nomaden, zoals Roma en Sinti maar ook roversbendes overspoelen
Overijssel. De mensen
noemden hen “De Heyde-
nen” genoemd. De rust
was verstoord, wat moeten
die vreemdelingen hier?
De landsregering zet zelfs
een regiment soldaten in
om de rust te bewaren en
de Staten van Overijssel
verklaren in een plakkaat
de Heydenen vogelvrij…
dood of levend.
Waar kwamen deze mensen
vandaan’?
Wat is
een
‘plakkaat’ in 1726?
In Duitsland heerst een
volksopstand die er toe leidt
‘Heydenen’
H
et begrip
‘Heydenen was
een verzamelnaam voor een bonte stoet
van mensen die onderweg
waren.
Het waren voornamelijk
Sinti en Roma, of ook wel-
zigeuners, maar ook
westerse vagebonden, bedelaars,
Joodse handelaren.
Ook rondtrekkende
roversbendes werden Heijdenen genoemd. Het
dat zij die niet tot de eigen
bevolking behoren met de
nek worden aangekeken.
Veel mensen die bekend
staan als Roma en Sinti,
maar ook vagebonden van
west Europese afkomst trekken massaal de grens over
richting Nederland. Zowel
in Zuid Nederland als in
Overijssel voelen ze zich
veilig, althans dat denken
ze. Met karren handelswaar
trekt er een karavaan Heydenen richting Den Ham. Het
is op het eerste gezicht een
mooi tafereel, maar ook de
Hammer bevolking heeft zo
zijn bedenkingen. Het wordt
na verloop van tijd onrustig
in Den Ham, er vinden schermutselingen plaats en deze
mensen krijgen overal de
schuld van en ze worden
vogelvrij verklaard. Dit
geeft de Hammer bevolking
de gelegenheid om deze
“gasten” harder aan te pakken en hen als niet gewenste
bezoekers te beschouwen.
Pagina 2
LESBRIEF
SCHOLEN
Vervolg p.1
Bijschrift bij afbeelding.
“Trek de aandacht van de lezer door hier een interessant citaat uit het
artikel te typen.”
leeuwendeel van deze
mensen bestond uit Sinti
en Roma. Deze werden
naast Heijdenen ook wel
‘Egyptenaers’ genoemd. In
Engelstalige landen is dat
nog steeds zo: gypsies
Ze beoefenden mysterieuze kunsten op kermissen
en jaarmarkten. Het bleven nomaden en verbleven
in de bossen en op de heide in grote kampementen.
Ook kwamen ze wel om
onderdak in schuren en
hutten vragen. Woonwagens kende men nog niet.
Zo omstreeks 1700 ging
men de toenemende aantallen vagebonden als
overlast beschouwen.
Overal werden toen armenjagers aangesteld. In
dorpen als Den Ham nam
de marke hierin het voortouw. De armenjager
werd ook wel “De Rode
Roede” genaamd. Hij
droeg een rode stok en
dito sjerp.
Wat is een marke?
Wat is en sjerp?
Er is 1 illustratie in de lesbrief die echt niet in 1726
thuishoort. Welke is dat?
En waarom niet?
Vluchteling
V
elen waren gevlucht vanuitDuitsland en de
zuidelijkeprovincies. Door
de grote aantallen, het
waren er som wel duizenden, moest men wel gaan
bedelen om aan wat eten
te komen. Toen dat niet
meer hielp kwamen er ook
steeds meer roofbendes
voor. Al strenger en strenger werden de
regels van de
overheid. Zo
kwam er een
verbod op de
doop van Heijden-kinderen.
De stemming slaat om
T
ussen 1700 en
1730 bereiken ze
een dieptepunt.
