Transcript ABILITIES Projesi Prof. Dr. Asuman Doğaç SRDC & Bilgisayar Müh. Bölümü ODTÜ A. Doğaç eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara 16 ekim 2007

ABILITIES Projesi
Prof. Dr. Asuman Doğaç
SRDC & Bilgisayar Müh. Bölümü
ODTÜ
A. Doğaç
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
ABILITIES Projesi




Avrupa Komisyonu tarafından desteklenen bir
6.ÇP Projesi
Bilgi işlem teknolojileri giderlerinin büyük
kısmını uygulama entegrasyonu masrafları
oluşturmaktadır
Entegrasyon kavramı yerini birlikte işlerliğe
bırakmaktadır
Abilities projesi ile kobilerdeki yazılım
entegrasyonu projeleri UBL kullanılarak
birlikte işler hale getirilmektedir
A. Doğaç
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
UN/CEFACT Esas Parçalar Metodolojisi
(Core Components Methodology)



Amaç: Kurumlar arasında doküman paylaşımında birlikte işlerliği
sağlamak için dokümanları yeniden kullanılabilir (re-usable)
parçalardan oluşturmak
Metodolojinin esasları:
 UN/CEFACT’ın tanımladığı esas parçalara ve veri tiplerine (type)
dayanmak
 Süreçleri esas almak
 Süreç yada Doküman daha önce var ise bunu bulup kullanmak
 Doküman yok ama parçaları daha önce tanımlanmış ise bunları
bularak kullanmak
 Yeni doküman için gereken esas parça yok ise, bunu anlamıyla
birlikte tanımlamak ve bir daha gerektiğinde bulunmasını
sağlamak
 ISO/IEC 11179 Part 5 Adlandırma Yöntemi kullanmak
UBL, bu metodolojiyi kullanarak “e-tedarik (eProcurement)”
süreçlerinde kullanılan dokümanları üretmiştir
A. Doğaç
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
ISO/IEC 11179 Part 5 Adlandırma
Yöntemi (Naming Convention)

Bu adlandırma üç bölümden oluşur:




Nesne Sınıfı (Object Class)
Özellik terimi (Property Term)
Gösterim terimi (Representation Term)
Örnek



A. Doğaç
Kurum.Adı.Tekst
Adres.Şehir.Tekst
Proje.Başlama.Tarih
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
Esas Parçalar (Core Components)


Esas Parça: Elektronik Dokümanları oluşturmada
kullanılan anlamsal yapı taşı
Esas Parça Örnekleri:
Şahıs.İsim.Tekst
Nesne
Sınıfı
Özellik

Gösterim terimi:UN/CEFACT
tarafından
Tanımlanmış Data Tipi
Başka Örnekler: Şahıs.Doğum.Tarih; Adres.Cadde.Tekst;
Adres.PostaKodu.Tekst; Adres.Şehir.Tekst
A. Doğaç
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
“UN/CEFACT Core Components Library”


UN/CEFACT bütün Esas Parçaları tanımlayıp bir
ebXML Kayıt Düzenleyici/Kayıt deposuna koyacaktır
UN/CEFACT Esas Parça kütüphanesinde şu
elemanlar bulunacaktır:


Core Component Types and Data Types
Core Component Catalog (KOBİlere kolay erişim için)




A. Doğaç
Basic Core Components
Association Core Components
Aggregate Core Components
Catalog of Business Information Entities
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
Kümelenmiş Esas Parçalar (Aggregate
Core Components)

Örnekler:
Şahıs.Ayrıntılar
Adres.Ayrıntılar


Adres.Ayrıntılar
Şahıs.Ayrıntılar
-İsim (Tekst)
- DoğumTarihi (Tarih)
A. Doğaç
-Cadde (Tekst)
- Posta Kodu (Tekst)
-Şehir (Tekst)
-Ülke (Tanıtıcı)
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
Bağ Esas Parçalar (Association Core
Components)

Örnekler: Ev Adresi, İş Adresi
Şahıs.Ayrıntılar
İş Adresi
-İsim (Tekst)
- DoğumTarihi (Tarih)
Ev Adresi
A. Doğaç
Adres.Ayrıntılar
-Cadde (Tekst)
- Posta Kodu (Tekst)
-Şehir (Tekst)
-Ülke (Tanıtıcı)
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
İş Bilgi Varlığı (Business Information Entity, BIE)


