Transcript MİNERALLERİN VÜCUTTAKİ YERİ VE FONKSİYONLARI II Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD1 Bakır (Cu) Bazı metalloenzimlerin ve proteinlerin bileşeni olan eser elementtir.

MİNERALLERİN
VÜCUTTAKİ YERİ VE
FONKSİYONLARI II
Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK
ADÜTF Biyokimya AD
2006
1
Bakır (Cu)
Bazı metalloenzimlerin ve proteinlerin
bileşeni olan eser elementtir.
2
Bakırın işlevleri:
demirin bağırsaklardan emilimi ve dokulardan
plazmaya mobilizasyonunda etkilidir
demirin hemoglobin oluşumunda kullanılabilmesi
ve dolayısıyla eritrosit yapımı için gereklidir.
3
Bakır,
sitokrom a, katalaz, tirozinaz, monoaminooksidaz,
askorbik asit oksidaz, ürikaz, süperoksit dismutaz,
lizil oksidaz, dopamin hidroksilaz, seruloplazmin
gibi çeşitli enzimlerin yapısına katılır veya bu
enzimlerin aktiviteleri için gereklidir
derinin keratinizasyonunda rol oynar
farelerde deneysel ateroskleroz yapar
4
5
Erişkin sağlıklı bir kişide serum bakır
düzeyinin normal değeri 65-165 g/dL
Serum bakır düzeyinin normalden yüksek
olması hiperkupremi olarak tanımlanır
Serum bakır düzeyinin normalden düşük
olması hipokupremi olarak tanımlanır
6
7
8
9
Demir (Fe)
Vücuttaki demirin yaklaşık
%70’i hemoglobinde;
%25’i ferritin ve denatüre olmuş ferritin
yapısındaki hemosiderinde;
%3-4’ü miyoglobinde;
%0,1’i sitokromlarda;
%0,1’i demir-enzim komplekslerinde;
%2’si hücreler arası sıvıda
%0,1’i plazmada transferrine bağlı olarak
bulunur
10
Yiyeceklerle alınan demir, çeşitli organ ve dokulara
dağılır.
11
Demir, kanda transferrin ile taşınmaktadır. Transferrin
(siderofilin), apotransferrin adlı proteine iki adet Fe3+
bağlanmasıyla oluşan demir taşıyıcı proteindir. Demirin
hücreler tarafından alınıp kullanılması, transferrin
reseptörleri aracılığıyla olmaktadır.
12
Demir, depolarda ferritin yapısında bulunmaktadır.
Ferritin, apoferritin adlı proteine %20-23 oranında Fe3+
bağlanmasıyla oluşmuş bir demirli proteindir.
13
Serum demir düzeyinin normal değerinin
insanlarda 90-120 g/dL
Serum demir düzeyinin normalden yüksek
olması hipersideremi olarak tanımlanır
Serum demir düzeyinin normalden düşük
olması hiposideremi olarak tanımlanır
14
Çinko (Zn)
Organizmada en bol olarak prostatta
bulunur; daha az olmak üzere saç, kemik,
karaciğer, böbrek, kaslar, pankreas, midebağırsak traktüsü, dalak ve kanda bulunur
Erişkin sağlıklı bir insanda serum çinko
düzeyinin normal değeri %70-120 g
15
Çinkonun işlevleri:
16
17
18
19
Kobalt (Co)
vitamin B12 yapısı için gerekli bir iz
elementtir
Kobaltın eritropoezi uyaran eritropoietin
hormonunun salgılanmasını stimüle ettiği
veya sitokrom oksidaz, süksinat
dehidrojenaz gibi enzimleri inhibe ettiği
düşünülmektedir
20
Molibden (Mo)
ksantin oksidaz, aldehid oksidaz, sülfid
oksidaz, nitrat redüktaz gibi enzimlerin
fonksiyonları için gerekli bir iz elementtir.
bakırın kullanımı ve olasılıkla dokulardan
mobilizasyonunu azaltarak bakır
metabolizmasını bozabileceği hakkında
bazı kanıtlar vardır
21
Manganez (Mn)
hekzokinaz, pirüvat karboksilaz, izositrat
dehidrojenaz, fosfoglukomutaz, glikozil
transferaz, arjinaz, pirofosfataz, süperoksit
dismutaz, kolin esteraz gibi enzimlerin
aktiviteleri için gereklidir.
