Vorstschade in druiventeelt

Proefcentrum Fruitteelt Kennis- en onderzoekscentrum Wijnbouw

Fruittuinweg 1 B-3800 Sint-Truiden Tel.: +32(0)11 69 71 11 Fax.: +32(0)11 69 71 10 Email: [email protected]

Belangrijk ?

17 april 2014

Belangrijk ??

29 april 2014

Belangrijk ???

Belangrijk ????

28 mei 2014

Belangrijk ?????

Belangrijk ?

• Minimaal : achterstand van meerdere weken

Belangrijk ?

• Warmer klimaat ? – Meer extremen  warmer = hitte  Kouder = meer late nachtvorst ( tot zelf juni/juli:-5 ° C ) 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Januari februari -23 maart 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 -4 -1 -4 -2 -3 -4 -5 -15 -21 -8 -10 -18 -12 1 2 3 4 5 6 7 8 -4 -4 -4 -3 April 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 2008 2009 2010 2011 2012 2013 -2 -2 -1 -3 -1 -1 -2 -1 -2 -1 -2 -3 -3 -3 -4 -3 -2 -1 -2 -3 Mei 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 2008 2009 2010 2011 2012 2013 -1 -3 -2 -3 -2

Belangrijk ?

• Minimaal : achterstand van meerdere weken • Dikwijls : verlies van de oogst van de wijnstok • Maximaal : verlies van de stok – Economisch verlies !

Belangrijk :economische impact

Kostprijs van één bevroren wijnstok Item wijngaard verliezen stokken per hectare opbrengst (ton/ha) opbrengst (liter/ha) waarde van de oogst/ha (€) jaarlijkse waarde per stok (€) 4 jaar verlies (€) herplant kost (€) herplant stokkost (€) totaal verlies/stok (€) Kelder verliezen aantal flessen/ha winstmarge/fles (€) aantal flessen/stok waarde van wijnoogst/ha (€) Verlieswaarde per stok (€) gedurende 4 jaar (€) financiële verliezen rente-derving (1,75%-4jaar) Totaal economisch verlies per stok (€) 4090 7,5 6000 26250 6,4 25,7 8 2 7200 4 1,8 28800 7,04 (1,1m tussen stokken x 2m tussen de rijen, 10% wendakker) (80% na persing) (aanname : 3,5 €/kg) 35,7 loonkost om een nieuwe stok te planten aanschafkost nieuwe stok (+transport) 90% van persing x 0,75 l/fles aanname aantal flessen per ha/ aantal stokken per ha 28,2 aantal flessen x verkoopwaarde 1,1 65,0 marge-verlies

Wat is vorst ?

• Winter-vorst • Voorjaars-vorst (lentenachtvorst) • Herfst-vorst 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Wat is vorst voor druiven? Winter days (max<0°C) Frost days (min<0°C) – LT 50 – BUD 10 – PHL 10 – XYL 10 temperatuur waarbij 50% van de druiven afsterft temperatuur waarbij 10% van de primaire knoppen afsterft temperatuur waarbij 10% van het floëem beschadigd is temperatuur waarbij 10% van het xyleem beschadigd is • Verschilt al naargelang de fenologische toestand van de plant  Een stok in winterslaap is meer winterhard dan een uitlopende stok. 25 20 15 10 5 0 50 45 40 35 30

Overview March 2013 Temperature

35 25 15 5 -5 -15 -25 10 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 Tmax Tmin

Rainfall

1000 800 600 400 200 0

Sunshine

1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31

Leaf wetness

8 6 4 2 0 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31

Wat is vorst ?

Alles heeft te maken met de waterhuishouding in de cel/plant

Wat is vorst ?

Wat is vorst ?

Langsdoorsnede van een normale knop Dwarsdoorsnede van een licht bevroren knop (de secundaire knop is nog ok) Dwarsdoorsnede van een bevroren knop (de primaire knop is dood)

Wat is vorst ?

April 2013

Wat is vorst ?

Variety

Merlot Chardonnay Pinot noir Gewurztraminer Sauvignon blanc Pinot Gris Muscat blanc Green Veltliner Chenin blanc Riesling

BUD10 ° C

-9,72 -7,50 -10,00 -10,56 -12,22 -12,78 -6,67 -7,78 -6,11 -7,22

BUD50 ° C

-11,39 -8,61 -10,83 -11,39 -13,33 -13,89 -7,50 -8,61 -7,50 -8,06

BUD90 ° C

-12,78 -9,17 -11,94 -11,94 -15,56 -16,11 -8,33 -9,72 -8,89 -8,61

PHL10 ° C

-10,56 -8,89 -10,83 -11,11 -10,56 -11,67 -10,28 -10,28 -10,28 -10,28

XYL10 ° C

-16,67 -11,39 -15,56 -16,67 -16,67 -16,94 -15,56 -15,56 -15,28 -15,56 Vorstweerstand klasse erg gevoelig gevoelig matig gevoelig matig hard hard erg hard kritische temp. Soort LT50 -15 ° C <--> -20 ° C Vitis Vinifera -17 ° C <--> -22 ° C Vitis Vinifera -20 ° C <--> -23 ° C Vitis Vinifera en sommige hybrides -23 ° C <--> -26 ° C meeste hybrides -26 ° C <--> -28 ° C meeste Vitis Labrusca -28 ° C <--> -34 ° C Enkele hybrides Variëteit voorbeelden Merlot, Syrah, Chenin blanc Chardonnay, Pinot gris, Pinot noir Riesling, Cabernet Franc, Gamay Traminette, Seyval blanc, Concord, Niagara Frontenac, Foch

Wat is vorst ?