Bir “Esas Parça”, gerçek hayatta bir Uygulamanın Kapsamında
kullanıldığında “İş Bilgi Varlığı (Business Information Entity, BIE)” haline
gelir
Uygulama Kapsamları (Context), UN/CEFACT tarafından
tanımlanmıştır:
1.
İş Süreç Kapsamı (Business Process Context): “UN/CEFACT Catalogue
of Common Business Processes”de verilmiştir; Tedarik, İhale, ...
2.
Ürün Sınıflandırma Kapsamı (Product Classification Context): Araba
Motoru, Bilgisayar Belleği, ...
3.
Endüstri Sınıflandırma Kapsamı (Industry Classification Context):
Sağlık, Otomotiv, Kimyasal...
4.
Jeopolitik Kapsam (Geopolitical Context): Türkiye, Almanya, ...
5.
Resmi Kısıt Kapsamı (Offıcıal Constraınts Context): Yasal kısıtlamalar
yada gereksinimler
6.
İş Sürecindeki Rol Kısıt Kapsamı (Business Process Role Context):
Alıcı, Satıcı, ..
7.
Destekleyici Rol Kapsamı (Supporting Role Context): Aracı kurum,...
8.
Sistem Yetenek Kapsamı (System Capabilities Context): Kullanılan
sistemin koyduğu kısıtlamalar
A. Doğaç
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
İş Bilgi Varlığı (Business Information
Entity, BIE) Örnek

Esas Parça → Fatura.Vergi.Miktar

Bu Esas Parça

İş Süreci Kapsamı → Satın Alma

Jeopolitik Kapsam → EU
olarak kullanıldığında “İş Bilgi Varlığı” haline gelir:
Invoice.VAT_Tax. Amount

İş süreçlerinin analizi sonucunda İş Bilgi Varlıkları ve
bunların sahibi olan kurumlar ortaya çıkar
A. Doğaç
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
En Önemli Nokta...

Daha önce tanımlanmış olan






Süreçleri
Dokümanları
İş Varlıklarını
Esas Parçaları yeniden kullanabilmek için bulabilmek lazım
Süreçler yada Esas Parçalar yada belli bir kapsama
kısıtlanmış dokümanlar veya İş Varlıkları nasıl
bulunur?
Kayıt Düzenleyici/Kayıt Depoları (Registry/
Repository) gerekir:



A. Doğaç
Esas Parçalar, Veri tipleri → ebXML RegistryObject
Kapsam Sınıflandırmaları → ebXML Registry
Classifications
Kümelenmiş Esas Parçalar → ebXML Association
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
ebXML Kayıt Düzenleyici
(Registry)
Türkiye’de Süreçler
Kamu İhale Kurumu
Süreçleri
İhale Kayıt Hizmeti
Devlet Malzeme Ofisi
Süreçleri
İlgili
Dokümanlar
Katalog Satış Hizmeti
Sorgu: Jeopolitik kapsam=
Türkiye; Süreç kapsamı=
“İhale Kayıt Hizmeti”;
İlgili dökümanlar neler?
Sonuç
İlgili
Dokümanlar
A. Doğaç
ebXML Kamu İhale
Kurumu Kayıt
Deposu
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
ebXML DMO
Kayıt Deposu
İlgili
Dokümanlar
UBL’in Kapsama (Context) Göre
Genişletilmesi (Extension)






UBL, bu metodolojiyi kullanarak “e-tedarik (eProcurement)”
süreçlerinde kullanılan dokümanları üretmiştir
Şimdiye kadar öğrenilen en önemli ders
 Hiç bir doküman şema standardı tüm amaçları kapsayacak
yeterlilikte değildir
 Çünkü farklı kurumların, endüstrilerin, ülkelerin ve şirketlerin
gereksinimleri de farklıdır
Bu sebeple doküman şemalarının gerçek-hayatta kullanılması
için bulunduğu bağlama göre genişletilmesi/ özelleştirilmesi
(extension/customization) gerekmektedir
UBL kullanılabilecek doküman şemalarının ortak paydasını
sağlar
Ve...
Sağladığı doküman şemalarının kullanılacağı bağlama göre
genişletilmesine/ özelleştirilmesine izin verir
A. Doğaç
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
UBL’in Kapsama (Context) Göre
Genişletilmesi

Ama her organizasyon kendine göre hiç bir kurala
uymadan bu değişiklikleri yaparsa birlikte-işlerlik
ortadan kalkar

Bu değişikliklerin kontrollü bir şekilde olması
gerekmektedir

Bu yüzden UBL kullanıcılarına Genişletme/ Özelleştirme
Yönergeleri sağlamaktadır


A. Doğaç
Ve bu değişikliklerin bireysel bazlı değilde
Ulusal ve Endüstri Gruplarının veya Küçük Kullanıcı
Grupları tarafından yapılmasını beklemektedir
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
UBL 1.0 Genişletme/Özelleştirme
Yönergeleri