Glikoprotein sentezi ve proteoglikanların
oluşumunda rol oynar
lipid metabolizmasının düzenlenmesi ve
aterosklerozun önlenmesinde rol oynar.
22
Kadmiyum (Cd)
damar reaktivitesini bozarak hipertansiyon
yaptığı düşünülmektedir
23
Lityum (Li)
manik depresif psikoz tedavisinde Li2CO3
şeklinde kullanılan bir iz elementtir
Plazma lityum düzeyi için tedavi dozu
0,5-1,5 mEq/L ve letal doz 5 mEq/L’dir.
24
Selenyum (Se)
son derece toksiktir; fakat vücutta önemli birçok
fonksiyonu da vardır
mitokondride ATP biyosentezinde, koenzim
biyosentezinde, immünolojik olaylarda rol oynadığı
ileri sürülmüştür.
25
Selenyum, indirgenmiş glutatyonu H2O2 karşısında
oksitlenmiş glutatyona dönüştüren glutatyon
peroksidazın, tiroid hormonu moleküllerinden
iyodu uzaklaştıran iyodotironin deiyodinazların
önemli bir komponentidir.
26
Krom (Cr)
glukoz metabolizmasının düzenlenmesinde
olasılıkla insülin etkisinin bir
güçlendiricisi olarak bazı fonksiyonel
görevlere sahip olduğu düşünülmektedir
plazma lipoproteinlerinin
metabolizmasında önem taşıdığı da öne
sürülmüştür.
27
Nikel (Ni)
Hayvanlarda nikel eksikliği belirtileri
arasında folat ve B12 vitaminlerinin
metabolizmasında değişiklikler, demir
kullanımının bozulması, femurda
kalsiyum ve magnezyum azalması, bakır
ve çinko artışı bulunmaktadır.
28
Vanadyum (V)
Tiroid metabolizmasında rolünün olduğu
düşünülmektedir
Vanadyum tuzları oksidatif hasarın
ilerlemesine neden olmaktadır.
29
Arsenik (As)
Toksik etkili ağır metallerdendir
Fosfolipid ve metil grubu
metabolizmasıyla ilgilidir
Bazı kanser türleri ile ilişkili olduğunu
gösteren veriler bulunmaktadır
30
Silisyum (Si)
Aterosklerozu, osteoartrit gelişimini ve
yaşlanmayı etkilediği düşünülmektedir.
Eksikliği hayvanlarda kemik ve kollajen
bozukluklarına yol açmaktadır.
31
Bor (B)
İnsanda makromineral metabolizmasında
önemlidir
32
Kükürt (S)
proteinlerde metionin ve sistein amino
asitlerinin yapısında; tiamin, biotin, lipoik
asit, glutatyon, koenzim A, kondroitin sülfat,
taurokolik asit gibi bileşiklerin yapısında
bulunur
33
İyot (I)
Tiroksin ve triiyodotironinin bileşenidir.
organizmaya giren iyodun %50’den fazlası
birkaç dakika içerisinde tiroit bezi tarafından
alınmaktadır
İyot yetmezliği durumlarında tiroit bezinin
endemik guatr denen hastalığı ortaya çıkar
34
Flüor (F)
vücutta kemik ve dişlerde flüorürlü apatitler
3Ca3(PO4)2CaF2) halinde toplanır ve fazlası
idrarla atılır
vücuttaki etkileri tam bilinmemektedir; ancak fazla
miktarının zehirli olduğu kesindir
35
Dişlerin geliştiği yaşlarda litresinde 1,5 mg’ın
üzerinde flüorür içeren suları içenlerde dişler
bozuk ve lekeli olur.
Litresinde 0,9-1,5 mg suların içildiği bölgelerde
diş çürüğü oluşumunun en aşağı derecede olduğu
gözlenmiştir.
36