Transcript Trillen als een rietje “ ” - Nederlands Centrum voor Beroepsziekten

Veiligheid
medewerkers blijken veel gevoeliger voor trillingen dan in de wet staat
Trillen als een rietje
Werknemers die in hun werk blootstaan aan trillingen, kunnen
volgens de wetgever gezondheidschade oplopen. In de meeste
gevallen zijn trillingen een onbedoeld bijproduct van een machine of apparaat. Aan trillingen staan meer werknemers bloot
dan u op het eerste gezicht denkt. Zelfs fietsen levert een behoorlijke dosis aan trillingen op. Maar berucht is een beroep
door trillingen. Overigens hebben ook de
werknemers die een bladblazer op hun
rug dragen last van trillingen, maar omdat deze trillingen niet via de voeten of
billen het lichaam binnenkomen, zijn het
volgens de wettelijke bepalingen geen lichaamstrillingen. Dit neemt niet weg dat
deze trillingen de gezondheid net zo
goed kunnen schaden.
als betonsloper die met zijn boor de nodige trillingen te ver­
duren krijgt. Ook bestuurders van heftrucks, tractoren, vracht-
Verboden
wagens en bussen worden soms behoorlijk door elkaar getrild
Bij belasting door trillingen gaat de wet
uit van een grenswaarde en een actiewaarde. Als de belasting boven de grenswaarde uitkomt, levert dit op korte termijn gezondheidsschade op voor uw
medewerker. Een belasting door trillingen boven de grenswaarde is daarom verboden. De grenswaarde blijkt echter heel
hoog te liggen en in de praktijk zullen
werknemers werkzaamheden boven de
grenswaarde niet eens wíllen verrichten.
Daar hoeft de Arbeidsinspectie niet eens
aan te pas te komen. Gevaarlijker zijn de
trillingen rondom de actiewaarde. De actiewaarde is namelijk alleen een minimaal beschermingsniveau. Het blijkt in
de praktijk dat trillingen rond de actiewaarde wel degelijk gezondheidsschade
kunnen opleveren. Als u zich aan de
actiewaarde houdt, betekent dit nog niet
dat u uw medewerkers afdoende bescherming biedt tegen het ontstaan van gezondheidsschade. Hanteer dus zeker
een lagere waarde dan de actiewaarde!
en geschud. Denk dus niet te snel dat het gevaar van trillingen
in uw organisatie niet aan de orde is!
B
Bij trillingen als arbeidsgevaar moet u
een onderscheid maken tussen lichaamstrillingen en hand- en armtrillingen.
Hebben werknemers last van hand-armtrillingen, dan komt dit doordat ze met
hun handen een trillend arbeidsmiddel
hanteren, zoals een kettingzaag, een nietpistool of een schuurmachine. Werknemers die werken met een trillend arbeidsmiddel kunnen last krijgen van een
verdoofd gevoel, tintelingen of pijnscheuten in hun vingers. Dit fenomeen staat
bekend als het hand-armvibratiesyndroom (HAVS) of ‘witte vingers’ – die
overigens pas bleek kleuren als de vingers koud zijn.
Artrose
Hand-armtrillingen zijn niet goed voor
het menselijk lichaam omdat ze kunnen
leiden tot vaatvernauwing en een slechte
doorbloeding. Op den duur moet u denken aan onherstelbare schade aan botten,
gewrichten, bloedvaten of zenuwen en
artrose in handen en armen. Werkne20
ARBO RENDEMENT 7/8-20 09
mers met deze klachten lijden aan de beroepsziekte HAVS. Deze aandoening is
een soort Repetitive Strain Injury (RSI).
Werken in de kou kan het ontstaan van
de klachten versnellen.
“
Werken in de
kou versnelt ontstaan
van klachten
”
Bij lichaamstrillingen komt de trilling of
de schok via de voeten of de billen het lichaam binnen. Soms kan dit vermoeidheid, desoriëntatie en duizeligheid veroorzaken. Maar belangrijker is de
enorme toename van de kans op rugklachten en het vroegtijdig verouderen
van de wervelkolom bij de medewerker.
Deze effecten zijn onomkeerbaar.
Vooral in de landbouw en visserij, in de
industrie en in de transportsector lopen
werknemers een grote kans op schade
Boutjes en moertjes
U kunt zelf observeren of de medewerkers in uw organisatie blootstaan aan trillingen. Als dat zo is, moet u dit opnemen
in uw RI&E. Hierbij moet u onder meer
rekening houden met:
r de indirecte gevaren die trillingen
kunnen opleveren (het steeds opnieuw
losraken van boutjes en moertjes –
want daaraan merkt u het vaak als eerste – het onverklaarbaar afbreken van
onderdelen; geen aantekeningen kunnen maken door de trillingen);
r de waarde aan trillingen die in de gebruiksaanwijzing staat;
r de duur en intensiteit van de blootstelling aan trillingen;
“
Denk aan de
actiewaarde en
de grenswaarde!
”
r de gezondheid van de kwetsbare werknemers zoals jongeren, zwangere vrouwen en werknemers die al gezondheidsklachten hebben;
r de actiewaarden en de grenswaarden;
r het bestaan van arbeidsmiddelen die
de trillende arbeidsmiddelen kunnen
vervangen.