Uyumlu Özelleştirme (Compatible
Customization)


XML Schema (XSD) Türetmesi: XSD
Genişletilmesi, XSD Kısıtlaması
Uyumlu olmayan Özelleştirme (Uncompatible
Customization)

A. Doğaç
Diğer her türlü değişiklik
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
XSD Türetmesi: XSD Genişletilmesi
Adres
A. Doğaç
TürkiyeAdres
Sokak Adı: Tekst, 1..1
Sokak Adı: Tekst, 1..1
Bina Numarası: Sayı, 1..1
Bina Numarası: Sayı, 1..1
Daire Numarası: Sayı, 1..1
Daire Numarası: Sayı, 1..1
Mahalle Adı: Tekst, 1..1
Mahalle Adı: Tekst, 1..1
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
XSD Türetmesi: XSD Kısıtlaması
TürkiyeKişi
Kişi
Adı: Tekst, 1..1
Adı: Tekst, 1..1
Soyadı: Tekst, 1..1
Soyadı: Tekst, 1..1
Ayırtedim Numarası: Tekst, 1..1
1..n
A. Doğaç
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
Ayırtedim Numarası: Tekst, 1..1
1..n
UBL 2.0 Genişletme/ ÖzelleştirmeYönergeleri

Uygun (Conformant)


Bir doküman örneğinin orijinal UBL Doküman
Şemalarına tam olarak uyması
Uyumlu (Compatible)

A. Doğaç
Şemalara tam olarak uymaması ama benzer
olması
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
UBL 2.0 Uygun Genişletme/
ÖzelleştirmeYönergeleri

Doküman şeması değişikliklerine yol açmadan

UBL 2.0’da her doküman şemasının başına




İsmi “UBLExtensions”,
Tipi “xsd:any” olan ve
Seçimli (optional) bir eleman eklendi
Bu elemanın içine kurumlar kendi gereksinimleri
doğrultusunda orijinal UBL şemalarını değiştirmeden
istedikleri XML parçasını koyabilirler
A. Doğaç
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
UBL 2.0 Genişletme/Kişiselleştirme
Yönergeleri
Sipariş
Mahalle Adı: ...
UBLExtensions
Vatandaşlık No: ...
Sipariş No: 1213
Sipariş Tarihi: 10/9/07
Sipariş
UBLExtensions
Türkiye
XSD
Sipariş Adresi: ...
Sorumlu Kişi: ...
A. Doğaç
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
UBL 2.0 Uygun Genişletme/
ÖzelleştirmeYönergeleri

Altkümeleştirme (Subsetting)

Sipariş Doküman Şemasının tüm elemanlarının sayısı 800.000

Buradaki opsyonel elemanları eleyerek altkümeleştirme yapılabilir


İki şekilde yapılabilir



Örneğin UBL Küçük İşletme Altkümesi (Small Business Subset)
Doküman şemalarını tekrar yazarak (bu sefer sadece gerekli elemanları
ekleyerek)
Yeni bir doküman şeması yapmadan ayrı bir tabloda (mesela Excell) hangi
elemanların gerekli olduğunu belirterek
UBL SBS’e uygun her doküman orijinal UBL Şemalarınada uygundur
A. Doğaç
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
ABILITIES Projesi...


ABILITIES Projesi kapsamında çeşitli ülkelerden bir
çok KOBİ için UBL Dökümanları özelleştirildi
Ayrıca UBL anlamsal olarak nasıl genişletilir
konusunda ARGE çalışmaları yapıldı:


A. Doğaç
Yarimagan Y., Dogac A., “Semantics Based Customization
of UBL Document Schemas”, Journal of Distributed and
Parallel Databases, Springer-Verlag, to appear.
Yarimagan Y., Dogac A., “A Semantic based Solution for
the Interoperability of UBL Schemas”
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
ABD’de Geliştirilen “Federal Enterprise
Architecture- Kurumsal Mimari Yapısı”





Performans Referans Modeli (PRM)
İş Referans Modeli (BRM)
Servis Parça Referans Modeli (SRM)
Teknik Referans Modeli (TRM)
Veri Referans Modeli (DRM): UN/CEFACT
Core Component`dan bahsetmesede
benzerlik belirgindir
A. Doğaç
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
A. Doğaç
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007
Federal
Kurumsal
Mimari
Veri
Referans
Modeli
Çok teşekkür ediyorum...
Sorularınız?
A. Doğaç
eDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara
16 ekim 2007