• Winter-vorst – Afhankelijk van de soort : weerstand tot - 20 ° C / -25 ° C 21/02/1901 3/03/1917 14/02/1929 (Deze temperaturen komen gelukkig zelden voor). • Voorjaars-vorst (lentenachtvorst) 20/12/1938 20/01/1940 – Gevaarlijk : vorstbestrijdingsmiddelen nodig ! Jonge plantdelen hebben nauwelijks weerstand. 24/01/1940 24/02/1940 17/01/1942 • Herfst-vorst – Relatief weinig gevaar. De plant bereid zich reeds voor op winterrust en de nog aanwezige vruchten hebben voldoende hoog suikergehalte als bescherming 31/12/1950 1/02/1956 14/01/1960 3/12/1971 15/01/1981 8/01/1985 3/02/1998 3/02/1999 -25 Stavelot -23 Stavelot -22 Gembloers -22 Baraque Michel -22 Leopoldsburg -20 Baraque Michel -30 Rochefort -25 Haacht -22 Vilvoorde -24 Ukkel -21 Leopoldsburg -23 Baraque Michel -23 Bree -23 Rochefort -23 Rochefort -21 Stavelot -22 Rochefort -21 Chièvres -25 Rochefort -23 Bree -22 Elzenborn -21 Butgenbach

Hoe ontstaat vorst ?

Stralingsverschijnsel !

1. Nachtvorst

nachtvorst : het energieverlies door warmtestraling resulteert in een temperatuursdaling tot onder O ° C

overdag ‘s nachts

Hoe ontstaat vorst ?

1. Nachtvorst invloedsfaktoren :

- planten stralen warmte uit, lucht neemt dit niet snel op : de lucht ijlt na ( de planten kunnen tot 2 ° C kouder zijn dan de lucht) - heldere nacht met weinig luchtvochtigheid : veel straling - windstil : geen aanvoer van warme lucht (min.6km/uur) - isolatie op grond : geen benutting van bodemwarmte - water heeft het omgekeerde effect en buffert

effect :

- koude lucht (zwaarder) zakt naar laagste terreindelen en daarom is het risico in een dal dus groter

Hoe ontstaat vorst ?

1. Nachtvorst Maatregelen :

- een zwarte vaste vochtige grond geleid het best. Het is dus belangrijk om in de kritische periode de zwartstroken onder de druiven dus zwart te houden. Dit scheelt 3 à 4 ° C. - de grasmat tussen de rijen kort houden: 1 tot 2 ° C verschil - geen grondbewerking doen om geen isolerende lucht in de bodem te brengen zoals bvb. schoffelen - bevochtigen van de grond (niet van de planten !)

Hoe ontstaat vorst ?

1. Nachtvorst 2. Inversie Koud -2 °C Warm 4 °C Koud -2 °C ‘s nachts Verschillen van 7 °C en meer zijn normaal bij windstille nachten 15 à 20m inversielaag Inversie ontstaat typisch na een warme zonnige dag Koude lucht glijdt af naar lagere perceeldelen (1% helling volstaat) Maatregel :luchtlagen trachten te mengen met windmachines

Hoe ontstaat vorst ?

1. Nachtvorst 2. Inversie 3. Windvorst

windvorst : het transport van door wind aangevoerde koude, veelal polaire lucht en waarbij geen menging met warme lucht mogelijk is doordat er gewoon geen warme lucht is. De planten nemen de luchttemperatuur aan (niet kouder) en hierdoor valt de schade meestal mee. Beregenen heeft hier geen zin omdat de hoeveelheid koude veel te groot is en de hoeveelheid water geen bescherming bied.

Maatregel :

weinig opties

Bestrijdingsmethoden

1. Passief : zwartstroken en grond-onderhoud 2. Aktief : 1.

2.

3.

4.

Rook: nauwelijks effect omdat het de straling (golflengte) niet tegenhoud bij nachtvorst en bij wind wordt weggeblazen. Waterdamp : zeer goed maar niet op de lokatie te houden. Windmachines : goede resultaten in de USA in combinatie met luchtverwarming (kosten ?) Verwarmen : dure en omslachtige oplossing, maar vaak gebruikt 5.

6.

7.

Bedekken : meestal moeilijk praktisch uitvoerbaar, wel voor wintervorst Beregenen : goed tegen nachtvorst maar niet tegen windvorst Chemisch : geen duidelijke resultaten (bot-vertraging, vriespuntverlaging,…)

Bestrijdingsmethoden

Verwarmen (hete lucht) Warme lucht verspreiden.

Rotatief of Getrokken door de wijngaard

Bestrijdingsmethoden

Verwarmen (vuurpotten)

Bestrijdingsmethoden

Windmachines Interessant tegen inversie maar ook tegen afvloeien van koude naar lager gelegen perceeldelen Veel toegepast in de USA (>60.000Ha)

Bestrijdingsmethoden

Bedekken

Bestrijdingsmethoden

Beregenen Zeer goede methode tegen nachtvorst. Niet tegen windvorst. Niet zo eenvoudig als het lijkt ! 3 mm per uur  20 à 30.000 l/uur

Thanks for your attention!!!

Proefcentrum Fruitteelt Kennis- en onderzoekscentrum Wijnbouw

Fruittuinweg 1 B-3800 Sint-Truiden Tel.: +32(0)11 69 71 11 Fax.: +32(0)11 69 71 10 Email: [email protected]