In het plan van aanpak bij de RI&E moet
u weergeven welke maatregelen u van
plan bent te nemen om het trillingsgevaar voor uw medewerkers weg te nemen
of te verminderen. De gemakkelijkste
effectieve maatregel is werknemers minder lang te laten werken met de trillende
arbeidsmiddelen.
Bij het nemen van maatregelen tegen
trillingen moet u te werk gaan volgens
de arbeidshygiënische strategie. De fabrikant van de arbeidsmiddelen is de eerste
die bronmaatregelen – stap 1 in de strategie – kan nemen door de trillingen te verminderen of helemaal weg te nemen.
Producenten zijn verplicht aan te geven
hoe groot de trillingsbelasting bij een arbeidsmiddel is. Zo kunt u gemakkelijker
uw keuze maken. Denk verder ook eens
aan bediening op afstand of robotisering
van de machines, zodat uw medewerkers
de arbeidsmiddelen niet meer hoeven
aan te raken en dus ook niet meer aan
trillingen blootstaan. Het is ook de moeite waard om na te gaan of uw werknemers op een andere manier hetzelfde
resultaat kunnen bereiken, bijvoorbeeld
door te snijden in plaats van te breken
of door lassen in plaats van klinken.
Pas als trillingsvrij werken niet mogelijk
blijkt, gaat u over tot de volgende stap in
de strategie, namelijk afscherming.
Schokabsorbers of trillingsisolatiemateriaal kunnen uw medewerkers beschermen tegen trillingen. Ook preventief onderhoud van machines kan de toename
van trillingen voorkomen.
Geen zin
Als dat niet lukt of geen vruchten afwerpt, kunt u ook gaan denken aan organisatorische maatregelen. In plaats van
één medewerker de hele dag bloot te stel-
Schadelijke Herz en m/s2
Trillingen worden uitgedrukt in Herz
(Hz). Dit is het aantal trillingen per seconde. De frequentie van de trillingen bepaalt onder meer hoeveel last mensen
van trillingen ondervinden. Trillingen boven de 80 Hz zijn voor het menselijk lichaam nauwelijks schadelijk. Maar niet
iedereen is even gevoelig voor trillingen.
Zo worden sommige mensen wagenziek
van de trillingen met een lage frequentie
waaraan ze in een auto blootstaan (minder dan 0,5 Hz), terwijl anderen daar totaal geen last van hebben. Lichaamstril-
lingen met een frequentie tussen 4 en 16
Hz blijken het meest schadelijk voor de
wervelkolom. Bij hand-armtrillingen zijn
frequenties tussen de 8 en 1000 Hz het
meest schadelijk. Behalve de frequentie
heeft de intensiteit van de trilling of schok
de meest schadelijke invloed. Deze intensiteit wordt uitgedrukt in m/s2. Verder is
de blootstellingsduur natuurlijk van belang. Iemand die dag in dag uit aan trillingen en schokken blootstaat, zoals een
buschauffeur, zal uiteindelijk vrijwel zeker
gezondheidsschade oplopen.
len aan trillingen, kunt u zijn werkzaamheden ook over verschillende medewerkers verdelen, zodat elke medewerker
maar een paar uur per dag trillingen te
verduren krijgt. Dit is de derde fase in de
arbeidhygiënische strategie.
Deze tactiek is echter minder effectief
dan u op het eerste gezicht misschien
denkt. Als u de blootstelling halveert, betekent dit namelijk niet dat u ook de
schade voor uw medewerkers halveert.
Als u het precies wilt weten: een halvering van de blootstellingstijd levert een
vermindering van de trillingsbelasting
op met de factor √0,5, dus slechts 0,7.
Bovendien moet u zich dan ook afvragen
wat uw medewerkers de rest van de werkdag kunnen doen.
De laatste stap in de arbeidshygiënische
strategie – het gebruik van persoonlijke
beschermingsmiddelen (PBM’s) – heeft
“
PBM’s hebben
meestal erg
weinig effect
”
hier eigenlijk geen zin, omdat er geen
PBM’s zijn die tegen lichaamstrillingen
beschermen en PMB’s tegen hand-armtrillingen meestal erg weinig effect hebben. Via persoonlijke beschermingsmiddelen kunt u uw medewerkers dus niet
beschermen. Het kan natuurlijk ook zijn
dat de cao voor uw branche bepaalde
maatregelen voorschrijft. Kijk de cao er
dus even op na. Uiteindelijk moet u via
metingen of medische observatie steeds
blijven controleren of de maatregelen die
u heeft genomen effectief zijn en het trillingsgevaar ook echt verminderen. Als
dat niet zo is, moet u uw plan van aanpak
natuurlijk aanpassen.
Jan Doornbusch, Vibrations@work,
www.vibrationsatwork.nl, tel. 0418-515322,
Ep Marinus, senior adviseur/arbeidshygiënist
bij Achmea, tel. 070-3005224,
Bas Sorgdrager, bedrijfsarts bij het Nederlands
Centrum voor Beroepsziekten en betrokken
bij Expertisecentrum Gehoor en Arbeid
ARBO RENDEMENT 7/8-20 09
21