Aan zigeuners is het verblijf in de Nederlandse
gewesten inmiddels ontzegd. De verbodsbepalingen nemen verder toe,
alsook de lijfstraffen voor
degenen die ze negeren:
brandmerken, ophangen
aan de galg, radbraken, of
martelingen op de pijnbank. De Staten Overijssel
riep op ‘om alle soo-danige
genaamde Heidenen van
het leven te beroven, sonder enige de minste straffe
dieswegen te incurreren’ (op te lopen), dateert
uit 1726. In die periode
worden veel zigeuners
omgebracht. Anderen kunnen naar veiliger strekenvluchten, krijgen bescherming van de plattelandsbevolking.
of gaan op in de gevestigde
samenleving.
6E JAARGANG
Pagina 3
Plakkaten
O
p een zeker moment was het
aanwezig zijn van
een simpele armenjager
niet meer genoeg en ging
de provincie (die destijds
veelmeer te vertellen had)
zich ermee bemoeien.
Steeds strengere maatregelen werden bij plakkaat
als wet afgekondigd. Men
mocht zelf voor rechter
spelen en uiteindelijk
mocht men roversgewoon
zelf doodschieten ! Dit
ontketende een klopjacht
die de bendes verder in
het nauw dreef. Naar Den
Ham werd een detachement van twintig soldaten
met sergeant gestuurd.
Om de schout te assisteren
in de jacht… Je kunt je wel
voorstellen wat er gebeurde. De onrust hield aan. De
schout stuurde in 1727 nog
een brief aan de provincie
dat en nog steeds
rooftochten door heijdenen werden gehouden. De
wevers van Den Ham bleven ‘s nachts waken bij
hun weefgetouwen om
hun gedane arbeid te beschermen. De Heydenen
hadden gedreigd Den Ham
in vier hoeken in brand te
steken wanneer de soldaten zouden blijven.
veel overlast te doen, niet
alleen met bedelen,
steêIen, en roven, maar
ook met sterke dreygementen van doodt te schieten
en te branden, ingevalle
het geeysdhte an haar niet
wordt gegeven; of wanneer men haar wil doen
vertrekken; of volgens de
ordres van den Lande met
haar handelen: behalven
dat dese Vagabunden haar
niet ontsien om haar met
Snaphanen, Pistolen en
degens te ;wapenen, en
dus met groote troupen in
het "Landt té komen, om
haar wegens dé uytvoeringe van de ordres van den
lannde te dekken, en haar
met gewelt daar tegen aan
te kanten ;
Wevers 1700
Om te vertalen
Dat de Heeren Ridderschap
en Eygenerfden Staten
dezer Landtschap in overweginge genomen hebben,
dat niet tegenstaande de
Placaten, poenen en
straffen tegens dat soort
van vagabunden en Landlopers, diegemeenlijk Heydenen worden genáemt,
bevorens rechts gestatueert, dezelfe niet ophouden
noch al tydelijks in grote
meenigte ln deze
Lantschap te komen, en de
goede lngesetenen zeer
‘...dat soort van
vagabunden en Landlopers,
diegemeenlijk Heydenen
worden genáemt, ….’
jongste vergaderinghe van
den 19 maart 1726
Kun je de tekst volgen?
Bespreek de moeilijke
woorden
Handschrift
1726
wat kun je hiervan lezen?
Historisch schouwspel
Den Ham
www.levendverleden.nl
met dank aan
Dick de Ruiter
Historische Vereniging Den Ham
Wikipedia
G.Teunis
I
n Den Ham bin ik geboor’n,
met zien Brink en met zien toren,
in dat durp doar wone wiej al eeuwenlang.
De Regge kabbelt hier in t West’n,
en in ’t Oosten glooit de Ess’n,
in dat durp doar is van alles an de gang.
Mensen lèft hier samen haand in haand,
met een kloppend hart veur
’t plattelaand!
’t Hammerschouwspel brengt
het wier tot leef’n.
Historie van een ver verleed’n!
http://www.youtube.com/watch?
feature=player_embedded&v=MMbVfwUWvAw
LEVEND
VERLEDEN.NL
Welk huizen in het buitengebied van den
Ham zijn hier afgebeeld?